De discoursanalyse in hoofdstuk twee en de inhoudsanalyse in hoofdstuk drie hebben uitgewezen dat WIDM en de reisorganisaties een vergelijkbaar narratief over Georgië presenteren. In steden is er volgens beide media over het algemeen wel sprake van moderne en vernieuwende invloeden, al is het traditionele karakter niet geheel te ontkennen. Volgens zowel WIDM als de reisorganisaties is het hele land namelijk geworteld in tradities, wat voornamelijk zichtbaar is in dorpen en kleine steden gelegen op of nabij het platteland. Dit narratief van Georgië wordt overgebracht door middel
89 van twee verschillende vertellingen, namelijk een tekstuele en visuele vertelling. Zowel WIDM als de reisorganisaties dragen hiermee als het ware manieren aan om naar Georgië te kijken, wat geschaard kan worden onder de tourist gaze. Dit komt onder andere terug door het panorama en de flaneur als perspectieven te noemen.
Er zijn echter wel enkele verschillen aan te wijzen in de manieren waarop WIDM Georgië representeert en de manieren waarop reisorganisaties dit doen. De manier waarop WIDM de stad representeert verschilt namelijk van de manier waarop de reisorganisaties dit doen. Op de websites van de reisorganisaties wordt het diverse karakter van steden in Georgië meermaals aangehaald, waaronder door in de teksten te noemen dat er verschillende culturele en historische invloeden in het straatbeeld van Tbilisi zichtbaar zijn. Opvallend is dat WIDM geen aandacht besteed aan het verbeelden van deze diversiteit, zowel niet op tekstueel als op visueel niveau. Ook de manier waarop het traditionele platteland door beide media wordt gerepresenteerd verschilt van elkaar. De reisorganisaties benadrukken dat de regio Svanetië het meest traditionele deel van Georgië is, een regio waar de tijd stil lijkt te hebben gestaan door de eeuwenlange moeilijke bereikbaarheid. Hierdoor zijn vreemde mogendheden niet in staat geweest om door te dringen tot deze regio, waarmee de reisorganisaties duiden op de authenticiteit en de ‘echtheid’ van Svanetië. Daarnaast benadrukken de reisorganisaties dat de enkele vernieuwende elementen die zichtbaar zijn in de dorpen op het platteland alsnog geworteld zijn in een cultuur met oude tradities. WIDM beschrijft het traditionele karakter van het platteland op een andere manier, want de regio Svanetië maakt bij het programma namelijk geen deel uit van de locaties voor de opdrachten. Bij WIDM tonen de beelden de vervallen en verlaten staat van veel huizen en andere gebouwen in dorpen en afgelegen gebieden, maar ook de kandidaten laten het traditionele karakter niet buiten beschouwing wanneer ze zich bevinden op een locatie op of nabij het platteland.
Zowel uit de discoursanalyse van de afleveringen van WIDM als uit de inhoudsanalyse van de websites van de vijf reisorganisaties bleek de tourist gaze op verschillende manieren duidelijk naar voren te komen. In beide media droeg zowel de visuele als de tekstuele vertelling verschillende manieren van kijken naar een bestemming aan, met in het bijzonder het panoramabeeld en het perspectief van een flaneur. Deze “toeristische blik” die in WIDM en door reisorganisaties wordt gehanteerd, zorgt ervoor dat (potentiële) toeristen een bepaald verwachtingspatroon vormen van Georgië als toeristische bestemming. Met deze verwachtingen zetten ze
90 het land op een bepaalde manier neer en bestempelen ze bepaalde aspecten als typerend zijnde voor Georgië: de variatie in natuur, de gastvrijheid van de bevolking, polyfone muziek, het multiculturele en historische karakter, het mythische karakter, en de bourgondische eetcultuur. Bij WIDM komen niet alle aspecten terug, zoals het multiculturele karakter, het mythische karakter en de bourgondische eetcultuur, waaruit kan worden opgemaakt dat de reisorganisaties een beeld van Georgië vormen waarin meer typerende kenmerken naar voren komen. Om deze typerende beelden ook als stereotyperende beelden te beschouwen is echter niet terecht. Een beeld van iets of iemand moet volgens de stereotypetheorie van Berg namelijk aan verschillende criteria voldoen alvorens het gezien kan worden als stereotyperend. De meeste criteria zijn niet van toepassing op de manieren waarop WIDM en reisorganisaties Georgië representeren: de informatie is niet ahistorisch, de kenmerken die toebedeeld worden aan Georgië zijn wel vatbaar voor verandering, en het narratief over het land wordt niet herhaald door verschillende (massa)media.
