Ook ervaren gebruikers kunnen in dit document interessante referentie-informatie vinden, onder meer over de minimale grootte van een installatie, over de hardware die door het installatiesysteem van Debian ondersteund wordt, enzovoort. We moedigen ervaren gebruikers aan om wat rond te neuzen in dit document.
Globaal genomen werd dit document lineair opgebouwd en neemt het u mee door het installatieproces vanaf het begin tot het einde. Dit zijn de verschillende stappen bij het installeren van Debian GNU/Linux en de overeenkomstige secties van dit document:
1. Het vaststellen of uw hardware voldoet aan de vereisten om het installatiesysteem te kunnen gebruiken in Hoofd-stuk 2.
2. Het maken van een back-up van uw systeem en het voorafgaand aan de installatie van Debian uitvoeren van de nodige planning en hardware-configuratie in Hoofdstuk 3. Indien u een multi-boot-systeem, een systeem met verschillende besturingssystemen, voor ogen heeft, kan het zijn dat u op uw harde schijf ruimte die gepartitio-neerd kan worden moet vrijmaken ten behoeve van Debian.
3. In Hoofdstuk 4verkrijgt u de installatiebestanden die u voor uw installatiemethode nodig heeft.
4. Het volgende hoofdstuk Hoofdstuk 5beschrijft het opstarten van het installatiesysteem. Dit hoofdstuk gaat ook in op procedures voor het oplossen van problemen die zich bij deze stap zouden kunnen stellen.
5. Het uitvoeren van de echte installatie volgens de informatie uit Hoofdstuk 6. Dit houdt de keuze van een taal in, het configureren van stuurprogrammamodules voor randapparatuur, het configureren van uw netwerkver-binding zodat de overige installatiebestanden rechtstreeks van een Debian-server opgehaald kunnen worden (in het geval u de installatie niet uitvoert aan de hand van een set CD/DVD-installatie-images), het indelen van de harde schijven en de installatie van het basissysteem en nadien het selecteren en installeren van taken. (Enige achtergrondinformatie over het instellen van de partities voor uw Debian-systeem vindt u in Bijlage C.) 6. Het opstarten van uw pas geïnstalleerd basissysteem in Hoofdstuk 7.
Nadat u het systeem geïnstalleerd heeft, kunt u Hoofdstuk 8lezen. Dat hoofdstuk legt uit waar u bijkomende informatie over Unix en Debian kunt vinden en hoe u een kernel kunt vervangen.
Tenslotte kunt u informatie over dit document en over hoe u er zelf aan kunt meehelpen, vinden in Bijlage E.
1.8 Over copyright en softwarelicenties
We zijn zeker dat u al sommige van de licenties die aan de meeste commerciële software gekoppeld zijn, gelezen heeft
— meestal vermelden ze dat u slechts één kopie van de software op één enkele computer mag gebruiken. De licentie van dit systeem is helemaal anders. We moedigen u aan om op elke computer op uw school of op uw werkplek een kopie van Debian GNU/Linux te plaatsen. Leen uw installatiemedia uit aan uw vrienden en help hen om het systeem op hun computer te installeren! U mag er zelfs duizenden kopieën van maken en die verkopen — weliswaar met enkele restricties. Het recht om het systeem te installeren en te gebruiken wordt u rechtstreeks toegekend door Debian en heeft te maken met het feit dat het vrije software is.
Het als vrij bestempelen van software, houdt niet in dat er geen copyright aan verbonden is en betekent niet dat installatiemedia met die software kosteloos moeten verspreid worden. Vrije software wil onder meer zeggen dat de licenties van de afzonderlijke programma’s niet vereisen dat u moet betalen voor het recht om deze programma’s te verdelen of te gebruiken. Vrije software wil ook zeggen dat om het even wie die software mag uitbreiden, aanpassen en wijzigen en het resultaat van zijn werk ook mag verspreiden.
