In het licht van de heersende publieke perceptie dat multinationals onvoldoende belasting afdragen, is onderzoek verricht naar de mate waarin Nederlandse beursfondsen in het jaarverslag 2014 toelichten op hun belastingpositie. Dit is het eerste onderzoek dat hier onderzoek naar doet en bevat daardoor zowel een exploratief en een toetsend element. Empirisch onderzoek is verricht op basis van verzamelde data uit de jaarverslagen 2014. Op basis van de relevante items in het jaarverslag is per thema een disclosure index samengesteld. De kwaliteit van de
verslaggeving is per onderneming gemeten door scores toe te kennen aan de relevante items. Uit de exploratieve studie is geconcludeerd dat Nederlandse beursfondsen kwalitatief betrekkelijk weinig toelichten. Ten aanzien van toelichting op zowel de belastingdruk als de verliescompensatierechten is deze voornamelijk van kwantitatieve aard. Een reden hiervan kan zijn dat van grotere ondernemingen meer verantwoording wordt geëist omdat grootte een proxy voor politieke exposure is (Healy en Palepu, 2001). Dit levert enig bewijs voor de positive accounting theorie, al kan dit ook ontstaan omdat er door ingewikkelder structuren bij grotere ondernemingen meer toe te lichten valt. Een onderneming als Sligro N.V. licht bijvoorbeeld niets toe omtrent internationale activiteiten daar zij enkel in Nederland activiteiten heeft. Een ander argument tegen de positive accounting theorie is de overeenkomst tussen de scores op beide disclosure indices. Dit impliceert dat ondernemingen hun disclosures op individuele politiek gevoelige thema’s juist niet variëren naar gelang dit hun politieke kosten verlaagt. Het significante effect van enkele multinationaliteit variabelen op de kwaliteit van de toelichting levert enig bewijs van de legitimiteittheorie, al zou dit ook verklaard kunnen worden doordat Nederland hoog scoort op deze kenmerken die met transparantie zijn geassocieerd (Doupnik en Richio, 2006).
Naast een exploratieve studie naar huidige stand van de toelichting, is getracht een
verklaring van de variëteit in de kwaliteit te vinden. Er is onvoldoende bewijs voor het effect van de politieke kosten op de kwaliteit van de toelichting. Toekomstig onderzoek kan met een
grotere populatie testen of deze wel is significant is; met de populatie in dit onderzoek kan geen bewijs van de positive accounting theorie in deze context geleverd worden. Het gebrek aan significante resultaten kan ook ontstaan door een zekere ‘reporting lag’ tussen de wensen van gebruikers van de jaarrekening en het moment waarop het bestuur van een onderneming op reageert (Aubert, 2009). Tenslotte neemt dit onderzoek –mede omdat deze als totaal al een negatieve richting heeft –de totale permanente verschillen in acht. Toekomstig onderzoek zou de het effect van enkel de negatieve permanente verschillen of het effect van individuele items als vrijgestelde inkomsten kunnen testen.
Dit onderzoek levert gemengd bewijs voor de legitimiteittheorie. Naarmate Nederlandse beursfondsen meer activiteiten in Nederland verrichten en in meerdere mate verbonden zijn met de Nederlandse maatschappij, neemt de kwaliteit van de verantwoording in enkele gevallen toe. De significantie wel vaak af van de gebruikte variabelen. Over de gehele populatie is het model niet significant, maar voor de individuele indices AEX en AScX wel. In alle gevallen tonen ondernemingen die in Nederland zijn opgericht wel een significant hogere kwaliteit van de toelichting al kan ook hier de alternatieve verklaring in alinea 2 (Doupnik en Richio, 2006) gelden. Er is onvoldoende bewijs om hypothesen 3, 4 en 5 aan te nemen. De agency theorie en
informatieasymmetrie kunnen derhalve geen verklaring bieden voor de variëteit in de kwaliteit van de toelichting op verliescompensatierechten.
