Discriminatoir gebruik of achterhouding van informatie

6.4.8. Oneigenlijke voorwaarden 6.4.9. Kwaliteitsdiscriminatie

6.4.10. Oneigenlijk gebruik van informatie ten aanzien van concurrenten 6.4.11. Koppelverkoop/bundeling Overige gedragingen 6.4.12. Strategisch productontwerp 6.4.1 Leveringsweigering/toegangsweigering

119 Betoogd zou kunnen worden dat de concurrerende wholesale-partij mogelijk efficiënter opereert dan de verticaal

geïntegreerde onderneming hetgeen zich vertaald in lagere prijzen voor de wholesale-inputs (efficiency argument). De verticaal geïntegreerde zou daarom kunnen besluiten voortaan van deze efficiëntere concurrent af te nemen in plaats van zelf in de wholesale-inputs te voorzien. De verticale partij zou zo minder kosten hoeven maken die moeten worden doorberekend in zijn producten op de eindgebruikersmarkt. Dit argument acht het college echter onwaarschijnlijk. Immers, inefficiënties kunnen door een dominante aanbieder volledig ten laste worden gebracht van de eindgebruikers omdat deze geen keuze uit meerdere leveranciers hebben. Daarnaast bestaat er voor een KPN als verticaal geïntegreerde marktpartij geen prikkel om in zijn eigen concurrentie te gaan voorzien.

265. In hoofdstuk 6 is geconcludeerd dat KPN aanmerkelijke marktmacht heeft op de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang. Om de concurrentie op deze markt én met name de onderliggende retailmarkt voor datacommunicatiediensten te beperken zou KPN ertoe over kunnen gaan om niet langer wholesale-breedbandtoegang te leveren.

266. Indien KPN zou weigeren hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang te leveren zouden afnemers van hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang niet meer in staat zijn hun eigen retaildiensten aan te bieden. Alternatieve afnemers van hoge kwaliteit

wholesale-breedbandtoegang hebben namelijk onvoldoende dekkingsgraad om zelfstandig op deze markt te kunnen opereren. Immers, voor het aanbieden van datacommunicatiediensten zijn aanbieders voor nagenoeg alle contracten die zij afsluiten afhankelijk van inkoop van KPN. Indien KPN geen hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang zou leveren aan derde partijen, zou KPN daarmee de enige onderneming zijn die nog datacommunicatiediensten kan aanbieden.

267. Leveringsweigering/toegangsweigering betekent derhalve dat KPN partijen kan uitsluiten. De eindgebruiker is dan volledig afhankelijk van KPN als enige aanbieder op de retailmarkt van datacommunicatiediensten. KPN kan zich vervolgens onafhankelijk op de retailmarkt voor datacommunicatiediensten gedragen.¹²⁰ Duurzame concurrentie op de retailmarkt wordt hierdoor belemmerd, waardoor de prijsdruk afneemt (en eventueel prijsverhogingen weer tot de mogelijkheden behoren) en keuzemogelijkheden en kwaliteit voor eindgebruikers afnemen. 268. KPN heeft in 2001 aangekondigd hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang in de markt te

zetten. KPN heeft echter op het laatste moment besloten dit product niet aan derde partijen aan te bieden. Na handhavend optreden van het college biedt KPN thans dit product aan. Dit doet zij onder uitdrukkelijk protest.¹²¹ Derhalve heeft KPN in het verleden toegangsweigering gehanteerd en is het aannemelijk dat KPN, indien zij daartoe de gelegenheid krijgt, hier opnieuw toe zou overgaan. Zoals eerder geconstateerd heeft KPN op voorhand geen economische prikkel om hiertoe vrijwillig over te gaan.

