even goed kunnen belette~ te a~:~~.ZOudt me
DERDE BEDRIJF
Achtergale?'ij bi:i Mem'. v. Hassen. Gezicht op den tuin. Het 'is nam'iddag half zes "'tur.
Ie TOONEEL.
L y d i a, Ros e.
(Zij komen uit den tuin, ",vaar zij bloemen ge-plttkt hebben, naar voren.)
R ose.
Je bent nu gelukkig, niet waar Lydia? vol-maakt gelukkig?
Ly dia.
Neen, "volmaakt" gelukkig nog niet. Mijn lijdensgeschiedenis is je bekend, je weet dus dat ik mij n liefste illusie heb moeten prijs geven, gedwongen door de omstandighedEm.
Ongetwijfed zal Dl'. Renal'd een uitstekend echtgenoot voor me zijn. Het is niet mogeHiJ<, mij daarin te vergis en. Veeleer bestaat er kans, dat 'ik hem tegen zal vallen. Maar ik heb hem vooraf gewaarschuwd, dat ik hem geen liefde toedraag in den zin, waarvan er in romans
~~r~ke
is Ik . 'ht h : :' .-,<~:, .-~1;·~:i;;
tegen een betrouwbal'en leid egend em op denkt liever niet aan d mogelijkheid dat het zou kunnen gebeuren. Nu moet ik je ook bekennen, dat het mij vreeselijk zou verdrieten, als hij zich ooit in mij mocht teleurstellen,
Ros e,
Kom, ik zou el' niet eens aandenken, je doet een prachtig huwelijk, en daarvoor alleen heb je duizend redenen tot dankbaarheid, niet waar?
Wie had ooit gedacht dat Dl'. Renard nog eens trouwen zou! Hij, de verstokte celibatair en vrouwenhater ... het publiek is nog niet van zijn verwondering over de bekeering van den dokter bekomen.
Lydi a.
En als datzelfde publiek eens wist, wat die zoogenaamde bekeering eigenlijk beteekent!
Misschien zou het den mensch in hem nog méér waardeeren dan het thans den dokter in hem doet. Maar er zijn zoo van die stille helden ill het leven, weet je, van wie je nooit iets hoort;
grootsche figuren te midden van ons dagelijksch gedoe, die niet aan de oppervlaktf: van het ge-tuigschrift uitgereikt! Is het waar, meisjelief, ben ik je al zóóveel waard geworden?
om mIJ " d e oogen te openen Ik b .
dankbaar, Edmond d t . . en Je zoo innig de vrede hier in
h .
a t door JOU bemoeiïngen volkomen isherstel~:s
usschen Tante en mijDr. R enard.
Alléén maa" d kb ~ "an aar"?
Ros e.
Z" .
lJ IS met al haar flinkh . d verlegen, U te bekennen datel
waarlijk nog dokter! , z e dol op u is
,
Lydia.
Dat weet je wel beter hé ..
heer gemaal? De t"d ' , mlJn toekomstio-e bij.. ... . . IJ van dolle dingen is
voo~'-Dr. R enard.
Och, zeg dat niet. Een men .
van zichzelf' h" . sch IS nooit zeker
, 1] IS soms ee
n
kaan gelijk. Van tijd tot
t~~
s I.w~rkende
vul-kolommetJ'e UI't ZJ;ill u k ra er opst" t
~d
zie Je eenrook-gevaarloos of J' h , e OOIt zij . lJgen,.schijnbaar nen, schijnbaar
onbeduid:nI;gewan~
dofkreu-barst de innerlijke k' ht . Maal eensklaps
I ac met geweld los, de
kokende lava en het helsche vuur banen '1.ich een weg naar buiten, om de gansche omgeving in een oogwenk onherkenbaar te veranderen.
Ro s e.
Dus dan zou je eigenlijk op niemand meer aan kunnen, als elk mensch zoo'n vulkaan is?
Dr. Renard.
Met uw verlof, dàt beweer ik niet. Ik bedoel, dat niet elk mensch voor zichzelf zeker is van hetgeen hij hl een volgend oogenblik doen zal.
De omstandigheden halen alles uit hem, wat er in zit, en ze maken hem tot wat hij is.
R 0 sc.
