De klassenindeling van keramiektegels is gebaseerd op twee parameters, namelijk 1) de manier van vormgeving: getrokken of geperst
(Gegoten glastegels en gewalste superdunwandige tegels zijn niet opgenomen in deze norm. Deze laatste zijn gecatalogeerd onder persing.)
2) de wateropname in %
De evaluatie van de eigenschappen wordt bepaald in de norm ISO 10545. Deze norm is 17-delig.
7. CLASSIFICATIE VAN KERAMIEKTEGELS
10545-1 criteria en te volgen procedures m.b.t. de monsters en de controle van een gefabriceerd lot tegels (één pers kan een lot van ongeveer 7000 m² per dag van een bepaalde soort produceren. Sommige fabrikanten beschikken over meer dan 10 persen…)
10545-2 afmetingen en vlakheidtoleranties
10545-3 waterabsorptie – porositeit – zichtbare dichtheid 10545-4 buigsterkte – belasting
10545-5 schokvastheid – inslagweerstand
10545-6 afslijtweerstand van niet-geëmailleerde tegels 10545-7 afschuring van geëmailleerde tegels
10545-8 thermische uitzetting
10545-9 weerstand tegen thermische schokken 10545-10 hygrothermische uitzetting (vocht!) 10545-11 trillingsvrijheid van geëmailleerde tegels 10545-12 vorstbestendigheid
10545-13 aantasting en inwerking van chemische producten 10545-14 bestandheid tegen vlekken
10545-15 reactie van cadmiumgeel en lood 10545-16 kleurverschillen
10545-17 wrijvingscoëfficiënt – glijweerstand
T E G E L Z E T T E R M O D U L E 3
SOORTEN TEGELS 7. CLASSIFICATIE VAn KErAMIEKTEGELS
Keramische tegels kunnen uiterst geschikt zijn voor architecturale leefruimten of specifieke lokalen, zoals wellnesscentra en laboratoria. Maar ook buiten kunnen ze nuttig zijn bij de opbouw van een gevelbekleding of (balkon)terras. Dit noemen we de esthetische eigenschap.
De belangrijkste technische eigenschappen zijn:
• de slijtagegraad;
• de mechanische weerstand (buig- en breeksterkte, ponsbelasting);
• de waterabsorptiecoëfficiënt (gelinkt aan vorst-dooicycli);
• de onderhoudsvriendelijkheid (chemische weerstand).
De vijf slijtklassen, opgenomen in de Europese norm EN 14411, hebben enkel betrekking op geglazuurde of geëmailleerde keramische tegels.
Men wijst erop dat rekening moet worden gehouden met het type schoeisel, het soort loopverkeer en de reinigingsmethodes die voor het onderhoud worden gebruikt.
Vloeren moeten tevens altijd tegen krassen beschermd worden door aan de ingang van het gebouw of de woning een deurmat te plaatsen die schurende deeltjes aan de onderkant van de schoenen zo veel mogelijk moet wegnemen.
Kort samengevat:
De voornoemde slijtklassen kan men vergelijken met de PEI-waarden (Internationale referentienorm EN-ISO 10545.7), die ook in vijf klassen zijn ingedeeld. De klasse PEI 5 moet tevens voldoen aan een vlektest conform de norm EN-ISO 10545.14.
De PEI-test meet enkel bovenvlakken van keramische tegels die voorzien zijn van een emaillaag. In het testapparaat worden proefstukken van 10 cm x 10 cm vastgemaakt op een excentrisch draaiende schijf. Al draaiende worden stalen kogeltjes, water en aluminiumpoeder via een trechter toegevoegd. Volgens het aantal omwentelingen stelt men de zichtbare mogelijke schade vast en deelt men de tegel in naargelang van het aantal omwentelingen die het proefstuk heeft doorstaan. Deze visuele beoordeling gebeurt in vergelijking met een oorspronkelijk stuk, op een afstand van 2 meter, een hoogte van 1,65 meter en bij een lichtintensiteit van 300 Lux. Op die manier wordt definitief een klasse toegekend aan de tegel.
Klasse 1 beloop van de tegels met schoeisel met zachte zolen of blootvoets, bv. slaapkamer en badkamer boven.