Voor wat betreft de controlevariabelen bevestigen de resultaten de opvatting en vorig onderzoek dat ondernemingen die in de Verenigde Staten beursgenoteerd zijn, een hogere kwaliteit verslaggeving leveren. In de additionele regressie bij AEX en AScX ondernemingen heeft ook de winstgevendheid (ROE) een significante associatie met de kwaliteit van de toelichting.
Dit onderzoek kent diverse beperkingen. Inherente beperking aan dit onderzoek is dat de disclosure indices zijn gebaseerd op wat ondernemingen in 2014 daadwerkelijk toelichten. Het geeft niet de maatschappelijke wensen en andere thema’s weer die in een optimale situatie toegelicht moeten worden; om in accountantstermen te spreken: de jaarverslagen zijn getoetst aan de ‘Ist’ en niet de ‘Soll’ situatie. Een andere inherente beperking is dat een onderzoek als deze snel de assumptie maakt dat meer informatie tot betere beslissingen leidt. De literatuur heeft reeds onderzocht dat dit niet altijd het geval is (Huber et a.l, 2008). Daarnaast is het selecteren van de relevante items met enige mate van subjectiviteit omgeven omdat niet alle criteria zijn gebaseerd op literatuur of IAS 12 (bijvoorbeeld de omvang van het effect ‘overige verschillen’). Ten aanzien van de indices is de aanname gemaakt dat alle items die hierin zijn opgenomen even zwaar wegen omdat het aanbrengen van wegingen de subjectiviteit te groot maakt. De mate waarin deze aanname juist is, bepaalt de waarde van de resultaten. Toekomstig onderzoek kan dit ondervangen door de hypotheses te toetsen op de individueel in de indices opgenomen items.
Daarnaast heeft dit onderzoek betrekking op Nederlandse ondernemingen. Nederland scoort hoog op bepaalde items die gecorreleerd zijn met transparant ondernemingsgedrag
(Doupnik en Richio, 2006), wat de representativiteit en vergelijkbaarheid met andere landen kan verlagen. Ook beperkt deze afbakening de omvang van de populatie. Beperking van dit
onderzoek is ook dat de jaarverslagen gebaseerd zijn op IFRS, welke standaard is die niet door alle ondernemingen wordt toegepast. De vergelijkbaarheid met jaarrekeningen die niet volgens IFRS zijn opgesteld, is hierdoor aangetast. Ook is met de focus op 2014 geen trend te ontdekken. Toekomstig onderzoek kan zich richten op de mate waarin de disclosures zich uitbreiden
Referenties
Publicaties
Algemene Rekenkamer (2014). Belastingontwijking: Een verdiepend onderzoek naar belastingontwijking
in relatie tot de fiscale regels en het verdragennetwerk. Herleid uit
http://www.rekenkamer.nl/Publicaties/Onderzoeksrapporten/Introducties/2014/11/Belastingontwijking Autoriteit Financiële Markten (2011,2012). Aandachtspunten financiële verslaggeving 2011 en 2012. Herleid uit
http://www.afm.nl/nl-nl/professionals/doelgroepen/effectenuitgevende-ondernemingen/financiele-verslaggeving/publicaties
Centraal Planbureau (2013). Nederland belastingparadijs? Nederland doorsluisland!
CPB Policy Brief 2013/07. Herleid uit http://www.cpb.nl/publicatie/bilaterale-belastingsverdragen-en-buitenlandse-investeringen
De Feijter, R., Duiverman, S. (2013). KPMG Handboek externe verslaggeving 2013/2014: Richtlijnen
voor grote, middelgrote en kleine rechtspersonen. Kluwer.
Ministerie van Financiën (2011). Beantwoording kamervragen over openbaarmaking van rulings. http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/05/30/beantwoording-kamervragen-over-openbaarmaking-van-rulings.html
PricewaterhouseCoopers (2014). Doing business in the Netherlands. Herleid uit
http://www.pwc.nl/nl_NL/nl/assets/documents/pwc-rapport-doing-business-in-the-netherlands.pdf web bronnen
Met auteur
Bergin, T. (2014, 24 april). Starbucks suffers first UK sales drop after tax criticism. Herleid uit http://uk.reuters.com/article/2014/04/24/uk-starbuckstaxbritain-idUKBREA3N0X020140424 Brunsden, J. (2014, 4 september). EU Tax-Asset Moves Boost Banks While Sustaining Doom Loop.
