Het doel van dit onderzoek was om te bestuderen of ecolinguistics, een op ecologie gerichte vorm van critical discourse analysis, een nuttig hulpmiddel kan zijn voor het vertalen van teksten over ecologie en zo een praktische invulling zou kunnen zijn van een van de jongste onderzoeksgebieden binnen de vertaalwetenschap, namelijk ecotranslation.
Om deze toepassingsmethode te testen is er eerst een beknopte literatuurstudie gedaan naar ecokritiek en ecotranslation. Hieruit is gebleken dat er bijna geen academische literatuur bestaat die verder gaat dan het introduceren van de kruising tussen ecologie en vertaalwetenschap. Eén van de gebreken van ecotranslation is dan ook dat er nauwelijks voorbeelden bestaan van hoe ecotranslation toegepast kan worden. Vervolgens is er geïllustreerd waarom ecolinguistics een goede methode zou kunnen zijn voor het behalen van de doelstellingen van ecotranslation: Het geeft namelijk aanwijzingen over hoe bepaalde ecologische denkbeelden door taalgebruik gecreëerd of vervormd kunnen worden. Andere vormen van CDA zijn dan ook al eerder gebruikt voor verscheidene ideologische invalshoeken binnen de vertaalwetenschap.
Aan de hand van de ‘narratieven’ die Arran Stibbe in zijn boek Ecolinguistics beschrijft, is er een taalkundige analyse gemaakt van de gekozen brontekst, een hoofdstuk uit het boek Un nouveau Droit pour la Terre van Valérie Cabanes, waarin de auteur pleit voor een verandering in het internationaal rechtssysteem ten behoeve van de bescherming van de aarde in de breedste zin. Deze analyse is vervolgens gebruikt om tijdens het vertaalproces de ecologische, milieuvriendelijke narratieven zo goed mogelijk over te brengen of zelfs te benadrukken in het Nederlands. De efficiëntie van deze methode is besproken in de discussie.
Bij het vertaalproces is gebleken dat ecolinguistics, net als CDA in het algemeen, nuttig kan zijn om de brontekst goed te doorgronden. De praktische richtlijnen van ecolinguistics helpen met name om te achterhalen op welke manier de ecologische visie in de tekst geconstrueerd wordt. Dit biedt de ‘ecovertaler’ extra aandachtspunten bij het maken van vertaalkeuzes en het vooropstellen van het reproduceren of bevorderen van de ‘ecosophy’ van de tekst. In het vertaalde hoofdstuk dat in deze scriptie wordt besproken, is de analyse niet altijd doorslaggevend geweest voor alle vertaalkeuzes. Naast het bewaren van de ecosophy werd grammaticaliteit en leesbaarheid ook belangrijk geacht.
Desondanks is de ecolinguïstische benadering ook behulpzaam bevonden tijdens het vertalen. De analyse bood niet alleen een leidraad voor het bewaren van Cabanes’ soms vernieuwende taalgebruik (door middel van het vermijden van normalisatie en het gebruik van explicitatie), waarmee ze haar ideologie benadrukt, maar heeft ook geleid tot enkele onconventionele keuzes in het taalgebruik van de vertaling die geïnspireerd zijn op, maar niet direct afkomstig zijn uit de brontekst (vervreemding) om de hoofdgedachte nog meer te reflecteren in de uiteindelijke doeltekst. Hieruit blijkt dus dat de bevindingen van de ecolinguïstische analyse gebruikt kunnen worden om te spelen met het nog meer ‘verduurzamen’ van een tekst tijdens het vertaalproces – in dit geval voornamelijk door het versterken van personificaties.