O
Ten behoeve van zijn gebruikers doet het Debian-project een pragmatische toe-geving en stelt enkele pakketten ter beschikking die niet beantwoorden aan onze criteria inzake vrijheid. Deze pakketten maken echter geen deel uit van de offici-ële distributie en zijn enkel beschikbaar via de gebieden contrib en non-free van de spiegelservers van Debian of op de CD’s/DVD’s van externe leveranciers.
Zie deDebian FAQonder “De Debian FTP-archieven” voor bijkomende informatie over de indeling en de inhoud van de archieven.
Veel van de programma’s in het systeem hebben als licentie de GNU General Public License die vaak eenvoudigweg
“de GPL” genoemd wordt. De GPL eist dat u de broncode van een programma ter beschikking stelt telkens u er een
HOOFDSTUK 1. WELKOM BIJ DEBIAN 1.8. OVER COPYRIGHT EN SOFTWARELICENTIES
kopie in binaire vorm van verspreidt. Deze bepaling in de licentie garandeert dat elke gebruiker in staat gesteld wordt de software te wijzigen. Omwille van deze bepaling is de broncode van al die programma’s beschikbaar in het systeem van Debian.¹
Er bestaan verschillende andere vormen van copyrightvermeldingen en softwarelicenties die voor programma’s in Debian gebruikt worden. Voor elk op uw systeem geïnstalleerd pakket vindt u informatie over copyright en licentie door te kijken in het bestand /usr/share/doc/pakket-naam/copyright na de installatie van het pakket.
Voor bijkomende informatie over licenties en hoe Debian beoordeelt of software voldoende vrij is om opgenomen te kunnen worden in de hoofddistributie, kunt u deRichtlijnen van Debian inzake vrije software, de Debian Free Software Guidelines, raadplegen.
De belangrijkste juridische bepaling is dat deze software geleverd wordt zonder enige garantie. De programmeurs die deze software ontwikkelden, deden dit ten behoeve van de gemeenschap. Er wordt geen garantie gegeven inzake de bruikbaarheid van de software voor om het even welk specifiek doel. Maar vermits de software vrij is, heeft u het recht om die software aan te passen aan uw behoeften — en mee te genieten van de voordelen van op die manier door anderen aan de software aangebrachte wijzigingen en toevoegingen.
¹Raadpleeg voor informatie over hoe u Debian broncodepakketten kunt vinden, ze kunt uitpakken en er binaire bestanden uit kunt bouwen de Debian FAQonder “Basisbeginselen van het pakketbeheersysteem van Debian”.
Hoofdstuk 2
Systeemvereisten
Dit hoofdstuk bevat informatie over welke hardware u nodig heeft om aan de slag te gaan met Debian. U vindt ook verwijzingen naar bijkomende informatie over hardware die ondersteund wordt door GNU en Linux.
2.1 Ondersteunde hardware
Debian stelt geen extra vereisten inzake hardware bovenop de vereisten die gesteld worden door de Linux- of de KFreeBSD-kernel en de GNU-gereedschapssets. Daardoor kan Debian gebruikt worden op elke architectuur of elk platform waarvoor de Linux- of de KFreeBSD-kernel, libc, gcc, enz. geschikt gemaakt werden en waarvoor een Debian-uitgave bestaat. Raadpleeg de pagina’s over geschikte architecturen (ports) ophttps://www.debian.
org/ports/amd64/voor meer informatie over systemen van de architectuur 64-bit PC waarop Debian GNU/-Linux getest werd.
Eerder dan alle verschillende ondersteunde hardwareconfiguraties van 64-bit PC te proberen beschrijven, bevat dit hoofdstuk algemene informatie en verwijzingen naar plaatsen waar bijkomende informatie gevonden kan worden.
2.1.1 Ondersteunde architecturen
Debian GNU/Linux 11 ondersteunt 9 hoofdarchitecturen en verschillende variaties van elk van die architecturen,
“varianten” (flavors) genoemd.
