4 Relatie met andere meetnetten
4.2 Bedreven Bedrijven Drenthe
De deelnemende landbouwbedrijven aan het project Bedreven Bedrijven Drenthe (nu genaamd: Duurzaam boer blijven in Drenthe) hebben tot doel het verder terugdringen van verliezen van nutriënten door beter gebruik te maken van de nutriëntenkringlopen binnen het bedrijf. Met het project Duurzaam Boer Blijven in Drenthe wordt gestreefd naar een duurzame en weerbare melkveehouderijsector. De meetlocaties op de bedrijven van Bedreven Bedrijven Drenthe zijn een onderdeel van het provinciaal bodemkwaliteitsmeetnet. Het meetnet van Bedreven Bedrijven Drenthe is verdeeld in een tweetal homogene deelgebieden, te weten:
- Grasland op madeveen, nat (4 meetlocaties);
- Grasland op podzol, droog (27 meetlocaties).
4.2.1 Nitraat in het bovenste grondwater
In figuur 4.19 is per meetlocatie van het meetnet Bedreven Bedrijven Drenthe de langjarige gemiddelde nitraatconcentratie in het bovenste deel van het grondwater voor de periode 2002 - 2009 weergegeven. De meetresultaten voor de twee homogene deelgebieden zijn in verschillende kleuren weergegeven. Hieruit valt op te maken dat de nitraatconcentraties in het bovenste deel van het grondwater van landbouwgronden welke deelnemen aan het project Bedreven Bedrijven Drenthe lager zijn dan de waarnemingen in het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en
Elperstroom en het provinciaal bodemkwaliteitsmeetnet. Desalniettemin wordt nog voor bijna de helft van de meetlocaties van het homogene deelgebied grasland op
podzol de Nitraatrichtlijn van 50 mg.l-1 NO
3 overschreden (figuur 4.19). 0 25 50 75 100 125 150 grasland/madeveen grasland/podzol EU-norm Nitraatconcentratie (mg.l-1 NO3)
Figuur 4.19 Langjarige gemiddelde nitraatconcentraties (periode 2002 - 2009) in het bovenste grondwater voor alle meetlocaties van het bodemkwaliteitsmeetnet ten behoeve van Bedreven Bedrijven Drenthe.
In tabel 4.2 zijn de gemiddelde nitraatconcentraties in het bovenste grondwater voor de twee overlappende homogene deelgebieden (grasland op podzol en grasland op madeveen) van het meetnet Bedreven Bedrijven Drenthe en het bodemkwaliteits- meetnet Drentsche Aa en Elperstroom voor de periode 2002 - 2009 weergegeven. Uit tabel 4.2 blijkt dat de nitraatconcentraties voor het homogene deelgebied grasland op podzol voor de waarnemingen in het meetnet van de Bedreven Bedrijven Drenthe significant lager zijn dan voor de waarnemingen in het meetnet Drentsche Aa en Elperstroom en het gemiddelde ligt voor deze periode net onder de Nitraat-
richtlijn van 50 mg.l-1 NO
3.
Tabel 4.2 Gemiddelde nitraatconcentraties in het bovenste grondwater (periode 2002 - 2009) voor de twee homogene deelgebieden van het meetnet Bedreven Bedrijven Drenthe en het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom. Het aantal waarnemingen per homogeen deelgebied staat tussen haakjes weergegeven.
Meetnet Bedreven Bedrijven Drenthe Meetnet Drentsche Aa en Elperstroom Homogeen deelgebied mg.l-1 NO3 mg.l-1 NO3 Grasland op podzol 46,7 (27*) 78,9 (15) Grasland op madeveen 3,0 (4) 0,5 (7)
* Negen meetlocaties in de periode 2002 - 2003; 24 meetlocaties in het jaar 2004; 27 meetlocaties in de periode 2005 - 2009.
