Campus KML Opleidingen: School voor….. Schoolopleider Helenastraat 11
Helenastraat 15
Helenastraat 10-12
Koningin Marialaan 9
Orde en Veiligheid
Horeca en Facilitaire Dienstverlening
Toerisme en Recreatie
Horeca en Facilitaire Dienstverlening International Hotel en management School
Rob Lassche
r.lassche@rocmondriaan.nl
Campus Bras Opleidingen: School voor….. Schoolopleider Brasserskade 1
Europa 1 (Naaldwijk)
Economie
Lifestyle, Sport en Bewegen
Retail en Logistiek Zorg en Welzijn
Zorg en Welzijn
Wouter van der Toorn w.vd.toorn@rocmondriaan.nl
Campus Tinwerf Opleidingen Schoolopleider Tinwerf 10
Tinwerf 16
Tinwerf 24
Zuidlarenstraat 6-10
Autotechniek en Mobiliteit Orde en Veiligheid
ICT
Bouw en Infra
Metaal-, Elektro- en Installatietechniek
Technologie en Engineering
Ingang
Sabine Kuijt
s.kuijt@rocmondriaan.nl
Campus LWP Opleidingen Schoolopleider Waldorpstraat 41
Leeghwaterplein 72
Business Support ISK/ESK
Commerciële Economie en Retail management
Beauty, Hair & Fashion Zorg en Welzijn Den Haag
Jenny van Eijma
j.eijma@rocmondriaan.nl
Campus APL Opleidingen Schoolopleider Aspasialaan 19
Brouwersgracht 50
Vondellaan 35
Prinsegracht 27 (Het Koorenhuis)
Economie en Juridische beroepen
Gezondheidszorg
Maatschappelijke zorg en Verzorgende
Pedagogische en sociale beroepen
Zorg en Welzijn Leiden
Dutch Academy of Performing Arts
Annemiek Waage
m.waage@rocmondriaan.nl
Instituutscoördinator en Instituutsopleiders Hogeschool Rotterdam IvL
Chris van Gool Instituutscoördinator c.a.f.j.van.gool@hr.nl Vasek Broz Instituutsopleider ...@hr.nl Wesley van Oort Instituutsopleider w.van.oort-strang@hr.nl
Heb je algemene vragen, mail dan naar OSMondriaan@rocmondriaan.nl
Bezoek onze webpagina: https://www.rocmondriaan.nl/opleidingsschool-mondriaan
Uitleg en overzicht opdrachten
Hieronder vind je de observatie- en verwerkingsopdrachten die horen bij jouw periode Werkplekleren bij Opleidingsschool Mondriaan.
Dit boekje bevat 8 observatieopdrachten, te weten:
1. Observatieopdracht ‘de docent als gastheer en als afsluiter’
2. Observatieopdracht ‘Online lesgeven/online les krijgen’
3. Observatieopdracht ‘de docent als presentator’
4. Observatieopdracht ‘groepsdynamica’
5. Observatieopdracht ‘de docent als didacticus’
6. Observatieopdracht ‘wie praat er en hoe lang’
7. Observatieopdracht ‘de docent als pedagoog’
8. Observatieopdracht ‘wie is er aan het werk’
9. Bijlage 1: uitwerking met voorbeelden van de vijf rollen van de docent
De 8 uitwerkingen van de 8 opdrachten plaats je in je portfolio.
Belangrijk bij de opdrachten:
Vanaf pagina 37 vind je de beschrijvingen van de vijf rollen van
de docent terug (uit het boek)!Hierin staan praktijkvoorbeelden van de verschillende niveaus.
Observatieopdracht 1 (15 maart 2021)
De vijf rollen van de leraar
Je gaat vandaag aan de slag met de eerste en de vijfde rol van de leraar, namelijk, de leraar als Gastheer en als Afsluiter.
Observatieformulier en verwerking ‘de leraar als gastheer en afsluiter’.
Maak de opdracht en plaats deze in je portfolio.
Werkwijze:
Lees de observatiepunten goed door. Lees de verwerkingsopdracht goed door. Dan weet je waar je op moet letten en wat je moet doen bij het verwerken van jouw observaties.
