Beschrijving van de cases

Om te onderzoeken welke kenmerken van hofjes bijdragen aan het welbevinden van ouderen zijn verschillende hofjes geselecteerd waarbij de kenmerken en de context waarin ze functioneren zullen worden vergeleken. Deze hofjes verschillen op vlakken die volgens de literatuur relevant zijn, zoals het aantal woningen, aandeel vrouwen, aandeel ouderen, mogelijkheden tot zorg, de toegankelijkheid voor vreemden en de locatie. De geselecteerde hofjes liggen verspreid over Nederland. De hofjes zijn op basis van hun verschillen geselecteerd, zodat het mogelijk is om conclusies te kunnen trekken over hofjes in het algemeen en een vergelijking te kunnen maken tussen de hofjes. De verschillen en overeenkomsten van de hofjes zijn weergegeven in tabel 3. Zo zien we bijvoorbeeld dat de woningen in het hofje Codde en van Beresteyn gelijkvloers zijn, wat de woningen waarschijnlijk geschikter maakt voor ouderen die minder mobiel zijn. Het Rusthof en het Pelstergasthuis zijn echter gelegen in de binnenstad, waardoor voorzieningen beter bereikbaar zijn.

25 Tabel 3. Kenmerken onderzochte hofjes

Er zijn echter ook een groot aantal hofjes die niet mee wilden werken aan dit onderzoek, waardoor de keuze werd beperkt. Om het effect van hofjes op het welbevinden van ouderen te kunnen meten zijn enkel hofjes meegenomen waar ook bewoners boven de 65 jaar wonen. Uiteindelijk zijn enquêtes afgenomen onder negentien hofjes in Nederland, zie figuur 5. De focus zal in dit onderzoek echter liggen op vier case-hofjes verdeeld over Nederland met verschillende kenmerken. In deze hofjes zijn ook de interviews afgenomen. Deze paragraaf beschrijft de geselecteerde hofjes. Aan het einde zal een samenvatting worden gegeven van de verschillen tussen de hofjes.

26

27

3.3.1 Hofje Codde en van Beresteyn

Het hofje Codde en Van Beresteyn ligt naast de kathedrale basiliek Sint Bavo in Haarlem. In 1969 is het uiteindelijke Hofje Codde en Van Beresteyn ontstaan uit een samenvoeging van het hofje Codde en het Hofje Van Beresteyn (Codde en van Beresteyn, 2016). Het hofje biedt tegenwoordig woonruimte aan achttien oudere vrouwen. Het hofje is modern en de woningen zijn gelegen rond een centrale tuin met ornamenten uit het verleden (Codde en van Beresteyn, 2016). Aan de vrouwen die in het hofje willen wonen worden verschillende eisen gesteld. Zo moeten de vrouwen alleenwonend zijn en tenminste zestig jaar of ouder zijn. Daarnaast moeten ze zelfstandig kunnen wonen en katholiek zijn. De laatste criteria zijn dat de vrouwen afkomstig zijn uit Haarlem, een bescheiden inkomen hebben en graag ‘erbij willen horen’ (Codde en van Beresteyn, 2016). Uit het criterium dat de vrouwen zelfstandig moeten kunnen wonen blijkt dat vanuit het hofje zelf geen systematische zorg wordt geboden (Leene, 1997). Het hofje is in eigendom van de stichting Hofje Codde en van Beresteyn dat wordt bestuurd door een college van regenten en regentessen (Codde en van Beresteyn, 2016).

Figuur 6. Hofje Codde en van Beresteyn. (fotograaf Jane Darnell).

28

3.3.2 Rusthof

Het hofje Rusthof is gelegen in de binnenstad van Den Haag en maakt deel uit van de laatste tien nog bestaande hofjes in deze stad (Rusthof, 2016). In 1842 is het hofje gesticht en zijn de eerste acht woningen gebouwd. Het hofje is een rijksmonument en was vanaf de oprichting enkel bestemd voor alleenstaande oudere en armere vrouwen. Dit is momenteel nog steeds een vereiste voor nieuwe bewoonsters. Daarnaast is het de bedoeling dat de bewoonsters elkaar helpen en ‘dienen in liefde’. In 1986 is het totale hofje gerenoveerd zodat het hofje weer voldoet aan de wensen en eisen van deze tijd (Rusthof, 2016). Tegenwoordig bestaat het hofje uit 17 woningen, welke variëren van appartementen tot kleine huisjes, de woning van de beheerster, de bestuurskamer en een logeerhuisje. Te midden van de woningen is een ruime tuin gelegen. Het is mogelijk om deze tuin overdag te bezoeken. Anders dan bij de meeste andere hofjes wordt het Rusthof niet bestuurd door regenten, maar door het bestuur van de Stichting Rusthof (Rusthof, 2016). De beheerster is verantwoordelijk voor het dagelijkse beheer van het hofje en organiseert drie keer in de week een spreekuur om de bewoners bij te staan.

Figuur 7. Het hofje Rusthof (Monumentenzorg Den Haag, 2011)

29

3.3.3 Hofje De Armen De Poth

Hofje De Armen De Poth uit Amersfoort kent een lange geschiedenis en de oudste gedeelten van het hofje stammen dan ook al uit 1450 (Armen de Poth, 2011). Het huidige hofje is redelijke groot en bestaat uit 48 huisjes die zijn gebouwd aan het einde van de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw. Vanaf deze tijd zijn veel verschillende aanpassingen en verbeteringen uitgevoerd in het hofje waardoor deze volgens de stichting (Armen de Poth, 2011) nu geschikt is voor oudere bewoners met een beperkt inkomen. De binnenplaats van het hofje wordt gekenmerkt door een middeleeuws hoofdgebouw en verschillende tuinen. De woningen zelf zijn ongeveer 45m2 groot en beschikken over het algemeen over twee verdiepingen die met elkaar zijn verbonden via een vaste trap. De bewoners, alleenstaand of echtparen, moeten aan verschillende eisen voldoen. Om in aanmerking te komen moeten de toekomstige bewoners minstens 60 jaar of ouder zijn, uit Amersfoort komen, een bescheiden inkomen hebben en gezond genoeg zijn om zelfstandig te kunnen wonen (Armen de Poth, 2011). Het hofje wordt beheerd door een college van regenten die het bestuur vormen van de Stichting De Armen De Poth. Verder is het hofje vrij toegankelijk voor bezoekers, mits de privacy van de bewoner in acht wordt genomen. Delen van het hofje zijn tegenwoordig ook te huur voor bruiloften, diners en andere bijeenkomsten (Armen de Poth, 2011).

30 Tabel 6. Kenmerken hofje De Armen de Poth

3.3.4 Pelstergasthuis

Het Pelstergasthuis is gelegen in de binnenstad van Groningen en wordt ook wel het Heiligen Geest gasthuis genoemd. Het hofje is al in de twaalfde eeuw gesticht en kent een lange geschiedenis. Het Pelstergasthuis is het oudste en grootste hofje van de stad Groningen. De 41 woningen in het hof zijn gebouwd rondom drie binnenpleintjes. In het hofje wonen zowel mannen als vrouwen van verschillende leeftijden. Ouderen hebben voorrang om in het hofje te mogen wonen, maar ook jongere bewoners zijn welkom. De woningen in het hof verschillen van 30 tot 60 m2. De grootste huisjes zijn geschikt voor stellen. Het hofje is vrij toegankelijk voor bezoekers en maakt deel uit van een hofjeswandeling door Groningen. Het hofje wordt bestuurd door de voogdij van de stichting Heiligen Geest Gasthuis. De beheerder is zelf ook woonachtig in het hofje.