In figuur 4.20 en 4.21 zijn de gemiddelde nitraatconcentraties voor het bodem- kwaliteitsmeetnet Bedreven Bedrijven en het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom voor de periode 2002 - 2009 voor respectievelijk het homogene deelgebied grasland op podzol en grasland op madeveen weergegeven.
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 0 50 100 150 200 250 300 350
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA EU-norm
Nitraatconcentratie (mg.l-1 NO3)
grasland op podzol
Figuur 4.20 Nitraatconcentraties in het bovenste grondwater voor het homogene deelgebied grasland op podzol voor Bedreven Bedrijven en het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom (DRAA).
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 0 5 10 15 20 25
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA EU-norm
Nitraatconcentratie (mg.l-1 NO3)
grasland op madeveen
Figuur 4.21 Nitraatconcentraties in het bovenste grondwater voor het homogene deelgebied grasland op madeveen voor Bedreven Bedrijven en het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom (DRAA).
Uit de meetresultaten van het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom valt op te maken dat de meeste waarnemingen van nitraatconcentraties in het boven-
ste grondwater voor de periode 2002 - 2009 boven de Nitraatrichtlijn van 50 mg.l-1
NO3 zijn (figuur 4.20). De waarnemingen op de bedrijven van Bedreven Bedrijven
echter zijn voor de meeste jaren lager dan de Nitraatrichtlijn. Alleen de waarnemin- gen in het meetjaar 2007 liggen significant boven de Nitraatrichtlijn (figuur 4.20). Hieruit blijkt dat het optimaliseren van de nutriëntenkringlopen op bedrijfsniveau stikstofverliezen naar het grondwater verkleint.
Uit figuur 4.21 valt op te maken dat de waarnemingen op madeveen ver beneden de norm van de Nitraatrichtlijn blijven, zowel voor bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom als het bodemkwaliteitsmeetnet Bedreven Bedrijven.
4.2.2 Fosfaat in de bodem
In figuur 4.22 is per meetlocatie van het bodemkwaliteitsmeetnet Bedreven Bedrijven de langjarige gemiddelde fosfaatparameters in de bodem voor de twee meetjaren 2004 en 2008 weergegeven. De meetresultaten voor de twee homogene deelgebieden zijn in verschillende kleuren weergegeven.
0 25 50 75 100 125 grasland/madeveen grasland/podzol grenswaarde P-Al-getal (mg/100g P2O5) 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 grasland/madeveen grasland/podzol Fosfaatverzadiging zandgronden Fosfaatverzadiging (-) 0 1000 2000 3000 4000 grasland/madeveen grasland/podzol Totaal-fosfor (mg.kg-1 d.s.)
Figuur 4.22 Langjarige gemiddelde P-Al-getal (boven), fosfaatverzadiging (midden) en totaal-fosfor (onder) in de bodem voor alle meetlocaties van het meetnet van Bedreven Bedrijven Drenthe.
Uit figuur 4.22 valt op te maken dat nog relatief hoge waarnemingen van fosfaat in de bodem voor de bedrijven van Bedreven Bedrijven Drenthe wordt gedaan. Wat hierbij een rol kan spelen is het relatief lage aantal waarnemingen in het meetjaar 2008. Hierdoor kan het gemiddelde wat hoger komen te liggen dan met een evenredig aantal waarnemingen in het laatste meetjaar.
In figuur 4.23, 4.24 en 4.25 zijn de gemiddelde fosfaatparameters (P-Al-getal, fosfaatverzadiging en totaal-fosfor in de bodem) voor het meetnet Bedreven Bedrijven en het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom voor de periode 2004 - 2008 weergegeven. Uit deze figuren valt het volgende op te maken:
- De gemiddelde ‘startwaarden’ voor de fosfaatparameters in 2004 zijn voor de
meetlocaties op Bedreven Bedrijven significant hoger dan de gemiddelde meet- waarden voor dezelfde homogene deelgebieden in het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom. Alleen voor totaal-fosfor in de bodem voor het homogene deelgebied grasland op madeveen is de gemiddelde startwaarde gelijk aan de gemiddelde meetwaarde in het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom.