Ondanks het gebrek aan vergelijkende onderzoeken en de beperkte beschikbare data van dit onderzoek, kunnen we de voorzichtige conclusie trekken dat ecolinguistics een bruikbare toepassingsmethode kan zijn voor
ecotranslation. Eén van de belangrijkste doelstellingen van ecotranslation is in ieder geval behaald: het behouden en creëren van een meer ecologisch denkbeeld in de vertaling. Ook het verspreiden van dit denkbeeld is deels gerealiseerd door het over te zetten naar een andere taal. Ecolinguistics vormt daarmee dus een goede praktische invulling van ecotranslation. Echter, de effecten op de lezers van de vertaling worden met de gebruikte methodologie niet gemeten (dragen de gebruikte narratieven daadwerkelijk bij aan een minder antropocentrische visie van de lezer?). Tevens zijn de gevonden resultaten ook afhankelijk van de ‘ecosophy’ van de vertaler en de aard van de brontekst zelf.
Hoewel er dus zeker potentie is voor een dergelijke toepassing van ecotranslation, kan een volledige conclusie voorlopig nog niet worden gegeven. Er zal nog een groot aantal nieuwe toepassingen van ecolinguistics op ecotranslation moeten zijn om de methode nog meer uit te kunnen werken en de bruikbaarheid ervan beter te kunnen beoordelen, ondanks dat de ideologische en daarmee subjectieve insteek van deze ‘committed approach’ onontkoombaar blijft. De hoop is dat er vergelijkbare studies verricht kunnen worden met andere combinaties van bron- en doeltalen en- culturen, andere genres, andere auteurs, andere vertalers en andere typen discoursen; en tegelijkertijd studies naar de andere (praktische) kanten van ecotranslation zoals het verspreiden van milieuvriendelijke vertalingen en het bevorderen van het vakgebied zelf. Als dit gebeurt, ligt de weg naar een ‘groene’ tak van ideologie in de vertaalwetenschap open. De verdere ontwikkeling van dit nieuwe perspectief is niet alleen in het belang van de vertaalwetenschap, maar kan van belang zijn voor alle levende wezens en ecosystemen op onze planeet.
Woordaantal, exclusief brontekst en bibliografie: 21.941
7 Bibliografie
Primaire bronCabanes, V. (2016). Un nouveau Droit pour la Terre. Paris: Seuil. Referenties
Auteur onbekend. Dictionnaire juridique bilingue (néerlandais - français/français - néerlandais) droit pénal/strafrecht : Tweetalig juridisch woordenboek
(Nederlands - Frans/Frans - Nederlands) (2005). Amsterdam: D.H.B.O. Uitgeverij.
Badenes, G. & Coisson, J. (2015). Ecotranslation: A journey into the wild through the road less travelled. European Scientific Journal November 2015 Special
Edition, 356-368. Verkregen op 11 februari 2019 van:
https://eujournal.org/index.php/esj/article/viewFile/6544/6269
Commission d’enrichissement de la langue française. (2015). Vocabulaire du développement durable. Verkregen op 24 februari 2019 van:
http://www.culture.gouv.fr/Thematiques/Langue-francaise-et-langues-de- France/Politiques-de-la-langue/Enrichissement-de-la-langue-
francaise/FranceTerme/Vocabulaire-du-developpement-durable-2015
Cronin, M. (2017). Eco-translation. Translation and Ecology in the Age of the Anthropocene. Lond0n/New York: Routledge.
Dahlberg, A. (2013). Une spécialisation, le domaine de l’environnement. Traduire 229, 16-25. DOI : 10.4000/traduire.578
Dommage. In: Van Dale online woordenboeken. Verkregen op 14 mei 2019 van: https://ua-vandale-nl.proxy.uba.uva.nl:2443/zoeken/zoeken.do
Fawcett, P. & Munday, J. (2009). Ideology. In: Baker, M. & Saldanha, G. (Red.) Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 137-141. London: Routledge. Garrard, G. (2012). Ecocriticism (2nd ed.). London: Routledge.
Gémar, J.-C. (2002). Le plus et le moins-disant culturel du texte juridique. Langue, culture et équivalence. Meta 47 (2), 163-176. DOI: 10.7202/008006ar Genootschap Onze Taal. (6 april 2011). Aarde/ aarde/ de Aarde/ de aarde.
