De hoofdvraag van dit onderzoek is: In hoeverre en hoe worden studenten aan universitaire pabo-opleidingen voorbereid op de rol van teacher leader? Op dit moment worden de universitaire pabo-studenten maar gedeeltelijk opgeleid tot teacher leader, want niet alle competenties worden aangeboden in de opleiding. Er wordt ook geen expliciete aandacht besteed aan teacher leadership binnen de opleidingen. De universitaire pabo- opleidingen hebben wel een visie die erop gericht is om studenten naast de leerkrachtrol ook op andere rollen in de school voor te bereiden.
Bij de hoofdvraag zijn ook een aantal deelvragen opgesteld. De eerste deelvraag gaat over de mate waarin onderdelen uit het curriculum bijdragen aan de voorbereiding op de rol van teacher leadership. In beide opleidingen wordt er aandacht gegeven aan de
kennisonderdelen van teacher leadership. Hierbij geldt wel dat er onderlinge verschillen zijn in de mate waarin deze kennisonderdelen aan bod komen tussen de opleidingen. De sociale vaardigheden en de vaardigheden gericht op schoolontwikkeling worden beperkt en vooral impliciet en/of op microniveau aangeboden. Van de houdingen wordt met name de
onderzoekende houding gestimuleerd door de opleidingen, de andere houdingen komen niet of nauwelijks aan bod. Al met al krijgen de studenten weinig de mogelijkheid om vanuit het curriculum ervaring op te doen op mesoniveau in een school.
De tweede deelvraag gaat over in hoeverre opleiders, studenten en alumni van mening zijn dat universitaire pabo-studenten moeten worden voorbereid op de rol van teacher leader. In het algemeen vinden respondenten het belangrijk dat teacher leadership een plaats krijgt in de opleiding. Opleiders vinden dat studenten opgeleid moeten worden tot startbekwame teacher leaders, zodat de studenten ook hun academische vaardigheden in het onderwijs kunnen inzetten. Studenten vinden het belangrijk dat zij opgeleid worden tot teacher leaders, omdat zij vaak voor een universitaire pabo kiezen om meer mogelijkheden te hebben dan het vak leerkracht alleen. Teacher leadership biedt perspectief om ook andere rollen op te pakken. De alumni vinden het belangrijk dat teacher leadership terugkomt in de opleiding, omdat zij zelf graag meer handvatten hadden willen krijgen om hun academische vaardigheden in te zetten in de praktijk. Zij geloven dat teacher leadership hierbij had kunnen helpen.
De derde deelvraag gaat over in hoeverre de opleiders, studenten en alumni vinden dat de universitaire pabo-opleidingen de studenten op dit moment voldoende voorbereiden op de rol van teacher leader. De opleiders geven aan dat er bepaalde competenties niet of nauwelijks aan bod komen en dat de voorbereiding op teacher leadership nog verbeterd kan worden in de opleiding. De opleiders geven hierbij als voorbeeld dat er meer expliciete aandacht moet
komen voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden die nodig zijn op schoolniveau. De studenten en alumni van beide opleidingen vinden dat teacher leadership meer terug moet komen dan nu het geval is en dat studenten daar dus momenteel onvoldoende op worden voorbereid.
De laatste deelvraag is gericht op de verschillen tussen de twee universitaire pabo- opleidingen met betrekking tot de voorbereiding op teacher leadership. Het grootste verschil tussen de opleidingen is dat de studenten van de Upabo-Ow meer vaardigheden meekrijgen die gericht zijn op de schoolontwikkeling en dat hun meer kennis wordt aangeboden over veranderprocessen en schoolorganisatie dan de studenten van de Upabo-Ped. Daarentegen is er op de Upabo-Ped iets meer aandacht voor de sociale vaardigheden en de houdingen die passen bij teacher leadership. De alumni en studenten verschillen per opleiding niet in opvatting, maar de opleiders echter wel. De opleiders van de Upabo-Ow hebben veel ideeën over hoe zij teacher leadership meer kunnen betrekken in de opleiding, terwijl de opleiders van de Upabo-Ped meer terughoudend zijn om teacher leadership een grotere plaats te geven. Zij kwamen dan ook met minder verbeterpunten.