Dat wordt me te machtig, dokter. Ik heb absoluut geen talent om te philcsofeeren ...
u is toch niet boos, als ik nu uw meisje ga verlaten?
Ly dia.
Dat klinkt al heel naiëf, Rose! Maar mijn aansta'ande echtgenoot en ik, we maken ons niet schuldig aan tortelduif -allures, hé Edmond?
Zeker, zeker, kalmpjes aan ... stillet.ies.
Ros e.
Ja, ja, pas maar op, Lydia: stille waters hebben diepe gronden ... Apropos, om je de waarheid te zeggen, heb ik jullie wat lang op-gehouden, omdat ik zoo razend nieuwsgierig ben naar je bruidstoilet. Zei je gister niet, dat je de modiste vanda.ag verwachtte?
Lyd i a.
Nu ja, dat bruidstoilet, dat heeft àl den tijd!
Maar Tante van Rassen was zóó ongeduldig, dat ze eigenlijk zonder mijn medeweten, de zaak met de modiste beklonken heeft. We hebben nog ruim vier weken vóór ons, en vandaag al zou
Terwijl jij er het initiatief toe genomen
~ebi.:
Neen, het is beter, dat jij het haar vraa . IJ
112
wordt dan zooveel als je schoonmama heeft dubbele waarde, wanneer haar '
haa~'
zoo'n voorstel doet. Dat geb'"'e'''u··HrtJVllblL.i,uJul nOOIt en àls het eens gebeurt, dan is het met tegenzin van de zijde van den sctlOo,nz()on~~~wjjl jij het zoo van hal'te meent. Neen, beste JIJ moet het haar zelf vragen. . '
Dr. Ren ard.
Hoor. eens, Lydia, ik hang niet graag den brave .Ult. En na al wat je haar te danken hebt, kan memand beter dan jij, haar beloonen.
Lyd i a.
Met een idee van jou ... ? Dr. Ren ard.
Maar zi~n wij dan niet één in dit geval? ...
a~h, dat IS wam' ook, dat mag ik nog 11IEt
elschen van je.
4e 'l'OONEEL.
De vorigen, Me v r. v. Ha s sen.
M e v r. v. H a s sen.
(moet pakjes beladen.) Hé, hé, dat is weer achter den rug. Ik meende waarlijk, dat jullie aan het
kibbelen waren. Laat m~j je gezichten eens zien ... Neen, Goddank, je ziet er nog net uit als twee ongetrouwde menschen. Oef, wat
~s
het warm vandaag. En een drukte op straat!
Die ellendige auto's en sado's weten van geen uitwijken. Dat agiteert mij zoo.
Lyd ia.
Maal' heeft u alles kunnen krijgen, wat u zocht? Ik zie daar anders nog al wat! Gunst, wat 'n pakjes!
Me v 1'. V. Ha s sen.
Ja, ik heb gelukkig alles gekregen. Het tafel-goed was wel wat duur, maar de kwaliteit is prima, weet je. En het eetservies is zoo beeldig:
l'oode bloempjes op een cl'êmen grond! Dan heb ik ook nog aangeschaft: émaillewel'k voor de keuken, portière-stof, vitrage, loopers, carpet-ten ... û Lydia, h t wordt een noes van 'n huisje, waarin je komt te wonen ... ··· .... een
parad~js ... .
L y dia.
Laat mij u er een hal'telijken zoen voor geven, Tante.
8
Dr. Ren a r d.
Toch is Lydia met al dien overvloed nog niet tevreden en - ik kan haar geen ongelijk geven.
Mevr. v. Hassen.
(verbaasd.) Wat.. ... ? daar begrijp ik van. Wat bedoel je?
Dr. R enard.
Zij staat el' op, dat u bij ons komt inwonen, als we getrouwd zijn en - ik ook.
M e v r. v. H ,a s sen.
Maar kinderen, je maakt mij confuus. Meellt jullie 't? Meent jullie het heusch?
Dr. Renard en Lydia.
Stellig. U behoort bij ons.
M e v r. v. Ha s sen.
Heerlijk! Ik beloof je, dat je van mij geell last zult hebben.
D 1'. R e 11 a r d.
