Behoefte aan (juridische) hulpverlening

Vrijwel alle slachtoffers hebben behoefte aan steun. Het is bijna onmogelijk om een ingrijpende gebeurtenis zoals seksueel misbruik alleen te verwerken. De meeste slachtoffers hebben vol-doende steun bij hun partner en familie. Daarnaast kunnen veel slachtoffers terecht bij hun vrienden of bijvoorbeeld bij hun kerkgenootschap. Sommige slachtoffers geven aan dat zij geen behoefte hebben aan steun of advies van hun partner, familie of vrienden, omdat zij al hulp van een professional ontvangen of juist graag willen ontvangen. Een vrij grote groep zoekt hulp bij een professional (13 keer genoemd).

Alle 25 slachtoffers geven aan dat zij door de politie gewezen zijn op Slachtofferhulp. Alle slachtoffers op 2 na hebben ook de folder van Buro Slachtofferhulp mee naar huis gekregen.

Een vrouw van 28 jaar heeft aangifte gedaan van incest door haar schoonvader bij haar twee dochters.

Inmiddels heeft er een studioverhoor plaatsgevonden. Hiernaast moeten nog getuigenverklaringen worden afgenomen en daarna zal de aanhouding volgen. Ze zegt: “Het gaat allemaal veel te langzaam, ik kan nu nog niks tegen mijn schoonmoeder zeggen”. Een medewerker van Slachtofferhulp is bij haar thuis ge-weest. “Eerst vond ik het niet nodig, de meiden hadden meer hulp nodig. Maar nu is mijn moeder ook plotsklaps op 45 jarige leeftijd overleden. Ik zie het hierdoor helemaal niet meer zitten. Ik heb nu onver-wachts toch veel aan het contact met Slachtofferhulp.”

Ongeveer de helft van de slachtoffers maakt geen gebruik van Buro Slachtofferhulp, bijvoor-beeld omdat zij geen behoefte hebben aan deze hulp (6 keer genoemd) of omdat zij elders al hulp krijgen (6 keer genoemd). Soms wordt het slachtoffer na enkele contacten met Buro Slachtofferhulp doorverwezen naar een gespecialiseerde therapeut of naar bijvoorbeeld de FIOM. De respondenten die gebruik gemaakt hebben van de diensten van Buro Slachtofferhulp zijn hier tevreden over.

De politie heeft 6 slachtoffers daarnaast gewezen op andere mogelijkheden zoals het RIAGG, de huisarts en praatgroepen.

In de schriftelijke enquête gaven drie slachtoffers aan dat zij door de politie niet op de JOS-advocaat gewezen zijn. Tijdens het interview met twee van hen bleek er sprake te zijn van een misverstand. Gedurende het gesprek werd namelijk duidelijk dat zij door de politie naar ‘een advocaat’ verwezen waren. Deze advocaten bleken in beide gevallen deel te nemen aan het JOS-piket. Voor deze slachtoffers was dus niet duidelijk dat de politie hen had verwezen naar een gespecialiseerde advocaat. Wellicht geldt hetzelfde voor de respondent die niet aan een telefonisch interview wilde meewerken.

Van de slachtoffers die telefonisch bereikt zijn is één niet door gegaan met de JOS-advocaat. Hiervoor gaf zij als reden: “Het is wat de politie noemt een één op één zaak, het is zijn verklaring tegenover die van mij, dus had het inschakelen van een advocaat weinig zin”.

Het idee achter het JOS-project is, kort samengevat, het versterken van de rechtspositie van slachtoffers van zedendelicten door hen al direct in het begin van de procedure door een ge-specialiseerde advocaat juridisch te laten adviseren. Aan de respondenten is gevraagd wat zij hiervan vinden. Zonder uitzondering vinden zij het een goed idee. Natuurlijk is hen vervolgens gevraagd waarom zij dat vinden. Zij motiveren hun antwoord als volgt:

- “Slachtoffers weten vaak maar weinig van regels en wetten, zij hebben geen zicht op hun moge-lijkheden, nu laten zij die nog snel onbenut” (9 keer genoemd);

- “Een misdadiger krijgt vaak meer aandacht, het is dus goed dat een slachtoffer nu ook gesteund wordt anders sta je als slachtoffer maar in de kou” (7 keer genoemd);

- “Deze advocaten hebben een specialisme en dat maakt dat slachtoffers de advocaat gemakke-lijker in vertrouwen nemen” (4 keer genoemd);

- “Ook het slachtoffer is nu beter voorbereid op een rechtszaak” (3 keer genoemd);

- “Wanneer een slachtoffer zelf een advocaat moet gaan zoeken in een voor haar onbekende wereld dan is de drempel vaak te hoog” (1 keer genoemd).