Er kan nog een extra conclusie getrokken worden uit dit onderzoek. Het is opvallend dat alle respondenten, zowel opleiders, studenten als alumni, aangeven dat er ook een
verandering moet plaatsvinden in het werkveld om teacher leadership meer vorm te geven in de praktijk. Volgens de respondenten zou de opleiding daar wel een ondersteunende rol in kunnen spelen.
De resultaten van dit onderzoek bevestigen het belang van het belang van teacher leadership. Het doel van teacher leadership is om de onderwijskwaliteit te verbeteren. De opleiders, studenten en alumni bevestigen dit door aan te geven dat teacher leadership
mogelijkheden biedt voor leerkrachten om werkelijk bij te dragen aan de schoolontwikkeling. Ondanks de bevestiging van het belang van teacher leadership voor de schoolontwikkeling wordt er nu relatief weinig aandacht besteedt aan de competenties van teacher leadership binnen de opleidingen. Een onderdeel hiervan is kennis over veranderingsprocessen en innovaties in de schoolorganisatie. De literatuur geeft aan dat kennis een belangrijk
voorwaarde is voor het zelfvertrouwen van een teacher leader (Snoek, Hulsbos & Andersen 2019). Zonder zelfvertrouwen is het voor een leerkracht lastig om de leiderschapsrol op te pakken (Poekert, Alexandrou & Shannon, 2016). Op dit moment lijkt het dat de opleidingen hun studenten met name opleiden tot onderzoekende en reflectieve leerkrachten die erop gericht zijn hun eigen onderwijs te kunnen verbeteren, maar niet zozeer om deze houdingen en bijbehorende kennis en vaardigheden ook in te zetten op schoolniveau.
Tegenwoordig is er bij teacher leadership ook meer aandacht voor collectief leiderschap of gedeeld leiderschap (Smylie, Conley & Marks, 2002). Samenwerken is een competentie die in de opleidingen veel naar voren komt, maar dit is niet hetzelfde als het delen van leiderschap. Verder wordt in de literatuur bij teacher leadership onderscheid gemaakt in de informele en formele rollen van teacher leaders (Snoek, Hulsbos & Andersen, 2019). Studenten en alumni van beide opleidingen geven aan dat ze meer voorbeelden zouden willen zien van rollen die een academische leerkracht of teacher leader kan vervullen. Het lijkt erop dat gedeeld leiderschap en de mogelijke rollen van een teacher leader nog geen vorm hebben gekregen in de opleidingen en ook nog niet concreet zijn opgenomen in het opleidingsprofiel van de opleidingen.
Verder is het opvallend dat de respondenten weinig kanttekeningen plaatsen bij de rol van teacher leader. In de literatuur staat namelijk beschreven dat niet iedereen de teacher leaderrol wil en hoeft te vervullen (Spillane & Diamond, 2007; York Barr & Duke, 2002). Toch geven alle studenten en alumni aan dat zij wel een kleine of grote teacher leader rol zouden willen vervullen binnen een schoolorganisatie. Het zou kunnen zijn dat studenten en alumni van reguliere pabo-opleidingen hier anders tegenaan kijken.
Tot slot is het belangrijk om te benoemen dat de verschillen tussen de Upabo-Ped en de Upabo-Ow mogelijk ontstaan doordat beide opleidingen de pabo combineren met een andere universitaire bachelor. Bij de Upabo-Ped komen de competenties van teacher leadership in totaal minder vaak terug in de opleiding dan bij de Upabo-Ow. Wellicht komt dit omdat de Upabo-Ped de pabo combineert met pedagogische wetenschappen, waardoor de focus meer ligt op opvoeding en ontwikkeling van kinderen. Hierdoor kijkt de Upabo-Ped verder dan alleen het onderwijs, waardoor kennisonderdelen en vaardigheden gericht op schoolontwikkeling minder aan bod komen dan bij de Upabo-Ow, die zich alleen focust op het onderwijs.