Architectuur Aanduiding in Debian Onderarchitectuur Variant AMD64 & Intel 64 amd64
Gebaseerd op Intel x86 i386 standaard x86-systemen standaard enkel Xen PV domeinen xen
ARM armel Marvell Kirkwood en
Orion marvell
ARM met
hardware-FPU armhf multiplatform armmp
64bits ARM arm64
64bits MIPS (little
endian) mips64el
MIPS Malta 5kc-malta
Cavium Octeon octeon
Loongson 3 loongson-3
32bits MIPS (little
endian) mipsel
MIPS Malta 4kc-malta
Cavium Octeon octeon
Loongson 3 loongson-3
Power Systems ppc64el IBM POWER8 of
recentere machines
64bits IBM S/390 s390x IPL van VM-reader en
DASD generieke
Dit document behandelt de installatie op de architectuur 64-bit PC met de kernel Linux. Indien u op zoek bent naar informatie over een van de andere door Debian ondersteunde architecturen, raadpleeg dan de webpaginaArchitecturen waarop Debian werkt (Ports).
HOOFDSTUK 2. SYSTEEMVEREISTEN 2.1. ONDERSTEUNDE HARDWARE
2.1.2 CPU-ondersteuning
De processortypes AMD64 en Intel 64 worden beide ondersteund.
2.1.3 Laptops
Vanuit technisch oogpunt zijn laptops gewone PC’s en dus is alle informatie met betrekking tot PC’s ook van toe-passing op laptops. Tegenwoordig gaan installaties op laptops meestal vanzelf, zelfs voor zaken zoals het systeem in slaapstand brengen bij het sluiten van het deksel of laptopspecifieke hardwaretoetsen, zoals die voor het uitschakelen van wifi-interfaces (“vliegtuigmodus”). Desalniettemin gebruiken hardwareleveranciers soms gespecialiseerde of ge-patenteerde hardware voor sommige laptopspecifieke functies waarvoor geen ondersteuning is. Om na te gaan of uw laptop goed functioneert met GNU/Linux, kunt u bijvoorbeeld deLinux Laptoppagina’sraadplegen.
2.1.4 Meerdere processoren
Ondersteuning voor meerdere processoren — ook wel “symmetric multiprocessing” of SMP genoemd — is voor deze architectuur beschikbaar. Het standaard kernelimage van Debian 11 werd gecompileerd met ondersteuning voor SMP-alternatives (SMP-varianten). Dit houdt in dat de kernel het aantal processoren (of processorkernen) vaststelt en SMP automatisch uitschakelt op systemen met slechts één processor.
De aanwezigheid van meerdere processoren in een computer was oorspronkelijk slechts weggelegd voor server-systemen uit het topsegment, maar is de laatste jaren ongeveer overal een gewone zaak geworden met de introductie van de zogenaamde “multi-core”-processoren (multikernprocessoren). Deze hebben in één enkele fysieke chip twee of meer processoreenheden, die “cores” of kernen genoemd worden.
2.1.5 Ondersteuning voor grafische hardware
De ondersteuning van Debian voor grafische interfaces wordt bepaald door de onderliggende ondersteuning ervan in het X11-systeem van X.Org en in de kernel. Basale grafische weergave via de framebuffer wordt door de kernel geleverd, terwijl een desktopomgeving gebruik maakt van X11. Of geavanceerde functionaliteit van grafische kaarten, zoals 3D hardwareacceleratie of video met hardwareacceleratie beschikbaar is, hangt af van de grafische hardware die in het systeem gebruikt wordt en in sommige gevallen ook van het extra installeren van “firmware”-images (zie Paragraaf 2.2).
Op moderne PC’s werkt de grafisch weergave meestal vanzelf. In heel uitzonderlijke gevallen werd gerapporteerd dat het installeren van bijkomende firmware voor de grafische kaart noodzakelijk was om zelfs maar basale grafische ondersteuning te hebben. Maar dit zijn zelden voorkomende uitzonderingen. Voor heel wat hardware werkt 3D-acceleratie ook goed vanzelf, maar er is nog steeds wat hardware die binaire bestanden (binary blobs) nodig heeft om goed te werken.
Meer informatie over ondersteunde grafische hardware en aanwijsapparaten is te vinden ophttps://wiki.
freedesktop.org/xorg/. Debian 11 bevat versie 7.7 van X.Org.
