Hoofdstuk 5. Conclusie en antwoord op de onderzoeksvraag 39
5.3 Conclusie 40
De werknemer wordt op dit moment via de open normen in het BW beschermd door het recht op privacy in de arbeidsrelatie. Ook in de Wbp staan wettelijke bepalingen die door de grote reikwijdte van toepassing zijn op de arbeidsrelatie. Ondanks dat deze wettelijke bepalingen met als oogmerk de bescherming van de werknemer, kiest de rechter vaker de kant van de werkgever, zeker in het geval van gebruik van camerabeelden. In geval van een onrechtmatig verkregen bewijs en overtreding van deze bepalingen staat de rechter het bewijs toch toe. Met de toepassing van de Avg in 2018 zal hier niet veel veranderen. Enkel de sancties die opgelegd kunnen worden zijn een stuk hoger en dit zal mogelijk leiden tot een afschrikeffect voor de werkgever. Daarnaast zal de Nederlandse wetgever de privacy voor de arbeidsrelaties moeten regelen. Ik hoop dat de wetgever met een duidelijk beleid komt waarin uiteengezet wordt wanneer de werkgever wel en niet mag monitoren en wat als privé wordt gezien en wat als zakelijk. Ik vrees echter dat de wetgever de Wbp als leidraad neemt voor de invulling van
-‐41-‐
deze verplichting en dan zijn we ondanks vier jaar onderhandelen op dit gebied niet verder gekomen. Er is een begin gemaakt op het gebied van privacy binnen arbeidsrelaties door de Avg. Hoe dit uiteindelijk vorm zal gaan krijgen ligt in handen van de nationale wetgever.
-‐42-‐
Literatuurlijst
BOEKEN
Akkermans, Bax & Verhey 2005
P.W.C. Akkermans, C.J. Bax & L.F.M. Verhey, Grondrechten. Grondrechten en
Grondrechtsbescherming in Nederland, Heerlen: Open Universiteit 2005. Asser 1991
W.D.H. Asser, Grenzen aan de waarheidsvinding in burgerlijke zaken. Heiligt het doel de
bewijsmiddelen? Deventer: Kluwer 1991. Bakels 1997
H.L. Bakels, De leiding van de onderneming en de belangen van de werknemers, Deventer: Kluwer 1997.
Bakels/Bouwens, Roozendaal & Houwerzijl 2014
W.H.A.C.M. Bouwens, M.S. Houwerzijl & W.L. Roozendaal, H.L. Bakels, Schets van het
Nederlandse arbeidsrecht, Deventer: Kluwer 2014. Berkvens/Prins 2001
J.M. Berkvens, J.E.J. Prins, Privacybescherming op de werkplek, Privacy regulering in
theorie en praktijk. Vierde druk. Deventer: Kluwer 2001 Berkvens/Jakimowicz 2016
J. Berkvens, C. Jakimowicz, Tekstuitgave privacyverordening: met geïntegreerde
overwegingen, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2016 Blanpain 2014
R. Blanpain, Protection of employees’ personal information and privacy, Alphen aan den Rhijn: Kluwer International 2014.
Blok 2002
P. Blok, Het recht op privacy, een onderzoek naar de betekenis van het begrip ‘privacy’ in
-‐43-‐ Grinten/ Bouwens & Duk 2015
W.H.A.C.M. Bouwens, R.A.A. Duk, Van der Grinten, Arbeidsovereenkomstenrecht, Deventer: Kluwer 2015.
Van der Heijden 1992
P.F. van der Heijden , Tussen paradox en paranoia. In: Privacy op de werkplek. ‘s- Gravenhagen : SDU 1992
Van der Helm 2009
I. van der Helm, De privacybescherming van de zieke werknemer, Monografieën sociaal recht, 48. Deventer: Kluwer 2009.
Hendrickx 2005
F.H.R. Hendrickx, Elektronisch toezicht op het werk: internet en camera’s. België: Kluwer 2005.
