Discoursanalyse gesprekken stakeholders

Aan de hand van de gesprekverslagen is, conform de methode zoals beschreven in paragraaf 2.5.1, een discoursanalyse uitgevoerd. De resultaten zijn in de scorematrix van tabel 6 weergegeven.

Actor: Veel voorkomende kernwoorden: Neo

-

moderniseringsdiscours Wildernisdiscours Discours platteland als meervoudige ruimte Discours platteland als vestigingsruimte

Gemeente Sint Anthonis

Functieversterking, duurzame landbouw, beleven in het platteland, agrarische modernisering, gebiedsspecifiek

++ 0 + -- Agrariër Emil

Cornelissen

Meerwaarde, best beschikbare technieken, schaalvergroting, marktintegratie, sociale verbondenheid

++ - 0 -- Agrariër John

Kroef

Meerwaarde, best beschikbare technieken, schaalvergroting, functieverandering

++ - 0 -- ZLTO Agrarische modernisering, suburbanisatie, sociale

verbondenheid, duurzame landbouw, gebiedsspecifiek

++ 0 + - Gemeente

Maasdonk

Stedelijke vestingmilieu, plattelandsvernieuwing, plattelandseigen kwaliteiten, landschapsverbetering

- + ++ + Gemeente

Boxmeer

Natuurgebied, natuurwaarde, landschapsambitie, verscheidenheid, integrale benadering, gebiedsspecifiek

0 + + 0 Brabantse

Milieufederatie

Vervuiler betaalt, biologische landbouw, biodiversiteit, natuurlijke kringlopen, harmonie, gebiedsspecifiek

-- ++ + -- Gemeente Mill &

Sint Hubert

Plattelandsvernieuwing, plattelandseigen kwaliteiten, gebiedsspecifiek, scheiden van functies

+ 0 ++ -- Provincie Noord-

Brabant

Integrale benadering, ruimtelijke concentratie, duurzame landbouw, landschapsambitie, sociale verbondenheid

64

Waardering: Betekenis:

++ Tekst past uitstekend bij discours + Tekst past voldoende bij discours 0 Tekst is neutraal m.b.t. discours - Tekst past onvoldoende bij discours -- Tekst past niet bij discours

Tabel 6. De visies, argumenten, doelstellingen, denkbeelden, etc. van de actoren gecategoriseerd in discoursen

De gemeente Sint Anthonis faciliteert nog steeds de agrarische sector in haar, ondanks het verminderen van de ontwikkelingsmarge in met name de provinciale regels. De beide agrariërs zijn gefocust op de ontwikkeling van hun bedrijf op een zo duurzaam- en innovatief mogelijke manier en ZLTO komt collectief in de sector op voor de agrariërs. Dit zijn enkele argumenten waarom deze stakeholders onder het neo-moderniseringsdiscours geschaard kunnen worden.

Opvattingen zoals “De agrarische sector bedrijft geen ruimtelijke ordening maar ruimtelijke wanorde”, “de verschillende kringlopen moeten hersteld worden” en “Waarom moet een land wat geen ruimte heeft inzetten op een ruimte vragende functie?” maken, zoals tabel 6 weergeeft, de BMF duidelijk tot een stakeholder behorend bij het wildernisdiscours.

In het discours platteland als meervoudige ruimte zijn stakeholders als de gemeente Maasdonk, de gemeente Mill & Sint Hubert en de provincie Noord-Brabant te vinden. Voor de gemeente Maasdonk en Mill & Sint Hubert geldt dat dit voornamelijk komt door hun vastgestelde beleidslijn in hun structuur- c.q. gebiedsvisies. De provincie zet in op een integrale aanpak van de opgaven, waarbij multifunctioneel gebruik van het landelijke gebied het uitgangspunt is.

Uit de antwoorden van de respondenten blijkt dat zij wel degelijk mogelijkheden zien in het toepassen van tegenprestaties bij ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied. De stakeholders geven de voorkeur aan een systematiek van tegenprestaties waarbij “rood” (extra ruimtelijke marge) omgerekend wordt naar euro`s en die euro`s worden ingezet voor “groen”. Echter, alle vormen waarbij een kwaliteitsslag van de gebiedskenmerken van natuur en landschap wordt bewerkstelligd, komen ten goede aan het wildernisdiscours. Bovendien komen tegenprestaties door de integrale benadering ten goede aan het discours platteland als meervoudige ruimte.

