ALwat den sterveling in de ondermaensche kringen Aenschouwt, is bloot gesteld aen lot-verwisselingen:
Geen land, geen ryken, ja geen eenig werelds deel, 't Welk niet van eeuw tot eeuw veranderd van tooneel. Op 's aerdryks oppervlakt' geen hoegenoemde dingen, Of zy staen vatbaer aen gedaent-hervorremingen:
Zy gaen als eb en vloed geduerig op en af:
Geen volk heeft vasten stand: 't is beurt'lings vry of slaf. Nu, daer den vromen Belg van in zyn' vroegste stonden Dees' wispeltuerigheyd heeft veeltyds ondervonden,
En als een weêrhaen heeft na alle zy gedraeyd, Na dat den dwarlwind van 't noodlot heeft gewaeyd; Hoe zal myn dicht-penceel by zulke omstandigheden, Ontbloot van vasten stand, de Belgen dan ontleden?
Hoe plaetse ik in 't taff'reel de schaduw by het licht, Daer in elke eeuw den Belg toont ander aengezigt?
Verschoon my, edlen Belg! zoo myne onzuyv're trekken Den luyster in uw beeld en maegde-glans bevlekken:
Daer 't edel voorwerp d'hand van een' Apelles vraegt; Daer deze konstzael niet als meester-stukken daegt.... 'k Sla de oogen van den geest in 's lands historie-blaêren, En ziet, het was ontrent vier honderd dertig jaeren,
Naer Roomen was gestigt, dat Duytschland, overlaên Van talrykheyd van volk, naer eenen staets-orkaen, Ontelbre schaeren zag uyt zyne grenzen trekken, En over Rhyn en Maes dees landen overdekken,
Gestreelt door hope van een aengenaemer lugt, Gelok-aest door den grond van ryker ooft en vrugt. Men zag in dit gewest de duytsche vaendels draeyen; Den standaerd wierd geplant, men zag het wimpel waeyen;
De Celten weeken voor hun uytgetoogen stael;
Den Duytschman wierd bekroont met zege- op zege-prael; En daer zy dorp en burgt en steden overheerden,
Men schryft niet, dat zy oyt hun stappen rugwaerts keerden: Hun zetel wierd gevest, zy grepen vasten stand,
En bleven sints dien tyd bewooners van dit land. De maen deed haeren loop: wanneer zy negen kringen Voltrokken had, verscheen de vrugt van jongelingen,
Van uytgelezen rang, van adelyk geslacht,
Om voort te teelen daer uyt Duytschland meêgebragt. Ziet daer, ziet de edle vrugt, waer d'hedendaegsche Belgen Uyt voortgesproten zyn als telgen uyt hun' telgen:
Aen deze wierd den naem van Belgen toegeleyd, Om hunnen heldenmoed, om hun krygs-kundigheyd. Ziet daer, treed nader by, beschouwd hun wezens-trekken, Gy zult daer klaer'lyk op het eerste zigt ontdekken
Een ingeboren zugt, die steeds op grootheyd mikt: Dees met het moeder-zog geduerig ingeslikt,
Gepaert met heldenmoed, word staeg van neef tot neven Aen 't volgendnageslacht nog trapswys voortgegeven:
't Is zy, die de eerste veêr in 't krygsbestier verbeeld En in den burgerstaet nog d'hoofd-partye speelt... Komt, laeten wy den Belg van lid tot lid ontleden; Komt, stellen wy ten toon aert en hoedaenigheden;
Dat hunnen inborst thans voor 's werelds oog verschyn': Beziet hun beeldtenis, ziet wie de Belgen zyn.
Godaerdig, heus, beleefd, zagt en beschaefd in zeden; Rechtzinnig, gastvry, met een spraek vol minzaemheden:
Men word aen ed'len treed, gang, houding en gebaer, Een groote ziel, en een verheven geest gewaer. Welsprekend, schrander, rap, diepzinnig, opgetogen; t'Welk aenwyst overvloed van geest en denkvermogen:
Met een karakter, door geen laegheyd oyt gekrenkt, t'Welk voorgeeft dat de ziel iet groots, iet godlyks denkt. Rondborstig, fraey, oprecht, vol moed, vol drift en leven: Niets schuylt in't hert of 't staet op 't aengezigt geschreven:
Goedgunstigheyd staet klaer geschilderd op 't gelaet Die met milddaedigheyd aen haere zyde staet.
