Beperkingen

De onderhavige studie kent enkele beperkingen. Ten eerste is er sprake van een kleine steekproefgrootte per onderzoeksgroep, waardoor de steekproef mogelijk een minder adequate weerspiegeling vormt van de populatie en de kans op type II fouten (fout-positieven) groter is (Field, 2009).

Gezien de beperkte selectie van tests die de pragmatische vaardigheden meten, zijn er enkele nadelen aan de gebruikte tests. De CCC-2-NL is genormeerd voor kinderen tussen de 4 en 15 jaar. 11 Participanten waren ten tijde van het onderzoek ouder dan 15 jaar. De CCC-2-NL wordt ongeacht de leeftijd van de leerling gebruikt op de school waar de jongeren uit de klinische groepen onderwijs volgen. Hierom is er voor de onderhavige studie voor gekozen

30

om alsnog de normgegevens van deze test te gebruiken en de test niet zelf af te nemen bij een controlegroep.

Ook zijn er enkele beperkingen die kleven aan het gebruik van de NPT. Pragmatische vaardigheden zijn moeilijk om met een productieve test te meten. In sommige gevallen kan men zich afvragen of de jongeren met SLI bepaalde items fout beantwoordden omdat ze moeite hebben met het taalbegrip in plaats van een probleem met de betreffende pragmatische vaardigheid. Een voorbeeld hiervan is het item Vraag naar wens (zie bijlage I). Bij dit item wordt verteld dat de jongen uit het verhaal wat te drinken wil hebben. Zijn vader wil weten wat hij wil drinken. Vervolgens wordt aan de participant gevraagd wat de vader aan de jongen vraagt. De testleider geeft hierbij duidelijk aan dat het gaat om de vraag die de vader stelt aan de jongen, maar toch hebben veel jongeren met SLI de fout gemaakt door vanuit het perspectief van de jongen te vragen of ze wat mogen drinken. Deze veelgemaakte fout wordt waarschijnlijk veroorzaakt door problemen met het begrijpen van het vertelde verhaal en de daaropvolgende vraag en niet door het onvoldoende beheersen van de communicatieve functie vragen naar wens. Daarnaast zijn er enkele vaardigheden in de NPT die op een te laag niveau worden onderzocht. In de NPT wordt beurtgedrag bijvoorbeeld gemeten door te bekijken of de vragen van de testleider worden beantwoord. Volgens de omschrijving van Roth en Spekman (1984), waarop de NPT is gebaseerd, bestaat het beurtgedrag uit meer dan alleen antwoord geven op vragen. Wellicht is alleen het beantwoorden van vragen passend bij de leeftijdsgroep waar de test voor is ontwikkeld, maar voor jongeren zou het relevanter geweest zijn om vaardigheden te onderzoeken zoals handhaving van een topic en wederkerigheid.

Om te bepalen of er een relatie is tussen de pragmatische vaardigheden en structurele aspecten van taal, is er gebruik gemaakt van een maat voor taalbegrip en een maat voor woordenschat. Om de vraag te beantwoorden wat de relatie is van de vaardigheid van structurele aspecten van taal op pragmatische vaardigheid, was het wellicht vollediger geweest om ook maten te gebruiken voor bijvoorbeeld grammatica. In de toekomst is het interessant om te onderzoeken of syntaxis en fonologie ook geen relatie hebben op de pragmatische vaardigheden van jongeren met SLI (en ASS). Wanneer er een studie opgezet kan worden met een grotere groep participanten, zou er met een regressieanalyse onderzocht kunnen worden naar een causaal verband tussen de pragmatische vaardigheden en structurele aspecten van tal.

Ten slotte: in het onderhavig onderzoek zijn er geen jongeren met alleen ASS geïncludeerd. Op deze manier blijft het bij de geïncludeerde SLI+ASS-groep onduidelijk wat de precieze invloed is van de aanwezigheid van SLI en of bij jongeren met alleen ASS

31

dezelfde resultaten gevonden zouden worden. Het is van belang om in vervolgstudies ook jongeren met alleen ASS te includeren zodat het precieze verschil tussen deze drie groepen in kaart kan worden gebracht.

32 Referentielijst

Agt, H. van., Verhoeven, L., Brink, G. van den., & Koning, H. de. (2011). The impact on socio-emotional development and quality of life of language impairment in 8-year-old children. Developmental Medicine And Child Neurology, 53(1), 81-8.

