Er zijn op het moment van schrijven bij ruim 60.550 Belgen (0,5%) een besmetting met het coronavirus vastgesteld126. De eerste coronagevallen zouden al in januari 2020 in België zijn geweest. De eerste officiële besmetting werd vastgesteld op 3 februari 2020. In de loop van maart klom het aantal besmettingen snel om te pieken op 10 april met 2.319 besmettingen op 1 dag.
Dat was bijna 4 weken na de start van de lockdown. Nadien daalt het aantal besmettingen tot 74 op 19/06/2020127.
124 Ruwe data geconsulteerd op 20/6, Sciensano. Antistoffendata: eind mei. Het is evenwel moeilijk een precies beeld te krijgen van de coronaverspreiding in België, omdat tests hun beperkingen hebben en omdat er weinig getest werd (deel B.3). Vreemde data rond hospitalisaties: 19/6: 17.702; 20/6: 17.620.
125 Ruwe data sciensano, 20/6, antistoffendata gerelateerd aan bevolkingsdata. Het epidemiologisch rapport maakt melding van 689.075 en 367.000 tests, samen 1.056.075, maar het is onduidelijk hoe dit zich verhoudt tot de ruwe data die maar optellen tot 828.271 tests.
126 Sciensano, 18/6/2020;
https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/Meest%20recente%20update.pdf
56 Figuur 41: Het aantal vastgestelde besmettingen per dag piekt in de eerste helft van april128
Bloedonderzoek bij enkele duizenden Belgen leerde dat in maart 2,1% van de Belgen antilichamen129 heeft tegen het coronavirus. In mei was dat 6,9%, wat doet vermoeden dat er ongeveer 800.000 Belgen met het virus besmet raakten (Figuur 42). Dat wil zeggen dat er voor elke gekende besmette Belg 12 niet-gekende besmette Belgen zijn. Deze inschatting is vermoedelijk een onderschatting130 o.a. omdat
• het bloedonderzoek enkel niet-cases onderzocht;
• Net besmette mensen nog geen antistoffen in hun bloed hebben;
• Sommige besmette mensen geen antistoffen (meer) in hun bloed hebben.
Het lockdowneffect lijkt in de metingen van 20-26/4 zichtbaar, 5 weken naar de start van de lockdown (Figuur 43).
128 Sciensano, data van 10/6/2020
129 De Standaard (26/05/2020). Nog geen tien procent van gezondheidswerkers heeft antistoffen tegen sars-CoV-2. https://www.standaard.be/cnt/dmf20200526_04972011 ; De Morgen - verwijzend naar onderzoek
UAntwerpen, (7/5/2020). 6 procent van Belgen heeft antistoffen tegen coronavirus.
https://www.demorgen.be/nieuws/6-procent-van-belgen-heeft-antistoffen-tegen-coronavirus~bda06566/ ; Het Nieuwsblad (5/6/2020), Nog geen 7 procent van de Belgen heeft antistoffen tegen coronavirus, en dat is goed maar ook slecht nieuws. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200605_04982141 ; Sciensano, 25/4/2020, https://www.sciensano.be/nl/pershoek/43-procent-van-de-belgische-bevolking-heeft-antistoffen-tegen-het-coronavirus. De antistoffen werden om ongeveer de twee weken gemeten in 1000 à 3000 bloedstalen
130 Sereina et al. (9/6/2020). Seroprevalence of IgG antibodies against SARS coronavirus 2 in Belgium – a prospective cross-1 sectional study of residual samples
https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.06.08.20125179v1.full.pdf 0
500 1000 1500 2000 2500
2020-03-01 2020-03-08 2020-03-15 2020-03-22 2020-03-29 2020-04-05 2020-04-12 2020-04-19 2020-04-26 2020-05-03 2020-05-10 2020-05-17 2020-05-24 2020-05-31 2020-06-07
aantal nieuwe gevallen per dag
VL WA BR GG
57 Figuur 42: Aandeel Belgen met antistoffen blijft stijgen131
Seroprevalentie
30/mrt 2,1%
5/apr 2,9%
14/apr 4,3%
26/apr 6,0%
25/mei 6,9%
Figuur 43: Antistoffentest vond 7% besmette Belgen132
In internationaal perspectief, in verhouding tot het aantal inwoners, is België een zwaar door corona getroffen land. Vergelijkingen op landenbasis kunnen evenwel een vertekend beeld geven als in andere, grotere, landen enkel bepaalde regio’s (bv. Noord-Italië, Madrid, NY City) zwaar getroffen werden, door de manier waarop er wordt geteld (soms enkel als er een positieve test was, zonder de woonzorgcentra, …), enz.