Observeer de docent tijdens 3 lessen. Maak aantekeningen tijdens de observaties.
Vul na 3 lessen het observatieformulier in en verwerk jouw observaties in de verwerkingsopdracht.
++ = heel veel plaatsgevonden + = voldoende plaatsgevonden
0 = niet gezien/heeft niet plaatsgevonden
1e rol: GASTHEER: stemt af op studenten ++ + 0
Opmerkingen 1. Noem de studenten bij de naam (maakt
contact)
2. Is zichtbaar en duidelijk aanwezig (leiderschapsgedrag)
3. Geeft het voorbeeld (toegankelijk, benaderbaar, vriendelijk).
4. Zorgt dat de studenten klaar zijn om te kunnen starten
Verwerkingsopdracht GASTHEER
Docent heet de studenten duidelijk welkom?
………
Waar staat de docent dan?
……….
Maakt de docent contact met de studenten, vraagt hoe het met hen gaat, informeert naar andere dingen, werkt aan relatie? Hoe zag je dat gebeuren?
………
………
………
Zie je dat de docent bezig is met absenten controleren? Waar noteert de docent dat?
……….
Hoeveel tijd kost het voordat de les inhoudelijk start? Hoeveel minuten gaan er eigenlijk verloren van de les?
………..
Start de docent met huiswerk bespreken, of wat er de vorige les is gedaan?
……….
Laat de docent zien wat er gaat gebeuren in de les?
………..
Wat zou jij doen als je docent bent?
………
………
………
………
Wat zou jij anders doen?
………
………
……….
5e rol: AFSLUITER: sluit de les goed af ++ + 0 Opmerkingen 1. Sluit de les op tijd af, laat opruimen en
inpakken.
2. Geeft duidelijke instructie over het gewenste gedrag van studenten
3. Rondt de les inhoudelijk af door een samenvatting/overzicht van de les 4. Evalueert de les procesmatig
Verwerkingsopdracht AFSLUITER
Zie je dat de docent aan het eind van de les de lesdoelen van de les evalueert (controleren of de studenten het begrepen hebben)?
Ja of nee (omcirkel het juiste antwoord) Zie je een duidelijke lesafsluiting?
Bij ja:
Noteer hoe de docent dat deed:
………..
………..
……….
Gebruikte de docent hiervoor een digitaal instrument/programma?
……….
Zag je de docent rustig naar het einde van de les toewerken of overviel de bel toch eigenlijk de les?
………..
Eventueel: noteer wat jou opviel tijdens de lesafsluiting.
……….
……….
……….
……….
……….
Observatieopdracht 2 (22 maart 2021) Online lesgeven/online les krijgen
Zeer waarschijnlijk is door COVID-19 het niet mogelijk op alle stagedagen fysiek een les bij te wonen.
Je loopt vandaag online met een groep mee.
Daarvoor is deze kijkwijzer ontwikkeld.
Werkwijze:
Noteer per groep de start en einde van de les: hoelang duurde de les?
Start: ……… Einde: ……… Duur: ……….
Registreer welke software/tools er gebruikt wordt in de les. (let dus op wat je allemaal voorbij ziet komen)
………
Hoeveel leerlingen volgen de les? Bleven ze allemaal meedoen tot het laatst?
……… ……….
Zijn de leerlingen in beeld of niet?
……….
Is er een duidelijke lesstart?
……….
Laat de docent zijn lesdoelen zien, of opbouw van de les?
……….
Hoe vraagt de docent om reacties? Is dat via chat? Of gebruikt de docent daarvoor een programma?
Welk programma?
……….
Heb je het gevoel dat de docent zoveel mogelijk verschillende leerlingen bij de les betrekt? Hoe doet de docent dat?
……….
Is er in de les een moment dat de docent de leerlingen aan het werk zet?
……….
Maakt de docent gebruik van werken in kleinere groepjes (break-out rooms)?
……….
Hoe sluit de docent de les af? Heeft de docent daarbij gebruik gemaakt van een exitpoll? (google forms?)
……….