Kroes 1998
M. Kroes, Werking en doorwerking van grondrechten, Leiden: Rijksuniversiteit 1998 Nehmelman/Noorlander 2013
R. Nehmelman, C.W. Noorlander, Horizontale werking van grondrechten over een leerstuk
in ontwikkeling, Deventer: Kluwer 2013. Nieuwenhuis/Heijer/Hins 2014
A.J. Nieuwenhuis, M. Den Heijer, A.W. Hins, Hoofdstukken Grondrechten, Deventer: Kluwer 2014.
Nieuwenhuis 2001
A.J. Nieuwenhuis, Tussen privacy en persoonlijkheidsrecht, Nijmegen: Ars Aequi Libri 2001
Pot/Elzinga/Lange 2014
D.J. Elzinga, R. de Lange, Handboek van het Nederlandse Staatsrecht, Deventer: Kluwer 2014.
-‐44-‐ Roozendaal 2011
Mr. W.L. Roozendaal, Werk en privé, de strijd om tijd in het arbeidsovereenkomstenrecht, Monografieën sociaal recht , 54. Kluwer; Deventer 2011.
Sparrow 2010
S. Sparrow , The law of virtual worlds and Internet social networks. Farnham: Surrey, England 2010.
Terstegge 2000
J.H.J. Terstegge, De nieuwe Wet bescherming persoonsgegevens, Alphen aan de Rhijn: Samsom 2000.
Terstegge 2001
J.H.J. Terstegge, Goed werken in netwerken, regels voor controle op e-mail en
internetgebruik van werknemer, Den Haag: SDU 2001. Verhulp 1997
E. Verhulp, Vrijheid van meningsuiting van werknemers en ambtenaren, Den Haag: SDU 1997
Verhulp 1999
E. Verhulp, Grondrechten in het arbeidsrecht, Deventer: Kluwer 1999
De Vries, Rutgers 2001
H.H. de Vries, D.J. Rutgers, D.J. Wet bescherming persoonsgegevens: toepassing in
arbeidsverhoudingen, Deventer: Kluwer 2001. De Wolff 2007
D. de Wolff, Goed werknemerschap: een analyse van de verplichtingen van de werknemer in
het licht van de redelijkheid en billijkheid, Monografieën sociaal recht, n. 44. Deventer:
-‐45-‐
TIJDSCHRIFT ARTIKELEN
Aantjes 2012
M.J. Aantjes, ‘Werk vinden en verliezen door sociale media’, Tijdschrift
ArbeidsrechtPraktijk, 2012-2. Asscher/Steenbruggen 2001
L.F. Asscher, W.A.M. Steenbruggen, ‘Het e-mailgeheim op de werkplek. Over de
toelaatbaarheid van inbreuken op het communicatiegeheim van de werknemer in het digitale tijdperk’, Nederlandse juristenblad, nr. 37.
Barendrecht 2003
J.M. Barendrecht, ‘Verouderde rechtspraak, de wetgever en andere alternatieven’, NJB 2003, nr. 38.
Brauw/ Van Veen 1965
P.J.W. de Brauw, Th. W. van Veen, ‘Behoort de wetgever regelen te treffen ter bescherming van de individu tegen het doen, het gebruiken en het openbaar maken van waarnemingen, diens persoonlijke sfeer betreffende?’ Preadvies Nederlandse Juristenvereniging 1965
Bult 2007
F.C.A. van de Bult, ‘Mag een werkgever heimelijk een telefoongesprek van een werknemer opnemen? De beperkte toepassing van de Wet Bescherming persoonsgegevens,’
Ondernemingsrecht 2007. Frikkee/Smorenbur 2008
C.J. Frikkee, M.E. Smorenbur, ‘Drank, drugs en het werk’, Nederlands tijdschrift voor
sociaalrecht, SR 2008, 5 Heijden/Voss 1999
P.F. van der Heijden & G.J.J. Heerma van Voss, ‘Kroniek van het sociaal recht’, NJB september 1999
-‐46-‐ Hendrickx 2008
F.H.R. Hendrickx, ‘Protection of workers’ personal data in the European Union: the case of
surveillance and monitoring’, Universiteit van Tilburg en Leuven 2008 Jong 2016
Mr.dr. J.P. de Jong, De algemene verordening gegevensbescherming, Ars Aqui, Oktober 2016/770
Kroeks-de Raaij/Westerdijk/Zwemmer 2016
C.C.M. Kroeks- de Raaij, R.J.J. Westerdijk en G.J. Zwemmer, De algemene verordening gegevensbescherming, Tijdschrift voor Internetrecht, nr 2. Juni 2016
Laat 2006
I. de Laat, ‘Verborgen cameratoezicht en de rol van de ondernemingsraad’, ArbeidRecht, 2006, 55
Laan/Thole 2016
V. Laan, E. Thole, ‘Nieuwsgierige werkgevers: Let op privacygrenzen bij verwerken van gegevens van sollicitanten en werknemer’, ArbeidsRecht 2016/8
Moerel/Prins 2016
E.M.L. Moerel, J.E.J. Prins e.a. Preadviezen, homo digitalis, Handelingen Nederlandse
Juristen-Vereniging, 146e jaargang/2016-I
Meer 2015
S.M. Van der Meer ‘Een goed beleid: dat scheelt een slok op een borrel’, ArbeidsRecht 2015/43
Otto 2015
M.Otto, ‘The right to privacy in employment in search of the European model of protection’, European Labour Law Journal, Volume 6/2015, No. 4.