131 Op basis van https://www.sciensano.be/nl/pershoek/43-procent-van-de-belgische-bevolking-heeft-antistoffen-tegen-het-coronavirus en https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.06.08.20125179v1.full.pdf.
132 Rapportages https://www.sciensano.be/nl/pershoek/43-procent-van-de-belgische-bevolking-heeft-antistoffen-tegen-het-coronavirus en https://www.medrxiv.org/content/10.1101/2020.06.08.20125179v1.full.pdf. Vóór 30/3 werden geen resultaten van antistoffentesten teruggevonden.
Het is wellicht nog te vroeg om het effect van (alle) versoepelingen in de antistoffentesten (eventueel) te kunnen zien. Het duurt enkele weken eer deze positieve resultaten geven (deel B.3)
792.992
0 100.000 200.000 300.000 400.000 500.000 600.000 700.000 800.000 900.000
2020-03-01 2020-03-08 2020-03-15 2020-03-22 2020-03-29 2020-04-05 2020-04-12 2020-04-19 2020-04-26 2020-05-03 2020-05-10 2020-05-17 2020-05-24 2020-05-31
aantal Belgen
antistoffen-inschatting bevestigd coronageval
Lockdown Versoepeling1 Versoepeling1b Versoepeling2
58 Figuur 44: België kent tov buurlanden relatief veel besmettingen per capita133
Data- en onderzoeksvragen 8
• Hoe evolueren recente cijfers, ook ten opzichte van het buitenland?
• Hoe komt het dat het aantal besmettingen pas 4 weken na de lockdown piekt als symptomen na 5 à 7 dagen verschijnen en na ongeveer 14 dagen tot opname zouden leiden? Gaat het dan over nog veel extra besmettingen binnen het gezin (naast eventuele besmettingen bij mensen die nog werken, naar de winkel gaan?
• Hoeveel ‘actieve’ besmette personen zijn er (dus hoeveel mensen zijn er op de diverse momenten actief besmettelijk?)? Hoe evolueerde dit? Hoeveel waren er in quarantaine?
• Hoe worden data van diverse testen gecombineerd? Worden besmette gevallen op naam bijgehouden? Zijn er dubbeltellingen mogelijk tussen PCR-testen en serologische testen? Worden positieve gevallen uit de steekproeven met de serologische gevallen meegeteld bij de coronagevallen?
• Hoeveel gevallen hebben diabetes, voorgaande longproblemen, …? Wat zijn opnamecijfers en overlijdenscijfers voor specifieke risicoprofielen?
• Hoeveel doden, besmettingen, opnames zouden er zijn geweest indien men het virus had laten woeden?
• Voor welke periode geeft het antistoffenbeeld de meting (2 weken ervoor)? Hoe komt het dat het lockdowneffect pas 5 weken na de lockdown zichtbaar is in antistoffenmetingen?
• Zijn er betrouwbare vergelijkingen tussen zwaar getroffen regio’s?
17.620 opnames
17.620 Belgen, waarvan 9.666 Vlamingen, werden met COVID-19 gehospitaliseerd, waarvan er 16.771 resp. 9.211 ondertussen het ziekenhuis mochten verlaten134. De piek in de bezetting van de ziekenhuiscapaciteit was in de eerste helft van april (Figuur 46, Figuur 47, Figuur 48).
Er lijkt geen publieke informatie te zijn over het aantal mensen dat in totaal op intensieve zorgen verzorgd werd135. Wel is duidelijk dat de bezetting op intensieve aanzienlijk hoger was dan de 500 tot 700 patiënten op intensieve zorgen (IZ) die begin maart nog het worst case scenario
133 Our world in data, geconsulteerd op 29/5/2020. https://ourworldindata.org/coronavirus
134 Sciensano op 10/6/2020
135 Sciensano ruwe data (https://epistat.wiv-isp.be/covid/) vermelden per dag de bezetting, maar niet de ‘in’ en
‘out’ bij intensieve zorgen.