Uit de bevindingen van de analyses blijkt dus dat WIDM en reisorganisaties eenzelfde narratief presenteren over Georgië als toeristische bestemming, en de stereotypetheorie van Berg wijst uit dat het beeld dat beide media presenteren niet gezien kan worden als een stereotiep beeld. Maar betekent dit ook dat Georgië niet wordt gerepresenteerd als Anders? Om hier antwoord op te kunnen geven kan de manier waarop Georgië zichzelf representeert als toeristische bestemming niet genegeerd worden. Want als Georgië een vergelijkbaar beeld van zichzelf aan toeristen presenteert, kunnen de manieren waarop WIDM en de reisorganisaties Georgië representeren dan nog wel gezien worden als het verbeelden van een Ander? Met andere woorden: is er dan wel sprake van het discours Oriëntalisme? Via de website Georgia Starts Here is het mogelijk een beeld te krijgen van de manieren waarop Georgië zichzelf presenteert als toeristische bestemming. Verschillende aspecten van het land worden hier uitgelicht, waaronder de culturele diversiteit van het land, de Georgische gastvrijheid, de eetcultuur, de “breathtaking” natuur en de polyfone muziek.227 De aspecten die benadrukt worden komen dus grotendeels
overeen met de aspecten die WIDM en reisorganisaties als typerend achten. Maar kan de manier waarop WIDM en reisorganisaties Georgië neerzetten dan wel worden beschouwd als een representatie van een Ander? Volgens het discours Oriëntalisme
91 houdt het representeren van een Ander in dat Westerlingen een representatief beeld creëren en rondcirculeren van de Ander, waarbij een tegenstelling van Wij tegenover Zij de wereld in wordt gebracht. Maar in deze casus lijkt Georgië dit beeld zelf te hebben gecreëerd, en onder andere via deze website laten ze deze representatie rondcirculeren. Het is aannemelijk dat WIDM en de reisorganisaties deze representatie hebben gebruikt voor hun eigen representatie van Georgië, wat maakt dat er geen sprake is van Oriëntalisme.
Het is echter mogelijk dat er meer schuilgaat achter de manier waarop Georgië zichzelf representeert als toeristische bestemming. Georgië kan namelijk ook de beslissing hebben gemaakt om in te spelen op het beeld dat Westerlingen van het land en zijn inwoners hebben. In de toeristische industrie komt het vaker voor dat mensen of landen zich aanpassen aan het verwachtingspatroon van toeristen, en veelal bevatten deze verwachtingen ook culturele en/of racistische stereotyperingen.228 Een
voorbeeld hiervan is de Mursi stam in Ethiopië, die door omstandigheden economisch afhankelijk is van de toeristen die hen bezoeken.229 Om zoveel mogelijk geld te
verdienen aan toeristen laat de stam zich fotograferen met veel ornamenten, waaronder beschilderde lichamen en grote en gedecoreerde lipplaten.230 Deze
ornamenten zijn echter niet representatief voor de manier waarop de mannen, vrouwen, en kinderen van de Mursi stam zich normaal kleden en decoreren, maar zijn uitgekozen om te voldoen aan de verwachtingen van de (westerse) toeristen die de stam bezoeken.231 Maar het blijft niet bij niet-representatieve ornamenten, want ook
de activiteiten worden aangepast op de toeristen.232 De activiteiten worden namelijk
door de Mursi stam in scène gezet en zijn als het ware een theatrale reproductie van de traditionele activiteiten.233 Een uitspraak van Maia Sidamonidze, hoofd van het
Bureau van Toerisme in Georgië, wijst op een mogelijke soortgelijke situatie in Georgië. Tegen Georgian Journal zei ze namelijk dat toeristen niet naar Georgië komen om Europa te zien, en dat Georgië die aspecten moet blootleggen die toeristen aantrekkelijk vinden aan het land.234 Deze uitspraak suggereert dat Georgië aan de
228 Urry, “Tourism, culture and social inequality.” 229 Hallett, “The Truth about Tribal Tourism.”
230 Hallett, “The Truth about Tribal Tourism”; LaTosky, “Images of Mursi women,” 130-141; Régi, “Tourism, leisure and work,” 6-7.
231 Hallett, “The Truth about Tribal Tourism”; LaTosky, “Images of Mursi women,” 130-134. 232 Régi, “Tourism, leisure and work,” 6-7.
233 Régi, “Tourism, leisure and work,” 6-7. 234 Patsuria, “Georgia changes its tourist image.”
92 hand van de verwachtingen van toeristen een nieuw toeristisch imago heeft gecreëerd en dus net als de Mursi inspeelt op dat wat toeristen aantrekkelijk achten. Dit kan als het ware gezien worden als een variant op de circle of representation, waarbij, in plaats van de toeristen, de toeristische bestemming er zelf voor zorgt dat een bepaald beeld van een bestemming rond blijft circuleren. Als Georgië zijn representatie heeft aangepast aan het verwachtingspatroon van toeristen, dan is er naar mijn mening wel sprake van Oriëntalisme, zij het in een gecompliceerde vorm. De manier waarop Georgië zichzelf representeert is dan namelijk gebaseerd op de verwachtingen van (westerse) toeristen, die het land volgens Sidamonidze niet als Europees beschouwen. De toeristen verwachten andere invloeden te zien, waarin het idee van Wij tegenover Zij zichtbaar is: Wij zijn westerse toeristen en Zij zijn het land met zichtbaar andere invloeden. Dit komt ook naar voren in de representaties van WIDM en reisorganisaties, waar de verschillende invloeden in Georgië, die tevens inzicht geven in de culturele positionering van het land, uitvoerig terugkomen op visueel en tekstueel niveau. In dit geval is het discours Oriëntalisme dus terug te zien in WIDM en bij reisorganisaties doordat zij de manieren waarop Georgië zichzelf als toeristische bestemming representeert overnemen, een representatie die op zijn beurt weer gebaseerd is op de verwachtingen van (westerse) toeristen.