- Voor de fosfaatparameters P-Al-getal en fosfaatverzadiging van de bodem is een
sterke afname van 2004 tot 2008 waar te nemen. De gemiddelde meetwaarde voor deze fosfaatparameters in 2008 is vergelijkbaar met de gemiddelde meet- waarde voor het meetjaar 2006 voor dezelfde homogene deelgebieden in het bodemkwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom (figuur 4.23 en 4.24). Echter, aan de scherpe daling van het P-Al-getal en fosfaatverzadiging dienen wat kanttekeningen geplaatst te worden. Voor de podzolgronden daalt bijvoorbeeld
het P-Al-getal van 61 (mg P2O5 per 100 gram bodem) in 2004 naar 26 (mg P2O5
per 100 gram bodem) in 2008. Het P-Al-getal is gebaseerd op de bovenste 10 cm
van de bodem. Uitgaande van een bodemdichtheid van ca. 1300 kg.m-3 voor een
podzolgrond komen deze meetwaarden overeen met ca. 800 kg.ha-1 P
2O5 en
340 kg.ha-1 P2O5 in respectievelijk 2004 en 2008. Dit betekent dus een jaarlijkse
daling van het bodemoverschot met ruim 100 kg.ha-1 P2O5. Zulke getallen voor
graslanden zijn alleen haalbaar als volledig gestopt wordt met bemesting. Dit is niet aan de orde bij deze bedrijven. Omdat in het meetjaar 2008 er maar een beperkt aantal waarnemingen zijn (drie voor podzol, één voor madeveen) is het de vraag of de meetronde in 2008 voldoende representatief is voor het beschrijven van de fosfaattoestand op de locaties voor Bedreven Bedrijven in 2008.
- Voor de fosfaatparameters totaal-fosfor in de bodem neemt de gemeten hoeveel-
heid juist toe (figuur 4.25). Dit, tezamen met het feit dat het P-Al-getal juist daalt, duidt er op dat de verhouding mineraal en organisch fosfor is veranderd; name- lijk een afname van mineraal fosfaat (daling P-Al-getal) en een toename of constant blijven van de voorraad organische fosfor in de bodem.
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0 25 50 75 100 125
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA grenswaarde P-Al-getal (mg/100g P2O5) grasland op madeveen 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0 25 50 75 100 125
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA grenswaarde
P-Al-getal (mg/100g P2O5)
grasland op podzol
Figuur 4.23 Gemiddeld waargenomen P-Al-getal in de bodem voor het homogene deelgebied grasland op madeveen en grasland op podzol voor het bodemkwaliteitsmeetnet van Bedreven Bedrijven Drenthe en het bodem- kwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom (DRAA).
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA
Fosfaatverzadiging (-) grasland op madeveen 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA Fosfaatverzadiging zandgronden
Fosfaatverzadiging (-)
grasland op podzol
Figuur 4.24 Gemiddeld waargenomen fosfaatverzadiging in de bodem voor het homogene deelgebied grasland op madeveen en grasland op podzol voor het bodemkwaliteitsmeetnet van Bedreven Bedrijven Drenthe en het bodem- kwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom (DRAA).
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0 1000 2000 3000 4000
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA
Totaal-fosfor (mg.kg-1 d.s.) grasland op madeveen 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 0 250 500 750 1000
gemiddelde Bedreven Bedrijven gemiddelde meetnet DRAA
Totaal-fosfor (mg.kg-1 d.s.)
grasland op podzol
Figuur 4.25 Gemiddeld waargenomen totaal-fosfor in de bodem voor het homogene deelgebied grasland op madeveen en grasland op podzol voor het bodemkwaliteitsmeetnet van Bedreven Bedrijven Drenthe en het bodem- kwaliteitsmeetnet Drentsche Aa en Elperstroom (DRAA).