Heb jij het gevoel dat alle leerlingen de lesdoelen gerealiseerd hebben? Hoe weet je dat?
……….
Terugkijkend: wat betekent dit voor jou als je zo’n les moet geven?
……….
Beschrijf in essentie waarin online lessen verschillen van fysieke lessen:
……….
……….
Geef ook de overeenkomsten aan met fysieke lessen:
……….
……….
Observatieopdracht 3 (12 april 2021) De vijf rollen van de leraar
Je gaat vandaag aan de slag met de tweede rol van de leraar, namelijk, de leraar als Presentator Observatieformulier en verwerking ‘de leraar als Presentator’
Maak de opdracht en plaats deze in je portfolio Werkwijze:
Lees de observatiepunten goed door. Lees de verwerkingsopdracht goed door. Dan weet je waar je op moet letten en wat je moet doen bij het verwerken van jouw observaties.
Observeer de docent tijdens 3 lessen. Maak aantekeningen tijdens de observaties.
Vul na 3 lessen het observatieformulier in en verwerk jouw observaties in de verwerkingsopdracht.
++ = heel veel plaatsgevonden + = voldoende plaatsgevonden
0 = niet gezien/heeft niet plaatsgevonden
2e rol: PRESENTATOR: vangt en houdt de
aandacht vast ++ + 0 Opmerkingen
1. Vangt de aandacht van de studenten 2. Kan de aandacht van de leerling gedurende
de start van de les vasthouden.
3. Kondigt het doel en de inhoud van de les aan.
4. Vertoont leiderschapsgedrag (staat stevig en congruent voor de klas).
Verwerkingsopdracht PRESENTATOR
Hoe vangt de docent de aandacht van de groep? Omschrijf met concrete voorbeelden
………
Welke aandachtrichters gebruikt de docent?
………
Hoe reageren de studenten hierop?
………
Wat zijn de lesdoelen van de les die je observeert?
………..
Hoe worden deze lesdoelen bekend gemaakt aan de groep?
………
Maakt de docent gebruik van interactieve werkvormen?
Zo ja, welke?
Bedenk en beschrijf een interactieve werkvorm waar jij mee zou werken om de aandacht te ‘vangen’
van de groep.
……….
Observatieopdracht 4 (19 april 2021) Groepsdynamica
Je gaat vandaag aan de slag met groepsdynamica.
Maak de opdracht en plaats deze in je portfolio.
Werkwijze:
Lees de observatiepunten goed door. Dan weet je waar je op moet letten en wat je moet doen bij het verwerken van jouw observaties.
Observeer de groep tijdens 3 lessen. Maak aantekeningen tijdens de observaties.
Vul na 3 lessen het observatieformulier in en geef antwoord op de vraag ‘wat zou ik doen om dit te stimuleren’
Het uitgewerkte formulier plaats je in je portfolio.
Uitwerking Observatieopdracht 4 Wat doen de studenten
tijdens de les? De studenten Dit blijkt uit (beschrijf
concreet gedrag) Docent stimuleert
dit door: Wat zou ik doen om dit te stimuleren?
stellen zich positief op naar elkaar en naar de docent hebben een goede sfeer
onderling
luisteren actief/ alert naar de
leraar
luisteren ook naar elkaar bij geven van antwoorden of stellen van vragen
hebben vooral aandacht voor elkaar en niet voor de leraar
zijn aanspreekbaar als de docent hen op ongewenst gedrag wijst
houden zich aan de regels die zijn afgesproken
zijn rustig aan het werk als dat van hen gevraagd wordt
betrekken medestudenten (sluiten andere studenten niet uit)
Observatieopdracht 5 (april 2021) De vijf rollen van de leraar
Je gaat vandaag aan de slag met de derde rol van de leraar, namelijk, de leraar als Didacticus Observatieformulier en verwerking ‘de leraar als didacticus’
Maak de opdracht en plaats deze in je portfolio
Werkwijze:
Lees de observatiepunten goed door. Lees de verwerkingsopdracht goed door. Dan weet je waar je op moet letten en wat je moet doen bij het verwerken van jouw observaties.
