Consistentie en het onverwachte

Een
 aardig
 persoon,
 een
 lachend
 gezicht,
 zonnig
 weer,
 succes…
 Dit
 zijn
 allemaal
 positieve
 dingen
 waar
 de
 meeste
 mensen
 zich
 waarschijnlijk
 goed
 bij
 voelen.
De
vraag
in
dit
proefschrift
is
echter
of
dit
ook
zo
is
wanneer
deze
positieve
 gebeurtenissen
 onverwacht
 gebeuren.
 In
 vele,
 zo
 niet
 alle
 consistentie
 theorieën
 is
 het
idee
dat
inconsistente
uitkomsten
resulteren
in
negatief
affect
een
kernpunt.
Het
 onderzoek
in
dit
proefschrift
biedt
het
eerste
systematische
bewijs
voor
het
idee
dat
 inconsistentie
tussen
verwachtingen
en
realiteit
soms
(maar
niet
altijd)
resulteert
in
 negatief
 affect.
 We
 richten
 ons
 specifiek
 op
 de
 vraag
 wanneer
 en
 waarom
 disconfirmatie
 van
 verwachtingen,
 stereotypes
 en
 zelfbeelden
 goed
 of
 slecht
 voelt.
 Elk
 hoofdstuk
 biedt
 een
 specifiek
 gebied
 waarin
 de
 behoefte
 aan
 consistentie
 een
 effect
heeft
op
de
gevoelens
van
het
onverwachte,
variërend
van
persoonsperceptie,
 smaak,
visuele
stimuli
en
zelfrelevante
prestatie
verwachtingen.
Meer
specifiek:
 
 Hoofdstuk  2.  In
 het
 eerste
 empirische
 hoofdstuk
 laten
 we
 zien
 dat
 mensen
 met
 een
 sterke
 behoefte
 aan
 structuur,
 een
 preventie
 focus
 of
 waarbij
 de
 dood
 saillant
 is
 gemaakt
 meer
 waarde
 hechten
 aan
 consistentie
 en
 reageren
 op
 de
 consistentie
 van
 de
 uitkomst:
 Uitkomsten
 die
 congruent
 zijn
 aan
 de
 verwachting
 resulteren
 in
 een
 positiever
 affect
 dan
 uitkomsten
 die
 incongruent
 zijn
 aan
 de
 verwachting
 –
 onafhankelijk
 van
 de
 valentie
 van
 de
 uitkomst
 (bijvoorbeeld,
 een
 verwacht
onaardige
Paul
voelt
beter
dan
een
onverwacht
aardige
Paul).
Mensen
met
 een
lage
behoefte
aan
structuur,
een
promotie
focus
of
waarbij
de
dood
niet
saillant
 is
gemaakt
hechten
daarentegen
minder
waarde
aan
consistentie
en
reageren
op
de
 valentie
 van
 de
 uitkomst:
 Positieve
 uitkomsten
 resulteren
 in
 een
 positiever
 affect
 dan
 negatieve
 uitkomsten
 –
 onafhankelijk
 van
 de
 consistentie
 van
 de
 uitkomst
 (bijvoorbeeld,
aardige
Paul
voelt
beter
dan
onaardige
Paul).
Daarnaast
laten
we
zien
 dan
 mensen
 met
 cognitieve
 belasting
 meer
 behoefte
 hebben
 aan
 consistentie
 en
 reageren
 op
 de
 consistentie
 van
 de
 uitkomst,
 terwijl
 mensen
 die
 minder
 cognitief
 belast
zijn
minder
behoefte
aan
consistentie
hebben
en
reageren
op
de
valentie
van


de
 uitkomst.
 Deze
 studies
 leveren
 bewijs
 voor
 het
 idee
 dat
 reacties
 op
 de
 consistentie
 van
 de
 uitkomst
 minder
 inspanning
 kosten
 en
 meer
 automatische
 en
 primaire
 reacties
 zijn
 dan
 reacties
 op
 de
 valentie
 van
 de
 uikomst.
 Met
 andere
 woorden,
 mensen
 hebben
 tijd
 en
 inspanning
 nodig
 om
 hun
 verwachtingen
 los
 te
 laten
en
te
focussen
op
de
realiteit
zoals
deze
is.


