Beperkende wet en regelgeving

Vanuit de praktijk blijkt dat de spelregels een belangrijke invloed kunnen hebben op het verloop van de transitie en de haalbaarheid van de doelstellingen. In de volgende paragraaf wordt de wet- en regelgeving beschreven waar men het meest tegenaan loopt in de huidige discussie.

Een van de zaken die het meest opvalt en eigenlijk de gehele energietransitie kan laten stilstaan, is dat de gemeente momenteel geen juridische kracht heeft om de transitie door te drukken en de aardgasaansluiting te ontzeggen. Er is momenteel geen sprake van juridische middelen waarmee de gemeente het gebruik van gas kan opzeggen, dit geldt momenteel nog als een recht gekoppeld aan een woning (persoonlijke communicatie, Erik Maessen, 24-04- 2019). Als gevolg zijn de zekerheid en haalbaarheid omtrent planvorming in het geding. Daarmee wordt ook direct de haalbaarheid van de doelstelling pilot wijken Bottendaal en Hengstdal aardgasvrij in 2035 bedreigd. Binnen de werkgroepen wordt duidelijk dat het afsluiten van de gasaansluitingen een tijdrovend proces is waar niet gehaast kan worden. Bewoners moeten de ruimte krijgen alternatieven te zoeken (Eigen observatie, 21-03-2019).

39

Een tweede punt dat gezien wordt is dat zowel woningcorporatie als ook netbeheerder gebonden wordt door maatschappelijke taken die zij heeft vanuit het rijk. In dialoog met Woonwaarts wordt duidelijk dat zij hierdoor beperkt wordt binnen de planontwikkelingen van alternatieven voor gas als verwarmingsmethode. Als corporatie geeft zij aan op de korte termijn plannen te willen richting de toekomst en niet te willen afwachten, maar veel alternatieven worden te complex of niet mogelijk door de beperkingen die hen zijn opgelegd (Dico van Verseveld, 15-05-2019). Momenteel onderzoekt de Woonwaarts de mogelijkheid van pilot projecten en wilt deze op de korte termijn opzetten afhankelijk van de doorrekeningen en haalbaarheid. Een zelfde situatie als Woonwaarts maakt netbeheerder Liander mee, zij geeft aan dat de wettelijke taak van de netbeheerder betreffen het elektriciteitsnetwerk en het gasnetwerk. Voor de toekomst lijkt veel potentie juist te zitten in warmtenetten en er is ook sprake van veel ontwikkeling op dit terrein, maar wettelijk gezien is dit geen opgave voor de netbeheerder (persoonlijke communicatie, Stef Aerts, 06-05-2019. De netbeheerder ziet hier wel veel ontwikkelingen en wilt ook graag hun maatschappelijk taak voor het beheer van gas en elektra verbreden met warmtenetwerken.

5.3 Discours

Wat duidelijk is geworden in de loop van dit onderzoek is dat de opzet van de energietransitie in Nijmegen geïnitieerd is vanuit de rijksoverheid. Zij is het gevolg van veel politieke dynamiek waaruit de doelstelling Nederland aardgasvrij 2050 is voortgekomen. De gehele dialoog heeft dan ook een politieke bodem maar daarbinnen zijn wel een aantal discours te beschrijven. Een van de voornaamste discours die men tegenkomt in dit proces is de duidelijke inzet van de gemeente op burgerparticipatie. Voor het procesverloop van de energietransitie in Nijmegen is specifiek gekozen voor een traject waarbij burgers vanaf een vroeg stadium betrokken worden. Zij heeft een centrale rol binnen de overlegtafels en kan daarbinnen veel inbreng leveren. In beide wijken is er sprake van dit actieve beleid om zoveel mogelijk burgers te betrekken en aan te haken. De onderbouwing hiervoor vanuit de gemeente is dat om een project als de energietransitie tot een goed einde te brengen de burger aangehaakt zal moeten zijn (persoonlijke communicatie, Erik Maessen, 24-04-2019). Een tweede oorzaak hiervoor valt te halen uit de politiek waar het rijk de opgave voor de energietransitie doorgeeft aan de gemeente en daarbij stelt dat de bewoners actief moeten worden meegenomen. De gezamenlijke aanpak vereist samenwerking tussen overheid, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties.

De toenemende rol van de burgerparticipatie wordt in zowel Bottendaal als Hengstdal gevonden. Opvallend in de praktijk is dat het toepassen van burgerparticipatie minder verloopt dan vanuit de nationale overheid wordt voorgesteld. Partijen zijn sterk zoekend naar hoe zij moeten om gaan met deze nieuwe rol voor de bewoners. Zowel bewoners zelf, gemeente en woningcorporatie geven aan dat de rol die bewoners spelen binnen het transitieproces nog niet volledig duidelijks is. Gemeente geeft aan dat het uiteindelijke besluit bij de gemeente ligt. Bewoners hebben geen zekerheid in hoeverre hun bijdrage wordt meegenomen en vanuit woningcorporatie Woonwaarts wordt aangegeven dat een groep bewoners geen gelijke gesprekspartner is. Onduidelijk is nu ook nog in hoeverre de bijdrage van bewoners reikt binnen de energietransitie en hoe deze gedurende het proces standhoudt.

40

Een tweede discours wat duidelijk naar voren komt binnen beide wijken is duurzaamheid. Binnen Nijmegen blijkt milieubesef en omgang met het klimaat een belangrijk thema te zijn. Dat is terug te zien aan de politieke kleur die de stad heeft. Het thema duurzaamheid is daarbij te onderscheiden bij zowel bewoners als ook andere partijen binnen de energietransitie. Klimaat besef en hoe wij daar als mensen mee om gaan heeft bij bedrijfsvoering maar ook bij de mensen thuis een duidelijk thema gevormd. In de discussies binnen de werkgroepen zijn zorgen omtrent het energieverbruik en de kosten te duiden (Eigen observatie, 05-03-2019). Bij zowel Talis als ook Woonwaarts is duurzaamheid recentelijk een centraal thema geworden binnen de bedrijfsvoering, waaraan veel aandacht wordt besteed. Vanuit de gemeente wordt milieubewustzijn en duurzaam omgaan met de energie gebruikt als een van de beweegreden voor het initiëren van de energietransitie. Het is een centraal thema geworden binnen geheel Nederland maar met name ook binnen het transitieoverleg in beide wijken Bottendaal en Hengstdal.