Observeer de docent tijdens 3 lessen. Maak aantekeningen tijdens de observaties.
Vul na 3 lessen het observatieformulier in en verwerk jouw observaties in de verwerkingsopdracht.
++ = heel veel plaatsgevonden + = voldoende plaatsgevonden
0 = niet gezien/heeft niet plaatsgevonden
3e rol: DIDACTICUS: geeft instructie en zet
studenten aan het werk ++ + 0 Opmerkingen
1. Motiveert studenten voor de les, de
leertaken, het vak door begrijpelijke uitleg.
2. Geeft de complete instructie met controle.
3. Zet de studenten snel aan het werk.
4. Gebruikt passende werkvormen (met samenwerken).
5. Geeft de studenten zinvol commentaar op hun werk.
6. Stoort het leren niet en kijkt hoe er gewerkt wordt.
7. Geeft les op hun niveau (vraagt niet te veel of te weinig).
8. Richt zich op leren, laat het zichtbaar/hoorbaar maken.
Verwerkingsopdracht DIDACTICUS
Sluiten de opdrachten aan bij de lesdoelen van de les?
Wat zie je?
……….
Waar merk je aan dat ze goed aansluiten?
……….
Zijn de studenten eigenaar van hun eigen leerproces? Hoe merk je dat?
……….
Mogen de studenten keuzes maken in de les (bv. eerst A doen en dan C)
………
Zijn de opdrachten die de docent geeft uitdagend of zijn het simpele invuloefeningen?
En zijn deze oefeningen passend bij de les en/of de doelgroep?
………
Observatieopdracht 6 (31 mei 2021) Wie praat er en hoe lang?
In het onderwijs wordt heel wat afgepraat. Docenten zijn er goed in. Maar is het altijd wel even effectief? Deze kijkwijzer is bedoeld voor het nauwkeurig analyseren van een les t.a.v. wie praat wanneer?
Werkwijze:
Zet voor deze opdracht de timer op je telefoon aan. Als je nog een medestudent hebt is het nog makkelijker. De één laat de timer lopen als de docent aan het woord is; de ander de student(en).
Het is de bedoeling dat je de timer stopt als bijvoorbeeld de docent een vraag stelt. Dan gaat de timer van de student lopen.
Probeer van een les heel nauwkeurig te noteren wie er aan het woord is. Dit is een heel alerte kijkwijzeropdracht; want je zult merken hoe flitsend dialogen gaan.
Aan het eind van de les noteer je de totale tijd van zowel de docent als de tijd van de student(en).
Voer deze opdracht 3 keer uit, 3 keer een andere docent, 3 keer dezelfde groep Les 1/ 2/ 3 (omcirkel om welke les het gaat)
Wie er vooral aan het woord is geweest?
……….
Je voert deze observatieopdracht in meerdere lessen uit. Zie je verschillen tussen docenten?
Heeft dat met het vak te maken? ……….
Heeft het met de groep te maken?
Heeft dat met de lesstijl te maken? ………
Welke eisen stelt praten fysiek aan een docent? ……….
Zag je tijdens het praten van de docent de mimiek veranderen van de docent of was dat altijd hetzelfde? Leg uit
………..
Heb je gehoord dat de docent intonatie, volume harder/zachter, veranderde?
……….
Had dat een doel?
……….
………..
Docentschap lijkt wel op een acteur die een toneelvoorstelling geeft. Begrijp je deze stelling?
Verklaar je nader.
………..
………..
………
Observatieopdracht 7 (14 juni 2021) De vijf rollen van de leraar
Je gaat vandaag aan de slag met de vierde rol van de leraar, namelijk, de leraar als Pedagoog.
Observatieformulier en verwerking ‘de leraar als pedagoog’.
Maak de opdracht en plaats deze in je portfolio.
Werkwijze:
Lees de observatiepunten goed door. Lees de verwerkingsopdracht goed door. Dan weet je waar je op moet letten en wat je moet doen bij het verwerken van jouw observaties.
Observeer de docent tijdens 3 lessen. Maak aantekeningen tijdens de observaties.
