3 Methode bepaling tolerantie voor overstroming
4.3 Combinatie van de toleranties voor kwantiteits en kwaliteitseffecten van overstroming
Voor de combinatiekaart is de waardering voor kwantiteit en kwaliteit gecombineerd. De combinatie voor de gemiddelde kwantitatieve overstromingstolerantie en de gemiddelde kwalitatieve overstromingstolerantie staat in tabel 13.
Tabel 13. Waardering waterkwantiteit en waterkwaliteit op basis van de gemiddelde overstromingstolerantie van de plantengemeenschappen van de natuurdoeltypen
Waterkwaliteit Waardering 0 1 2 3 0 0 0 1 1 1 0 1 2 2 2 1 2 2 3 Waterkwantiteit 3 1 2 3 3
Naast deze gemiddelde waardering is tevens uitgegaan van de meest kritische benadering. De combinatie voor de overstromingstolerantie hiervan staat in tabel 14. Tabel 14. Waardering waterkwantiteit en waterkwaliteit op basis van de overstromingstolerantie van de meest kritische plantengemeenschappen van de natuurdoeltypen
Waterkwaliteit Waardering 0 1 2 3 0 0 0 0 0 1 0 1 1 1 2 0 1 2 2 Waterkwantiteit 3 0 1 2 3
De resultaten zijn in de tabellen 15 en 16 en in respectievelijk de figuren 12 en 13 weergegeven.
Tabel 15 Overstromingstolerantie (Combinatie kwalitatief en kwantitatief) op basis gemiddelde gevoeligheid van de natuurdoeltypen Zoekgebied (0-0.4)Niet Gering (0.5-1.4) Matig (1.5-2.4) Groot (2.5-3.0) Zout/brak 8888 Onbekend 9999 Totaal Beekdalen 5275 1934 10279 12658 30 517 30692 Inlaatgebieden 62 24 1852 11953 166 28 14086 Retentiegebieden 2322 320 15821 37452 3584 98 59597 Retentie/ Inlaatgebieden 372 14 4751 15207 240 733 21317 Totaal 8030 2292 32703 77270 4020 1376 125692
Tabel 16 Overstromingstolerantie (Combinatie kwalitatief en kwantitatief) op basis van de meest kritische plantengemeenschappen van de natuurdoeltypen
Zoekgebied Niet(0-0.4) Gering(0.5-1.4) Matig(1.5-2.4) Groot(2.5-3.0)
Onbekend 9999 Totaal Beekdalen 18316 4761 885 6272 458 30692 Inlaatgebieden 5893 1505 1337 5322 28 14086 Retentiegebieden 30384 8007 6195 14992 20 59597 Retentie/Inlaatgebieden 11769 2488 4436 2331 291 21317 Totaal 66363 16761 12854 28917 797 125692
Het areaal gebieden met een grote tolerantie bedraagt, uitgaande van de gemiddelde waardering van kwantiteit en kwaliteit (tabel 15), 77 270 ha, ofwel 61% van het totale zoekgebied. De bijdrage van natuurgebieden met een grote tolerantie is, uitgaande van de meest kritische plantengemeenschappen (tabel 16), aanmerkelijk minder, 28 917 ha (23 %).
Fig. 12 Overstromingstolerantie (kwantitatief en kwalitatief) op basis van de gemiddelde tolerantie van de plantengemeenschappen van de natuurdoeltypen in een potentieel waterbergingsgebied
Fig. 13 Overstromingstolerantie (kwantitatief en kwalitatief) op basis van de tolerantie van de meest kritische plantengemeenschappen van de natuurdoeltypen in een potentieel waterbergingsgebied
5
Conclusies
Deze studie moet een getalsmatig inzicht geven in de mogelijkheden van het combineren van waterberging en natuur. Uit de resultaten blijkt dat een aanzienlijke oppervlakte natuurgebieden daar gemiddeld genomen in potentie min of meer geschikt voor is. Ook als de meest kritische toleranties van de natuurdoeltypen maatgevend zijn, is er nog een aanzienlijke oppervlakte geschikt om als bergingsgebied te fungeren. De gemiddelde oppervlakte van de overstromingstolerante gebieden is ruim tweemaal de oppervlakte van de niet tolerante gebieden. In hoog Nederland zijn de gebieden minder tolerant, vaak omdat de tolerantie ten aanzien van de waterkwaliteit beperkend is.
Uit deze studie blijkt concreet dat:
• 588.000 ha van de oppervlakte van de natuurdoeltypenkaart ook voorkomen op de IPO-waterbergingskansenkaart of de vasthoudenkansenkaart en daarmee in potentie geschikt zijn voor de combinatie van natuur en waterberging of natuur en watervasthouden,
• 125.000 ha van oppervlakte van de natuurdoeltypenkaart voorkomen op de IPO- waterbergingskansenkaart en daarmee in potentie geschikt zijn als waterbergingsgebied,
• 77.000 ha geschikt zijn als de oppervlakte gebaseerd wordt op de ‘gemiddelde’ tolerantie voor overstroming van de natuurdoeltypen,
• 28.900 ha geschikt zijn als de oppervlakte gebaseerd wordt op de minst overstromingstolerante plantengemeenschap die onderdeel vormen van de natuurdoeltypen.