Klasse 2 soepele of normale zolen in normaal belopen zones van een privé-woning, bv.
woonkamer, badkamer op de benedenverdieping.
Klasse 3 normale schoenen in meer intensief belopen plaatsen, bv. privé-keuken, inkomhal en gang, buitenterras van een woning.
Klasse 4 veel belopen plaatsen zoals bedrijfskeukens, ontvangsthallen, hotels,…
Klasse 5 aanhoudend intensief voetgangersverkeer, bv. stations en luchthavens, commerciële centra, industrie.
T E G E L Z E T T E R M O D U L E 3 SOORTEN TEGELS 7. CLASSIFICATIE VAn KErAMIEKTEGELS
Tabel PEI volgens En 14411
Naast de voornoemde tests kan ook een krasproef worden gedaan. Met speciale kraspennen wordt het bovenvlak van de tegel getest op zichtbare krassen. De hardheid van de tegel wordt dan bepaald aan de hand van de uitgevoerde krastests. De maat van hardheid kan men terugvinden op de schaal van Mohs, die gaat van 1 tot 10 en waarbij 10 staat voor diamant (NBN-EN 101 Keramiektegels; Bepaling van de oppervlaktekrashardheid volgens Mohs).
Schaal van Mohs
Klasse 0 Niet aangeraden als vloertegel
Klasse 1 Voor schoeisel met soepele zolen of blootsvoets, geen schurende deeltjes bv. slaapkamers en badkamers
Klasse 2 Voor schoeisel met soepele of normale zolen, slechts zelden kleine hoeveelheden abrasieve deeltjes
bv. woonkamers
Klasse 3 Voor normaal schoeisel, vaak blootgesteld aan kleine hoeveelheden abrasieve deeltjes bv. keukens, hallen, gangen, balkons, loges en terrassen van woningen
Klasse 4 Voor normale doorgang, met abrasieve deeltjes
bv. inkomhallen, bedrijfskeukens, hotels, tentoonstellings- en verkoopsruimtes Klasse 5 Voor aanhoudend en intensief voetgangersverkeer met abrasieve deeltjes
bv. publieke zones zoals commerciële centra, hallen in luchthavens, hallen van hotels, publieke doorgangen voor voetgangers en industriële toepassingen
Mohshardheid Mineraal
T E G E L Z E T T E R M O D U L E 3
SOORTEN TEGELS 7. CLASSIFICATIE VAn KErAMIEKTEGELS
Naast de genoemde slijt- en krastests, is de Franse UPEC-norm (update: 2007) een betrekkelijk complete norm die de eigenschappen van de tegel weergeeft. Deze vier letters betekenen respectievelijk:
U (usure): slijtage, klassen U2, U2s, U3, U3s en U4, stijgend in functie van de sterkte.
P (poinçonnement): punt- of ponsbelasting, klassen 2, 3, 4 en 4s.
E (eau): wateropname, klassen 1, 2 en 3.
C (chimique): chemische resistentie, klassen C0, C1, C2 en C3.
uPEC- tabel (art. w.T.C.B.)
Enkele aanbevelingen:
• lokale binnencirculatie met een directe verbinding naar buiten: U2s P2 E1 C0
• intensief beloop: U4 P3 E3 C1
u
slijtage bij beloping U2, U2s, U3,U3s, U4 PEI-sleet (NBN-EN-ISO 10545-7) CAPON-sleet (NBN-EN-ISO 10545-6)
P
ponsweerstand P2, P3, P4, P4sBuigproef (NBN-EN-ISO 10545-4)
Rollende belasting (specifieke Franse proef voor niet-geëmailleerde keramische betegeling)
Schokweerstand (specifieke Franse proef, maar met hetzelfde principe als NBN-EN-ISO 10545-9)
E
gedrag bij water envocht E1, E2, E3 Alle keramische tegels worden normaliter aanzien als zich goed gedragend bij vocht en worden geklasseerd onder E3 (zie bijlage 1)
C
gedrag bij scheikundigeproducten C0, C1, C2,
(C3) Bestandheid tegen vlekken, zuren en basen (NBN-EN-ISO 10545-13 en NBN-EN-ISO 10545-14)
T E G E L Z E T T E R M O D U L E 3 SOORTEN TEGELS 7. CLASSIFICATIE VAn KErAMIEKTEGELS
In België wordt de weerstand tegen chemicaliën en vlekken uitgeschreven in de norm NBN EN ISO 10545-13.