Vul na 3 lessen het observatieformulier in en verwerk jouw observaties in de verwerkingsopdracht.
++ = heel veel plaatsgevonden + = voldoende plaatsgevonden
0 = niet gezien/heeft niet plaatsgevonden
4e rol: PEDAGOOG: zorgt voor veiligheid en
grijpt in ++ + 0 Opmerkingen
1. Zorgt voor een veilige sfeer door het gewenste gedrag te benoemen.
2. Neemt de studenten serieus, kent ze, toont respect voor studenten.
3. Corrigeert ongewenst gedrag
4. Geeft complimenten waar mogelijk en beperkt straf
5. Identificeert probleemgedrag snel en accuraat en reageert erop
6. Hanteert de voor ieder bekende normen/regels rechtvaardig 7. Laat studenten delen in
verantwoordelijkheden
Verwerkingsopdracht PEDAGOOG
De docent is duidelijk in wat hij van de studenten verwacht Geef een voorbeeld van deze duidelijkheid:
……….
……….
De docent geeft het goede voorbeeld (fungeert als rolmodel) passend bij de inhoud en doelgroep Noteer hoe de docent het goede voorbeeld gaf:
………
Zie je/hoor je de docent ook opvoedkundige opmerkingen maken t.a.v. gewenst gedrag?
……….
………
Zie je/hoor je dat de docent met humor spanningen of een lessituatie oplost?
………
Wat vond je een heel sterk moment van de docent? Beschrijf precies het moment en de interactie
………
………..
Wat vond je heel erg helpen in het orde houden? (wat deed de docent precies)
………
Docenten geven vaak aan dat ze heel hard moeten werken in een klas. Beschrijf eens wat de docent allemaal doet (ook tegelijkertijd moet doen).
………..
Observatieopdracht 8 (21 juni 2021) wie is er aan het werk?
Bij deze opdracht bekijk je van minuut tot minuut gedurende een hele les wie er aan het werk is.
Is dat de docent of is dat de student. Focus je op een groepje studenten (max 4) en noteer per minuut of ze werken of niet.
Leerkracht: Leerlingen
Minuut 1 werkt werkt niet Minuut 1 werkt/werkt niet
Minuut 2 idem Minuut 2 idem
Minuut 3 idem Minuut 3 idem
Zo noteer je dit de gehele duur van de hele les. Voer deze opdracht uit in 3 verschillende lessen.
Per les:
Aan het eind probeer je te analyseren hoe het kwam dat leerlingen niet werkten?
……….
Hoeveel minuten was de docent aan het werk?
………..
Hoeveel minuten waren de leerlingen aan het werk?
………..
Was er ook wel eens een pauze (zowel voor de docent of de leerlingen)
………..
In een effectieve les zijn volgens de theorie 80% van de tijd de leerlingen aan het werk geweest: is dat in de door jouw geobserveerde les het geval geweest?
………..
Hoe kreeg de docent dat voor elkaar?
………..
10. Bijlage 1: De vijf rollen van de docent
Gebaseerd op © 2018-2020 Martie Slooter Consultancy | Alle rechten voorbehouden |
www.uitgeverijpica.nl
Hoortbij: De zes rollen van de leraar: Handboek voor effectief lesgeven | ISBN 9789492525123 37
Inleiding
De bijlage kan je helpen bij het observeren en maken van de opdrachten.
De uitwerking van de rollen is gebaseerd op een zelfevaluatiescan voor docenten, ontwikkeld door © 2018-2020 Martie Slooter Consultancy.
Onderstaande rubrics tonen de verschillende (deel)vaardigheden van docenten.
Wij hebben hem een beetje aangepast zodat het voor jou goed te gebruiken is.
Nb: waar docent en hij staat kan je ook docente en zij lezen.
Uitleg Niveau van vaardigheid
Niveau 1 = nee Deze docent beheerst niet volledig de basisvaardigheden.
Niveau 2 = ja, en… De docent beheerst de vaardigheden, is vakdidactisch en vakinhoudelijk bekwaam en hij beheerst de pedagogische vaardigheden, maar kan zich nog verder ontwikkelen.
