De aanleiding van dit onderzoek waren de gemixte reacties die de NT2-docenten en de leerlingen uit de taalklassen hadden op het gebruik van de iPad bij het vak NT2. In de theorie kwamen deze verschillende reacties ook naar voren. In dit onderzoek is het gebruik van de iPad bij NT2 op DENISE echter voor het eerst systematisch onderzocht, door middel van het afnemen van enquêtes aan alle leerlingen die het vak NT2 volgen, interviews met alle NT2- docenten en het observeren van vijf NT2-lessen aan de hand van een observatieschema. In dit hoofdstuk worden eerst de antwoorden op de hoofdvragen van dit probleemanalytische onderzoek beantwoord. Dan wordt er ingezoomd op de beperkingen van het onderzoek. Tot slot zal de generaliseerbaarheid van mijn bevindingen worden verantwoord.
7.1 Beantwoording hoofdvragen
1. Hoe gebruiken de NT2-docenten en leerlingen uit de taalklassen de iPad bij het vak NT2 op De Nieuwe Internationale School Esprit (DENISE)?
Het gebruik van ICT/iPad-hulpmodellen
De twee NT2-docenten die het SAMR-model hebben gebruikt ter bewustwording van het iPadgebruik in de NT2-les, waren ook degene die op het hoogste CBAM-niveau zijn ingeschaald. Zij zijn dus het meest iPadgebruiksvaardig. De andere drie NT2-docenten maken geen gebruik van de ICT/iPad-hulpmodellen die beschreven worden in het
theoretisch kader (het TPACK-model, SAMR-model, de digitale taxonomie van Bloom of het pedagogische wiel).
Het gebruik van flipping the classroom
De NT2-docenten op DENISE zouden graag tijd willen hebben voor het maken van flipping- the-classroom-filmpjes, maar ze zouden deze niet willen inzetten op de manier die Brane (2014) bedoelt. Brane (2014) stelt voor om de leerlingen de filmpjes voor de les te laten kijken, zodat er tijdens de les tijd is voor verwerking van de stof. De NT2-docenten op
DENISE gebruiken de filmpjes liever voor leerlingen die zelfstandig werken, thuis of in de les. Zo hoeven de leerlingen niet op de docent te wachten voor het inwinnen van informatie. Volgens State of NSW (2009) ontstaat er op die manier ruimte voor gedifferentieerde instructie en een meer betrokken houding van de leerling. De NT2-docenten vinden dat er een database moet komen met filmpjes, met bijvoorbeeld filmpjes ter introductie van een DISK-thema of met grammaticale uitleg. Er is vooral tijd nodig om deze filmpjes te maken.
Het gebruik van internet en applicaties
In elke NT2-les op DENISE maken de leerlingen gebruik van de iPad. De leerlingen op DENISE hebben altijd de mogelijkheid om een online woordenboek, zoals Google Translate, te gebruiken. Verder gebruiken de leerlingen de iPad voor DISK, het opzoeken van
(grammaticale) informatie, het (online) luisteren naar muziek, het kijken van (educatieve) video’s en maken van online oefeningen. Ozdemir (2014), Boonen, (2012), Oerlemans en Starmans (2013), Karsenti en Fievez (2013) en Burden et al. (2012) geven aan dat het goed is als de iPad in de les gebruikt wordt voor het opzoeken van (extra) informatie en het verwerken van de aangeleerde stof. Dat gebeurt op DENISE in vrijwel elke NT2-les.
Uit onderzoek blijkt dat het aanbod van applicaties de creativiteit van de leerling verhoogt (Burden, Hopkins, Male, Martin & Trala, 2012;; Karsenti en Fievez, 2013). Drie van de vijf NT2-docenten op DENISE gebruiken verschillende soorten applicaties tijdens de NT2- les of geven de applicaties als tip mee aan de leerlingen. Docenten geven aan dat sommige applicaties goed werken bij samenwerkingsopdrachten (Popplet, Glogster, Stripdesigner), zoals het maken van een strip of mindmap. Andere applicaties zijn geschikter om de leerling thuis mee te laten werken (Duolingo, WRTS). Dat geldt ook voor het gebruik van websites. De docenten leren de applicaties en websites kennen van elkaar of bij de Bootcamp, waar
de ICT/iPad-coördinator vertelt over de nieuwe applicaties/websites. Toch geeft elke NT2- docent aan dat er altijd meer informatie gewenst is over het gebruik van de iPad bij NT2.