Alduais, A. M., Shoeib, R. M., Al Hammadi, F. S., Al Malki, K. H., & Alenezi, F. H. (2012). Measuring Pragmatic Language in Children with Developmental Dysphasia:

Comparing Results of Arabic Versions of TOPL-2 and CELF-4 (PP and ORS Subtests). International Journal Of Linguistics, 4(2), 475-494.

American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-IV-TR (4th ed.). Washington, DC: American Psychiatric Association.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders : DSM-5 (5th ed.). Washington, D.C.: Americaychiatric Association.

Astington, J. W. (2000). Language and metalanguage in children’s understanding of mind. In J. W. Astington (Ed.), Minds in the making: Essays in honor of David R. Olson (p. 267 – 284). Oxford, UK: Blackwell.

Astington, J.W. & Jenkins, J.M. (1999). A longitudinal study of the relation between language and Theory of Mind development. Developmental Psychology, 35 (5), 1311-1320. Baron-Cohen, S., Leslie, A. M., & Frith, U. (1985). Does the autistic child have a “theory of

mind” ? Cognition, 21(1), 37-46.

Baron-Cohen, S., & Goodhart, F. (1994). The “seeing leads to knowing” deficit in autism: the Pratt and Bryant probe. British Journal of Developmental Psychology, 12, 397-402. Bates, E. (1976). Language and context : The acquisition of pragmatics (Language, thought,

and culture; Language, thought, and culture). New York, N.Y., etc.: Academic Press. Bishop, D. V. M. (1998a). Development of the children’s communication checklist (CCC).

A method for assessing qualitative aspects of communicative impairment in children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 39, 879–892.

Bishop, D. V. (1998b). Communication checklist for adults - research version. Ongepubliceerd.

33

Bishop, D. V. M., Chan, J., Adams, C., Hartley, J., & Weir, F. (2000). Conversational responsiveness in specific language impairment: Evidence of disproportionate pragmatic difficulties in a subset of children. Development and Psychopathology, 12, 177–199.

Blain-Brière B, Bouchard C, & Bigras N. (2014). The role of executive functions in the pragmatic skills of children age 4-5. Frontiers In Psychology, 5, 240.

Blijd-Hoogewys, E.M.A. (2008). The development of Theory of Mind and the Theory of Mind Storybooks. Lessons from a non-linear approach of developmental data in typically developing children and children with PDD-NOS. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen.

Botting, N., & Adams, C. (2005). Semantic and inferencing abilities in children with communication disorders. International Journal of Language & Communication Disorders, 40, 49–66.

Conti-Ramsden, G., Simkin, Z., & Botting, N. (2006). The prevalence of autistic spectrum disorders in adolescents with a history of specific language impairment (SLI). Journal Of Child Psychology And Psychiatry, 47(6), 621-628.

Dijk, H. van., & Tellegen, P. J. (2004). Handleiding NIO. Amsterdam: Boom test uitgevers. Dunn, L. M., Dunn, L. M., & Schlichting, L. (2005). Peabody Picture Vocabulary

Test-III-NL. Lisse: Harcourt Test Publishers.

Embrechts, M. (2004). Pragmatiek bij kinderen. Inventarisatie van kenmerken en diagnostische mogelijkheden. Logopedie en Foniatrie, 5, 562-567.

Embrechts, M., Mugge, A., & Bon, W. van. (2005). NPT | Nijmeegse PragmatiekTest – Handleiding. Amsterdam: Harcourt Assessment B.V.

Field, A. (2009). Discovering Statistiscs Using SPSS (3rd ed.). Londen-Los Angeles-New Delhi-Singapore-Washington DC: SAGE.

Geurts, H. M. (2007). CCC-2-NL: Children’s Communication Checklist-2. Amsterdam: Harcourt Assessment B.V.

Griffiths, C. C. B. (2007). Pragmatic abilities in adults with and without dyslexia: a pilot study. Dyslexia, 13(4), 276-296.

34

Hale, C., & Tager-Flusberg, H. (2005). Brief Report: The Relationship between Discourse Deficits and Autism Symptomatology. Journal Of Autism And Developmental Disorders, 35(4), 519-524.

Hoaglin, D. C., & Iglewicz, B. (1987), Fine Tuning Some Resistant Rules for Outlier Labeling, Journal of American Statistical Association, 82, 1147-1149.