59
waren136. Vanaf eind maart was de IZ-bezetting 35 dagen onafgebroken hoger dan 700, met een maximum van 1.285 op 8/4. Gedurende 23 dagen lagen meer dan 1.000 mensen op intensieve zorgen137.
Figuur 45: Ziekenhuisopnames en ontslagen138
VL WA BR BE
In ziekenhuis 9.666 5.301 2.653 17.620 Uit ziekenhuis 9.211 4.820 2.740 16.771
Figuur 46: Op de piek liggen bijna 6000 Belgen in het ziekenhuis en bijna 1300 op intensieve zorgen139
136 Het Nieuwsblad (3/3/2020). Viroloog Steven Van Gucht: “500 tot 700 mensen op intensive care in worstcasescenario”. https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20200303_04874254,.
137 Op basis van ruwe data sciensano, data geconsulteerd op 11/6/2020.
138 Sciensano op 9/6/2020
139 Sciensano op 15/5/2020 0
1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000
15/mrt 17/mrt 19/mrt 21/mrt 23/mrt 25/mrt 27/mrt 29/mrt 31/mrt 2/apr 4/apr 6/apr 8/apr 10/apr 12/apr 14/apr 16/apr 18/apr 20/apr 22/apr 24/apr 26/apr 28/apr 30/apr 2/mei 4/mei 6/mei 8/mei 10/mei 12/mei
in ziekenhuis Verlaters Binnenkomers in ICU beademd
60 Figuur 47: Op piek waren er 600 opnames per dag, op 9/6 nog 24140
Figuur 48: Half mei is het aantal nieuwe opnames ongeveer zoveel als half maart141
In ziekenhuis Verlaters Binnenkomers in ICU hartlongmachine beademing
15/mrt 266 18 71 54 1 32
16/mrt 370 14 90 79 1 51
17/mrt 497 31 123 100 3 66
18/mrt 650 48 183 131 4 88
19/mrt 844 49 212 165 4 115
20/mrt 1.099 55 295 228 7 168
21/mrt 1.384 74 332 290 6 200
22/mrt 1.646 61 290 322 8 239
23/mrt 1.883 82 278 385 6 286
24/mrt 2.140 115 434 474 8 322
25/mrt 2.721 128 540 612 10 422
26/mrt 3.077 183 490 690 11 498
27/mrt 3.650 205 575 789 16 579
28/mrt 4.089 296 629 867 20 656
29/mrt 4.480 169 545 942 19 709
30/mrt 4.897 168 478 1.021 20 786
31/mrt 4.989 436 553 1.088 24 834
1/apr 5.220 363 584 1.144 29 906
2/apr 5.383 377 568 1.205 28 916
3/apr 5.513 375 504 1.245 31 985
4/apr 5.531 504 499 1.261 31 1.002
5/apr 5.620 235 358 1.267 37 1.013
6/apr 5.759 171 314 1.260 38 999
7/apr 5.715 524 490 1.276 45 1.008
8/apr 5.616 483 459 1.285 46 994
140 Sciensano op 10/6/2020, zwevend 7 daags gemiddelde toegevoegd om weekendeffecten in opnames en ontslagen uit te vlakken.
141 Sciensano op 15/5/2020
0 100 200 300 400 500 600 700
15/mrt 22/mrt 29/mrt 5/apr 12/apr 19/apr 26/apr 3/mei 10/mei 17/mei 24/mei 31/mei 7/jun in uit 7 per. Zw. Gem. (in) 7 per. Zw. Gem. (uit)
61 In ziekenhuis Verlaters Binnenkomers in ICU hartlongmachine beademing
9/apr 5.636 404 462 1.278 44 993
Van de mensen opgenomen op intensieve zorgen overleed een kwart tot een derde142. Een deel van de ontslagen patiënten zou naar verluidt blijvende gezondheidsschade hebben.
Data- en onderzoeksvragen 9
• Wat is de gemiddelde verblijfstijd in het ziekenhuis? De gemiddelde tijd aan de beademing? Zijn er leeftijdsverschillen? Verschillen tussen risicogroepen? Tussen ziekenhuizen?
• Hoeveel tijd na de start van de symptomen werd de patiënt opgenomen?
• Hoe is het ziekteverloop bij Belgische patiënten? Hoeveel weken/maanden zijn ze gemiddeld ziek? Welk percentage wordt ernstig ziek? Wie mild?