Hoofdstuk  3.  In
 hoofdstuk
 3
 testen
 we
 onze
 redenering
 binnen
 het
 gebied
 van
stereotypering.
In
twee
experimenten
gebruiken
we
bestaande
stereotypes
over
 skinheads,
 dominees,
 Arabieren
 en
 Nederlanders,
 die
 geconfirmeerd
 of
 gedisconfirmeerd
 worden
 met
 positieve
 (zachtaardig,
 aardig)
 of
 negatieve
 eigenschappen
 (agressief,
 onaardig).
 We
 laten
 zien
 dat
 mensen
 met
 cognitieve
 belasting
 op
 de
 consistentie
 van
 de
 persoon
 reageren
 en
 niet
 op
 de
 positiviteit:
 Zij
 voelen
 zich
 beter
 als
 een
 stereotype
 wordt
 bevestigd
 (bijvoorbeeld,
 een
 agressieve
 skinhead)
 dan
 wanneer
 een
 stereotype
 wordt
 ontkracht
 (bijvoorbeeld,
 een
 zachtaardige
 skinhead),
 onafhankelijk
 van
 de
 positiviteit
 van
 de
 uitkomst.
 Daarentegen,
 wanneer
 mensen
 minder
 cognitief
 belast
 zijn,
 reageren
 ze
 op
 de
 positiviteit
 van
 de
 persoon:
 Een
 positief
 persoon
 (bijvoorbeeld,
 een
 zachtaardige
 skinhead)
 voelt
 beter
 dan
 een
 negatief
 persoon
 (bijvoorbeeld,
 een
 agressieve
 skinhead),
 onafhankelijk
 van
 de
 consistentie.
 Ook
 binnen
 stereotypering
 worden
 primaire
reacties
van
mensen
dus
bepaald
door
de
consistentie
van
de
uitkomst
met
 het
stereotype.
Alleen
wanneer
mensen
genoeg
mentale
capaciteit
hebben
kunnen
ze
 de
 persoon
 zien
 voor
 wie
 hij
 of
 zij
 is,
 in
 plaats
 van
 of
 de
 persoon
 past
 binnen
 het
 stereotype.


Hoofdstuk  4.
 In
 hoofdstuk
 4
 nemen
 we
 de
 consistentie‐voelt‐goed
 redenering
 naar
 het
 monetaire
 veld
 en
 testen
 we
 de
 voorspelling
 dat
 onverwacht
 geld
in
eerste
instantie
slecht
voelt.
In
twee
experimenten
testen
we
hoe
mensen
zich
 voelen
 wanneer
 een
 product
 onverwacht
 goedkoper
 is
 en
 wanneer
 ze
 overwacht
 meer
 geld
 ontvangen.
 We
 laten
 zien
 dat
 mensen
 met
 een
 beperkte
 cognitieve
 capaciteit
zich
beter
voelen
na
het
verwachte
bedrag
dan
na
onverwacht
meer
geld
 (bijvoorbeeld,
 een
 laptop
 met
 de
 verwachte
 prijs
 voelt
 beter
 dan
 een
 laptop
 die
 onverwacht
 in
 de
 uitverkoop
 is).
 Daarentegen,
 wanneer
 mensen
 genoeg
 cognitieve


capaciteit
 hebben
 voelt
 meer
 geld
 (bijvoorbeeld,
 de
 laptop
 in
 de
 uitverkoop)
 beter
 dan
minder
geld
of
het
verwachte
bedrag
(bijvoorbeeld,
een
duurdere
laptop
of
een
 laptop
 met
 de
 verwachte
 prijs).
 De
 meer
 automatische
 en
 primaire
 reacties
 op
 onverwacht
 geld
 worden
 dus
 bepaald
 door
 de
 consistentie
 van
 de
 prijs,
 terwijl
 gecontroleerde
reacties
worden
bepaald
door
de
winst.
Zelfs
als
het
over
geld
gaat
 kan
winst
dus
slecht
voelen
als
het
als
een
verrassing
komt.


