In dit hoofdstuk wordt achtereenvolgens de conclusie van het onderzoek als de beperkingen van het onderzoek behandeld. Daarnaast zal een aanbeveling gedaan worden naar mogelijk verder onderzoek.
5.1 Conclusie
Met dit onderzoek is geprobeerd om een antwoord te geven op de vraag of de juridische traditie code law en common law van invloed is op de hoogte van de advieskosten bij bedrijven. Om een antwoord te kunnen geven op deze vraag zijn deelvragen geformuleerd, welke onderstaand eerst behandeld zullen worden.
Is er eerder onderzoek gedaan naar de accountantskosten? Zo ja, wat zijn de uitkomsten van dit onderzoek?
Diverse onderzoeken bewijzen dat de Big Four accountantskantoren duurder zijn dan (kleinere) niet Big Four kantoren. Zo heeft Francis (1984) een positief verband tussen de grootte van het accountantskantoor en de omvang van de accountantskosten gevonden. Daarbij blijkt echter wel dat deze “extra” kosten gerechtvaardigd zijn door de hogere kwaliteit van de dienstverlening. Chaney (2004) heeft in zijn onderzoek vervolgens
aangetoond dat kleine accountantskantoren niet direct goedkoper zijn, omdat hier minder bedrijfsspecifieke kennis aanwezig is dan bij de Big Four kantoren. Daarnaast heeft Dickens (2005) onderzoek verricht naar de wijze van het presenteren van de accountantskosten in de Verenigde Staten. In dit onderzoek toont Dickens aan dat de gebruikers van de
jaarrekening niet altijd een goed beeld krijgen van de werkelijke verdeling in de accountantskosten.
Is er eerder onderzoek verricht naar de invloed van een rechtssysteem op de hoogte van kosten voor bedrijven? Zo ja, wat zijn de uitkomsten van dit onderzoek?
Eleswarapu (2006) heeft bewezen dat de trading costs in Franse code law landen significant hoger zijn dan voor common law landen. Dit onderzoek ligt in lijn met de
onderzoeksresultaten van La Porta (1998), waarbij de investeerders in code law landen minder bescherming genieten. Wel dient als kanttekening bij dit onderzoek geplaatst te worden dat de mate van ontwikkeling in de Accounting Standards tevens een significant invloed heeft op de hoogte van de trading costs.
Wat is het onderscheid tussen de verschillende rechtssystemen common law en code law en waar, in welke landen, worden deze rechtssystemen toegepast?
In het kort is het onderscheid tussen common law en code law landen met de termen ‘uncodified en precedent’ versus ‘codificatie’ aan te duiden. In common law landen worden de wetten niet statisch vastgelegd maar kan men zich beroepen op eerder voorgevallen praktijkvoorbeelden (precedent). In de code law landen worden wetten daarentegen statisch vastgelegd en van hoger hand opgelegd. De code law traditie kent tevens drie soorten tradities; de Franse, de Duitse en de Scandinavische traditie.
In dit onderzoek is gekeken naar de data voor bedrijven uit Nederland (code law) en de Verenigde Staten (common law), omdat de juridische tradities hier stand hebben gehouden.
28 Om een vergelijking tussen Engeland en Nederland te maken, zou op het eerste gezicht, meer voor de hand liggen gezien deze vanuit één centrum, de Europese unie, aangestuurd worden. Doordat in Europa echter het voorrangsbeginsel – Europees recht staat hoger dan nationaal recht – geldt, reist de vraag of Engeland nog een zuiver common law land is, waardoor vastgehouden is aan de data set zoals eerder beschreven.
Welke regelgeving omtrent het presenteren van de accountantskosten wordt gehanteerd in Nederland?
Om meer inzicht te verkrijgen in de onafhankelijkheid van de accountant(s) is op 27 juni 2008 artikel 2:382a BW in Nederland gepubliceerd in het Staatsblad. In dit artikel wordt gesteld dat bedrijven de totale honoraria voor het onderzoek van de jaarrekening, totale honoraria voor andere controleopdrachten, totale honoraria voor adviesdiensten op fiscaal terrein en totale honoraria voor andere niet-controlediensten, uitgevoerd door de externe accountant en de accountantsorganisatie in de jaarrekening moeten vermelden. In Nederland geldt een vrijstelling voor kleine- en middelgrote rechtspersonen en voor rechtspersonen van wie haar financiële gegevens zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening. In de data set is dan ook uitgegaan van grote rechtspersonen voor Nederland. Grote rechtspersonen staan genoteerd aan de AEX en de AMX, welke de 50 grootste
rechtspersonen van Nederland vertegenwoordigen.