• Hoeveel mensen hebben op intensieve zorgen verbleven? Wat is het aandeel van opnames in intensieve zorgen tov het totaal aantal hospitalisaties?
• Wat is de blijvende gezondsheidsschade die wordt vastgesteld bij diverse types van patiënten? Zowel opgenomen patiënten als niet-opgenomen patiënten en asymptomatische gevallen? Hoe vertaalt zich dat in verloren gezonde levensjaren?
142 De Standaard (20/05/2020). Kwart patiënten op intensieve haalde het niet.
https://www.standaard.be/cnt/dmf20200519_04966065
62
Bijna 10.000 doden
9.696 overlijdens van Belgen, waarvan 4.866 Vlamingen, werden op het moment van schrijven toegeschreven aan het coronavirus143. Daarvan overleed 50% in een woonzorgcentrum en 49%
in het ziekenhuis144. Ter vergelijking:
• Ten opzichte van het aantal vastgestelde besmettingen (60.550) is dat 16%. Dit mortaliteitspercentage is een sterke overschatting omdat veel mensen niet getest werden.
De reële mortaliteit wordt geschat op 1,2%145 tot 1,4%146.
• Als 60% van de Belgen besmet zou zijn geweest, met een mortaliteit van 1,2% zouden er 8 keer meer doden zijn geweest (83.000). Als 80% van de Belgen besmet zou zijn geweest, met een mortaliteit van 1,4% zouden er 13 keer meer doden zijn geweest (129.000)147.
• Jaarlijks sterven normaal gezien ongeveer 108.000 Belgen, 297 per dag148.
• De afgelopen 3 decennia verloren ongeveer 2.700 Belgen hun leven aan het HIV-virus149.
• Belgische COVID-19 doden zouden 2,5% vormen van het aantal COVID-doden wereldwijd. België heeft daarmee de achtste plaats in de wereldwijde top van landen met het hoogste aantal doden (Figuur 49), al zijn er diverse vragen bij de internationale vergelijkbaarheid van deze cijfers (cf. supra)
143 Sciensano 20/6/2020.
https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/Meest%20recente%20update.pdf
144 Op basis van Sciensano,
https://covid-19.sciensano.be/sites/default/files/Covid19/Meest%20recente%20update.pdf, 11/6/2020.
145 Aantal overlijdens 9.636 gedeeld door 792.992 vermoedelijk besmette Belgen op basis van antistoffen resultaten.
146 Volgens Luc Bonneux, https://sociaal.net/opinie/coronastrijd-gaat-ten-koste-van-volksgezondheid/
147 Ruwe berekening. 60% tot 80% besmetting uit bv. Top-expert: “Coronavirus kan 60 procent van de
wereldbevolking besmetten” 11/2/2020, https://www.welingelichtekringen.nl/gezond/1518250/coronavirus-kan-60-procent-van-de-wereldbevolking-besmetten.html
148 Eurostat, 2017.
149 Sciensano (31/12/2017). Jaarrapport HIV-Aids 2017. https://www.sciensano.be/sites/www.wiv-isp.be/files/jaarrapport_hiv-aids_2017_7web.pdf
63 Figuur 49: België zou plaats 8 hebben in wereldwijde top 20 van COVID-19-doden150
Doden aandeel 1 United States of
America 106.051 27,7%
2 The United
Kingdom 39.728 10,4%
3 Italy 33.601 8,8%
4 Brazil 31.199 8,1%
5 France 28.964 7,6%
6 Spain 27.940 7,3%
7 Mexico 10.637 2,8%
8 Belgium 9.522 2,5%
9 Germany 8.581 2,2%
10 Iran (Islamic
Republic of) 8.012 2,1%
11 Canada 7.414 1,9%
12 India 6.075 1,6%
13 Netherlands 5.977 1,6%
14 Russian
Federation 5.384 1,4%
15 Peru 4.767 1,2%
16 China 4.645 1,2%
17 Turkey 4.609 1,2%
18 Sweden 4.542 1,2%
19 Ecuador 3.486 0,9%
20 Pakistan 1.770 0,5%
Overig 29.963 7,8%
Totaal 382.867 100,0%
Figuur 50: België zou relatief veel COVID-19 doden per mio inwoners tellen151