explosieve/ toxische stof in open lucht
B- objecten, waar de maximale incidentgrootte be- be-perkt is tot lokale betekenis
3.5 Maatschappelijk thema 4: Vitale infrastructuur en voorzieningen
3.5.4 Crisistype Verstoring rioolwateraf- voer en afvalwaterzuivering (Vitale
Infrastructuur)
Verstoring rioolwaterafvoer
Een van de belangrijkste aspecten van vervuiling van het oppervlaktewater is het gevolg van het falen van het rioolstelsel. Hiervoor kunnen verscheidene oorzaken worden aangegeven. Gedacht moet worden aan onvol-doende capaciteit van het stelsel bij overvloedige regenval, grote hoeveelheden bluswater, lozingen in het riool of het uitvallen van de rioolwaterzuiveringsinstallatie.
Incidenten zijn dan ook grofweg in de delen in de volgen de categorieën:
Impactcriteria Score en beknopte motivatie
1.1 Aantasting integriteit grondgebied nvt
2.1 Doden nvt
2.2 Ernstig gewonden en chronische zieken C
2.3 Lichamelijk lijden (gebrek aan primaire levensbehoeften nvt
3.1 Kosten A
4.1 Langdurige aantasting natuur en milieu nvt
5.1 Verstoring van het dagelijkse leven A
5.2 Aantasting lokaal en regionaal openbaar bestuur nvt
5.3 Sociaal psychologisch impact A
6.1 Aantasting cultureel erfgoed nvt
Waarschijnlijkheid Score
Kans op gebeurtenis per 4 jaar D55
• Bovennormale buien
• Explosieve lozing (lozing van een explosieve stof in het riool)
• Grootschalig vrijkomen rioolwater
• Gevaarlijke lozing bedreiging rioolwaterzuivering- installatie (RWZI)
• Uitval rioolwaterzuiveringinstallatie
Context
Voor dit incidenttype is ter illustratie een aantal voor-beelden te geven. Zo vond bijvoorbeeld in de zomer van 1995 een groot incident plaats in de wijken Hoogerwerf en Schiekamp in Spijkenisse. De bewoners uit de wijken belden de brandweer om te helpen met de overlast. Ter plaatse bleek dat de brandweer niets kon uitrichten daar het water vanuit de sloten de woningen binnenstroomde.
In de periode juli-oktober 1991 is door een verkeerde aansluiting van een overdrukventiel bij een hardmetaalfa-briek in Arnhem hexaan in het gemeentelijk riool gelopen.
Hexaan is een giftige, licht-ontvlambare vloeistof. Tijdens laswerkzaamheden in de omgeving van het bedrijf kwa-men steekvlamkwa-men vrij. In een woning heeft drie keer een explosie plaats gevonden met als gevolg een slachtoffer.
55 In de expertmeeting was de verdeling A 10%, B 80%, d 10% en een referentiebeoordeling van B. de specialist van het waterbedrijf geeft aan dat zij vindt dat de kans d is. hieruit volgt een score van d
De politie heeft uiteindelijk huizen in de nabije omgeving moeten ontruimen. De pompen in het riool zijn stilgelegd om verdere explosies te voorkomen. Vervolgens heeft de brandweer het riool doorgespoeld met bluswater en heeft de putdeksels verwijderd teneinde het riool te ontluchten.
Met actieve koolstoffilters is het hexaan uit het riool weg-gevangen.
Op 12 mei 2000 ging bij een afvalverwerkingsbedrijf in Drachten een loods met chemisch afval in rook op. Er werd besloten niet actief te blussen in verband met moge-lijke vervuiling van het oppervlakte-water. De verwachting was dat door volledige verbranding minder milieuschade zou ontstaan. Later, toen de brand verminderde, is er toch geblust. Om te verkomen dat vervuild bluswater in de riolering of in het oppervlaktewater terecht kwam, liet het waterschap de rioleringen afsluiten. Het bluswater werd later opgepompt en afgevoerd als chemisch afval. Deson-danks waren er meldingen van massale vissterfte. Deze vissterfte was mogelijk veroorzaakt door het vervuilde bluswater, dat toch in grote hoeveelheden in het opper-vlaktewater was terechtgekomen.
Scenario 16:
Breuk in rioleringssysteem
Aanloop naar het incident
Een rioleringssysteem omvat het gehele stedelijk riolerings-stelsel. Via een licht afschot (het leidingverhang) stroomt het afvalwater via het rioolstelsel heel langzaam naar de persstations. De persstations zijn veelal in beheer bij het waterschap. Het waterschap is bij dit scenario dan ook aan zet om de bestrijding op zich te nemen. Slechts indien de gemeente verder opschaalt (grip 3 of 4) nemen zij de coördinatie over. Via meerdere pomppersstations wordt het afvalwater onder hoge stroomsnelheid en persdruk geleid naar het ontvangststation van de afvalwaterzuive-ring. De stroomsnelheden en persdruk in een gewone rio-leringsbuis en een rioleringspersbuis verschillen aanzienlijk.
Daardoor is bij een leidingbreuk van een rioleringsbuis de afstroom van het afvalwater klein en de kans op schade en overlast gering. Bij een persbuis daarentegen is de waterdruk erg hoog en de kans op schade en overlast bij een breuk aanzienlijk.