Hoofdstuk 5.
In
het
laatste
empirische
hoofdstuk
focussen
we
op
uitkomsten
 die
(in)consistent
zijn
aan
verwachtingen
over
het
zelf.
Specifiek
kijken
we
naar
hoe
 mensen
reageren
op
feedback
die
consistent
of
inconsistent
is
met
hun
eigenwaarde.
 Of
 mensen
 zich
 goed
 voelen
 na
 consistentie
 (zelfconsistente
 feedback
 voelt
 goed
 omdat
 mensen
 zich
 goed
 voelen
 in
 een
 wereld
 die
 voorspelbaar
 is)
 of
 verheffing
 (positieve
feedback
voelt
goed
omdat
het
zelfwaarde
versterkt)
blijkt
afhankelijk
te
 zijn
van
de
mate
waarin
het
zelf
geactiveerd
is.


Wanneer
 zelfactivatie
 hoog
 is,
 zijn
 de
 ideeën
 die
 mensen
 hebben
 over
 zichzelf
 meer
 beschikbaar
 en
 primaire
 reacties
 (bij
 cognitieve
 belasting)
 worden
 gedreven
door
de
consistentie
van
de
feedback:
Mensen
met
een
lage
eigenwaarde
 voelen
 zich
 beter
 na
 negatieve
 feedback
 dan
 na
 positieve
 feedback,
 terwijl
 mensen
 met
een
hoge
eigenwaarde
zich
beter
voelen
na
positieve
feedback
dan
na
negatieve
 feedback.
 Gecontroleerde
 reacties
 (i.e.,
 wanneer
 er
 geen
 cognitieve
 belasting
 is)
 worden
 gedreven
 door
 de
 verheffing:
 Mensen
 voelen
 zich
 beter
 na
 positieve
 feedback
 dan
 na
 negatieve
 feedback,
 onafhankelijke
 van
 zelfconsistentie.
 Wanneer
 zelfactivatie
 laag
 is,
 draait
 dit
 patroon
 om:
 Zonder
 zelfactivatie
 zijn
 de
 ideeën
 die
 mensen
hebben
over
zichzelf
minder
beschikbaar.
Als
mensen
moeten
beoordelen
of
 feedback
 zelfconsistent
 is,
 zullen
 ze
 eerst
 de
 ideeën
 die
 ze
 hebben
 over
 zichzelf
 moeten
 ophalen
 uit
 hun
 geheugen
 en
 deze
 vergelijking
 met
 de
 uitkomst.
 Om
 dit
 te
 kunnen
doen
hebben
mensen
meer
cognitieve
capaciteit
nodig
dan
het
categoriseren
 van
 de
 uitkomst
 als
 positief
 of
 negatief.
 Overeenkomstig
 vinden
 we
 dat
 affectieve
 reacties
van
mensen
die
cognitief
belast
zijn
bepaald
worden
door
de
positiviteit
van
 de
 feedback,
 terwijl
 de
 affectieve
 reacties
 van
 mensen
 die
 niet
 cognitief
 belast
 zijn


worden
bepaald
door
de
zelfconsistentie
van
de
feedback.



Samenvattend
laat
dit
proefschrift
dus
zien
wat
de
consequenties
zijn
van
de
 behoefte
 aan
 consistentie
 voor
 reacties
 op
 het
 onverwachte.
 Of
 disconfirmatie
 van
 verwachtingen,
stereotypes
en
zelfbeelden
resulteert
in
negatief
of
positief
affect
is
 afhankelijk
van
of
mensen
focussen
op
de
consistentie
van
de
uitkomst
of
de
valentie
 van
de
uitkomst.
Of
mensen
reageren
op
de
consistentie
of
de
valentie
is
afhankelijk
 van
de
mogelijkheid
en
motivatie
om
verwachtingen,
stereotypes
en
zelfbeelden
los
 te
laten
en
te
focussen
op
de
realiteit
zoals
deze
is.


The
 past
 time,
 we
 had
 a
 lot
 of
 fun
 thinking
 of
 all
 the
 unexpected
 things
 I
 could
do
with
my
dissertation
or
defense.
One
of
my
favorites
was
the
idea
to
make
 an
absurd
entrance
to
the
auditorium,
sliding
with
a
cable
from
the
balcony
to
the
 podium,
after
which
the
defense
could
start.
However,
I
am
a
little
afraid
of
heights,
 so
I
don’t
think
that
unexpected
event
is
going
to
happen…
Also
at
one
of
the
final
 pages
 of
 my
 dissertation,
 there
 will
 be
 some
 consistency
 between
 the
 typical
 expectancy
of
acknowledgements
and
reality:
I
would
like
to
take
this
opportunity
to
 express
my
gratitude
to
the
people
who
were,
without
a
doubt,
of
great
importance
 in
the
process
of
writing
this
dissertation.