Ketelaars, M. P., Jansonius, K., Cuperus, J., & Verhoeven, L. (2012). Narrative competence and underlying mechanisms in children with pragmatic language impairment. Applied Psycholinguistics, 33, 281–303.

Kort, W., Schittekatte, M., Bosmans, M., Compaan, E. L., Dekker, P. H., Vermeir, G. & Verhaeghe, P. (2005). Wechsler Intelligence Scale for Children – aangepast naar het Nederlands. Amsterdam: Pearson.

Kort, W., Schittekatte, M., & Compaan, E. (2010). CELF-4-NL: Clinical Evaluation of Language Fundamentals Nederlandse versie – Handleiding. Amsterdam: Pearson Assessment and Information B.V.

Landa, R. (2007). Early communication development and intervention for children with Autism. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 13(1), 16–25.

Laws, G., & Bishop, D. V. M. (2004). Pragmatic language impairment and social deficits in Williams syndrome: a comparison with Down's syndrome and specific language impairment. International Journal Of Language & Communication Disorders, 39(1), 45-64.

Leonard, L. B. (1998). Children with specific language impairment. Cambridge, MA: MIT Press.

Levinson, S. C. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Lord, C., Risi, S., Lambrecht, L., Cook, E. H., Jr, Leventhal, B. L., DiLavore, P. C., et al. (2000). The autism diagnostic observation schedule–generic: A standard measure of social and communication deficits associated with the spectrum of autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 30, 205–223.

35

Manders, E. (1996). Al doende spreekt men : Normale en afwijkende taalpragmatiek bij kinderen en volwassenen (1e dr.). Leuven: Acco.

Morris, C. W. (1938). Foundations of the theory of signs (International encyclopedia of unified science. Vol. I and II, Foundations of the unity of science, vol. 1, no. 2). In International encyclopedia of unified science. Chicago, IL: The University of Chicago Press.

Ninio, A., & Snow, C. E. (1996). Pragmatic development (Essays in developmental science; Essays in developmental science). Boulder, Colo.: Westview Press.

Osman D. M., Shohdi S., & Aziz A. A. (2011). Pragmatic difficulties in children with Specific Language Impairment. International Journal Of Pediatric Otorhinolaryngology, 75(2), 171-6.

Paul, R., Landa, R., & Simmons, E. (2014). Assessing and treating communication. In J. McPartland, A. Klin, & F. Volkmar (Eds.), Asperger syndrome: Assessing and treating high functioning autism spectrum disorder (2nd ed., pp. 103-142). New York, NY: Guilford Press.

Perner, J. 1991. Understanding the represenational mind. Cambridge: Bradford MIT Press. Rapin, I., & Dunn, M. (2003). Update on the language disorders of individuals on the autistic

spectrum. Brain and Development, 25(3), 166–172.

Riddick, B., Farmer, M., & Sterling, C. (1997). Students and dyslexia: Growing up with a specific learning difficulty. London: Whurr Publishers Ltd.

Roelofs, M. (1998). ‘Hoe bedoel je?’ De verwerving van pragmatische vaardigheden. Proefschrift UvA. Holland Academic Graphics: Den Haag.

Roth, F., & Spekman, N. (1984). Assessing the pragmatic abilities of children: Part I.

Organizational framework and assessment parameters. Journal of Speech and Hearing Disorders, 49: 2 – 11.

Schaerlaekens, A. (2008). De taalontwikkeling van het kind. Groningen/Houten: WoltersNoordhoff.

36

Sparrow, S., Balla, D., & Cicchetti, D. (1984). Vineland adaptive behavior scales. Circle Pines: American Guidance Service.

Sperber, Dan, & Deirdre Wilson. 1986. Relevance: Communication and cognition. Oxford: Blackwell.

Steegs, M., Klatter, J., Hout, R. van., Embrechts, M., & Geurts, H. (2010). Pragmatische taalproblemen bij kinderen met ernstige spraak- en taalmoeilijkheden. Stem-, Spraak- en Taalpathologie, 16(4), 209-223.

Steele, S., Joseph, R.M., & Tager-Flusberg, H. (2003). Developmental change in theory of abilities in children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33, 461–467.

Tellegen, P. J., & Laros, J. A. (2011). SON-R 6-40. Amsterdam: Hogrefe Uitgevers. Zink, I., & Breuls, M. (2012). Ontwikkelingsdysfasie. Antwerpen: Garant.

38