Naast mailhuizen zijn er ook de zogeheten makelaars. Een makelaar biedt dezelfde diensten als een mailhuis, namelijk het verwerken en versturen van mailings. Het verschil tussen een mailhuis en een makelaar is echter dat de makelaar alleen fungeert als tussenpersoon. Waar een mailhuis zelf de mailings print en verpakt, besteedt een makelaar dit uit. Makelaars hebben dus geen eigen faciliteiten. Ook makelaars proberen door het bundelen van post van verschillende klanten, een zo hoog
mogelijke staffelkorting te bedingen bij postvervoerbedrijven. Klanten van een makelaar leveren zelf de post zoveel mogelijk gecodeerd en gesorteerd aan. De makelaar zelf sorteert de post niet, maar biedt de post direct aan bij postvervoerbedrijven die de post bezorgen. Het is ook voor andere postvervoerbedrijven mogelijk om post die zij zelf niet kunnen bezorgen, te laten bezorgen via een makelaar om zo de hoogste staffelkorting mee te pakken. Andere postvervoerbedrijven geven aan gebruik te maken van makelaars om hun post bijvoorbeeld door TNT Post tegen een gunstiger tarief te laten bezorgen. Een voorbeeld van een makelaar is Bendion.
Naast mailhuizen en makelaars zijn ook grootgebruikers post belangrijke spelers op de postmarkt. Grootgebruikers post zijn zakelijke klanten met een zeer groot volume aan post, zoals banken of de belastingdienst. Deze zakelijke klanten hebben vaak al zo’n groot volume aan post dat ze zelf de hoogste volumekorting kunnen bedingen bij de postvervoerbedrijven. Daarnaast kunnen deze klanten hun post vaak in verregaande mate gesorteerd aanleveren, waardoor ze extra kortingen kunnen bedingen bij postvervoerbedrijven. De grootgebruikers post hebben zich verenigd in de Vereniging Grootgebruikers Post (VGP).
3.2 De productieketen voor postvervoerdiensten
In deze paragraaf bespreekt het college de productieketen voor postvervoerdiensten, van collectie tot bezorging. Omdat de productieketen van TNT Post sterk afwijkt van die van de andere
postvervoerbedrijven wordt het apart besproken. 3.2.1 Productieketen van TNT Post
TNT Post biedt haar gehele netwerk als één product aan, van collectie tot bezorging. Dit is niet veranderd met de invoering van de postwet 2009. Grotere klanten, waaronder de leden van de VGP, kunnen hun post gecodeerd of gesorteerd op type post33 aanleveren en hier speciale voorwaarden en tarieven voor bedingen. Ook postvervoerbedrijven die (nog) niet beschikken over een (volledig) eigen netwerk, kunnen partijenpost aanbieden. TNT Post is op grond van artikel 9, eerste lid, verplicht om de diensten die zij aanbiedt aan klanten, tegen non-discriminatoire en transparante tarieven ook aan andere postvervoerbedrijven aan te bieden (zie paragraaf 2.1).
33 Hiermee wordt bedoeld dat het een partij is van dezelfde grootte en van hetzelfde gewicht, m.a.w. dezelfde envelopgrootte en dezelfde inhoud zoals bankafschriften of Direct Mailings.
Collectie van post
Klanten (inclusief postvervoerbedrijven) van TNT Post kunnen post aanleveren bij verschillende collectiepunten. Consumenten leveren hun post veelal aan via de brievenbussen en de postkantoren. TNT Post geeft aan dat zakelijke klanten hun post soms ook aanleveren bij postkantoren, maar meestal bij de zogeheten business points en business balies. Zakelijke klanten uit het midden- en kleinbedrijf (MKB) leveren volgens TNT Post hun kleine partijen post overwegend aan bij de business points. Groot zakelijke klanten (anders dan MKB) leveren hun grote partijen post overwegend aan bij de business balies. Voor aanlevering bij de business balie vindt vaak enige mate van voorsortering plaats door de klant.
Sorteerproces
Het sorteerproces van TNT Post begint nadat alle post, die is aangeleverd via de verschillende collectiepunten, bij elkaar is gebracht in de sorteercentra. De sortering gebeurt voor alle poststukken in 3 sorteerslagen.
Bij de 1e sortering wordt op basis van postcode gesorteerd ten behoeve van vervoer naar een ander sorteercentrum, of, indien het regionale post betreft, gesorteerd voor de lokale distributiekantoren van het sorteercentrum waar de post reeds is aangeleverd. Hierbij wordt de post gesorteerd via vier hoofdstromen:
• Post machinaal klein: kleine enveloppen die machinaal gesorteerd worden • Post machinaal groot: grote enveloppen die machinaal gesorteerd worden
• Post machinaal overig: overige enveloppen met een afwijkende vorm, bijvoorbeeld doordat ze een cd of fotorolletje bevatten, maar die wel machinaal gesorteerd kunnen worden.
• Post handmatig: post die niet door de machines kan, door afwijkende vorm of folieverpakking, wordt handmatig gesorteerd.