First
and
foremost,
thank
you
Diederik!!
Thanks
for
giving
me
the
chance
to
 go
 to
 Tilburg
 and
 to
 be
 part
 of
 TIBER;
 a
 place
 with
 the
 spirit
 that
 everything
 is
 possible.
 Thanks
 for
 your
 enthusiasm,
 your
 quick
 mind
 and
 your
 interest.
 With
 all
 the
things
that
I
have
learned
in
the
past
years,
you
will
always
be
the
base
of
all
the
 scientific
things
that
will
follow.



Thank
 you
 Marcel,
 for
 following
 everything
 enthusiastically
 from
 the
 side.
 Thanks
 for
 making
 me
 feel
 very
 welcome
 in
 Tilburg.
 Your
 humor,
 hospitality
 and
 drive
for
the
group
make
the
department
a
lively
and
great
place
to
work.


Thank
 you
 Marc,
 for
 making
 me
 interested
 in
 doing
 research.
 Thanks
 for
 your
friendship
and
sharing
your
passion
for
cooking,
beer
and
science.
 Thank
you
Yana,
it
was
a
great
day
when
you
arrived!
Thank
you
for
being
 you,
for
your
nice
company,
your
helpfulness
and
of
course…
the
chocolate!
 Thanks
Femke
and
Kirsten;
it
was
very
nice
to
start
‘the
adventure’
with
you
 in
Tilburg.
Thanks
to
the
people
that
joined
the
stimulating
lab
meeting
on
the
early
 Wednesdays
morning;
Anick,
Carina,
Davy,
Jaione,
Joris,
Marijn,
Millie,
Monique,
and
 a
special
thanks
to
Rik,
for
showing
what
enthusiasm
for
science
can
mean!
Thanks
 to
 the
 all
 the
 other
 (former)
 colleagues
 of
 the
 Social
 Psychology
 department:
 Alexander,
 Chris,
 David,
 Elif,
 Eric,
 Eveline,
 Floor,
 Gideon,
 Karel,
 Karen,
 Ilona,
 Inge,
 Laetitia,
 Lieven,
 Maarten,
 Maarten
 W.,
 Maike,
 Marijn
 P.,
 Martijn,
 Masanori,
 Niek,
 Niels,
 Peter,
 Pieter,
 Rob,
 Saskia,
 Stephan,
 Stephanie,
 Yaniv,
 Yvette.
 It
 is
 nice
 to
 be


surrounded
by
such
an
active
and
vibrant
group
of
people
and
I
very
much
like
the
 social
events
in
the
coffee
corner
and
the
Esplanade!
A
special
thanks
to
Seger;
I
very
 much
 enjoy
 our
 endless
 conversations
 and
 discussions.
 Also
 a
 special
 thanks
 for
 Christel,
for
being
our
chair.


Thanks
 Ton
 Heinen
 for
 taking
 such
 good
 care
 of
 us
 PhD
 students.
 Furthermore,
 thanks
 to
 the
 KLI
 institute
 and
 the
 people
 from
 the
 social
 cognition
 group,
 for
 all
 the
 valuable
 courses
 and
 meetings.
 Also
 thanks
 to
 the
 students
 that
 helped
 collecting
 data,
 and
 thanks
 to
 Ellen
 Evers
 and
 Suzan
 Elshout
 for
 coding
 the
 cheese
videos.



Although
 it
 sometimes
 seems
 as
 if
 the
 bunnies,
 the
 ground
 skirls,
 and
 the
 occasional
mouse
were
there
all
along,
I
will
never
forget
the
amazing
elephants,
the
 amusing
 baboons
 and
 the
 time
 I
 spend
 in
 the
 beautiful
 zoo
 of
 Emmen
 and
 at
 the
 University
of
Groningen.
I
am
grateful
to
the
people
who
were
part
of
my
time
in
‘the
 north’:
Thank
you
Karen
van
der
Zee,
for
guiding
me
in
the
challenging
start
of
being
 a
PhD
student.
You
made
me
feel
that
I
could
do
everything.
Thanks,
Cathalijne
Elings
 for
teaching
me
the
‘business’
side
of
things
and
for
your
enthusiasm
for
the
project.
 Thanks,
Henk
Hiddingh
and
all
the
other
people
from
the
zoo,
for
letting
me
be
part
 of
your
passion
for
nature.
Finally,
thanks
Roos,
for
keeping
me
posted
on
the
things
 you
do
in
the
zoo,
and
thanks
to
the
former
colleagues
from
the
S&O
department
in
 Groningen
for
the
good
atmosphere.