Het gebruik van contextualisering
Via internet zorgen de NT2-docenten op DENISE ook voor contextualisering in de NT2-les, zodat leerlingen taal krijgen aangeboden die past binnen hun eigen context (Bossers et al., 2010). Er worden vaak educatieve video’s getoond,via jeugdjournaal.nl, hetklokhuis.nl of schooltv.nl, waarbij leerlingen vragen moeten maken om te testen wat ze hebben begrepen.
Het gebruik van adaptieve oefeningen
Met adaptieve oefeningen die zich aan het niveau van de gebruiker aanpassen, kunnen leerlingen op eigen niveau werken (Bossers, Kuiken & Vermeer, 2010). Op DENISE werken de leerlingen via DISK en de website jufmelis.nl met adaptieve oefeningen. De NT2-
docenten zouden meer adaptieve oefeningen willen aanbieden.
Het gebruik van online communicatie en samenwerking
Drie van vijf NT2-docenten communicert online meestal via e-mail en de applicatie Showbie met de leerling. Volgens Heinrich (2012), Burden et al.(2012), Clarke en Svanaes (2012, gelezen in Clark & Luckin, 2013) is het een voordeel dat leerlingen en docenten regelmatiger contact met elkaar kunnen hebben door het gebruik van de iPad in de klas.
Twee van de vijf docenten laten de leerlingen soms online samenwerken. Ze bieden soms samenwerkingsapplicaties aan, maar laten de leerlingen liever zelf kiezen met welke applicatie ze samenwerken. Het lijkt volgens de leerlingen echter makkelijker om
samenwerkingsopdrachten te doen zonder de iPad.
Het gebruik van DISK
Dit schooljaar laat geen NT2-docent de leerlingen via DISK op verschillende niveaus werken in DISK. Ook volgt niemand de taalontwikkelingen van de leerlingen die via DISK bekeken kunnen worden, terwijl Driessen (2010) aangeeft dat deze functie juist moet worden gebruikt.
Het gebruik van papier
Alle NT2-docenten laten leerlingen met papier werken bij schrijf- en leesvaardigheid, precies zoals Driessen (2010) en Kiefer en Trummp (2013, gelezen in Hulsof, 2013) aanraden. Dit vinden zowel leerlingen als docenten fijner werken, dan alles op de iPad. De leerlingen raken volgens docenten snel afgeleid door de iPad. Daardoor wordt er in sommige NT2-lessen soms helemaal geen iPad gebruikt. Als de iPad wel wordt gebruikt, lopen de NT2-docenten extra veel rond.
Samenvattend: het gebruik van de iPad bij NT2
Drie van vijf NT2-docenten op DENISE gebruikt de iPad in de NT2-les zoals aangeraden wordt in eerder onderzoek (zie paragraaf 2.6). Zij zitten alle drie op het CBAM-niveau 4 of 5. De twee oudste NT2-docenten vallen binnen de laagste niveaus van het CBAM-model en gebruiken de iPad nog weinig in de NT2-les.
2. Wat vinden de NT2-docenten en leerlingen uit de taalklassen van het gebruik van de iPad bij NT2 op DENISE?
Voordelen van iPadgebruik bij NT2
De NT2-docenten zijn over het algemeen positief over de differentiatiemogelijkheden die de iPad biedt. Er bestaan veel websites met online oefeningen, waardoor leerlingen
zelfstandiger kunnen werken.
Verder kost het sommige NT2-docenten minder tijd om met de iPad in de klas te werken, omdat de online oefeningen automatisch worden nagekeken. Dat is opvallend, omdat uit verschillende onderzoeken (Alberta Education, 2012;; Boonen, 2012;; Oerlemans et al., 2013, Karsenti & Fievez, 2013) bleek dat docenten het gebruik van de iPad in de klas
juist als extra werk zien. Ook hebben de leerlingen alles bij elkaar op hun iPad en is de organisatie dus makkelijker. Leerlingen hoeven niet meer zo veel kopieën te bewaren.