De weerstand tegen chemische producten wordt voor niet-geëmailleerde tegels uitgedrukt in drie klassen, afhankelijk van het aangebrachte product.
Voor de uitdrukking van de weerstand tegen chemische producten van geëmailleerde tegels worden drie analoge klassen gebruikt.
weerstand tegen vlekken
De methode voor het testen van de vlekweerstand van keramische tegels wordt beschreven in de norm NBN EN ISO 10545-14. Ook in deze norm worden tegels in contact gebracht met verschillende testoplossingen en nadien op een voorgeschreven manier gereinigd. De testoplossingen zijn vlekvormende pasta’s op basis van olie met een rode of groene kleurstof, producten met een chemische oxiderende reactie (jodium) en een filmvormend product. Voor geëmailleerde tegels wordt bovendien vermeld dat de vlekweerstand dient te worden nagegaan voor en na slijtproef volgens NBN EN ISO 10545-7 (PEI-proef ).
Voor de weerstand tegen vlekken zijn de klassen uit NBN EN ISO 10545-14 van toepassing. Klasse 5 staat dan voor zeer eenvoudig te reinigen tegels. Tegels van klasse 1 blijken onmogelijk te reinigen volgens de voorgeschreven methodes.
Bij zware scheikundige belastingen (bijvoorbeeld laboratoria) en risico op infiltratie zal de betegeling in een aangepaste scheikundig weerstandbiedende mortel geplaatst worden.
Opmerkingen:
• Geëmailleerde tegels zijn beter bestand tegen vlekken dan niet-geëmailleerde tegels.
• Gepolijste keramische tegels blijken in de praktijk nogal vlekgevoelig. Na het bakken van deze tegels zijn net onder het oppervlak microporiën aanwezig. Bij het polijsten wordt het laagje dat deze poriën bedekt, weggehaald en wordt de microstructuur geopend. Dit kan aanleiding geven tot moeilijk te verwijderen vlekken, aangezien vervuilende stoffen (stof, rubberdeeltjes, …) worden geabsorbeerd. De duurzaamheid van
onderhouds-producten en zouten voor zwembaden
Zuren en basen in
lage concentratie Zuren en basen in hoge concentratie
Geen zichtbaar effect uA uLA uhA
Zichtbaar effect op de snijkanten
van het proefstuk uB uLB uhB
Zichtbaar effect op de snijkanten, de
niet-verzaagde zijde en het zichtvlak uC uLC uhC
T E G E L Z E T T E R M O D U L E 3 SOORTEN TEGELS 8. hET FABrICATIEProCES VAn GEPErSTE KErAMISChE TEGELS
Keramiektegels zijn het resultaat van een productieproces dat grotendeels gelijkloopt met dat van andere keramische producten.
Keramische tegels kunnen geëmailleerd en ongeëmailleerd zijn:
• Geëmailleerde tegels hebben een mooie bovenlaag die bestaat uit hoofdzakelijk glasachtige bestanddelen. De functie van deze laag is het verbeteren van de esthetische eigenschappen (kleur, glans, decoratie, ...). Verder heeft de laag ook technische eigenschappen zoals waterdichtheid en een zekere hardheid.
• Niet-geëmailleerde tegels daarentegen zijn homogeen en uniform over de volledige dikte.
Keramiektegels worden in twee cycli geproduceerd:
Eerste cyclus: hier wordt het ongeëmailleerde product gemaakt (de onderlaag).
Tweede cyclus: het bakken: dit kan op 2 manieren gebeuren:
• Tweebrand: (bicuisson): Deze technologie is zo genoemd omdat ze uit twee bakprocessen bestaat: het eerste om de onderlaag te versterken, het tweede om de emaillaag (en decoratie) vast te zetten.
• Eénbrand: (monocuisson): Dit is de methode die de emaillering verricht op een rauwe tegel zodat één enkele branding (bakking) volstaat voor een kwalitatief hoogwaardig eindproduct. De versterking van de basis en de stabilisatie van het email gebeuren dus tezelfdertijd.