Willen wij samen ons gewoon ritje maken naar het hospitaal, Lydia? Het is al laat. Ik hoor daar juist het fluitje van den laatsten trein. Dag Tante! Wij blijven niet lang weg.
Lyd i a.
Dáàg! (Dr. Renard en Lydia af.)
5e TOONEEL.
Mevr. v. Hassen, Rose.
(Sidin stee.kt het licht op. Mevr. v. Rassen, trekt.
een stoel bij de etenstafel en pakt het een en ander uit van hetgeen ze g.ekocht heeft. Dctn notee1·t ze de {Joede1'en.)
M e v r. v. Ha s sen,
Laat me eerst eens noteeren, wat dat al~?'5 gekost heeft... Het servies vijf en veertIg ld de loopers viel' en zes gulden per gu en ... .
stuk. ... het tafelgoed, twee dozijn groote
S:1'-tten drie lakens drie dozijn ontbijtservetjes,
ve , ' , ak')
te zamen zeventig gulden ... (b,etast n ~ J6.
En wat zit daar ook weel' in?... 0, J a, da~
"n de zilveren lepels en vorken ... (neem."
ZlJ • d
t?
wee?' 'n ande?' pakje op.) En wat IS
at .... :·
Dat zullen wel de messen zijn ... Ja, da zijn de messen,
R ose.
(uit Lydia's kanter komend.) Is u al thuis?
M e v r. v. H ,a ss e n.
Hé, Rose ben j ij er nog?
Ros e.
Ik heb de cadeaux van Lydia
Hiel' zijn de sleutels v,an 'f; kastje, mevrouw.
M e v r. v. H a s sen.
Vind je ze niet beeldig, die cadeaux?
R ose.
Pl'àchtig ... !
Me v r. v. H as sen.
Ja, 't zijn twee beste menschen, 'n geschikt knap paar. En je kunt zoo zien, dat ze ~ecl'
gelukkig zullen zijn. Wat is Lydia veranderd!
Ze is zoo in-lief voor me geworden, zij is vol attentie's voor me .. " .. onherkenbaar. Ik meende vroeger nog wel, dat ik haal' raadselachtig ka-rakter nooit zou kunnen doorgronden. Wat een goeie man al niet vermag. Want hoe het OOI{
zij, had de dokter zich niet met haar vormin~
bemoeid, wie weet, in welken toestand wij nu geleefd zouden hebben. Maal' laat me niet meer terugdenken aan wat voorbij is. Ik wil gulweg bekennen, dat ik haar niet regeeren kon, en
daarom ben ik zoo gelukkig, dat ze een ma~
krijgt als mijn onovertroffen dokter Renard. ~lJ had gelijk, toen hij vroeger zeide, ~at Lydla's affectie voor Henri maa.r kalverhefde was.
Het zal wel sl\jten, en ja waarlijk, het is ge-sleten. Zij spreekt er nooit een woord mee.l:
over. Het is ook verstandig van Henri, dat lUJ al dien tijd niets meel' van zich heeft laten hOOl'en. Met dat al verlang ik vurig naar bericht van Dora. Kassian, ze zijn daar zoo alleen, diep in het binnenland van Borneo, waar op dagen afstands geen Europeanen te zien zijn. Het moet een vreeselijk leven zijn, zoo in die wildernis, verstoken van 'Voldoende communicatie. De post komt er heel moeilijk, en een telegraafkantoor is er niet. En als er eens iets gebeurt, 0 God; .. ,
R ose.
Kom, mevrouwtje, u moet er niet aan denken.
1\1 e v r. v. H a ss e n.
Och, onwillekeurig doe je dat als moeder, maar je hebt gelijk, Rose. We zullen ons ge~n akeligheden in 't hoofd halen. (Enkele 1JakJe.' in de hand houdend.) Deze pakjes zijn bestemd voor Dora en haal' kleintjes.
.Wat een gejuich zal er weer opgaan in de stille controleurswoning, daar ver in het bin-nenland, wanneer er weer een bezending komt
van grootmama! .
Rose.
Ik wed, dat Dora van geen ziek-zijn meer we~t, als uw kistje met versnaperingen daal' arl'lveert.
M e v r. v. H ,a s sen.