Herleid uit
http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-03/eu-tax-asset-moves-boost-banks-while-sustaining-doom-loop
Van den Dool, P. (2012, 1 september). NS ontwijkt belasting via Ierland. Herleid uit http://www.nrc.nl/nieuws/2012/09/01/ns-ontwijkt-belasting-via-ierland/
Eikenboom, S. en De Groot, G. (2015, 11 maart). Fiscale Belgiëroute populair bij Nederlandse
multinationals. Herleid uit http://fd.nl/economie-politiek/1096213/gebruik-fiscale-belgie-route-groeit-bij-nederlandse-multinationals
Houlder, V. (2013, 28 april) Figures shed on tax avoidance haul. Herleid uit
http://www.ft.com/intl/cms/s/0/aad0297e-b020-11e2-8d07-00144feabdc0.html#axzz3Uj8eqdfJ Van Zeijl, C. (2013, 11 maart). Oer-Hollands. Herleid uit
http://www.zwitserleven.nl/fondsen/aex_oer_hollands
Berentsen, L. (2015, 3 juni). Nederland zet in op scherpere verslaglegging multinationals. Herleid uit https://fd.nl/economie-politiek/1106253/nederland-zet-in-op-meer-transparantie-bij-winstbelasting-multinationals
Zonder auteur
NS stoppen me belastingontwijking via Ierland (2015, 25 maart). Herleid uit https://fd.nl/economie-politiek/1097994/ns-stoppen-met-belastingontwijking-via-ierland
Belastingdienst Nederland (2015). Verrekenen van verliezen. Herleid uit
http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/winst/vennootscha psbelasting/verrekenen_van_verliezen/
Federale overheidsdienst financiën België (2015). Notionele interestaftrek. Herleid uit
http://financien.belgium.be/nl/ondernemingen/vennootschapsbelasting/belastingvoordelen/notionele_inter estaftrek
Vereeniging effectenbezitters (2008) Spyker’ s Crashtest. Herleid uit
http://www.veb.net/content/hoofdmenu/effect/2007/effect2007.aspx?Effect=2007-09-15_19&Page=10 Autoriteit Financiële Markten (2015). Register Bestuurders en Commissarissen. Herleid uit
http://www.afm.nl/nl/professionals/registers/alle-huidige-registers/bestuurders-en-commissarissen.aspx?id=19559&q=heineken
Papers
Abraham, S., & Cox, P. (2007). Analyzing the determinants of narrative risk information in UK FTSE 100 annual reports. The British Accounting Review, 39(3), 227-248.Ahmed, K., & Courtis, J. K. (1999). Associations between corporate characteristics and disclosure levels in annual reports: a meta-analysis.
The British Accounting Review, 31(1), 35-61.
Archambault, J. J., & Archambault, M. E. (2003). A multinational test of determinants of corporate disclosure. The International Journal of Accounting, 38(2), 173-194.
Armstrong, C. S., Guay, W. R., & Weber, J. P. (2010). The role of information and financial reporting in corporate governance and debt contracting. Journal of Accounting and Economics, 50(2), 179-234. Aubert, F. (2009). Determinants of corporate financial disclosure timing: the French empirical evidence,
Journal of Accounting andTaxation, 1(3), 053-060. Balakrishnan, K., Blouin, J., & Guay, W. (2011). Does tax aggressiveness reduce financial reporting transparency. Unpublished manuscript. University of Pennsylvania, Philadelphia, PA.
Bebbington, J., Larrinaga, C., & Moneva, J. M. (2008). Corporate social reporting and reputation risk management. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 21(3), 337-361.
Betah, T. (2013). An Investigation Into Determinants Of Corporate Disclosure & Transparency Of Listed Companies In Zimbabwe During Financial Crisis (2007-2008). International Journal of Scientific & Technology Research, 2(1).