Welke regelgeving omtrent het presenteren van de accountantskosten wordt gehanteerd in de Verenigde Staten?
In 2001 heeft de SEC een aanvullende Rule ingevoerd waarin de onafhankelijkheid van de accountant wordt beschreven. In de proxy statement dient aangegeven te worden welke kosten door de accountant zijn doorbelast. Hierbij dient onderscheid gemaakt te worden naar controle- en niet-controle kosten. In de Verenigde Staten geldt echter geen vrijstelling voor het presenteren van de accountantskosten, echter mogen niet-controlediensten kleiner dan $ 50.000,- of kleiner dan 10% van de totale accountantskosten niet verdeeld te worden. Uit deze scriptie blijkt tevens dat de S&P 500 als meest betrouwbare index van de Verenigde Staten gezien wordt. Doordat er voor gekozen is om de 50 grootste Nederlandse bedrijven in de data op te nemen, is voor de bedrijven uit de Verenigde Staten gekozen om tevens 50 bedrijven in de data op te nemen.
Is een verschil waar te nemen in de advieskosten welke door de accountant zijn
doorberekend bij beursgenoteerde bedrijven welke tot de code law landen behoren ten opzichte van bedrijven welke tot de common law landen behoren?
In deze scriptie is, naar aanleiding van het onderzoek van Dickens (2005), gekeken naar zowel de totale accountantskosten en de advieskosten. Uit de Mann-Whitney U toets is gebleken dat er onvoldoende bewijs is, op basis van de gehanteerde data, om aan te nemen dat de totale accountantskosten in code law landen significant hoger zijn dan in common law landen. Wel is gebleken dat de standaard deviatie bij de common law landen vele malen groter is dan bij de code law landen.
Het blijkt echter wel dat de advieskosten, doorberekend door de accountant, in code law landen significant hoger zijn dan in common law landen. In dit onderzoek is net als in het onderzoek van Eleswarapu (2006) een code law land met Franse traditie (Nederland)
29 vergeleken met een common law land (Verenigde Staten), waarbij de uitkomsten in
overeenstemming met dit onderzoek zijn. 5.2 Discussie
Beperkingen van het onderzoek
Eén van de beperkingen van dit onderzoek is de omvang van de sample size. In paragraaf 4.3 blijkt dat de nulhypothese (H0: totale accountantskosten bij code law = totale
accountantskosten bij common law) niet verworpen is. In deze scriptie is er te weinig bewijs geleverd om tot de conclusie te komen dat de alternatieve hypothese (H1: totale
accountantskosten bij code law > totale accountantskosten bij common law) standhoudt. Wanneer deze sample size uitgebreid wordt kan het zijn dat de alternatieve hypothese wel standhoudt. Daarnaast is in dit onderzoek gekozen om twee landen met een verschillende juridische traditie met elkaar te vergelijken. Naast de Verenigde Staten (common law) kunnen ook landen als Australië, Israël en Zuid Afrika in de sample betrokken worden, waar naast Nederland (code law) ook Duitsland, Frankrijk en Brazilië meegenomen kunnen worden.