Gezellig, staetig, slim, gedienstig en rechtvaerdig, Spitsvinnig, snel, doortrapt, blymoedig en goedaerdig;
In alles slinks en rechts, vol hupsheyd, braef en goed, En ryklyk van natuer voorzien van helden-bloed. Wie ondernemen wilt de Belgen af te maelen,
Moet 't edel en het grootsch doen door elkander'n straelen, Met eene verf die leeft, die opheft, die verrukt;
En dat manmoedigheyd op 't voorhoofd sta gedrukt: Hunne oogen hemelwaarts, als in bespiegelingen, Naer 't sterren-hof gerigt, als of zy wilden dringen
Op vleuglen van den geest in 't ongeschapen licht, Eer nog de dood hen heeft getroffen met den schicht. Het lichaem net gevormd met welgespierde leden; 't Gestalte kloek en sterk en deftig in zyn schreden,
Op dat den eersten slag van d' ooge volgens schyn Beseffe, dat talent daer moet gezeteld zyn.
Laet ons met de oogen van den geest in 't herte treeden: Wat schoon hoedanigheên! ô wat al reyne zeden!
Ziet, hoe mensch-lievendheyd 't meêlydend' aenzigt toont, Terwyl gulhertigheyd haer' gulden schedel kroont! Daer zy te pronken staen op zilv'ren glorie-transsen In prael, in heerlykheyd, omringd van flikker-glanssen,
Ligt laster, arg-waen, list, bedrog en logentael Aen hunne voet-bank vast met ketenen van stael. Ziet vuyge veynzery met haere mom-gezigten;
Ziet valschheyd, agterdogt voor waerheyds fakkel zwigten:
En daerze in-een gekruld neêr-liggen op dea grond, De keel half toegeworgd, en 't mael-slot aen den mond, Ziet gy opregtigheyd hen op den nekke treden;
De zuyv're waerheyd word alleen hier aengebeden; In d'eyz'ren kevie hangt hier wulpschheyd, Babels hoer, Hoe fel zy knarssetand aen een dry-dubbel snoer: 't Gemoed is niet gezind om muytery' te smeden; Den Belg toont g'hoorzaemheyd uyt pligt aen overheden,
Getrouw aen zynen vorst, als waeren onderdaan, En 's lands gemeynebest en wetten toegedaen. Hy leent niet ligt gehoor aen laege en laffe driften:
Daer zyn doorslepen geest 't onwaer van 't waer kan schiften, Als vleyers, logenaers of zwetsers hy hem staen,
Zyn donker oog ziet hen maer met misagting aen. Ryst tooren naer den kop, hy weet hem te bedaeren; Hy voelt een kalme ziel in 't midden van gevaeren;
In hachlyk tyds-gewrigt is 't zelden dat hy beeft, Mits tegenwoordigheyd van geest hem noyt begeeft. Zyn hygend' herte dorst naer d'hoogste glorie-trappen Van schranderheyd en konst, en nutte wetenschappen: Naer heerlyk doel-wit hy zyn drift en hert-togt ment: Ziet daer het egte merk, waeraen gy Belgen kent.
Beschouwt hen doch als mensch, en ziet ge aen hen gebreken, Gy ziet'er min als oyt in and'ren zyn gebleken;
En zoo volmaektheyd nog op onzen aerdbol zy, Van alle volken grenst den Belg daer 't digste by,
En klimt van eeuw tot eeuw steeds hooger op haer trappen. 'k Zal van de zeden nu op hunnen godsdienst stappen,
Hier opgesteygerd tot den heerelyksten stand
Daer wierook voor 't altaer met zuyv're vlammen brand. Hier ziet gy 's Heylands kerk op vaste zuylen praelen; Hier flikkert 't christendom met heldren glans en straelen;
Hier toont de godsdienst u een vriend'lyk aengezicht, Daer alle duyster deynst voor 't Evangelielicht. Neen, nergens hoort men zoo veel lof en glorie-psalmen, Met snaer en orgelspel door kerk en chooren galmen;
Neen, nergens is meer glans op 't zien'lyk uytgespreyd, Die hert en ziel ontsteekt, en tot den Schepper leyd. Hier 't Opperwezen word op 't heerlykts aengebeden. ô Streelend uytzigt, vol van zielsbekoor'lykheden,
De godsdienst-oeffening, de vriend- en broederschap, Hier opgerezen tot den hoogsten glorietrap,
Met godvrugt, liefde en deugd zien arm aen armen wand'len! 'k Snyd' af; het lust my nu den landbouw te verhand'len:
Den landbouw, die by ons zoo heylryk staet en bloeyt, Die onuytputbre bron, waer uyt 's lands welvaerd vloeyt: Den hoeksteen, die de kerk, en troon, en kroon helpt schraegen, Ja daer den Belg met recht mag zynen roem op draegen,
Dat hy van heel Europ, en van 't nabuerig land, Alleen de pluym verdient, en de opperkroone spant. Dit land, voorheen bewoond van wolf en wilde zwynen, Was niet, dan wildernis, niet anders dan woestynen:
't Ploeg-yzer had nog nouw ten zy omtrent de steên, Ten zy by dorp en vlek, den schraelen grond doorsneên. Het oog en zag hier niet dan poelen, dan moerassen, Dan bosschen, heyde, en veld en staende waterplassen,
Daer niets dan varen, mosch en magere distel stond;
Daer schurk, daer moordenaer een zek'ren schuyl-hoek vond. Maer dank zy aen den Belg, dank aen zyn zweet en zwoegen: Door onvermoeyden vlyt, door graeven, delven, ploegen;
Door vroeg en laete met geweld en aerebeyd, Met zorge zonder gâe, en door zyn' werkzaemheyd, Heeft hy ons landen doen een ed'ler wezen krygen, En tot den hoogsten graed van vrugtbaerheyd doen stygen.
Ja Belgen! gy, die dit nieuw Canaën bewoont, Aen dezen toets-steen hebt gy uw vernuft getoont.
Gy wist wanneer Neptuyn' zyn' stroom deed rugwaerts wyken, Zoo menig bunder lands, en polders uyt te dyken:
Daer voortyds niet en was dan zee en dorre zand, Is door uw' schranderheyd verruyld in vrugtbaer land. Gy, die door keur van mest de groeykragt op kunt beuren, En op gepaste diept' de gronden weet te scheuren,
En afmeet, hoe veel jaer elk land te wagten heeft, Voor dat het wederom de zelfde vrugten geeft. Gy, die door zeker vogt het zaeygraen weet te prikk'len, En naspeurt, op wat wys de keest best kan ontwikk'len,
Uw' herssen-veêren spant, om alles gaê te slaen, 't Zy wegens 't jaergety, of invloed van de maen:
Gy, zeg ik, die alzoo uw konste weet te toonen,
Gy ziet in 't eynde uw konst roet dubb'le vrugt bekroonen: Gy word in dubb'le vrugt door konst aldus gewaer, Gelyk in heet klimaet, twee oegsten in een jaer. ô Landbouwkundig volk! ô weêrgâelooze Belgen! Waer zyn de schueren, die uw schooven kennen zwelgen,
Wat land draegt groot'ren schat, by zomerdag beschouwd? Ik twyffel, of Peru zoo zwaer weegt van zyn goud. Met recht roogt Roomen u zyn korenzolder noemen: Dien eernaem zyt gy waerd, gy mogt daer vry op roemen,
De sikkel, ploeg en spa, en egge mag voortaen Op uwen wapenschild met zilv'ren handhaef staen. 't Zyn zy, die van geluk ons openen de sluyzen; De woud- en veld-godin van armoe zou verhuyzen,
En Ceres zou wel haest in rouw-gewaeden gaen, Zaegt gy die raders van den landbouw stille staen... Laet ander werelds-deel, laet afgelegen ryken, Laet beyde d'Indiën doen trotse fierheyd blyken
Op eëlheyd van gewas, op suyker, cacaö, Kanneel, saffraan, aluyn, katoen en indigo; Op vette olyven, ryst, op sterke speceryen, Kinkinna, campher, kwik en kostbaer artzenyen,
Als muskus, bezoar; op ed'len jaspis-steen, Op marmer, sandel-hout, ivoor en elpenbeen; Op diamant, saphir, op peirels, op robynen; Op yzer, koper, tin, op goud en zilvermynen;
Op fynen neteldoek, op zyd', op bombazyn, Op geesteryken drank, op uytgelezen wyn: Zy roemen, ik beken 't, op kostelyke waeren; Maer wy, wy roemen meest op ryke kooren-aeren,
Op tarwe, hope, garst, op allerleye graen, Die op hun stangen door 't gewigt gebogen staen; Op hooren-beesten, die in malsche weyden graezen, En van het groen gevold, zoo dik staen, datze blaezen;
Wiens uyer weegt, en spant, en melk met akers geeft, Waer van men room, en kaes, en vette boter heeft. Op uytgelezen vlas, een vrugt van de eerste waerde, Het nuttigst veldgewas, dat oyt het aerd'ryk baerde,
Uyt d'hemelen afgedaeld op een gelukkig uur, Ja d'aldereelste gift, geschonken door Natuer.... Komt, nagebueren, komt, komt herwaerts, vremdelingen, Bezigtigt wat ons land sluyt in zyn' ruyme kringen:
't Is lente, vrouw Natuer toont lachende haer gelaet; 't Is mey, 's lands oppervlakt' staet in zyn pronkgewaed: Verzaedigt uwen geest in haer cieraed te aenschouwen; Verlustigt u in 't schoon van Belgens puyklandouwen:
De veldtapyten zyn door Flora reeds ontrold; Den dampkring is alsnu met Ambergeur gevold: De vrugten in de bloem, die na den balsem rieken, De bosschen galmen weêr van woud- en veldmuzieken;
Den leeuwerk in de logt vliegt zingend' hemelwaert, Terwyl de noeste bie den zuyv'ren honig gaert.