Bij de 1e sortering, die voor het grootste gedeelte machinaal gebeurt, wordt een bepaalde code op het product aangebracht. Bij de overige sorteerslagen wordt deze code gebruikt voor de verdere sortering. Bij de 2e sortering vindt (in het tweede sorteercentrum) een sorteerslag plaats naar een lokaal
distributiekantoor of naar looproute van de postbode. De postvervoersdienst bij de 2e sortering betreft grofweg de fijne sortering, en het transport tussen en vanaf de sorteercentra. Ook hier wordt de post grotendeels machinaal gesorteerd.
De 3e sortering vindt plaats bij de lokale distributiekantoren. In deze laatste sorteerslag wordt de post op loopvolgorde van de postbezorger gesorteerd. De kleine post machinaal wordt door een machine op looproute gesorteerd, terwijl de “post machinaal groot” en de “post machinaal overig” handmatig naar loopvolgorde worden gesorteerd. Vervolgens wordt de post “klein” handmatig samengevoegd met de “post machinaal groot” post en de “post machinaal overig”.
Het netwerk van TNT Post, met de verschillende te onderscheiden postvervoersdiensten, is schematisch weergegeven in figuur 3
Figuur 3 Schematische weergave van het netwerk van TNT Post
Het sorteerproces van TNT laat dus zien dat voornamelijk de laatste sorteerslag, bij de distributie en 3e sortering, handmatig gebeurt. In totaal sorteert TNT Post in 2009 85% van alle post automatisch (jaarverslag TNT Post 2009).
TNT Post geeft aan dat alle aangeleverde post in principe door het volledige sorteerproces heen gaat, omdat er een code op gedrukt moet worden. Daarnaast wordt zo bijgehouden wat er verwerkt wordt aan post.
3.2.2 Productieketen andere postvervoerbedrijven
De overige postvervoerbedrijven hebben hun productieketen ingericht op een wijze die past bij ieders specifieke marktsegment en businessmodel. De onderlinge verschillen zijn echter kleiner dan de verschillen ten opzichte van TNT Post. Het college schetst hieronder de grote lijnen van de productieketen die gangbaar is bij andere postvervoerbedrijven (lees: niet TNT Post).
Collectie van post
De meeste andere postvervoerbedrijven hebben één collectiepunt. Alleen FRL Post BV (regio Friesland) en DHL Selekt Mail hebben meerdere collectiepunten.34 De meeste postvervoerbedrijven maken dus gebruik van één centraal afleverpunt van waaruit de post wordt gesorteerd en vervoerd naar bezorgers. Vaak bieden postvervoerbedrijven wel een ophaalservice aan zodat klanten de post niet zelf hoeven te brengen naar het afleverpunt.
34
In de vertrouwelijke versie van de evaluatie is opgenomen hoeveel collectiepunten deze postvervoerbedrijven hebben.
Toegang aan klanten/concurrenten (aanlevering grote partijen)
Bezorgnetwerk
Postkantoor Lokale distributiekantoor
Brievenbus Postbodes
Collectie Transport 1eSortering Transport 2eSortering Transport Distributie en 3esortering
Sorteerproces35
Het sorteerproces bij andere postvervoerbedrijven gaat anders in zijn werk dan het sorteerproces van TNT Post. In samenhang met het kleinere aantal poststukken dat ze moeten sorteren (minder
schaalvoordelen), beschikken niet alle spelers over eigen sorteermachines. Daarnaast richten nieuwe toetreders zich veelal op (voor)gesorteerde post waardoor het sorteerproces van toetreders verschilt van het sorteerproces van TNT Post en vaak flexibeler is in te richten.
Het sorteerproces bij de grootste concurrenten van TNT Post, Sandd en DHL Selekt Mail, wijkt af van TNT Post door de mate waarin klanten hun post voorgesorteerd aanleveren. TNT Post geeft aan dat haar sorteerproces is ingericht op ongesorteerde post, aangezien dit 85% van haar posstukken betreft. De post die Sandd en DHL Selekt Mail van klanten krijgen aangeleverd is daarentegen voor [90%-100%] deels of volledig voorgesorteerd (zie figuur 5). Hierdoor is het sorteerproces bij Sandd en DHL Selekt Mail flexibeler in te richten en minder intensief dan bij TNT Post.
De productieketen is als volgt weer te geven:
Figuur 4 Schematische weergave netwerk nieuwe toetreders
Evenals bij TNT Post vinden er meerdere sorteerslagen plaats voordat de post bezorgd kan worden. Hierbij omhelst de 1e sorteerslag een sorteerslag op distributieniveau waarbij de post gesorteerd wordt per distributiecentrum. In de 2e sortering wordt de post gesorteerd op wijkniveau waarna de
postbezorgers bij de 3e sortering de post op looproute sorteren en bezorgen.
Voor het grootste deel van de poststukken maken nieuwe postvervoerders in hun sorteerproces gebruik van een code die klanten op de adresetiketten van hun post aanbrengen. Klanten gebruiken hiervoor een geautomatiseerd coderingssysteem van de postvervoerbedrijven, die de codering toevoegt op de adresetiketten. Gedurende het hele sorteerproces wordt dus niet het adres zelf, maar de toegevoegde codering gebruikt om post te sorteren. Post die aangeleverd wordt zonder deze codering is door klanten doorgaands al op postcode gesorteerd.
35
In de vertrouwelijke versie van de evaluatie is een gedetailleerde beschrijving van het sorteerproces van Sandd en DHL Selekt Mail opgenomen.
Collectie 1e Sortering 2e sortering 3e sortering