Een bepaalde ruimtelijke ingreep in het buitengebied (een ontwikkeling) dient naar de mening van de respondenten tenminste gecompenseerd te worden, zodat het saldo aan ruimtelijke kwaliteit in het buitengebied gelijk blijft of zelfs stijgt. Gemeente Maasdonk is al een gemeente waar deze lijn zich bewijst (buiten het gegeven dat Maasdonk door haar strategische ligging een verstedelijkingsopgave faciliteert en hierdoor minder ruimte biedt aan het neo-moderniseringsdiscours).

Het buitengebied verandert van een agrarisch gedragen buitengebied naar een multifunctioneel buitengebied, stellen de respondenten in het algemeen. Deze beweging komt duidelijk ten goede aan het discours platteland als meervoudige ruimte, blijkt uit tabel 6.

De respondenten zijn over het algemeen van mening dat het buitengebied niet behoort tot het stedelijke domein van agglomeraties, dominante sociaal-economische en infrastructurele netwerken. Dit komt dan ook nadrukkelijk tot uiting bij de bevindingen gerelateerd aan het discours platteland als vestigingsruimte.

4.4 Conclusie

De gemeente Sint Anthonis bezit statistisch de meeste varkens per vierkante kilometer van Nederland. Door grootste varkensdichtheid van het land wordt de gemeente geassocieerd als een agrarische gemeente. De huidige trends geven aan dat steeds meer agrarische bedrijven besluiten, door onder andere het gebrek aan opvolging, het naderen van pensioengerechtigde leeftijd, het gebrek aan financiële potentie, het voldoen aan

65

de strenge regelgeving, etc., te gaan stoppen met hun agrarische bedrijfsvoering. De gemeente Sint Anthonis verwacht dat de daling van het aantal agrarische bedrijven verder door zal zetten, zeker nu de agrarische sector de slag moet maken naar een duurzame- en zorgvuldige veehouderij. Expliciet verwacht de gemeente tot 2020 dat 25 tot 30% van alle intensieve veehouderij bedrijven in de gemeente ophouden te bestaan.

Aan de andere kant zijn er ook agrarische bedrijven die de kwaliteitsslag, om te komen tot een duurzame- en zorgvuldige veehouderij, wel willen en kunnen maken. Zij gaan hun stallen renoveren, slopen, of gaan gehele nieuwe stallen oprichten om te voldoen aan de actuele eisen op het gebied van duurzaamheid, geurreductie, fijnstof, ammoniak, dierenwelzijn, etc. In vele gevallen is hiervoor een bouwblokvergroting noodzakelijk. Voor een bouwblokvergroting is een wijziging- of een herziening van het bestemmingsplan nodig.

De agrarische initiatiefnemer (of zijn adviseur) schrijft in dat geval een “officieel” verzoek aan het college van burgemeester en wethouders om het bouwblok te vergroten. Vanaf dit moment starten de onderhandelingen en hebben de behandelend ambtenaar van de gemeente en de adviseur (adviseur koppelt het een en ander terug naar de agrariër) regelmatig met elkaar contact over de vormgeving en invulling van het plan. De ambtenaar van de gemeente gaat het ingediende plan toetsen aan alle relevante wet- en regelgeving. De ambtenaar moet bij de toetsing rekening houden met het belang van de agrarische initiatiefnemer, het belang van de gemeente, het algemene belang en het belang van omwonenden of omliggende bedrijven. Daarbij komen de spanningen binnen het maatschappelijk debat aan de orde (de spanningen tussen de bestaande wetgeving, Verordening ruimte, wensen van de maatschappij, de wensen van agrarische initiatiefnemers en de wensen van overige belanghebbende partijen bij ruimtelijke ontwikkelingen in het buitengebied).

Eén van deze spanningen is het feit dat het plan moet worden getoetst aan het nieuwe gegeven in de Verordening ruimte: artikel 2.2 (elke ruimtelijke ontwikkeling buiten bestaand stedelijk gebied en waar planologische besluitvorming voor noodzakelijk is, gaat gepaard met maatregelen die het landschap in brede zin versterken, voor nadere informatie wordt verwezen naar paragraaf 3.2.2.3 en 3.2.2.4). Hoe gaat de gemeente invulling geven aan dit principe (het principe van tegenprestatie)? Hiervoor moet de gemeente van de provincie Noord-Brabant een uniforme systematiek opstellen.