Een vrouw zegt over het JOS-aanbod: “Het is een prima idee om de positie van zedenslachtoffers te ver-sterken. En dat moet gebeuren door bijzondere advocaten. Je komt geen aangifte van een gestolen fiets doen. De problematiek is lijfelijk, persoonlijk en intiem. Niet alle mensen en dus ook niet alle advocaten hebben hiervoor een antenne.”

Aan de respondenten is ook gevraagd of ze weten in welke gevallen er met name behoefte zal zijn aan een JOS-advocaat. Een ruime meerderheid (17 personen) vindt dat iedereen die slachtoffer is van seksueel geweld behoefte kan hebben aan een JOS-advocaat. Sommigen benadrukken dat ook wanneer het een zaak is met weinig bewijs, het zinvol kan zijn dat een advocaat een slachtoffer bij kan staan tijdens een rechtszaak. Vier personen noemen slachtof-fers die er ten gevolge van het delict geestelijk aan onderdoor gaan, drie personen slachtofslachtof-fers van ernstige delicten met lichamelijk contact. Een respondent denkt dat de behoefte aan een JOS-advocaat af zal hangen van de ernst van het delict.

De kosten van rechtshulp zijn afhankelijk van het inkomen van het slachtoffer. Het eerste ge-sprek met de JOS-advocaat is in ieder geval gratis. Het kan zijn dat mensen afhankelijk van hun inkomen voor de vervolggesprekken moeten betalen. Drie kwart van de respondenten is van mening dat als je de dader gestraft wilt zien, dat je dan op zoek gaat naar een goede advocaat en dan spelen die kosten geen rol. Advocaten hebben slachtoffers in kansrijke zaken vaak ook uitgelegd dat de kosten voor de rekening van de verdachte zullen zijn wanneer zij winnen. De meeste mensen zijn begripvol, “Het is toch logisch dat je betaalt naar inkomen. Die advocaat doet geen liefdadigheidswerk”. Toch vindt een kwart (6 slachtoffers) dat de kosten voor het vervolg zeker een drempel opwerpen. Zij wijzen er ook op dat verdachten wel recht hebben op een advocaat. “Het mag niet zo zijn dat ik moet betalen en dat de dader kosteloos bijgestaan wordt door een advocaat.”

De slachtoffers vinden het over het algemeen prettig dat zij tijdens het informatiegesprek al wel wat informatie krijgen over de JOS-advocaat. Het is belangrijk dat goed duidelijk wordt gemaakt dat aan meer dan één gesprek misschien kosten verbonden zijn, merkt een van de responden-ten op.

Eén respondent geeft aan dat zij alvorens aangifte te hebben gedaan al een JOS-folder heeft gekregen. Alhoewel dit dan niet volgens de afgesproken procedure is gegaan, heeft het voor haar een positief effect gehad: “Volgens mij kreeg ik de folder van de JOS-advocaat na het informatiegesprek en dat vond ik een goed initiatief. De informatie in de folder neem je mee tijdens je bedenktijd om wel of geen aangifte te doen.”

Eén andere respondent geeft aan dat zij graag vóór de aangifte een gesprek met de JOS-advocaat had willen hebben, omdat zij dan met die informatie beter had kunnen overwegen of ze wel of geen aangifte zou doen. Een andere geïnterviewde vindt het de afweging om al dan geen aangifte te doen een taak van de recherche, niet van de advocaat.

Veruit de meesten vinden het een goed moment om na de aangifte het JOS-aanbod te doen. Eén respondent zegt: “Na het doen van de aangifte heb je een beslissing genomen, en daar kan je dan verder mee.” Vanaf het moment dat de aangifte op papier staat is er ook iets wezenlijks waar de advocaat mee aan de slag kan zeggen de meeste slachtoffers.

Een meisje van 16 jaar is van haar 13e tot 16e jaar seksueel misbruikt door een bekende. De politie heeft iedere relevante getuige en de verdachte in haar zaak gehoord en de rechtszaak zal binnenkort plaatsvin-den. Ze vindt het een goed idee dat de slachtoffers nu ook gesteund worplaatsvin-den. Toen zij voor het eerste gesprek bij haar advocaat kwam, had deze de aangifte al ontvangen. “Ik hoefde toen mijn verhaal gelukkig niet nog een keer te vertellen. De advocaat had alles van tevoren al kunnen lezen.”