Botosan, C. A. (1997). Disclosure level and the cost of equity capital. Accounting review, 323-349. Botosan, C. A., & Harris, M. S. (2000). Motivations for a change in disclosure frequency and its consequences: An examination of voluntary quarterly segment disclosures. Journal of Accounting Research, 329-353.
Brooks, C., Hillenbrand, C., & Money, K. (2015). What Stakeholders Expect from Corporations When it Comes to Paying Tax: Corporate Reputation and Optimal Tax Planning. Available at SSRN 2578969. Brouwer, A., Naarding, E., & Stoffelen, S. (2012). De waardering van actieve belastinglatenties en de impact op de effectieve belastingdruk onder IAS 12. MAB, 86(1/2), 23-32.
Chau, G. K., & Gray, S. J. (2002). Ownership structure and corporate voluntary disclosure in Hong Kong and Singapore. The International Journal of Accounting, 37(2), 247-265.
Chen, C. J., & Jaggi, B. (2001). Association between independent non-executive directors, family control and financial disclosures in Hong Kong. Journal of Accounting and Public Policy, 19(4), 285-310. Chen, TK. & Liao, YP. (2015). The Economic Consequences of Disclosure quality under SFAS No. 131. Accounting Horizons, 29(1), 1-22.
Cheung, Y. L., Jiang, P., & Tan, W. (2010). A transparency disclosure index measuring disclosures: Chinese listed companies. Journal of Accounting and Public Policy, 29(3), 259-280.
Cho, C. H., Michelon, G., Patten, D. M., & Roberts, R. W. (2015). CSR Disclosure: The more things change...?. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 28(1).
Coles, J. L., Daniel, N. D., & Naveen, L. (2008). Boards: Does one size fit all?. Journal of Financial Economics, 87(2), 329-356.
Debreceny, R., & Rahman, A. (2005). Firm-specific determinants of continuous corporate disclosures. The International Journal of Accounting, 40(3), 249-278.
Deegan, C., Rankin, M., & Voght, P. (2000, March). Firms' disclosure reactions to major social incidents: Australian evidence. In Accounting forum (Vol. 24, No. 1, pp. 101-130). Blackwell Publishers Ltd. Deumes, R., & Knechel, W. R. (2008). Economic incentives for voluntary reporting on internal risk management and control systems. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 27(1), 35-66.
Donnelly, R., & Mulcahy, M. (2008). Board structure, ownership, and voluntary disclosure in Ireland. Corporate Governance: An International Review, 16(5), 416-429.Eisenhardt, K. M. (1989). Agency theory: An assessment and review. Academy of management review, 14(1), 57-74.
Doupnik, T. S., & Riccio, E. L. (2006). The influence of conservatism and secrecy on the interpretation of verbal probability expressions in the Anglo and Latin cultural areas. The International Journal of
Accounting, 41(3), 237-261.
Eraly, L., Klingels, T. (1977). Doelstellingen van de inkomstenbelasting. Juridisch wetenschappelijk
tijdschrift KU Leuven, 14 (1), 117-139.
Giannarakis, G. (2014). The determinants influencing the extent of CSR disclosure. International Journal of Law and Management, 56(5), 393-416.
Gibbins, M., Richardson, A., & Waterhouse, J. (1990). The management of corporate financial disclosure: opportunism, ritualism, policies, and processes. Journal of accounting research, 121-143.
Graham, J. R., Hanlon, M., Shevlin, T., & Shroff, N. (2013). Incentives for tax planning and avoidance: Evidence from the field. The Accounting Review, 89(3), 991-1023.
Gravelle, J. G. (2009). Tax havens: International tax avoidance and evasion. National Tax Journal, 727-753.
Hadani, M., Goranova, M., & Khan, R. (2011). Institutional investors, shareholder activism, and earnings management. Journal of Business Research, 64(12), 1352-1360.
Hassan, O., & Marston, C. (2010). Disclosure measurement in the empirical accounting literature-a review article. Available at SSRN 1640598.
Healy, P. M., & Palepu, K. G. (2001). Information asymmetry, corporate disclosure, and the capital markets: A review of the empirical disclosure literature. Journal of accounting and economics, 31(1), 405-440.