Genootschap Onze Taal. Verkregen op 8 april 2019 van:
https://onzetaal.nl/taaladvies/aarde-aarde
Glotfelty, C. (1996). The Ecocriticism Reader: Landmarks in Literary Ecology. Athens (GA): Georgia University Press.
Harré, R. Brockmeier, J. & Mühlhäusler, P. (1999). Greenspeak: A study of Environmental Discourse. Thousand Oaks: SAGE publications.
Harvey, M. (2002). “What’s so special about Legal Translation?” Meta 47 (2), p.177-185. DOI: 10.7202/008007ar
Hatim, B. (2009). Discourse Analysis. In: Baker, M. & Saldanha, G. (Red.) Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 88-92. London: Routledge. Hiltner, K. (Red.) (2015). Ecocriticism: The essential reader. London/New York: Routledge
Kato, D. & Allen, B. (2014). Toward an Ecocritical Approach to Translation: A Conceptual Framework. [Online artikel]. The 2014-2015 report on the state of the discipline of comparative literature. Verkregen op 15 februari 2019 van: https://stateofthediscipline.acla.org/entry/toward-ecocritical-approach- translation-conceptual-framework
Kinefuchi, E. (2018). Critical Discourse Analysis and the ecological turn in intercultural communication. Review of Communication 18(3), 212-230. DOI: 10.1080/15358593.2018.1479882
Linn, S. & Molendijk, A. (2010). Vertalen uit het Frans. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
Opperman, S. (2006). Theorizing Ecocriticism: Toward a Postmodern Ecocritical Practice. Interdisciplinary Studies in Literature and Environment 13(2), 103- 128. DOI: 10.1093/isle/13.2.103
Préjudice. In: Van Dale online woordenboeken. Verkregen op 14 mei 2019 van: https://ua-vandale-nl.proxy.uba.uva.nl:2443/zoeken/zoeken.do
Rijksoverheid (n.d.) Sustainable Development Goals: Werelddoelen voor duurzame ontwikkeling. Verkregen op 12 april 2019 van:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ontwikkelingssamenwerking/internati onale-afspraken-ontwikkelingssamenwerking/global-goals-werelddoelen-voor- duurzame-ontwikkeling
Saldanha, G. (2009). Linguistic Approaches. In: Baker, M. & Saldanha, G. (Red.) Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 148-152. London: Routledge. Stibbe, A. (2015). Ecolinguistics: language, ecology and the stories we live by. Abingdon: Routledge.
Supreme court of Belize. (2009). Attorney General of Belize vs. MS Westerhaven Schiffahrts GmbH & Co KG and Reider Shipping BV. Verkregen op 22 april 2019 van: https://elaw.org/system/files/westerhaven.26.4.10.pdf
The common good. (2019). In Oxford Dictionaries Online. Oxford University Press. Verkregen op 6 mei 2019 van:
https://en.oxforddictionaries.com/definition/the_common_good
Valero Garcés, C. (2011). Ecocriticism and translation. Odisea 12, 257-272. Verkregen op 15 februari 2019 van:
http://repositorio.ual.es/bitstream/handle/10835/1742/Odisea12_Valero.pdf? sequence=1&isAllowed=y
Valero Garcés, C. (2014). Introduction: Translating Environmental Humanities. Ecozona 5(1), 1-10. Verkregen op 15 februari 2019 van:
http://ecozona.eu/article/view/583
Van der Velden, F.J.A. (1977). Beknopt juridisch woordenboek Frans-Nederlands. Deventer: Uitgeverij Kluwer.
United Nations. (28 maart 2019). Only 11 Years Left to Prevent Irreversible Damage from Climate Change, Speakers Warn during General Assembly High- Level Meeting. United Nations. Verkregen op 11 mei 2019 van:
Wolff, L. (2011). Legal Translation. In: Malmkjær, K. & Windle, K. (Red.) The Oxford Handbook of Translation Studies, pp. 282-242. Oxford: Oxford University Press.