Niveau 3 = ja! De docent is effectief en kan zich in alle dus ook complexe situaties goed redden.
Niveau 4 = ja en iets extra’s. Deze docent kan alle kennis en vaardigheden creatief en flexibel inzetten. Hij is in
staat nieuwe modellen, concepten en interventies te ontwikkelen. Hij heft zijn kennis, vaardigheden en
houding geïnternaliseerd.
1. De rol van gastheer
Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4
1. De docent maakt Ik ken van een aantal Ik ken de Ik ken de Ik ken van alle contact: kent de leerlingen de achtergronden van de achtergronden en het leerlingen hun achtergronden van achtergronden en leerlingen en weet ontwikkelniveau van ontwikkelingsniveau leerlingen. weet (nog) niet van welke leerlingen de leerlingen en weet voor elk vak, evenals
alle leerlingen of ze problemen hebben wat ze bij de hun relevante, een probleem hebben met het vak. begroeting nodig persoonlijke
met het vak. hebben om zich achtergrondinformati
welkom te voelen. e. Ik kan elke leerling zich welkom laten voelen.
2. De docent is Ik voer een discussie Ik houd de Ik houd de In de klas is geen zichtbaar en met de leerling(en) gangcultuur buiten en gangcultuur buiten en sprake van
duidelijk aanwezig; over gangcultuur moet soms optreden hoef niet op te treden gangcultuur of ander toont (jassen, eten, mobiele tegen storend gedrag. bij het binnenkomen storend gedrag. De leiderschapsgedrag. telefoons, etc.) van de klas. regels en afspraken
zijn voor iedereen duidelijk en indien nodig corrigeren de leerlingen elkaar.
3. De docent geeft het of nonverbaal enthousiast ben en warmte
uitstraal als ik de leerlingen zie.
Ik ben meestal enthousiast in zowel verbaal als non- verbaal gedrag
en straal warmte uit als ik de leerlingen zie.
Ik ben enthousiast in zowel verbaal als non- verbaal gedrag en straal warmte uit als ik de leerlingen zie en kan dat per leerling
afstemmen.
Zowel mijn gedrag als dat van de leerlingen kenmerkt zich door verbaal en non- verbaal enthousiasme en straalt onderling warmte uit.
4. De docent zorgt dat de leerlingen klaar zijn om te kunnen starten; loopt rond en praat met de leerlingen.
Ik moet regelmatig leerlingen aansporen om zich klaar te maken voor de les.
Ik hoef de leerlingen niet aan te sporen zich klaar te maken voor de les.
De leerlingen zijn klaar om te
kunnen starten. De leerlingen zijn klaar om te kunnen starten, ook als het een voor mij onbekende groep is.
Praktijkvoorbeelden van de verschillende niveaus
Niveau 1
De docent groet de leerlingen volgens een vast patroon en maakt nauwelijks onderscheid tussen de verschillende leerlingen. Hij spreekt de leerlingen aan als groep. Hij heeft regelmatig discussies over wat wel en wat niet mee mag in het lokaal.
‘Nee, geen jas aan als je naar binnen gaat.’
‘Jullie moeten snel gaan zitten en je spullen pakken.’
Niveau 2
De docent groet de leerlingen persoonlijk en stelt vragen over hoe het gaat. De leerlingen weten meestal wat de docent wil bij binnenkomst en voordat de les begint.
‘Fijn dat je er bent. Hoe is het gisteren gegaan met…?’ ‘Jullie weten wat je te doen hebt, ik begin zo.’
Niveau 3
De docent heeft individuele aandacht voor alle leerlingen en maakt motiverende opmerkingen. De leerlingen weten wat de docent van hen verwacht bij binnenkomst en voordat de les begint. | ‘Je hebt gisteren goed samengewerkt met Anouk zag ik.’
‘Ik heb gemerkt dat je de basisstof al goed beheerst, vandaag gaan we weer een stapje verder.’ ‘Goed om te
‘Ik heb gemerkt dat je de basisstof al goed beheerst, vandaag gaan we weer een stapje verder.’ ‘Goed om te