Vanuit het literatuuronderzoek blijkt dat naast de verdeling tussen common law en code law landen, de code law traditie verdeeld is in drie verschillende takken (Franse, Germaanse en Scandinavische traditie). Zoals hierboven vermeld, is in dit onderzoek gekozen om voor elk rechtssysteem één land te kiezen. Dit onderzoek heeft zich beperkt tot één tak van de code law traditie, de Franse traditie, omdat uit het onderzoek van Eleswarapu (2006) is gebleken dat de trading costs bij deze traditie significant hoger zijn dan bij de common law traditie. Daarnaast heeft Dickens (2005) in de Verenigde Staten onderzoek verricht naar de wijze van het presenteren van de accountantskosten, waaruit blijkt dat de meeste verrichte diensten door de accountant niet consistent toegelicht worden. In dit onderzoek is minder aandacht besteed aan de wijze van presenteren van de accountants- en advieskosten, waardoor de uitkomsten met betrekking tot de advieskosten misschien niet een goed beeld geven van de werkelijkheid. De uitkomsten met betrekking tot de totale accountantskosten zullen
hierdoor echter niet tot een afwijkende conclusie leiden, doordat hier de totale fee is meegenomen welke in het onderzoek van Dickens niet zijn getoetst. Wanneer de
accountant ook in 2008 en 2009 stelselmatig de diensten niet consistent heeft toegelicht, kan het zijn dat de conclusie met betrekking tot de advieskosten niet een juiste weergave van de werkelijkheid is. Hierbij dient echter wel vermeld te worden dat de gepubliceerde informatie dan toereikend genoeg is geweest voor dit onderzoek.
Als laatste zijn in dit onderzoek mogelijke andere factoren, welke invloed (kunnen) uitoefenen op de hoogte van de accountants- en advieskosten in zowel common law als code law landen, buiten beschouwing gelaten. Uit het literatuur onderzoek blijkt echter niet dat het rechtssysteem enkele specifieke kosten met zich mee brengen, echter blijkt dat wereldwijd andere methoden worden gehanteerd om een winstcijfer te bepalen (Choi 2008). In dit onderzoek is niet een verdiepingsslag gemaakt naar de wijze van presenteren van het omzetcijfer en of hier verschillen in zijn tussen de geselecteerde landen. Wel zijn de accountants- en advieskosten uitgedrukt in een percentage van de omzet, wat gevolgen kan hebben voor de uitkomsten van dit onderzoek.
30 Mogelijk verder onderzoek
Dit onderzoek heeft zich specifiek gericht op de advieskosten welke de accountant doorbelast heeft. In een verder onderzoek kan daarom onderzocht worden of het ene rechtssysteem meer lasten voor de bedrijven met zich meebrengen dan het andere rechtssysteem, kijkend naar de totale kosten of één (andere) specifieke kostensoort. Daarnaast zou dit onderzoek herhaald kunnen worden waarbij één of meerdere van de onder paragraaf 5.2 geformuleerde beperkingen van dit onderzoek gemitigeerd zou kunnen worden. Hierbij kan de sample size uitgebreid worden, gekeken worden of er verschillen bestaan tussen verschillende takken van de juridische traditie (Franse, Germaanse en Scandinavische traditie) en kan getoetst worden of er mogelijk andere factoren een storende effect hebben op de uitkomsten van dit onderzoek.
31
A. Bronnenlijst
A.1 Boeken
· Arts, W., Batenburg, R., Groenewegen, P. (red.) (2001). Een kwestie van vertrouwen: over
veranderingen op de markt voor professionele diensten en in de organisatie van vrije beroepen (1e druk).Amsterdam: Amsterdam University Press.
· Choi, F.D.S, Meek, G.K. (2008). International Accounting (6e druk). New Yersey: Pearson Education, Inc.
· Huizingh, E. (2009). Inleiding SPSS 16.0: Voor windows en data entry. Den Haag: Sdu Uitgevers BV · Keller, G. (2008). Managerial Statistics (8e druk). Canada: South-Western Cengage Learning · Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants (NIVRA) (editie 2010). Handleiding
Regelgeving Accountancy (HRA) deel 1. Amsterdam: Ned Instituut Registeraccountants
· Smittenber RA, R.A.H. , Drs. Manschot RA, D. & Kimenai C.J.M. (Red.) (2010). Handboek Externe Verslaggeving 2011: Een praktische handreiking voor toepassing NL GAAP. Amsterdam: Kluwer
A.2 PDF
· Chaney, P.K., Jeter, D.C. & Shivakumar, L. (2004). Self-Selection of Auditors and Audit Pricing in Private Firms. The Accounting Review vol. 79: 51 – 72
· Dickins, D., Higgs, J. (2005). Interpretation and Use of Auditor Fee disclosures. Financial Analysts Journal vol. 61: 96 – 102
· Eleswarapu, V.R., Venkataraman, K (2006). The impact of legal and political institutions on equity trading costst: A cross-country analysis. Review of Financial Studies, Vol. 19 Issue 3, p1081-1111 · Firth, M. (1997). The Provision of Non-audit Services and the Pricing of audit fees. Journal of
Business Finance & Accounting vol. 24: 511 – 525
· Francis, J.R. (1984). The Effect of Audit Firm Size on Audit Prices. Journal of Accounting and Economics vol. 6: 133 – 151
· Gortemaker, H. (juli/augustus 2002). Waarderingsvraagstuk en de onafhankelijkheid van de accountant. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfseconomie: 324 – 327
· Gray, S.J. (1988). Towards a Theory of Cultural Influence on the Development of Accounting Systems Internationally. Abacys, Vol. 24 Issue 1: 1 – 15.
· Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants (NIVRA) (13 februari 2009). Nivra-wijzer 1 Vermelding accountantshonorarium in de jaarrekening.
· Mahoney, P.G. (2001). The Common La wand Economic Growth: Hayek Might Be Right. The Journal of Legal Studies vol. 30: 503 – 525
· NYSE Euronext (2008). Index Announcement. Gepubliceerd via www.euronext.com, 1 september 2008
32 · Porta, R. La, Lopez-de-Silanes, F., Shleifer, A. & Vishny, R. (2000). Investor Protection and
Corporate Governance. Journal of Financial Economics vol.58: 3 – 27
· Porta, R. La, Lopez-de-Silanes, F., Shleifer, A. & Vishny, R. (1998). Law and finance. Journal of Political Economy vol. 106: 1113 – 1155
· Miletsky, R.J. (2008). What benefits Can You gain From the new Audit rules? Contractor’s Business Management Report vol. 2008: 2 – 6
· Vries, J. de (1983). Lion Markus en de comptabiliteit in Nederland omstreeks 1900. Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afd. Letterkunde nieuwe reeks, deel 46 – No. 4
A.3 Websites
· Elvers, G.C. (12 augustus 2012). Using SPSS for Ordinally Scaled Data:Mann-Whitney U, Sign Test, and Wilcoxon Tests. Geraadpleegd op 12 augustus 2012 via
http://academic.udayton.edu/gregelvers/psy216/spss/ordinaldata.htm
· Vlerken, J. van (1 januari 2008). Wall Street, de beurs in Amerika. Geraadpleegd op 1 maart 2012 via http://www.beursgorilla.nl/beurs-in-amerika.asp
· Schrijver niet bekend (2011). Companies >> S&P 500 COMPANIES. Geraadpleegd op 14 november 2011 via http://www.stockmarketsreview.com/companies_sp500/
· Schrijver niet bekend (01 oktober 2010). De voorrang van het Europees recht. Geraadpleegd op 3 maart 2012 via
http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/decisionmaking_process/l14548_nl. htm
· Schrijver niet bekend (3 juli 2012). Keuze toets. Geraadpleegd op 10 augustus 2012 via http://os1.amc.nl/mediawiki/index.php?title=KEUZE_TOETS
· Schrijver niet bekend (11 juli 2011). Samenstelling AEX. Geraadpleegd op 21 december 2011 via http://financieel.infonu.nl/beleggen/5516-samenstelling-aex.html
· Schrijver niet bekend (12 december 2008). Wettelijke controles van jaarrekeningen en geconsolideerde jaarrekeningen. Geraadpleegd op 14 december 2011 via
http://europa.eu/legislation_summaries/internal_market/businesses/company_law/l26001 _nl.htm
· SEC (2001). Final Rule: Revision of the Commission's Auditor Independence Requirements. Geraadpleegd op 21 november 2011 via
http://www.sec.gov/rules/final/33-7919.htm#P43_11579
· The Robbins Collection (11 april 2011). The Common Law and Civil Law Traditions. Geraadpleegd op 4 november 2011 via
http://www.law.berkeley.edu/library/robbins/CommonLawCivilLawTraditions.html · Zeemeeuw.infoteur.nl (12 augustus 2011). Wirwar aan indexcijfers op NYSE Euronext.
Geraadpleegd op 11 november 2011 via
33