De geïnterviewde stakeholders zijn van mening dat iedereen uit redelijkheid, billijkheid en evenredigheid dient bij te dragen aan de kwaliteitsverbetering van het buitengebied en zien daarmee een tegenprestatie als middel om tot dat eindresultaat te komen. Een tegenprestatie vormt een conditie om medewerking te verlenen aan het realiseren van een ruimtelijk plan, mits er wel een toepassingsbereik wordt vastgesteld, naar de mening van de respondenten. Een tegenprestatie moet bij bepaalde verruimingen van functies ingezet worden en niet bij de ontwikkelingen die bijvoorbeeld een niet-zichtbare- of een onevenredige ingreep in het buitengebied bewerkstelligd, zeggen de stakeholders. De Verordening ruimte stelt namelijk dat de rood-met-groen koppeling geldt voor alle ontwikkelingen in het buitengebied waarbij planologische besluitvorming vereist is. Dit vinden de stakeholders onredelijk.

Met betrekking tot de invulling van een systematiek van tegenprestaties kiezen de stakeholders voor systematiek van waarbij “rood” (extra ruimtelijke marge) omgerekend wordt naar euro`s en die euro`s worden ingezet voor “groen” (optie 2 behorend bij paragraaf 2.4 van bijlage 2). Dit wordt in de praktijk ook wel aangeduid als een systematiek met een groenfonds of reconstructiefonds. Omdat het lastig is om “rood” rechtstreeks te vertalen naar “groen” wordt er een tussenstap gemaakt met euro’s.

Naast een invulling geven aan de spanningen binnen het maatschappelijk debat en het opstellen van een systematiek van tegenprestaties, wil de gemeente Sint Anthonis graag invulling geven aan innovatieve en duurzame initiatieven van agrariërs. Hiertoe zijn een aantal ruimtelijke verzoeken bij de gemeente ingediend. De gemeente wil graag medewerking verlenen aan zulke innovatieve- en duurzame ontwikkelingen, bijvoorbeeld de ontwikkeling van een specifiek concept waarbij de stal zodanig is ontworpen dat het volledig is afgestemd op het leefgedrag van het dier. Echter, zulke initiatieven voldoen niet aan de regels van de Verordening ruimte, terwijl in de provinciale structuurvisie wel degelijk is aangegeven dat dergelijke duurzame en innovatieve initiatieven gestimuleerd moeten worden. Dit is dan ook één van de ruimtelijke vraagstukken binnen de gemeente Sint Anthonis. Derhalve zijn de stakeholders van mening dat er nog ruimte moet worden

66

gemaakt in het vigerende beleid voor duurzame- en innovatieve initiatieven. De BMF stelt wel eisen zoals een gesloten mineralenbalans en optimale transparantie (bijvoorbeeld inzicht in het Bedrijfsontwikkelplan (BOP) van een bedrijf).

De discoursanalyse laat zien dat het gedachtegoed van het neo-moderniseringsdicours is nog steeds nadrukkelijk aanwezig bij de respondenten van de geïnterviewde partijen, ondanks de verscherping van de (provinciale) regelgeving ten aanzien van de agrarische sector. Het wildernisdiscours, waar van oudsher, weinig aandacht aan werd geschonken, wordt mede door de verplichte invulling die gemeenten moeten geven aan artikel 2.2 van de Verordening, expliciet in beeld gebracht. De kwaliteit van natuur en landschap in het buitengebied moet verbeterd worden, aldus de stakeholders. Het wildernisdiscours stijft daardoor aan populariteit. Dit geldt ook voor het discours platteland als meervoudige ruimte, want het buitengebied verandert, naar de mening van de respondenten, van een agrarisch gedragen buitengebied naar een multifunctioneel buitengebied, omdat we er ons van bewust worden wat het buitengebied allemaal aan gebiedskenmerken heeft aan te bieden. Het buitengebied blijft voor de gebruikers van het buitengebied volgens de respondenten. Het discours platteland als vestigingsruimte is dan ook niet dominant aanwezig in

67