Heel 't land schynt eenen hof, doorsneên met wandelingen, Waer lommerdreven staen, en waer fonteynen springen;
Waer de ooren zyn gestreeld door vink en nagtegael, Waer gy u spieg'len kont in helder bron-kristael; Waer ge engelsche hoven ziet, en pragtige kasteelen, Chineesche torens met waranden, lust-prieelen;
Daer 't hert van wellust smelt op de aengenaemste wys In Belgens eden, in dit tweede aerdsch-paradys!... Laet 't heydens dichtren-rey, laet de oude letter-helden Met uytgezogte verf hunne Elizeesche velden
Afschild'ren naer de konst op 't fynste perkement, Met trekken vol van zwier, waer aen men meesters kent; 't Is alles herssenschim, waer op zy konnen roemen; Maer de onze, en wel met recht, mag m' elizeesche noemen,
wyl ze in natuur bestaen, daer hun geheel verhael. Niets is, dan ingebeelde en loutre fabel-tael.
Komt, komt, indien de lust uw zinnen vergt tot wand'len: Den Belg zal 't voorwerp zyn, waer van wy zullen hand'len:
Antwerpen zien wy reeds van ver voor d' oogen staen, Haer vesten nemen weêr den voor'gen luyster aen; De Scheld heeft haeren mond ter goeder uer ontsloten; Die koopvaerdy-stad ziet op nieuw naer zeylen vloten,
Nu naer de Oost-Indiën, naer Java, Borneo, Dan naer America of golf van Mexico:
Zy vliegen door den wind, en snyden door de baeren Naer afgelegen kust om allerleye waeren;
Haer reken-kamers vind men by den Aziaen, In Philadelphia, en by den Africaen.
Ziet haere domkerk met haer' hemel-hooge toren, Beschouwt het Vaderland, daer Rubens is geboren,
Dien grooten schilder, dien Apelles van zyn' tyd, Om zyn talenten aen de onsterff'lykheyd gewyd;
Wiens konst, wiens fyn penceel, wiens edle meester-stukken, Natuer verbaesd doen staen en 's kenners oog verrukken....