Quist 2007
Quist, J.P. 'De gezichtspuntencatalogus bij ontslag op staande voet: wordt de Hoge Raad op de voet gevolgd?', Arbeidsrechtelijke annotaties 2007/1.
-‐47-‐ Roozendaal 2009
W.L. Roozendaal, 'Gezichtspunten bij ontslag: verwijtbaarheid, proportionaliteit en continuïteit', Arbeidsrechtelijke annotaties, 2009/3.
Smeets 2004
A.H.C.M. Smeets, ‘Camera’s in het publieke domein, privacy normen voor het camera toezicht op de openbare orde’, achtergrond en verkenning 28, 2004
Veenstra 2012
L. Veenstra, ‘Alcohol en ontslag: met beleid!’, ArbeidsRecht 2012/29.
Vries/Laat 2012
H. De Vries. I. De Laat,‘De digitale werknemer: van grondrechten tot vergetelheid in de cloud’, Arbeidsrecht 2012/35.
Vries 2014
H. de Vries, Nieuw licht op de elektronische schaduw, Tijdschrift Arbeidsrechtpraktijk, 2014/360
Vries 2016
H. De Vries en M. Goudsmit, Voorsorteren op de Algemene Verordening Gegevensbescherming, NJB 2016/1077
Warren/Brandeis
-‐48-‐
OVERIGE ARTIKELEN
College bescherming persoonsgegevens, ‘Onderzoek naar het gebruik van (heimelijke) camera’s door Media Markt-Saturn Holding Nederland B.V.’, 13 november 2013
Meerkerk/Schoenmakers/Mheen 2014
G.J. Meerkerk, T. Schoenmakers, D. van de Mheen, Cyberslacking, ‘Het gebruik van het
internet voor privédoeleinden tijdens werktijd’, eindrapportage 2014 Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties 2008
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, directie Constitutionele Zaken en Wetgeving, ‘De grondwet herzien 25 jaar later’, februari 2008
Bosch 2010
A. van den Bosch, netwerksites als screeningstool, UVA 2010 BELEIDSREGELS
College bescherming persoonsgegevens 2014
College bescherming persoonsgegevens, ‘Do’s & Don’ts bij gebruik gebruik
persoonsgegevens werknemers’, 2014
College bescherming persoonsgegevens 2014
College bescherming persoonsgegevens, ‘Do’s & Don’ts bij screening, internet en sociale
media’, 2014
College bescherming persoonsgegevens 2014
College bescherming persoonsgegevens, ‘Camera beleid op de werkvloer’, 2014
College bescherming persoonsgegevens 2015
College bescherming persoonsgegevens, ‘Beleidsregel meldplicht datalekken’, 2015
Registerkamer 1996
-‐49-‐
JURISPRUDENTIE
EHRM
EHRM 25 juni 1979, NJ 1998,50 (Halford) EHRM 2 augustus 1984, NJ 1988, 534 (Malon)
EHRM 16 december 1992, NJ 1993,400 (Niemitz vs Duitsland) EHRM, 3 april 2007, NJ 2007,617 (Copland)
EHRM 5 oktober 2010, NJ 2011/566 (Köpke)
EHRM, 12 januari 2016, nr. 61496/08 (Bărbulescu vs Roemenië)
HOF VAN JUSTITIE
Hof van Justitie 13 mei 2014, C-131/12 (Google/Spain)