Holder-Webb, L., Cohen, J. R., Nath, L., & Wood, D. (2009). The supply of corporate social responsibility disclosures among US firms. Journal of Business Ethics, 84(4), 497-527. Hyun, J. H., Kim, B. J., Kwon, S., & Shin, J. Y. (2014). The Effects of Corporate Governance,
Competition, and Political Costs on Strategic Executive Pay Disclosure: Evidence from Korea. Journal of Management Accounting Research, 26(2), 195-220.Ietto-Gillies, G. (1997). What do Internationalisation
Indices Measure? (No. 6-97). London South Bank University CIBS.
Khanna, T., Palepu, K. G., & Srinivasan, S. (2004). Disclosure practices of foreign companies interacting with US markets. Journal of Accounting Research, 42(2), 475-508.Kvaal, E., & Nobes, C. (2013). International Variations in Tax Disclosures. Accounting in Europe, 10(2), 241-273.
Landis, J. R., & Koch, G. G. (1977). The measurement of observer agreement for categorical data. biometrics, 159-174.Lang, M., & Sul, E. (2014). Linking industry concentration to proprietary costs and disclosure: Challenges and opportunities. Journal of Accounting and Economics, 58(2), 265-274. Langendijk, H. P. A. J., & Naarding, E. (2007). De waarderelevantie van actieve belastinglatenties in Nederland. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie, 81(9), 388-396.
McGill, G. A., & Outslay, E. (2004). Lost in translation: Detecting tax shelter activity in financial statements. National Tax Journal, 739-756.
McLaughlin, R., Safieddine, A., & Vasudevan, G. K. (1998). The information content of corporate offerings of seasoned securities: An empirical analysis. Financial Management, 31-45.
Milne, M. J. (2002). Positive accounting theory, political costs and social disclosure analyses: A critical look. Critical perspectives on accounting, 13(3), 369-395.
O'Donovan, G. (2002). Environmental disclosures in the annual report: Extending the applicability and predictive power of legitimacy theory. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 15(3), 344-371. Owusu-Ansah, S. (1998). The impact of corporate attribites on the extent of mandatory disclosure and reporting by listed companies in Zimbabwe. The International Journal of Accounting, 33(5), 605-631. Saha, A. K., & Akter, S. (2013). Corporate Governance and Voluntary Disclosure Practices of Financial Non-Financial Sector Companies in Bangladesh. Journal of Applied Management Accounting Research, 11(2), 45-61.)
Schrand, C. M., & Wong, M. H. (2003). Earnings management using the valuation allowance for deferred tax assets under SFAS no. 109*. Contemporary Accounting Research, 20(3), 579-611.
Smith, C. W., & Warner, J. B. (1979). On financial contracting: An analysis of bond covenants. Journal of financial economics, 7(2), 117-161.
Taylor, G., Tower, G., & Van Der Zahn, M. (2011, March). The influence of international taxation structures on corporate financial disclosure patterns. In Accounting Forum (Vol. 35, No. 1, pp. 32-46). Elsevier.
Vanbelle, S., & Albert, A. (2009). Agreement between an isolated rater and a group of raters. Statistica Neerlandica, 63(1), 82-100.Watts, R. L. (2003). Conservatism in accounting part I: Explanations and implications. Accounting horizons, 17(3), 207-221.
Watts, R. L., & Zimmerman, J. L. (1978). Towards a positive theory of the determination of accounting standards. Accounting review, 112-134.
Watts, R. L., & Zimmerman, J. L. (1990). Positive accounting theory: a ten year perspective. Accounting review, 131-156.
Zhang, X., Bartol, K. M., Smith, K. G., Pfarrer, M. D., & Khanin, D. M. (2008). CEOs on the edge: Earnings manipulation and stock-based incentive misalignment. Academy of Management Journal, 51(2), 241-258.
Huber, J., Kirchler, M., & Sutter, M. (2008). Is more information always better?: Experimental financial markets with cumulative information. Journal of Economic Behavior & Organization, 65(1), 86-104.
Appendix II: Pilot jaarrekeningen Nederlandse beursfondsen