Daer nu nieuwsgierigheyd onze oogen westwaerds wend, Vertoont zig in 't verschiet de groote stad van Gend; Een stad, die voortyds blonk als een kristaelen parel: 't Is daer, dat onzen Vorst, den grooten Keyzer Karel,
Den vyfden van dien naem, op zyn' geborte-dag Den eersten adem schiep, en 't eerste daglicht zag. Keert, keert u oostwaerts om, ik zal u Brussel toonen: 't Is in haer' mueren, dat de spellewerksters woonen,
Wier fyne kanten naer uytheemsche landen gaen, En daer 's aenschouwers oog doen in verwond'ring staen, En dienen tot geschenk aen vremde Konings-hoven... Wat verder oostwaerts ligt het wydvermaerde Loven,
Die zilv'ren morgenster, wiens glorieryken naem Zal eeuwig dryven op de vleug'len van de faem: Haer wydberugte hal zag gulden Wysheyd praelen In hagelwit gewaed met held're flonker-straelen,
Op eenen gouden troon, doorwrogt met diamant, Beleyd met zwaenendons, verzilverd t'allen kant,
Van Cherubs onderschraegd, wier opgetogen vlerken 's Aenschouwers oogen deên haer' godelyk afkomst merken:
Voor haere voetbank zagt gy haer hoogleeraers staen In zwarte mantels, met een' boek met open blâen: Zy leerden 's menschen geest tot aen de sterren rennen, De maen- en zonne-loop en 's werelds ste[l]sel kennen: Een engelspraeke klonk uyt hunn' vergoden mond, Zy toonden, waer natuer- en wis-kund in bestond. In een byzond're zael zagt gy de medecynen,
De ontleed- en scheyd-kund met de kruyden-leer' verschynen; Men gaf op elke ziekte en kwaele dag'lyks les;
In elk' hoogleeraer zagt gy een' Hippocrates. Neen Loven, neen gy moest voor geene wereldsryken, In al wat wetenschap betrof, den wimpel stryken:
Roemde eertyds Griekenland op zyn geleerd Atheên, Dat als een fakkel-licht vol glans en luyster scheen.; Dat eeuwen zwanger ging van wysheyds volle vaten, Die aen d'onsterff'lykheyd een' eeuw'gen naem nalaeten,
Ja naemen, ik herhael 't, die waerdig zyn verguld, En die nog hedendags met agting zyn gehuld,
In hoe veel hoog'ren graed van wysheyd zag men praelen Uw hooge school, omkranst van zilver, gond en straelen,
Die als een' morgen-zon oprees in de eeuw vyfthien, Waer van de werelds schaers de weergaê heeft gezien. Komt Grieken, kom Romeyn, komt schrand're Egyptenaeren, Wikt, of ge in wetenschap kont Loven evenaeren:
Komt Plato, Socrates, kom Anaxagoras,
Heft, heft den zark-steen van uw graf, ryst uyt uw asch; 'k Bezweêr uw schimmen om de waerheyd te openbaeren, Of uw grondregels meer, dan enk'le schad'wen waeren,
In vergelyking van 't geen in orakeltael Geleeraerd wierd in haer academische zael.
't Verstand wierd daer gescherpt, om in de keest te dringen; In grondbeginsels van natuerelyke dingen,
Om na te speuren, hoe elk wezen zig ontluykt, En agter welk een floers natuer haer g'heymen duykt. Natuerkund' grootsch van gang en glansryk in haer wezen Was in volmaektheyd tot zeer hoogen graed gerezen:
Hoe veel leerstelsels staen by ons in held'ren dag, Die d'atheensch' ooge maer in schemer-licht en zag. De godsgeleerdheyd met de beyde rechten praelden Op marmer'n zuylen, uyt wier kruynen glanssen straelden:
In konst-geheymen greep ontzwagteling zelden vat, Ten zy dat Lovens mond daer over g'aessemt had, En dat 't orakel van ons Delphos had gesproken.... Als krygsman is den Belg nog voor het oog gedoken:
Myn zang-nimf heeft getoont, dat hy op grootheyd mikt: Ja, 't is dien zelfden drift waer van zyn hert nog tikt: Het is die zelfde drift, die hen als oorlogs-helden, Als leeuwen, fel getergt, doet gaen naer Mavors velden,
In 't aenzien van de dood doet springen in de bres, En toont dat id'ren Belg is eenen Hercules.
Zy staen als mueren by het dond'ren der kanonnen, En daer geen vrees hun bloed oyt doet in de ad'ren ronnen,
Het lemmer moet 'er door, wyl hy geen rust gevoeld, Voor dat het vyands bloed is aen zyn zweerd gekoeld. Denkt niet, dat ik den Belg wil als barbaer opgeven, Neen, neen 't is ondanks hem, als hy doet and'ren sneven,
Hy vegt maer, als het heyl van 't Vaderland zulks vergt; Den Belg is goed, maer wee, wee! die zyn goedheyd tergt. Zoo lang een druppel bloed zyn herte kan bewegen,
Hy grypt nog naer zyn stael, hy trekt nog zynen degen: Roept overmagt: geef u: neen, roept hy, nimmermeer:
Opregten Belg verwint, of sterft op 't veld van eer.
ô Belgen! uwen moed is zonneklaer gebleken Wanneer held Godefroi, van heylig vuer ontsteken
Met u in kruysvaerd naer de Turksche grenzen trok; 'k Meyn, nae het Heylig Land, dat onder 't yz'ren jok