(ste-mmig.) Ze schijnt toch maar niet we,~r gezond te .kunnen worden, arme Dora! Maar
~ch, laat me niet pikeren over de toekomst. Er
IS voor de geheele familie toch waarlijk I'eden genoeg om gelukkig te zijn. •
Ros e.
Dat zeg ik nu ook. En daarom ga ik maal' heen. 't Is al laat. Dag mevrouw!
M e v r. v. H ,a s sen.
.. Verlaat je me, Rose? Nu goeien avond dan.
JIJ bent maar wat 'n trouwe, oprechte vriendin van Lydia, hoor!
Rose.
Och, mevrouw ... (Rose af.)
6e TOONEEL.
Mevl'. v. Hassen, Henri, Wilder.
Wilder.
(Hij ziet e1' be1'eisd en bestoven uit, een valies in de hand ,en een 1'ei.stasch om.) Mama ... !
l'l e v r. v. H.a s sen.
Henri, gereohte Hemel, hoe kom jij hier!?
Mijn God, jongen wat zie je er ontdaan uit. El' is iets gebeurd, ik lees het op je gezicht.. .... Henri, spreek ... is er wat met de kinderen?
W i I der.
Die zijn gezond, Mama.
Me v r. v. H,a s sen.
En Dora ... Henri, je ziet bleek ... Dora
.. .... 0 God ... is haal' een ongeluk overkomen?, Is ze ... ? Maal' spreek dan toch ... Henri..
Wil der.
Zij is niet meel'.
Mevr. v. H,assen.
Dood! !. ... Ze is dood ... (Zij zakt inéén.
Een kleine pauze.)
Wil der.
Door aanhoudende regenstormen was de te -legrafische gemeenschap van de hoofdplaats met Java verbroken, zoodat u dit treurig
Wil der.
droevig) M pauze,
weemoedig-. aar, waar heb J'e d k' d . laten? Waar" .. . .e In ertJes
ge-zlJn mijn kleme hevelingen?
'W i I der.
Ze zijn op dit oogenblik bij de familie Burgers, goede kennissen van ons op de hoofdplaats. Als
Welnu, in het laatste uur vóór haar dood te maken. Je hebt destij ds haar naam ten zeerste gecompromitteerd - geef haar een nieuwen, je eigen naam daarvoor terug. Je hebt het beste deel van haar leven verdonkerd - open haal'
Wilder.
Dat Dora is heengegaan.
Lyd i a.
Hoe verschrikkelijk ... (stilte) Zoo n ... """. __
wacht ... Mag ik je wel condoleeren, Wilder.
Dank je, Lydia.
Ly dia.
En waar zijn de kleintjes?
Wilder.
Die komen gauw, Zij zijn nu goed bezorgd bij een bevriende familie, in Bandjarmassin.
Ly dia.
Arme stakkertjes! Maal' Henri, hoe is dat alles in zijn werk gegaan? Wij waren op niets voorbereid!
W i I der.
Dat kon ook niet, doordat wij daar in de rimboe geen telegraaf tot onze beschikking hebben, en het verkeer met de hoofdplaats bovendien verbroken was. Met zoo'n woeste westmoesson gebeurt dat wel meer.
Ly dia.
Heeft zij veel geleden ... ik bedoel, .is ze bedlegerig geweest? En waaraan IS zij
gestorven?
W i I de r.
ben sedert een kwartier hier, en heb je alles uitvoerig verteld.
Lyd i a.
Het is een heel verlies Henri, vooral voor de kinderen. Was Don goed bij kennis tot het laatst?
Wilder.
o
ja, zij heeft nog veel kunnen spreken.Ly d i a,
H " was ze nog boos (aarzelend.) En enll ...
op ... m\i ... op ons?
W i I der.
Neen Lydia, ze heeft ons uit den gr~nd. van
, d "mnlgen
haar hart vergeven, en ze ha nog een , laatsten wensch ... .
8e TOONEEL.
De vorigen, D 1'. Ren a r d.
I
D 1'. Ren a r d.
Ziezoo, onze dagtaak is afgeloopen. Als er maal' geen boodschappen meer komen van tiënten, want dat zou jammer zijn voor mij vrij avondje. (Hij bemerkt Wilder.) Hé ... u hier? Zonder uw vrouw'!