Tot slot vinden NT2-docenten dat leerlingen een actievere werkhouding hebben sinds het gebruik van de iPad in de NT2-les. Dit komt vooral door het gebruik van de applicaties. DISK moet nog verbeterd worden om deze houding bij leerlingen te stimuleren. De methode moet interactiever worden. Dat geldt niet alleen voor DISK;; er moet nog veel interactief, driedimensionaal NT2-materiaal worden ontwikkeld. Uit eerder onderzoek (Oerlemans et al., 2013;; Karsenti & Fievez, 2013) bleek al dat de digitale methodes die tot nu toe zijn
ontworpen niet anders werken dan een papieren boek. De methodes die op de iPad zichtbaar zijn, moeten nog flink worden aangepast. Nu zijn het niets anders dan
gedigitaliseerde boeken, zonder hyperlinks of filmpjes die de meerwaarde zouden geven aan het gebruik van de iPad (Oerlemans et al., 2013).
Nadelen van iPadgebruik bij NT2
Negatief aan het gebruik van de iPad is volgens de NT2-docenten dat leerlingen zelf minder nadenken, omdat alles op de iPad kan worden opgezocht. Een manier om met dit gegeven om te gaan, is om de leerlingen sommige opdrachten zonder iPad te laten maken. Dat gebeurt al regelmatig op DENISE, vooral bij lees- en schrijfopdrachten.
Het is ook een probleem voor leerlingen van deze leeftijd (12-18 jaar) dat ze alle spelletjes die ze willen spelen en hun sociale netwerk op de iPad hebben staan. De afleiding is erg groot en het is moeilijk voor de leerling om de verleidingen te kunnen weerstaan. In het theoretisch kader kwam al naar voren dat docenten de leerlingen de pushberichten moeten laten uitzetten en de schermen, waarbinnen de oefeningen worden gemaakt, moeten blokken, maar uit het huidige onderzoek blijkt dat geen enkele NT2-docent op DENISE dat doet.
Verder vinden de NT2-docenten het gebruik van de iPad bij NT2 lastig, omdat ze weinig informatie of cursussen hebben gehad omtrent het gebruik van de iPad bij NT2, Dit laat de inschaling van de NT2-docenten op het CBAM-model ook zien. Er zit slechts één NT2-docent op niveau 5 (van de 6), maar de andere NT2-docenten zitten daaronder.
Volgens Clark en Luckin (2013) zouden de docenten eerst een paar trainingen nodig hebben voordat ze de iPad effectief kunnen gebruiken in de les en dat kost tijd en geld. Vooral voor de oudere NT2-docenten (55+) zou een basiscursus over het gebruik van de iPad in de klas nodig zijn. Zij scoorden het laagst binnen het CBAM-model.
De leerlingen zijn positiever dan de docenten over het gebruik van de iPad bij NT2. De meeste leerlingen vinden de iPad makkelijk in gebruik, aantrekkelijker dan boeken, handig om snel informatie op te zoeken, sneller door Google Translate (geen papieren woordenboek), fijn om muziek op te luisteren en makkelijk om video’s op te kijken. Toch zien de leerlingen ook nadelen aan het gebruik van de iPad bij NT2. Het is voor sommige
leerlingen uit de taalklassen bijvoorbeeld vervelend dat als de batterij van de iPad leeg is, je als leerling niet goed kan meedoen met de les. Dat is echter de eigen verantwoordelijkheid van de leerling;; net als hij voorheen altijd zijn boeken, pennen en schriften moest
meenemen, moet hij nu een opgeladen iPad mee naar school nemen.
Tot slot krijg je volgens de leerlingen pijn aan je ogen, als je te lang op de iPad werkt. Om dat te voorkomen, moeten de NT2-docenten ervoor kiezen om de leerlingen niet de gehele les op hun iPad te laten werken. Gelukkig gebeurt dat in geen enkele NT2-les op DENISE.
