Bevindingen van de deelaspecten vanuit de theorie

Ten grondslag aan het onderzoek ligt de probleemstelling. Op basis van de probleemstelling heb ik een onderzoeksvraag geformuleerd, die om ze beter te kunnen beantwoorden in drie deelaspecten opgesplitst zijn:

1. Welke verschillende leerkrachtstijlen bestaan er?

2. Welke competenties van de leerkracht zijn vooral belangrijk om een goede relatie met de leerlingen op te bouwen?

3. Wat is intrinsieke motivatie en hoe kan intrinsieke motivatie bevorderd worden?

Het eerste deelaspect gaat over de verschillende leerkrachtstijlen. Bij de leerkrachtstijl gaat het om het optreden van de leerkracht en hoe hij zich gedraagt. De leerkrachtstijl is niet bij alle leerkrachten gelijk, maar het is wel belangrijk dat de leerkracht er een beeld van heeft welke stijl hij hanteert, want deze stijl beïnvloed het gedrag en de motivatie van leerlingen.

Er bestaan pedagogische stijlen en leiderschapstijlen. Onder de pedagogische stijl wordt de manier van omgaan met leerlingen verstaan. De handelingen van de leerkracht roepen handelingen bij de leerlingen op. Daarom is het belangrijk dat de leerkracht pedagogisch en didactisch op een adequate manier handelt. Het pedagogisch handelen betreft het tot stand brengen van de basisvoorwaarden voor het leren van de leerlingen. Als de leerkracht een pedagogisch veilig klimaat schept waarin ze rekening houdt met de basisbehoeften van de leerlingen leidt dit tot een veilige en motiverende leeromgeving. Het didactisch handelen betreft de handelingen die de leerkracht uitvoert om inhoudelijke kennis aan kinderen over te dragen. De leerkracht moet binnen de les verschillende didactische werkvormen en didactische middelen gebruiken om kennis op de best mogelijke manier aan de leerlingen over te dragen. Er zijn bepaalde vaardigheden waarover een leerkracht zal moeten beschikken om ervoor te zorgen dat de leerlingen een respectvolle houding aannemen en graag willen leren.

Verder zijn er door de interactieroos van Leary acht pedagogische stijlen opgesteld. De gedragingen die bij dit model tot stand gekomen zijn, zijn afgeleid van de interpersoonlijke competenties waarover een persoon beschikt. Een leerkracht kan door middel van een observatielijst uitvinden welke pedagogische stijl hij hanteert.

Onder een leiderschapsstijl wordt de stijl van leidinggeven bedoeld. Elke leerkracht heeft een eigen manier om leiding te geven. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie klassieke leiderschapsstijlen, de autoritaire stijl, de democratische stijl en de laissez-faire stijl. Bij de autoritaire stijl hebben de leerlingen weinig mogelijkheid om een eigen inbreng te hebben en ze moeten alleen dat opvolgen wat de leerkracht van hun verwacht. Bij de democratische stijl hebben de leerlingen inspraak en worden zij bij beslissingen betrokken. De leerkracht heeft voornamelijk de taak om de leerlingen te motiveren en ervoor te zorgen dat alles goed verloopt. Bij de laissez-faire stijl kan nauwelijks sprake zijn van een leiderschapsstijl. De leerkracht grijpt niet vaak in en laat de leerlingen alles zelf doen.

Verder kan een leerkracht een controlerende leiderschapsstijl of een autonomieondersteunende leiderschapsstijl hebben. Een controlerende leerkracht stuurt het denken, voelen en handelen in een door hem gewenste richting. Daar tegenover staat een autonomieondersteunende leerkracht, die rekening houdt met de basisbehoeften van de leerlingen en deze ondersteunt. Hij zorgt ervoor dat de leerlingen autonoom worden.

De meest optimale leerkrachtstijl is de autonomieondersteunende stijl gepaard gaand met een evenwichtige mate van controle. De leerlingen hebben op veel gebieden inspraak, maar de leerkracht heeft wel de leiding over de groep door structuur aan te bieden.

Het tweede deelaspect gaat over de competenties waarover een leerkracht zal moeten beschikken om een goede relatie met de leerlingen op te bouwen. Beide partijen dragen bij aan de relatie en beide partijen zijn verantwoordelijk als er problemen optreden binnen de relatie. De leerkracht moet aan het begin van een nieuw schooljaar proberen een goede relatie op te bouwen want als direct in het begin geen goede band opgebouwd kan worden, kan de relatie nauwelijks ten goede gekeerd worden. Een positieve relatie kan door verschillende interpersoonlijke vaardigheden opgebouwd worden. Elke leerkracht zal over deze vaardigheden op de een of andere manier moeten beschikken. De leerkracht zal laten zien, dat zij er plezier in heeft om met kinderen om te gaan. Ze biedt de leerlingen hulp om goed te presteren en heeft interesse in de leef- en belevingswereld van de leerlingen.

Het derde deelaspect gaat over de intrinsieke motivatie en hoe deze bevorderd kan worden.

Intrinsieke motivatie is motivatie die van binnenuit komt. De persoon wordt van binnenuit geprikkeld om een bepaalde activiteit te ondernemen vanwege het plezier dat zij hieraan beleeft. Het tegengestelde van intrinsieke motivatie is extrinsieke motivatie, motivatie die door de omgeving beïnvloed wordt. Belangrijk in het onderwijs is dat de leerlingen een opdracht doen omdat ze intrinsiek gemotiveerd zijn. Ze moeten voor zichzelf zien waarom ze een opdracht doen, want een intrinsiek gemotiveerde leerling leert vanuit zijn eigen interesse. Bij intrinsiek gemotiveerde leerlingen staat het leren in het focus en niet zoals bij de extrinsieke motivatie de uitkomsten van de actie.

Een motivatietheorie over de intrinsieke motivatie van leerlingen is de prestatiemotivatietheorie. Deze theorie stelt dat er twee motieven bestaan om personen een prikkel te geven om actief te worden. Dat is het motief om succes te benaderen en het motief om mislukking te voorkomen. Een persoon zet meer prestatievermogen in om een opdracht te doen als de kans laag is om het doel te bereiken, want als hij het doeleinde wel bereikt is hij aan het eind trots op zijn prestaties. Personen waarbij de succesmotivatie groter is dan de mislukkingsmotivatie kiezen opdrachten van gemiddelde moeilijkheid, waarbij in het omgekeerde geval de voorkeur aan zeer gemakkelijke of zeer moeilijke opdrachten gegeven wordt. Een leerkracht kan op de prestatiemotivatie invloed uitoefenen door de omvang van de oprachten aan de leerlingen aan te passen.

Verder is het belangrijk dat de autonomie van de leerlingen ondersteund wordt. Autonome leerlingen leren welwillend, keuzevrij en psychologisch vrij, ze weten waarvoor ze inspanning moeten leveren.