269. Naast het weigeren van de hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang zijn er andere

mogelijkheden voor KPN om de toegang effectief te weigeren. Zo kan KPN collocatie weigeren of economisch onaantrekkelijk maken zodat aanbieders geen mogelijkheid hebben om de dienst economisch verantwoord af te nemen. Ook kunnen kwaliteitsparameters ontbreken, onredelijk laag zijn of kan een mechanisme ontbreken waardoor KPN gehouden is aan de

kwaliteitsparameters. Op deze wijze kan een aanbieder de dienst niet met een kwaliteit aanbieden die gebruikers verwachten. Ook kan het nodig zijn dat aanbieders toegang hebben tot operationele systemen ten behoeve van bijvoorbeeld de bestelprocedure, instandhouding of storingsophef. Indien KPN deze weigerachtige gedragingen uitvoert kan een aanbieder niet op concurrerende wijze zijn dienst aanbieden. Leveringsweigering/toegangsweigering is daarmee een potentiële gedraging die een mededingingsbeperkend effect heeft vanwege de

uitsluitingseffecten op concurrenten die dit tot gevolg heeft.

120 Dit volgt uit de analyse van de datacommunicatiemarkt. Zie: Besluit huurlijnen.

6.4.2 Prijsdiscriminatie

270. Op de wholesalemarkt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang zou KPN in

aanwezigheid van een toegangsverplichting maar in afwezigheid van verdere regulering kunnen

discrimineren in prijs. KPN kan bijvoorbeeld hogere prijzen rekenen aan aanbieders met wie zij concurreert op de retailmarkt dan aan haar eigen retail-onderdeel. Dit type prijsdiscriminatie kan leiden tot een extra beperking van concurrentie op de retailmarkten waar partijen mede

afhankelijk zijn van hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang. Hogere inkoopkosten kunnen zo leiden tot marge uitholling omdat deze kosten zullen moeten worden doorberekend op de retailmarkt. Indien concurrenten deze kosten niet kunnen doorberekenen omdat de eigen prijzen niet kunnen worden verhoogd door de retail-prijsstelling van KPN, zullen hogere kosten ten koste gaan van de bruto marge van de betreffende aanbieder. Als de marges zo worden uitgehold tot weinig of niets, kunnen aanbieders niet langer concurreren en kan dit leiden tot marktuittreding van de betreffende aanbieders. Prijsdiscriminatie is daarmee een potentiële gedraging op de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang met

mededingingsbeperkende effecten.

6.4.3 Excessieve prijzen

271. Het hanteren door KPN van excessieve prijzen voor wholesale-breedbandtoegang zou er toe kunnen leiden dat alternatieve aanbieders de facto toegang tot de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang onthouden wordt. Dit leidt ook weer tot uittreding van

concurrenten in de retailmarkt waardoor de concurrentie op de retailmarkten ernstig wordt beperkt.

Het hanteren van excessieve prijzen is daarmee een potentiële gedraging op de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang met mededingingsbeperkende effecten.

6.4.4 Roofprijzen

272. Op de wholesalemarkt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang zou KPN roofprijzen kunnen hanteren voor de hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang producten. Hiermee zou ze kunnen bewerkstelligen dat alternatieve aanbieders van hoge kwaliteit

wholesale-breedbandtoegang diensten (zoals bbned en Versatel) de markt zullen verlaten. KPN zou wanneer deze partijen de markt hebben verlaten vervolgens hoge kwaliteit

wholesale-breedbandtoegang excessief kunnen prijzen en met de zo gerealiseerde overwinst het verlies tijdens de periode van roofprijzen goed kunnen maken. Dit gedrag is zo uiteindelijk winstgevend. Roofprijzen zijn potentiële gedragingen op de markt voor hoge kwaliteit

wholesale-breedbandtoegang met mededingingsbeperkende effecten.