2.1.6 Hardware voor verbinding met het netwerk
Zowat elke netwerkkaart (NIC) die door de kernel Linux ondersteund wordt, zou ook moeten ondersteund worden door het installatiesysteem. Stuurprogramma’s zouden normaal automatisch geladen moeten worden. Daaronder vallen de meeste PCI/PCI-Express-kaarten en de PCMCIA/Express-kaarten van laptops.
ISDN wordt ondersteund, maar niet tijdens de installatie.
2.1.6.1 Draadloze netwerkkaarten
Ook draadloze netwerken worden over het algemeen ondersteund en een toenemend aantal draadloze adapters worden ondersteund door de officiële kernel Linux, hoewel voor vele ervan firmware geladen moet worden.
Indien er firmware nodig is, zal het installatieprogramma u vragen om die te laden. Zie Paragraaf 6.4voor gede-tailleerde informatie over hoe u tijdens de installatie firmware kunt laden.
Draadloze NIC’s die door de officiële kernel Linux niet ondersteund worden, kunt u over het algemeen wel onder Debian GNU/Linux laten functioneren, maar worden tijdens de installatie niet ondersteund.
Indien er een probleem is met het draadloos netwerkapparaat en er geen andere NIC beschikbaar is tijdens de installatie, kunt u Debian GNU/Linux nog steeds installeren met een image van een volledige installatieCD of -DVD. Selecteer dan de optie om geen netwerk te configureren en installeer enkel de pakketten die op de CD/DVD beschikbaar zijn. Als de installatie voltooid is, kunt u dan (na het heropstarten van de computer) het stuurprogramma en de firmware installeren die u nodig heeft en uw netwerk handmatig configureren.
HOOFDSTUK 2. SYSTEEMVEREISTEN 2.2. APPARATEN WAARVOOR FIRMWARE …
In sommige gevallen kan het stuurprogramma dat u nodig heeft niet als Debian-pallet beschikbaar zijn. U zult dan moeten nagaan of er op internet broncode beschikbaar is en er zelf het stuurprogramma mee compileren. Hoe u dit moet doen valt buiten het bestek van deze handleiding. Indien er geen Linuxstuurprogramma beschikbaar is, is uw laatste toevlucht het pakket ndiswrapper, dat u toelaat om een Windowsstuurprogramma te gebruiken.
2.1.7 Brailleleesregels
De ondersteuning voor brailleleesregels wordt bepaald door de onderliggende ondersteuning die men in brltty aantreft. De meeste leesregels werken onder brltty en kunnen ofwel via een seriële poort, via USB of via blue-tooth verbonden zijn. Meer informatie over ondersteunde braille-apparaten vindt u op debrltty-website. Debian GNU/Linux 11 bevat brltty versie 6.3.
2.1.8 Spraaksynthesehardware
De ondersteuning voor spraaksynthese-hardwareapparaten wordt bepaald door de onderliggende ondersteuning die men aantreft in speakup. speakup ondersteunt enkel geïntegreerde borden en externe apparaten die aangekop-peld zijn aan een seriële poort (er worden geen adapters ondersteund van het type USB, serieel-naar-USB of PCI).
Meer informatie over ondersteunde spraaksynthese-hardwareapparaten vindt u op despeakup-website. Debian GNU/Linux 11 bevat speakup versie 3.1.6.
2.1.9 Randapparatuur en andere hardware
Linux ondersteunt een grote variëteit van hardware-apparaten, zoals muizen, printers, scanners, PCMCIA/CardBus/ExpressCard-en USB-apparatPCMCIA/CardBus/ExpressCard-en. Maar de meeste van deze apparatPCMCIA/CardBus/ExpressCard-en heeft u tijdPCMCIA/CardBus/ExpressCard-ens de installatie van het systeem niet nodig.
hardware werkt over het algemeen goed. Op sommige heel oude PC-systemen kunnen sommige USB-toetsenborden bijkomende configuratie vragen (zie Paragraaf 3.6.6). Op moderne PC’s werken USB-USB-toetsenborden en -muizen zonder dat ze specifieke configuratie vereisen.