6
Discussie
Deze studie moet een getalsmatig inzicht geven in de mogelijkheden van het combineren van waterberging en natuur. Het doel van de analyse is niet om concrete gebieden aan te wijzen. Daarvoor is de toegepaste methode te grof en is het gebruikte kaartmateriaal niet geschikt. De belangrijkste knelpunten worden hieronder aangestipt. Bij een verdere uitwerking van het thema natuur en waterberging zal hier de nodige aandacht aan moeten worden geschonken:
• belangrijke aspecten als duur en tijdstip van de overstroming, slibkwaliteit, effecten op de fauna, ed. zijn niet in beschouwing genomen,
• de IPO-waterbergingskansenkaart behoeft actualisatie. (Bij voorbeeld omdat belangrijke natuurgebieden, die kansen hebben voor waterberging, ontbreken),
• de watervasthoudenkaart geeft aan waar kansrijke gebieden liggen om in bovenstroomse gebieden water vast te houden. Veel van deze gebieden mogen niet overstromen, maar kunnen wel gebaat zijn bij vernatting met gebiedseigen water,
• de natuurdoeltypenkaart is gebaseerd op de oude indeling en kent nog een aantal onvolkomendheden. De nieuwe doeltypen hebben een betere onderbouwing van water- en milieurandvoorwaarden, maar hier wordt in de praktijk nog niet mee gewerkt,
• de invulling van de natuurdoeltypenkaart verschilt per provincie omdat techniek, ambitie en uitwerking niet op elkaar zijn afgestemd. De natuurdoeltypenkaart weerspiegelt een wensbeeld en houdt geen rekening met bestaande kwaliteiten van natuurterreinen. Nog te ontwikkelen doeltypen bieden meer speelruimte voor waterberging,
• bij de waardering voor de tolerantie voor overstroming wordt ervan uitgegaan dat de vereiste milieucondities van de natuurdoeltypen al gerealiseerd zijn. Waar dat met name bij bestaande natuur niet het geval is, bijvoorbeeld als kwel ontbreekt waar dat gezien het natuurdoeltype er wel moet zijn, kan het negatieve consequenties hebben voor de realiseerbaarheid van het doeltype. Waterberging behoort in dergelijke gebieden in feite pas tot de mogelijkheden, wanneer de gewenste milieucondities zijn bereikt.
• een kaart met de actuele milieucondities kan hieraan tegemoet komen,
• gebieden waar wel de vereiste milieucondities heersen, bieden vaak minder mogelijkheden voor waterberging, bijvoorbeeld omdat in natte situaties weinig waterberging overblijft,
• de resultaten staan nu op zichzelf. Beter is het om effecten op en mogelijkheden in omringende gebieden mee te nemen. Voor de watervasthoudgebieden is de bijdrage aan de waterbergingsproblematiek in de lagere delen nog onvoldoende bekend,
• bij de analyse is de gebiedsgrootte van de natuurgebieden niet in beschouwing genomen, kleine gebieden vragen mogelijk meer
Literatuur
Bal D., H.M. Beije, Y.R. Hoogeveen, S.J.R. Jansen en P.J. van Reest, 1995. Handboek
natuurdoeltypen in Nederland. Wageningen. IKC-Natuurbeheer, Ministerie van LNV.
Bal D., H.M. Beije, M Fellinger, R. Haveman, A.J.F.M. van Opstal en F.J. van Zadelhoff, 2001. Handboek natuurdoeltypen. Tweede, geheel herziene editie. Wageningen. Expertisecentrum LNV, Ministerie van LNV.
Duel H., C. Kwakernaak, T. Segeren en L.C.P.M. Stuyt, 2000. Indicatieve zoekgebieden
voor waterberging in polders en beekdalen. Delft ,WL en Alterra.
Gaast J.W.J., H.Th.L. Massop, J. van Os, L.C.P.M. Stuyt, P.J.T. van Bakel en C. Kwakernaak, 2002. Waterkansen in het SGR2. Potenties voor realisatie van de wateropgaven. Wageningen, Alterra-rapport 558.
Gaast J.W.J., P.J.T. van Bakel en H.Th.L. Massop, 2003. Waterkansen in het SGR2.
Evaluatie van de wateropgaven in relatie tot de netto-EHS. Wageningen, Alterra-rapport
558.1.
MR&W Noord-Holland, 2002. Waterwildernis. Invloed van waterberging op de ontwikkeling
van natuur. Habiforum en Provincie Noord-Holland.
Runhaar, J. en S. Hennekens, 2002. Hydrologische Randvoorwaarden Natuur. (gebruikershandleiding, Alterra. Wageningen)