273. Het college merkt echter op dat op de downstream retailmarkt van datacommunicatie die door hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang wordt ondersteund er sprake is van langdurige (3 tot 5 jaar) contracten. Roofprijzen zullen voornamelijk tot gevolg hebben dat nieuwe klanten voor door KPN ondersteunde dienstverlening kiezen. Voor bestaande klanten echter brengt een overstap aanzienlijke kosten mee. Dit betreft onder andere het afkopen van het bestaande contract, de (eenmalige) kosten voor het aangaan van een nieuw contract en het aanpassen van het lokale bedrijfsnetwerk. Zelfs als vanwege de roofprijzen de retailtarieven significant lager

liggen dan de tarieven van de alternatieve aanbieders zal daarom door deze extra kosten de overstap beperkt zijn. Alternatieve aanbieders zullen daarom zelfs met roofprijzen van KPN inkomsten verkrijgen van de bestaande klanten. KPN zal daarom gedurende een aanzienlijke periode roofprijzen moeten hanteren om uittreding te veroorzaken. Hierdoor zal de investering voor het hanteren van roofprijzen door de karakteristieken van de markt relatief groter zijn en is het daarmee geen aantrekkelijke strategie.

274. Ten slotte is er sprake van hoge verzonken kosten op de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang. Dit maakt het onzeker of een alternatieve aanbieder wel zal uittreden bij roofprijzen, aangezien dan het uittreden een groter verlies kan opleveren dan het onder kostprijs aanbieden van de dienstverlening. Dit brengt een onzekerheid voor KPN met zich mee of de investering in roofprijzen binnen een redelijke termijn terugverdiend kan worden.

275. Gelet op bovenstaande argumenten acht het college het op voorhand niet aannemelijk dat KPN in de komende reguleringsperiode over zal gaan tot het hanteren van roofprijzen.

6.4.5 Kruissubsidiëring

276. Kruissubsidiëring kan zich in relatie tot de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang voordoen indien opbrengsten verkregen uit de wholesale-markt kunnen worden aangewend op de retailmarkt om daar de prijzen te verlagen. Deze gedraging kan worden voorkomen aangezien retailaanbieders van datacommunicatiediensten afhankelijk zijn van KPN.

277. Door de hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang hoog te tariferen kan KPN zo de

retailprijzen van concurrenten opvoeren en zou zij tegelijkertijd haar eigen retailproducten in prijs kunnen verlagen. De winsten verkregen uit het hoge tarief voor wholesale-breedbandtoegang kunnen door KPN worden aangewend om haar retailproduct lager te prijzen. Mogelijke tekorten in het ene bedrijfsonderdeel worden zo goedgemaakt in het andere bedrijfsonderdeel.

Concurrenten hebben deze mogelijkheid niet, zij hebben immers niet zelf de beschikking over de benodigde wholesale-bouwstenen. Door kruissubsidiëring kan KPN een voordeel behalen op de retailmarkt. Kruissubsidiëring kan leiden tot roofprijzen op de retailmarkt waardoor

concurrerende partijen uit de markt worden gedrukt. Kruissubsidiëring is op grond van het voorgaande een potentiële gedraging die een belangrijk mededingingsbeperkend effect kan hebben.

6.4.6 Discriminatoir gebruik of achterhouding van informatie

278. Discriminatoir gebruik of achterhouding van informatie kan voor KPN een strategie zijn om derden te benadelen ten opzichte van zichzelf of haar dochterondernemingen om op deze wijze de concurrentie op de retailmarkt te beperken. Om in staat te zijn om (op een doelmatige wijze) hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang af te nemen is het essentieel dat afnemers beschikken over bepaalde informatie. Het gaat hierbij onder meer over informatie ten aanzien van de technische specificaties van de gebruikte apparatuur, de beschikbaarheid van bepaalde snelheden op bepaalde locaties, het beschikbaar komen van nieuwe diensten, het melden van storingen of het plegen van technisch onderhoud. Door andere aanbieders over bepaalde

wezenlijke informatie ten aanzien van bepaalde wijzigingen of vernieuwing in de dienstverlening niet of later te informeren dan haar eigen retailonderdeel, zou KPN hen ernstig kunnen

benadelen. Dit kan zich uiten in imagoschade voor het bedrijf en daarmee het verlies van klanten met als gevolg dat uiteindelijk bedrijven uit de markt kunnen worden gedrukt. 279. Discriminatoir gebruik of achterhouding van informatie is op grond van het voorgaande een

potentiële gedraging die in de markt voor hoge kwaliteit wholesale-breedbandtoegang een belangrijk mededingingsbeperkend effect kan hebben.