In het Vlaams Natuurreservaat De IJzermonding gelden de gedragsregels opgelegd door artikel 35 van het decreet natuurbehoud.
Binnen de natuurreservaten is het verboden:
1° individuele of groepssporten te beoefenen;
2° gemotoriseerde voertuigen te gebruiken of achter te laten tenzij die nodig zijn voor het beheer en de bewaking van het reservaat of voor de hulp aan personen in nood;
3° keten, loodsen, tenten of andere constructies te plaatsen, zelfs tijdelijk;
4° de rust te verstoren of reclame te maken op welke wijze ook;
5° in het wild levende diersoorten opzettelijk te verstoren, vooral tijdens de perioden van voortplanting, afhankelijkheid van de jongen of overwintering en trek; ze opzettelijk te vangen of te doden; hun eieren opzettelijk te rapen of te vernielen of hun nesten, voortplantingsplaatsen of rust- en schuilplaatsen te vernielen of te beschadigen;
6° planten opzettelijk te plukken, te verzamelen, af te snijden, te ontwortelen of te vernielen of planten of vegetatie op welke wijze ook te beschadigen of te vernietigen;
7° opgravingen, boringen, grondwerkzaamheden of exploitatie van materialen te verrichten, welk werk ook uit te voeren dat de aard van de grond, het uitzicht van het terrein, de bronnen en het hydrografisch net zou kunnen wijzigen, boven- of ondergrondse leidingen te leggen en reclameborden en aanplakbrieven te plaatsen;
8° vuur te maken en afval te storten;
9° bestrijdingsmiddelen te gebruiken;
10° meststoffen te gebruiken, met uitzondering van de natuurlijke uitscheiding als gevolg van extensieve begrazing;
11° het waterpeil te wijzigen en op kunstmatige wijze water te lozen;
12° het terrein op geringe hoogte te overvliegen of er te landen met vliegtuigen, helikopters, luchtballons en andere luchtvaartuigen van om het even welke aard.
Op de naleving van deze gedragsregels wordt toezicht uitgeoefend door de natuurwachter.
Voor een overzicht van de bestaande recreatieve en educatieve voorzieningen baseren we ons op het bezoekersonthaalplan voor het VNR De IJzermonding, opgesteld door Westtoer in het kader van het project ‘IJzermonding Nieuwpoort’, tot stand gekomen met de steun van de Vlaamse Regering in het kader van het Kustactieplan 2000-2004 en in samenwerking met de toenmalige afdeling Natuur van het toenmalige Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap (Provoost 2005).
1.3.1. Externe bereikbaarheid, signalisatie en parkeerfaciliteiten
Het Vlaams natuurreservaat De IJzermonding is toegankelijk via vier toegangen:
(1) Toegang veerboot
Via een gratis voetveer, kan men vanaf de linkeroever ter hoogte van de parking op het Loodswezenplein, het natuurreservaat bereiken. In principe kan maximaal een twaalftal personen per keer worden overgezet, en dit het hele jaar door van zonsopgang tot zonsondergang, behalve bij slechte weersomstandigheden. De parking van het Loodswezenplein bevindt zich op 200 meter afstand en biedt plaats aan een paar honderd wagens. Met uitzondering van een paar voorlopige infopanelen op de rechteroever, aan de afsluiting van het natuurreservaat, is er geen onthaalinfrastructuur voorzien.
De toegang situeert zich op het scharnierpunt van de Zeedijk van Nieuwpoort-Bad en de vernieuwde wandel- en fietsas langs de havengeul, m.a.w. op een toeristisch knooppunt. Er is geen bewegwijzering naar de IJzermonding. Er is een bus- en tramhalte op circa 250 meter van de veersteiger langs de linkeroever van de IJzer.