W i I der.
M\jn vrouw is vóór tien dagen geleden over-leden.
Dr. Ren a I' d.
Zoo.
W i I der.
El' was mijlen ver in de buurt geen dokter te krijgen ;' trouwens zij wilde el' ook geen hebben:
Het kwam mij voor, dat zij van verzwakking en uitputting gestorven is.
D 1'. Ren a r d.
Hm. Gecondoleerd.
Lyd ia.
Hij was juist bezig mij Dora's laatsten wensch over te brengen. Ga voort Henri.
W i I der.
Welnu dan, Lydia, zooals ik je zei, heeft ze het verleden vergeten, en allen die haar leed hebben gedaan, vergeven. Zij wees mij met nadruk op de gelegenheid, die er nà haar dood voor mij zou zijn, om alles goed te maken w~t ik misdaan heb. Al het verdriet, Lydia, dat Ik je heb bezorgd,' al de beloften die ik ten o?-zichte van jou geschonden heb, dat alles kan hersteld worden, en het is Dora's laatste wensch, dat ik je zou vragen, over eenigen tijd de tweede moeder te willen worden van haar kinderen.
Dàt is de boodschap van Dora ... . Ly dia.
(in opkomende ve?·twijfeling.) Maar ... dat .. . dat is onmogelijk. ... Henri. ... Edmond .. .. ' Groote God ... alles duizelt om mij heen ... . Henri. ... Edmond ... .
Dr. Rena rd.
Ik heb door de constel'l1atie van 'Uw komst en van het doodbericht nog niet het genoegen gehad, u mijn verloofde voor te stellen. Lydia de Verghes ... .
9
Wi 1 der.
Ei zoo, dokter, is u bekeerd? Geen huwelijks-verachter, geen vrouwenhater meer?
Dr. R enard.
(zwijgt.)
Wilder.
Dan hebt u al dien tijd toch met uw neus gezocht, want zij was jarenlang in uw onmid-dellijke nabijheid.
Dr. Renard.
(Zwijgt.)
Wil der.
Dus de laatste wensch van Dora kan nooit vervuld worden, Lydia?... dan ben ik him overbodig?
Lydia.
(met nadntk.) Dokter Renard heeft meerderl!
rechten op mij ...
Wilder.
Maar ik "oudere", Lydia.
Lydia.
(langzaaln.) Edmond ... wie ... wie had dit kunnen voorzien, 0 God ... !
Dr. Renard.
Eén woord van jou, Lydia, en de moeilijkhr.id is opgelost.
Lyd i a.
Ik ben je zoo onuitspreke]\ik veel verplicht, Edmond.
Dr. R en a rd.
Een huwelijk wordt niet uit plichtsgevoel gesloten, Lydia.
Lyd i a.
't Zou zoo verschrikkelijk ondankbaar van me zijn tegenover jou, Edmond, als ... .
Dr. Ren a rd.
Dankbaarheid is een wankelende basis voot een gelukkig huwelijk, Lydia.
Lyd i a.
(net hevigen zelfst1'ijd, in extase.) Edmond ...
0, almachtige God ... als het dan toch moet, als ik dan toch voor het laatst kiezen moet .... ..
0, laat mij dan m~in hart volgen, Edmond .... ..
hierbinnen jubelt het in mij, dat ik hèm liefheb, nog even innig liefheb als toen. Ik kan niet
anders, Edmond ach vel'geef het .. AI
1 , , ' mlJ, zoo
ang heb lk t met geweld moeten onderdrukken en :,er~ol'gen houden, Maak mij uit voor al wat leellJk ,~s, verstoot en vertrap me, toch zal ik het )Jog ?llJv~n zeggen met aIJe kracht die in mij is, dat Ik hem, hem liefheb ...
ge TOONEEL.
WiJd e 1', L y d i a, D 1'. Ren a r d.
D 1', Ren a r d.