Samenvattend: de voor- en nadelen van de iPad bij NT2
Over het algemeen zijn de NT2-docenten en de leerlingen uit de taalklassen dus vooral positief over het gebruik van de iPad bij NT2. Het apparaat biedt veel mogelijkheden die het leren van de Nederlandse taal kunnen bevorderen. Toch moeten de NT2-docenten elke les nog papier blijven gebruiken, omdat de leerlingen dat zelf fijner vinden en omdat de nieuwe woorden beter worden opgenomen als ze worden opgeschreven.
7.2 Beperkingen onderzoek
Hoewel dit onderzoek belangrijke en verrassende resultaten heeft opgeleverd voor DENISE, zijn er ook beperkingen te benoemen.
Ten eerste was het een gemis dat niet alle NT2-docenten van DENISE mee konden doen aan een persoonlijk interview. Hoewel ik uit de interviews met de eerste drie NT2- docenten veel informatie heb ingewonnen, had ik graag willen doorvragen op de antwoorden die de laatste twee NT2-docenten mij hebben ge-e-maild. Ik had meer informatie willen krijgen over de twee meest ervaren en oudere NT2-docenten op DENISE. Dat ik minder informatie over het gebruik van de iPad bij NT2 van deze twee NT2-docenten heb kunnen verkrijgen, kan een verklaring zijn voor de inschaling op het CBAM-model. Zij scoorden namelijk het laagst.
Ten tweede was het in de periode dat ik de observaties deed, niet mogelijk om in een les van geïnterviewde 5 te observeren. In plaats daarvan ben ik gaan kijken bij een inval- NT2-docent, omdat zij op dat moment NT2 gaf op DENISE. Achteraf gezien was het beter geweest als ik de les had kunnen observeren van geïnterviewde 5, zodat ik meer informatie had kunnen verkrijgen van haar. Voor een vervolgonderzoek zou het ook beter zijn om de observaties bij de NT2-docenten vaker te doen en meer meerdere observanten in te zetten. Doordat er per docent maar één observatie is geweest, was de informatie die uit de
observaties kwamen summier. In een volgend onderzoek naar dit onderwerpen zouden er bijvoorbeeld vijf observaties per docent moeten zijn. Ook is het aan te raden om meerdere observanten in te zetten, zodat de resultaten betrouwbaarder zijn.
Ten derde had de enquête voor de leerlingen niet in het Nederlands, maar in de moedertaal van de leerlingen moeten worden aangeboden. Nu heb ik de enquêtes in de les laten maken door de leerlingen, waarbij we samen de moeilijke vragen bespraken. Het lijkt erop dat de leerlingen enkele vragen niet begrepen hebben. 87% van de leerlingen geeft bijvoorbeeld aan dat ze zichzelf niet snel afgeleid voelen door de iPad in de NT2-les, terwijl vier van de vijf NT2-docenten aangeeft dat bijna alle leerlingen snel worden afgeleid door de iPad. Het kan ook zijn dat de leerlingen de vragen wel begrepen, maar geen eerlijk antwoord hebben willen geven of een andere definitie hebben van het al dan niet afgeleid voelen, dan de NT2-docenten hebben. Om dit soort interpretaties te kunnen controleren, had ik in
gesprek moeten gaan met de leerlingen. Het is een idee om eerst alle leerlingen te bevragen via een vragenlijst en dan interviews af te nemen bij leerlingen die opvallende antwoorden hebben gegeven. Zo zal er beduidend meer informatie naar boven komen.
7.3 Generaliseerbaarheid van bevindingen
Aan dit onderzoek hebben vijf NT2-docenten en 23 leerlingen meegedaan. Dat waren op moment van dataverzameling ook alle NT2-docenten en leerlingen uit de taalklassen. De uitkomsten van dit onderzoek zijn dus representatief voor alle docenten en leerlingen van DENISE die betrokken zijn bij het vak NT2. Het doel van dit probleemanalytische onderzoek was het in kaart brengen van het iPadgebruik op DENISE. Mijn bevindingen zijn dus ook alleen relevant binnen de context van DENISE.