Die doop as heilsmiddel en indikatief of die doop as belydenis en imperatief?

In teenstelling met ’n subjektiewe verstaan van die doop wat deur hierdie navorsing van die “beklee-” metafoor verteenwoordig word, kan ’n verstaan van die doop in terme van ’n objektiewe karakter ook in verband gebring word met die verstaan van die doop as heilsmiddel106.

Ferguson (2009), wat ’n uitgebreide studie gemaak het van die doop in die vroeë kerk, en die ontstaan van die babadoop in die tweede helfte van die tweede eeu ná Christus plaas (:856), meen dat die babadoop onstaan het omdat die vroeë kerk in ’n stadium begin glo het dat die doop nodig was om gered te word, en dat dit ingebring is uit besorgdheid vir die welstand van die siele van siek kinders – veral in die lig van die hoë sterftesyfer van die kinders (:378-379,857). Dit blyk hieruit betreklik duidelik dat die kerk op ’n stadium reddende waarde aan die doop begin koppel het, wat myns insiens later ontwikkel het tot die verstaan van die doop as heilsmiddel.

106

Hierdie betrokke verstaan van die doop word nie so seer in sodanige terme uitgedruk binne die

Gereformeerde tradisie nie, en is meer kenmerkend van die Katolieke (kyk bv. Barth 1969:103) en Oosters Ortodokse Kerklike tradisies. Ook die Anglikaanse tradisie, wat beide hulle eie identiteit definieer vanuit die Reformasie, asook die kontinuïteit waarin hulle staan met die Katolieke tradisie, verstaan die doop ook as deel van God se gawe en heil aan die mens (vgl. Thiselton 2007:538).

Een van die uiteindelike oogmerke van hierdie studie is juis om die oorspronklike betekenis van die doop te belig in teenstelling met die konnotasies wat aan die doop as “heilsmiddel” geheg is.

Ander objektiewe verstaanswyses van die doop waarop die eksegetiese resultate van hierdie studie antwoord is die verstaan van die doop as gawe van God107 asook die verstaan van die doop as plegtige belofte (“pledge”) van God aan die mens108. In al drie hierdie verstaanswyses oor die doop (heilsmiddel, gawe van God en plegtige belofte van God) wat veral voorkom binne die Katolieke, Ortodokse, Anglikaanse en Gereformeerde tradisies wat die bapadoop-tradisies verteenwoordig, kan die verstaan van die doop ten diepste beskryf word as ’n teologiese indikatief.

Binne die belydenisdoop-tradisie, wat die verstaanskader van hierdie eksegetiese studie van die “beklee-” metafoor verteenwoordig, word die doop ten diepste verstaan as imperatief. Dit vorm deel van die antwoord van die gelowige op die heil wat reeds ten tye van die doop gerealiseer het109. Dit kan ook onderskei word van die babadoop-tradisies waar die doop gesien word as moment waarin God iets aan die gelowige oordra wat op een of ander wyse ’n bydrae lewer tot jou heil (bv. waar die doop as ex opere operato verstaan word). Vanuit hierdie studie word die doop nie as heilsmiddel of indikatiewe handeling van God verstaan nie: dit dra nie iets by tot die heil self nie, maar is ’n openbare reaksie en

107

Hoewel die ekumeniese BEM-dokument (Baptism, Eucharist and Ministry) van die Wêreldraad

van Kerke (1982:1) poog om verkillende dooptradisies nader aan mekaar te bring in terme van ’n gemeenskaplike belydenis, word die verstaan van die doop soos volg verwoord: “It is in

corporation into Christ, who is the crucified and risen Lord: it is entry into the New Covenant

between God and God’s people. Baptism is a gift of God,” (my aksente, PdT). Die BEM- dokument hel hier myns insiens oor na ’n Angikaanse verstaan van die doop.

108

Thiselton (2007:519), self ’n Anglikaan, dui daarop dat die begrip “sakrament” ná Tertulianus

verstaan is as God se plegtige belofte (“pledge”) dat Hy getrou sal bly aan sy verbondsbelofte asook die plegtige belofte van Christene om lojaal te wees aan God. Hy sien die doop as kommunikatiewe handeling (:520) waar God praat en sy genade oordra (:521-523). Dit kom baie ooreen met Barth (1969:104) se beskrywing van die Gereformeerde verstaan van die doop. Hy verduidelik die Gereformeerde verstaan van die doop as getuienis en bevestiging dat die doopkandidaat aan God se verbond van vrye genade behoort. Dit verseël die toepassing en geldigheid van die evangelie aan die doopkandidaat. Die gedoopte ontvang in die doop die teken en plegtige belofte (“pledge”) van die feit dat die belofte wat in die Woord aan hom of haar gegee is, regtig waar is en vas staan.

109

Kyk die wederkerige aard van die beklee metafoor: “julleself beklee” (5.2), bekleding as

waaksaamheid teen die bose (5.3), bekleding as bewustelike identifikasie en uitlewing van die nuwe identiteit in Christus (5.5), asook die openbare en sosiale standpunt wat ingeneem word d.m.v. die bekleding by die doop (5.6).

belydenis van die heil wat reeds ’n werklikheid geword het in die lewe van die gelowige. In hierdie sin is daar ooreenkomste in die betekenis wat vanuit die Gereformeerde tradisie gekoppel word aan die belydenisaflegging. Net soos wat die Gereformeerde tradisie nie die belydenisaflegging verstaan as bydraend of verdienstelik t.o.v. die heil self nie, is die bedoeling dat die belydenisdoop soos verteenwoordig deur hierdie studie, ook nie as verdienstelik verstaan moet word nie. Dit beteken egter nie dat die doop onbelangrik of onnodig is nie, want in ooreenstemming met Jk 2:17,20,26 word geloof in hierdie studie ook verstaan as geloof wat beliggaam110 is en tot dade oorgaan (kyk die bespreking van geloof in Gl 3 in 3.1.9). Die verhouding waarin werke tot geloof en heil in Jakobus staan, is dus baie dieselfde manier waarop die doop staan tot geloof en heil binne die verstaan van die belydenisdoop in hierdie studie. Die “beklee-” metafoor beskryf dus ten diepste die doop as imperatief wat ingebed is in die indikatief van God se genade.

6.1.3 Die doop in die plek van die besnydenis of die doop as geloofs-