Lydia, wees el' niet bedroefd om. Je hebt na!)'l'
de stem van je hart geluisterd, kind, en
die
~tem bedoelt het altijd goed. Ik heb nooit geloofd
111 de .hacht van vrouwenliefde, maar dat die kracht bestaat, ik moet 't in dit moment wel aannemen. Ik geef je je woord tel'ug L d' Graag had ik je het heele leven doo;
:;11~ ~
beschermen, tegen de boosheid van de werelt!,
~et heeft met mogen zijn, Lydia. Voortaan zal Ik weer alleen mijn weg gaan in de h
met d " 0 Ol 0 oop en
o e eell1~e 1 lusle - mijn allerlaatste! _ dat Je waarachtIg gelukkig moogt zijn (tot W1'lder, hem de hand r.e1°kend.) Wilder, sans rancune.
10e TOONEEL.
De vorigen, Me VI'. v. Ha s sen.
Me v r. v. Ha s sen.
Ik hoorde zooveel stemmen en dacht, dat we bezoek hadden.
Ly dia.
(snelt naQ/r Mevr. v. Hassen toe, en verbergt het hoofd aan haar schouder.) Tante!
Me v r. v. H as sen.
Ja, kind, dat was een vreeselijke tijding, die Henri bracht, Onze lieve Dora was nog zoo jong, ze had nog zooveel van het leven kunnen genieten .. " .. Nu zijn die arme kindertjes zonder moeder 0 , , 0 " Had ik haar nog maar éénmaal mogen zien, nog maar éénmaal mogen omhel-zen! Eén troost rest mU: dat ik haal' met heel mijn hal't heb liefgehad, en mocht er iets ge·
weest zijn, dat zij in ons beiden anders had gewenscht, Lydia, laten wij het dan goed maken aan de twee kleintjes van DOl'a... Zij had nog één laatste wensch, maar. " ...
Dr. Ren ard.
U kunt gerust zijn, mevrouw, ook die wensch van uwe lieve doode wordt vervuld.
M e v 1'. V. H a s sen.
Hoe weet u, doktei ... . Dr. Re nard.
0, ik weet nu alles, mevrouw, Lydia heeft ons getoond, dat er met haar liefde niet te spotten valt. Laat ons hopen, mevrouw, dat zulk een groote liefde geluk moge aanbrengen.
lVI e v r. v. H a s sen.
Heb ik goed begrepen ... ? Dus ... Dora's laatste wensch was, dat ... .
W i I der.
Ja, Mama, zoo is 't.
Me v r. v. Ha s sen.
En de dokter ...
Ly dia.
Heeft mij vr~i gelaten in mijn keuze, en mij mijn woord teruggegeven.
M e v r. v. H a s sen.
Dokter ... is 't waar?
D 1'. Ren a r d.
h oms Het is waar, mevrouw, dat een mensc s 'n vulcaan gelijk is.
M e v r. v. H a s sen.
(hem be'iele handen toestekend, diep bewogen.) . . dl
Dank, dank, miJ n vrlen . SCHERM.
ondervolgende tooneelwerken:
Karlna Adinda. Oost-Indisch zedenspel in 3 be-drijven (3e druk) ... f 1.50 De laatste eer. Drama uit de Europeesche
samen-leving in Nederl.-Indië in 4 acten (2e druk) " 1.25 De Paria van Olodok. Episode uit het Indische
paupers-leven in 3 bedrijven (2e druk) ... " 1.25 Pastoor Servaas. Een spel van barmhartigheid
uit het Indisch leven in 3 bedrijven (2e druk) " 1.25 Pangéran Negoro Joedho. Een Vorstenlandsch
zedenspel in 4 bedrijven ... " 1.50 Parto. Een tropen drama in 3 bedrijven ... " 1.25 Katisha. Dramolet in I acte ... " 0.75 De Dochters van den Resident. Een luchtig spel
uit het Indisch leven van 1850 --1860 in vier bedrijven ... " 1.50 Rosada. Een Tropen-drama in 3 bedrijven ... " 1.50 Zilveren feest. Dramatische schets uit het Indische
leven in één bedrijf ... " 0.75 en de romans uit de lndo-Europeesche sa-menleving, met portret van den auteur:
De Paupers (2e druk) ingenaaid ... " 4.-in linnen stempelband ... " 5.-In vreemde sferen (2e druk) ingenaaid ... " 3.50
in prachtband ... " 4.75 BOEKHANDEL VISSER & Co.
Weltevreden Bandoeng