HOGE RAAD HR 16 oktober 1987, NJ 1988/850 HR 20 april 1990, NJ 1990/702 HR 27 april 2001, JAR 2001/95 HR 8 oktober 2004, NJ 2005/117 HR 14 september 2007, NJ 2008/334, m.nt. E. Verhulp HR 11 juli 2008, JAR 2008/204
CENTRALE RAAD VAN BEROEP
CRvB 10 juli 2008, ECLI:NL:CRVB:2008:BD8005 CRvB 6 juni 2014, ECLI:NL:CRVB:2014:2120
RECHTBANK
Rb. Utrecht 25 september 1996, JAR 1997/6
Rb. Oost-Brabant, 20 september 2016, ECLI:NL:RBOBR:2016:5172 Rb. Leeuwarden 24 februari 2016, ECLI:NL:RBNNE:2016:713 Rb. Amsterdam 25 juni 2015, KG ZA15-594
KANTONRECHTER
Ktr. Apeldoorn, 6 september 2000, JAR 2000/ 170 Ktr. Utrecht, 20 november 2000, JAR 2000/7 Ktr. Amsterdam 15 juni 2001, JAR 2001/11
-‐50-‐
Ktr. Zwolle 4 juli 2003, JAR 2003/11
Ktr. Lelystad 17 november 2004, JAR 2004/19. Ktr. Breda, 15 februari 2007, JAR 2007/78
Ktr Sittard-Geleen, 1 oktober 2009, JAR 2009 279
OMBUDSMAN
Nationale ombudsman 7 juni 2007, JAR 2007/164 WETTEN EN VERDRAGEN
Algemene verordening gegevensbescherming Burgerlijk Wetboek
Grondwet
Europees verdrag voor de rechten van de Mens Europees Handvest
Europees verdrag inzake de werking van de Europese Unie Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten Wet bescherming persoonsgegevens
Wet op de Ondernemingsraden Wetboek van Strafrecht
KAMERSTUKKEN Kamerstukken II 1998/99, 25 426, nr. 3 Kamerstukken II 2000/01, 27 732, nr. 3 Handelingen II 2002/03, nr. 94 Kamerstukken II 2012/13, 32761, nr.51 EUROPESE UNIE
Standpunt Europees Parlement in eerste lezing 12 maart 2014, (7427/14) Algemene oriëntatie van de Raad, 15 juni 2015, (9565/15)
-‐51-‐
INTERNET BRONNEN (laatst geraadpleegd 7 januari 2017)
Snowden http://www.nu.nl/tech/3629224/snowden-lekte-200000-geheime-documenten.html Wikileaks http://www.trouw.nl/tr/nl/5133/Media- technologie/article/detail/4362859/2016/08/23/WikiLeaks-brengt-onschuldige-burgers-in- gevaar.dhtml Whatsapp https://www.whatsapp.com/features/ De Groene Amsterdammer enquete OR
https://www.groene.nl/artikel/resultaten-verantwoording-enquete-ondernemingsraden Comité gegevensbescherming
http://ec.europa.eu/justice/data-protection/article-29/documentation/opinion- recommendation/index_en.htm
Standpunt Europees parlement http://eur-lex.europa.eu/legal
content/EN/TXT/PDF/?uri=CONSIL:ST_5419_2016_INIT&from=EN Frankrijk recht om onbereikbaar te zijn
http://www.volkskrant.nl/buitenland/hoe-toepasbaar-is-frans-recht-op-onbereikbaarheid~a4443039/
OVERIG
Film, ‘Modern times’ door: Charlie Chaplin 1936
Documentaire, ‘In democratisch overleg’ door: David Bernet 2015 o.a. te zien op human.nl