Een breuk in het rioleringssysteem kan op meerdere wijzen ontstaan. Zo kunnen grondwerkzaamheden in
Impactcriteria Score en beknopte motivatie
1.1 Aantasting integriteit grondgebied nvt
2.1 Doden nvt
2.2 Ernstig gewonden en chronische zieken nvt
2.3 Lichamelijk lijden (gebrek aan primaire levensbehoeften nvt
3.1 Kosten B
4.1 Langdurige aantasting natuur en milieu A
5.1 Verstoring van het dagelijkse leven nvt
5.2 Aantasting lokaal en regionaal openbaar bestuur nvt
5.3 Sociaal psychologisch impact A
6.1 Aantasting cultureel erfgoed nvt
Waarschijnlijkheid Score
Kans op gebeurtenis per 4 jaar C
de directe nabijheid een breuk veroorzaken door verzak-kingen, of kan een kraan het riool beschadigen tijdens graafwerkzaamheden.
Scenario breuk in toevoerleiding afvalwaterzuivering
Door een jarenlange betonaantasting door onder andere zuren in het afvalwater ontstaat een spontane breuk in een toevoerleiding naar de rioolwaterzuivering. Omdat de perspompen niet automatisch uitschakelen vindt uitstroom plaats van ongezuiverd rioolwater in het stedelijk oppervlaktewater. Sloten en vaarten vullen zich met ongezuiverd rioolwater. Er treedt verkleuring op van het oppervlaktewater, tientallen omwonenden melden stankoverlast. Door giftige stoffen en zuurstoftekort vindt er massaal vissterfte plaats.
De waterkwaliteitbeheerder werd het voorval gemeld, het calamiteitenplan is in werking gesteld. Er wordt direct besloten om de pompen in het aanvoergemaal stil te zetten om een reparatie mogelijk te maken. Als gevolg hiervan treden de noodoverstorten van het rioolstelsel in werking. Talrijke omwonenden melden ook hierdoor stankvorming en vissterfte. Een aannemer gaat in opdracht van de kwaliteitbeheerder de persleiding bloot-leggen om zodoende het lek te kunnen lokaliseren.
Naar verwachting gaat het onderzoek en de reparatie weken duren. Besloten wordt daarom om een leiding bypass aan te leggen. Het gaat nog enige dagen duren voordat deze bypass operationeel is. Intussen wordt het rioolstelsel op meerdere plaatsen met tankwagens ontlast om de uitstroom via de noodoverlaten en de kans op verontreiniging te verminderen. Sloten worden afgedamd om verdere verspreiding van verontreinigingen tegen te gaan. Het waterschap zal als waterkwaliteitbe-heerder in de komende tijd onderzoek doen naar de betonaantasting van de gehele persleiding. De ge-meente ruimt met het waterschap de vele dode vissen op.
3.5.4.2 Verstoring afvalwaterzuivering
Waterschappen bereiden zich voor op verstoring van afvalwaterzuivering doormiddel van een
calamiteitenbe-strijdingsplan. In deze planvorming is een risicoanalyse opgenomen voor een dergelijke verstoring.
Op basis van een risico-inventarisatie zijn mogelijke en reële bedreigingen voor de afvalwaterketen (scenario’s) benoemd. Hierbij is gekeken naar de kans dat het scenario zal optreden in combinatie met de verwachte gevolgen hiervan. Voor een zestal scenario’s zijn de risico’s der-mate groot dat deze in het calamiteitenbestrijdingsplan56 zijn uitgewerkt; voor de andere scenario’s zijn de risico’s beperkt en daarom niet uitgewerkt. De zes scenario’s die zijn benoemd zijn:
1 Uitval elektriciteit op zuivering
2 Verstoring bacteriologische zuivering (toxische lozing) 3 Leidingbreuk
4 Storing rioolgemaal 5 Uitval slibgisting 6 Uitval slibontwatering
De volgende scenario’s worden vooralsnog niet meegeno-men in het calamiteitenbestrijdingsplan:
• Uitval telemetrie: Door uitval van het meet- en regel-systeem kunnen de zuivering en de rioolgemalen niet meer op afstand worden aangestuurd. De gevolgen voor het afvalwaterketen zijn beperkt, omdat een riool-gemaal ter plaatse handmatig bediend kan worden.
• Vandalisme, sabotage en terrorisme: Hierdoor kan het functioneren van het afvalwaterketen worden stilge-legd. De kans hierop wordt echter gering geacht. De gevolgen van vandalisme, sabotage en terrorisme kun-nen middels de uitgewerkte scenario’s worden aange-pakt.
• Droogte: Bij droogte verandert de samenstelling van het afvalwater. Met name in de persleidingen is de kans op verstopping groter. Op basis van de telemetrie kan dit echter worden waargenomen. In het normale beheer en onderhoud wordt rekening gehouden met deze situaties.
• Telefoon- en internetuitval: Door uitval van het telefoon-net of inter Telefoon- en internetuitval: Door uitval van het telefoon-net is de bedrijfsvoering op de zuivering
56 van hoogheemraadschap van schieland en de Krimpenerwaard.
minder efficiënt, maar dit zal niet leiden tot substan-tiële verstoringen van het zuiveringsproces. Het falen van onderdelen van de zuiveringen, zoals pompen of vijzels, is geen groot risico. Voor kleine zuiveringen kan het afvalwater worden overgenomen door een andere zuivering (uitgewerkt in scenario ‘uitval elektriciteit op zuivering’). Voor grote zuiveringen geldt dat deze onderdelen redundant zijn uitgevoerd. Deze gebeurtenis wordt ondervangen met het scenario “uitval elektrici-teit”.