 Finally
thanks
to…
Lieve
Marijke
en
Ulrich,
bedankt
voor
jullie
vriendschap
 en
 gezelligheid.
 Lieve
 Bart,
 Carla,
 Lisette
 en
 Nadia,
 bedankt
 voor
 alle
 mooie
 momenten
 in
 de
 afgelopen
 jaren.
 Lieve
 Sandra
 en
 Christian,
 bedankt
 dat
 jullie
 er
 altijd
 zijn.
 Lieve
 Johan
 en
 Petra,
 bedankt
 voor
 jullie
 enorme
 trouw
 en
 steun.
 Lieve
 pap
en
mam,
bedankt
voor
jullie
onvoorwaarlijke
liefde
en
vertrouwen.
En
prachtige
 Sieberen,
bedankt
voor
alles,
wat
is
het
leven
mooi
met
jou!


The
 “Kurt
 Lewin
 Institute
 Dissertation
 Series”
 started
 in
 1997.
 Since
 2007
 the
 following
dissertations
have
been
published:


2007‐1:
 Nils
Jostmann:
When the going gets tough… How action versus state  orientation  moderates  the  impact  of  situational  demands  on  cognition, affect, and behavior 

2007‐2:
 Belle
Derks:
Social identity threat and performance motivation: The  interplay between ingroup and outgroup domains 

2007‐3:

 Helma
van
den
Berg:
Feeling and Thinking in Attitudes 

2007‐4:
 Karin
 C.A.
 Bongers:
 You  can't  always  get  what  you  want!  Consequences of success and failure to attain unconscious goals  2007‐5:
 Lotte
 Scholten:
 Motivation  matters:  Motivated  information 

processing in group and individual decision­making 

2007‐6:
 Debra
 Trampe:
 Social  influence:  Social  comparison,  construal,  and  persuasion processes 

2007‐7:
 Clemens
Wenneker:
Processes underlying biased language use  2007‐8:
 Yaël
 de
 Liver:
 Ambivalence:  on  the  how  and  when  of  attitudinal 

conflict 

2007‐9:

 Erik
de
Kwaadsteniet:
Uncertainty in social dilemmas  2007‐10:
 Hugo
Alberts:
Processes of self­control and ego depletion 

2007‐11:
 Loran
 Nordgren:
 Thinking  about  Feeling:  The  Nature  and  Significance of the Hot/Cold Empathy Gap 

2007‐12:
 Stefan
Thomas
Mol:
Crossing Borders with Personnel Selection from  expatriates to multicultural teams 

2007‐13:
 Hilbrand
 Oldenhuis:
 I  know  what  they  think  about  us:  Metaperceptions and intergroup relations 

2007‐14:
 Arnaud
Wisman: New Directions in Terror Management Theory  2007‐15:
 Gert
 Homsma:  Making  Errors  Worthwhile:  Determinants  of 

Psychological Perspective on Role Combination  2007‐17:
 Unna
Danner:
By Force of Habit: On the Formation and Maintenance  of Goal­Directed Habits  2007‐18:

 Maureen
Tumewu: The Social Psychology of Gender Differences and  Procedural Justice in Close Relationships  2007‐19:

 Wokje
Abrahamse:
Energy conservation through behavioral change:   Examining the effectiveness of a tailor­made approach 

2008‐1:
 Marijke
 van
 Putten:  Dealing  with  missed  opportunities.  The  causes  and boundary conditions of inaction inertia


2008‐2:

 Marjolein
Maas:
Experiential Social Justice Judgment Processes  2008‐3:
 Lonneke
 de
 Meijer:
 Ethnicity  effects  in  police  officer  selection: 

Applicant, assessor, and selection­method factors  2008‐4:

 Frederike
Zwenk:
Voice by Representation 

2008‐5:
 Margreet
 Reitsma:
 The  Impact  of  Linguistically  Biased  Messages  on  Involved Receivers 

2008‐6:

 Marcus
Maringer:
Feeling one thing, seeing another: Emotion   comparison effects in person judgments 

2008‐7:
 Hanneke
 Heinsman:  The  competency  concept  revealed:  Its  nature,  relevance, and practice 

2008‐8:

 Joris
Lammers:
Toward a more social social psychology of power  2008‐9:
 Daniël
 Fockenberg:  Between  Good  and  Evil:  Affective  Priming  in 

Dynamic Context 

2008‐10:
 Arne
van
den
Bos: Why we stereotype influences how we stereotype:  self­enhancement and comprehension effects on social perception  2008‐11:
 Lidewij
 Niezink:
 Considering  Others  in  Need,  On  Altruism,  Empathy 

and Perspective Taking 

2008‐12:
 Aad
 Oosterhof:  Better  together:  Antecedents  and  consequences  of  perceived  expertise  dissimilarity  and  perceived  expertise  complementarity in teams 

social and epistemic motives 

2008‐14:
 Maike
 Wehrens:
 How  did  YOU  do?  Social  comparison  in  secondary  education 

2008‐15:
 Kyra
 Luijters:
 Making  Diversity  Bloom:  Coping  Effectively  with  Cultural Differences at Work 

2008‐16:
 Ilona
de
Hooge: Moral emotions in decision making: Towards a better  understanding of shame and guilt 

2008‐17:

 Lindred
 L.
 Greer:  Team  Composition  and  Conflict:  The  Role  of  Individual Differences  2008‐18:
 Sezgin
Cihangir:
The Dark Side of Subtle Discrimination: How targets  respond to different forms of discrimination  2008‐19:
 Giel
Dik: On the contagiousness of others’ goals: The role of perceiving  effort  2008‐20:
 Lotte
van
Dillen:
Dealing with negative feelings: The role of working  memory in emotion regulation  2008‐21:
 Marijn
Poortvliet:
Information exchange examined: An interpersonal  account of achievement goals 

2008‐22:
 Sjoerd
 Pennekamp:  Dynamics  of  disadvantage:  Uncovering  the  role  of group­based anger 

2008‐23:
 Chris
 Reinders
 Folmer:  Cooperation  and  communication:  Plastic  goals and social roles 

2009‐1:

 Marijke
Leliveld:
Ethics in Economic Decision­Making  2009‐2:

 Monique
Pollmann:
Accuracy and Bias in Person Perception  2009‐3:

 Krispijn
Faddegon:
Regulatory Focus in Group Contexts 

2009‐4:
 Lieven
 Brebels:
 Mirror,  mirror  on  the  wall…  Procedural  fairness  as  an evaluative and regulatory looking­glass self 

2009‐5:
 Daphne
 Wiersema:
 Taking  it  personally:  Self­esteem  and  the  protection of self­related attitudes 

2009‐6:
 Judith
 D.M.
 Grob:
 Dial  E  for  Emotion:  Context  and  Consequences  of  Emotion Regulation 

discrimination ­ beyond an individual versus group perspective  2009‐8:
 Menno
 Vos:
 Identity  patterns  in  diverse  work  groups:  Improving 

social integration outcomes through relational identities 

2009‐9:
 Lennart
 Renkema:
 Facing  Death  Together:  Understanding  The  Consequences of Mortality Threats 

2009‐10:
 Michael
Vliek:
Group­based social comparison processes: An   intragroup level of analysis 

2009‐11:
 Karlijn
 Massar:  Unconscious  rivals:  The  automatic  evaluation  of  rivals in jealousy­evoking situations 

2009‐12:
 Bart
 Terwel:  Origins  and  consequences  of  public  trust:  Towards  an  understanding  of  public  acceptance  of  carbon  dioxide  capture  and  storage 

2009‐13:
 Emma
ter
Mors: Dealing with information about complex issues: The  role of source perceptions 

2009‐14:
 Martijn
 Veltkamp:
 On  the  Instigation  of  Implicit  Motivation:  How  Deprivation and Positive Affect Cause Motivated Behavior 

2009‐15:

 Marret
K.
Noordewier:
Consistency and the unexpected