In deze bachelorscriptie is het onderzoek beschreven naar de argumenten en motieven die vrouwen gebruiken bij het overwegen van eicelvitrificatie. Het doel van dit onderzoek was om meer inzicht te krijgen in de samenhang van het medicaliseren van de vruchtbaarheid van het vrouwelijke lichaam met de argumenten en motieven die vrouwen gebruiken wanneer ze eicelvitrificatie overwegen. Met een Foucaultiaanse blik is geprobeerd in te zoomen op de data en zijn verschillende structuren gevonden die vrouwen sturen in het vitrificeren van eicellen.
De hoofdvraag van dit onderzoek luidde: ‘Vormen wetenschappelijke kennis en
daarmee samenhangende praktijken een sturende factor in de motivatie en argumentatie van vrouwen tussen de 25 en 45 jaar die overwegen eicellen te laten invriezen?’.
Na het analyseren van de data van de survey, data van het forum en de dagboeken van respondenten is het mogelijk om antwoord te geven op de hoofdvraag. Uit de data komt naar voren dat vrouwen ongeacht of ze al voldaan hebben aan de kinderwens in het algemeen spreken in wetenschappelijke termen over vruchtbaarheid en het reproductieve systeem van het eigen lichaam. De meeste respondenten gebruiken wetenschappelijke kennis op een actieve manier. Dit betekent dat vrouwen deze kennis gebruiken om hun eigen lichaam te analyseren en te diagnosticeren. Op basis van de diagnose labelen vrouwen hun eigen lichaam met de ziekte ‘leeftijdsgerelateerde verminderde vruchtbaarheid’. De meeste vrouwen uit het onderzoek die kiezen voor eicelvitrificatie doorlopen hetzelfde proces als bij een andere medische behandeling. Ze hebben dus al een diagnose vastgesteld en vervolgens moet interventie plaatsvinden om deze ziekte te behandelen (Swaan, 2004). De medicalisering van het lichaam van de vrouw door de wetenschap leidt tot het anticiperen op kinderloosheid.
Naast de medicalisering van het lichaam speelt tijd in samenhang met de normatieve levenskoers (vrijgezel-partner-reproductie) een belangrijke rol in het leven van de vrouw (Van de Wiel, 2014). Vrouwen tussen de 20 en 30 jaar zijn zeer vruchtbaar volgens de
wetenschappelijke norm, zitten nog op koers volgens de normatieve levensvorm en medicaliseren hun eigen lichaam niet vanuit leeftijdsgerichte onvruchtbaarheid. Zodra vrouwen de wetenschappelijke grens van onvruchtbaarheid over gaan en afwijken van de normatieve levenskoers (het niet hebben van een partner), gaan ze zichzelf medicaliseren in termen van leeftijdsgerichte onvruchtbaarheid. Door het medicaliseren van het lichaam in samenhang met de afwijking van de normatieve levenskoers worden vrouwen bewust gemaakt van het lichaam dat langzamerhand niet meer reproductief zal zijn. Vrouwen spelen vervolgens hierop in en gaan actief handelen om de kinderwens veilig te stellen (Van de Wiel, 2014). Op dat moment komt bij de meeste vrouwen eicelvitrificatie om de hoek kijken. Daardoor kunnen ze de kinderwens vastleggen en het is een hulpmiddel om een toekomst voor zich te zien waarin de kinderwens met partner is gerealiseerd (Van de Wiel, 2014). Dit is een belangrijk punt voor vrouwen, want de kinderwens wordt niet nu vervuld maar in de toekomst. De heersende norm van het vormen van een gezin kan niet nu gerealiseerd worden maar wel in de toekomst door eicelvitrificatie. De kinderwens wordt tijdelijk bevroren en kan weer ontdooid worden wanneer een geschikte partner aanwezig is. Het traditionele gezin is een dominant discours in de huidige maatschappij waaraan veel vrouwen uit het onderzoek zich geroepen voelen te voldoen. Daarnaast gebruikt één respondent het argument ‘carrière’ in haar besluitingvormingsproces van overweging tot eicelvitrificatie. Ook zijn er enkele vrouwen die eicelvitrificatie niet als optie beschouwen vanwege religie of tegen het interveniëren zijn van het lichaam. De rol van de overheid wordt ook als argument door respondenten gebruikt. Deze respondenten geven aan dat ze werden gemotiveerd om onafhankelijk te zijn en te focussen op studeren in plaats van te kiezen voor moederschap in de meest vruchtbare jaren van hun leven.
Uit het onderzoek kan geconcludeerd worden dat er nog steeds sprake is van de heersende norm ‘het gezin’ waar vrouwen aan moeten voldoen. Vrouwen moeten van de maatschappij nog steeds kinderen baren en een gezin vormen zoals in de jaren ’50 (Rensman, 2003). Alleen het verschil tussen nu en de toen is de nieuwe wetenschappelijke techniek eicelvitrificatie die vrouwen ondersteunt in het uitstellen van de kinderwens om uiteindelijk wanneer het moment zich voordoet (een partner) alsnog het traditionele gezin te vormen. Vrouwen die alleenstaand moederschap verkiezen zijn er ook, maar zij worden zowel door de overheid (Tweede Kamer der Staten-Generaal, 2009) als de maatschappij bekritiseerd en niet gelijkwaardig behandeld.
Butler (1988) stelt dat de vrouw gemaakt wordt tot een vrouw. De vrouw gedraagt zich binnen het sociaal dominante culturele frame van de maatschappij door te voldoen aan ‘het traditionele gezin’, maar er zijn patronen te zien die weergeven dat de moderne techniek
eicelvitrificatie gevolgen heeft voor vrouwen. Het is een samensmelting van oude normatieve tradities en nieuwe normatieve ideologie zoals de wetenschappelijke techniek eicelvitrificatie. De definitie van ‘vrouw-zijn’ bestaat uit een harde kern van tradities waarin ze het zwakke geslacht is en waarbij het belangrijkste doel is moeder te worden. De nieuwe techniek van eicelvitrificatie zorgt voor een modern tintje aan het gender ‘vrouw’. Gendernormen zijn dus wel degelijk fluïde, maar eeuwenoude structuren zoals ‘het gezin’ zijn erg dominant en worden van generatie op generatie overgedragen. Alternatieve structuren zoals alleenstaand moederschap hebben om deze reden moeite staande te blijven in de maatschappij.
De techniek eicelvitrificatie zorgt ervoor dat vrouwen hun lichaam anders gaan benaderen. In samenhang met de sturende tradities van de maatschappij ontstaan nieuwe vormen van gender. (Klundert, 2015). Vrouwen van nu gaan zich verhouden tot eicelvitrificatie, het wordt een onderdeel van gender, ze gaan hun kinderwens vanuit de techniek benaderen. Vrouwen worden vanuit allerlei discoursen gestuurd: de overheid, de maatschappij en de culturele normatieve tradities. Eicelvitrificatie leidt dan ook niet tot een verrijking van mogelijkheden voor vrouwen om zelf het moment te bepalen waarop ze kinderen willen. De consequenties van de normen van de maatschappij zijn dat vrouwen niet geëmancipeerd worden en niet bevrijd worden maar juist beperkt in de manier waarop ze moeder willen worden. Als de overheid (Tweede Kamer der Staten -Generaal, 2009) echt wil dat vrouwen in hun kracht worden gezet, is het belangrijk om de nadruk te leggen op welke manier vrouwen tot moeder worden gemaakt (De Beauvoir, 1993).