(2) Toegang strand
Het natuurreservaat is ook toegankelijk vanaf het strand van Westende (Lombardsijde), ter hoogte van de zonevreemde militaire camping. De grens van het natuurreservaat wordt op het strand gemarkeerd door een palenrij, verbonden door touwen. Aan enkele palen hangen tijdelijke aanplakborden en er is tevens een folderkastje voorzien. Ter hoogte van de duinvoet werd in april 2005 een infoluifel geplaatst met een welkombord, een plattegrond en infopanelen over het strand en de duinen. Er zijn verder geen infrastructurele voorzieningen en geen parkeerfaciliteiten in de onmiddellijke omgeving.
De toegang ligt op circa anderhalve kilometer van de dorpskernen van Westende en Lombardsijde, en is omgeven door de restanten van zonevreemde en onvergunde kampeerterreinen. Vanuit Lombardsijde kan de strandtoegang worden bereikt via de Idyllelaan, een doorsteek door de ontruimde camping ‘Jacques Junior’, vanuit Westende-Bad via de Strandlaan. Op de N34 staat een wit/bruine wegwijzer (type F35) naar ‘Lombardsijde strand’. Er is geen verwijzing naar het natuurreservaat. Om het strand te bereiken moet men voorbij een slagboom met bord ‘private weg’. Er is een tramhalte bij Camping De Lombarde.
(3) Toegang Alexisstraat
In de zuidoostelijke hoek van het reservaat bevindt zich een toegangsweg die in verbinding staat met de Alexisstraat. Het gemotoriseerde verkeer wordt er tegengehouden door een rij afzetpalen. Er is geen parkeermogelijkheid voorzien, hoewel een viertal personenwagens zich langs de rand van de weg zouden kunnen parkeren. Naast een folderkastje, werd een infoluifel voorzien met een welkombord en een plattegrond. De Alexisstraat is een smalle lokale weg die de Hemmepolder ontsluit. De weg is ongeschikt om er gemotoriseerd verkeer van bezoekers aan te zuigen, maar vormt wel de toegangspoort voor fietsers die de Kustfietsroute volgen. Ook het dienstverkeer komt via deze toegang het natuurreservaat binnen. Er is geen signalisatie voorzien.
(4) Toegang parking Halve Maan
De parking op het einde van de Halve Maanstraat, langs de Novus Portusjachthaven, biedt plaats aan een 40-tal wagens. De parking maakt deel uit van een concessie van de afdeling Waterwegen Kust aan de Watersportkring van de Luchtmacht. Op de parking kunnen helikopters landen, wat niet verenigbaar is met de Europese en Vlaamse beschermingsstatuten van het aangrenzend natuurreservaat. Het helikopterverkeer veroorzaakt immers een sterke verstoring van de in het natuurgebied pleisterende en broedende vogels. Het op geringe hoogte overvliegen van natuurreservaten is krachtens het natuurbehouddecreet verboden. De toegang tot de parking geschiedt via de Halve Maanstraat of via de zuidelijke toegangsweg, die langs het Novus Portusdok loopt. De parking is niet bewegwijzerd. Het gebeurt geregeld dat mensen hun auto parkeren in de Halve Maanstraat, die leidt naar het ‘Mosselkot’. Dit leidt vaak tot een versperring van de toegangsweg tot het natuurreservaat voor dienstwagens. Er werden recent door de afdeling Kust opschikwerken uitgevoerd, waaronder een pad in dolomiet, een grasperk en een houten leuning. Het natuurreservaat is van op de parking bereikbaar via de toegangsweg langs het ‘Mosselkot’. Bezoekers worden verwelkomd met een infoluifel waarin een welkombord en een plattegrond werden opgehangen.
Gemotoriseerd verkeer wordt uit het reservaat geweerd via een sluis. Fietsers kunnen er wel door.
Externe bewegwijzering naar het natuurreservaat De IJzermonding, bij voorbeeld van op de N34, is onbestaand. Op geen enkele andere manier wordt de aandacht van de passant getrokken op het natuurreservaat. Er is ook geen aanduiding van parkeerplaatsen voor bezoekers.
1.3.2. Interne ontsluiting en toegankelijkheid voor specifieke doelgroepen
De interne ontsluiting van het natuurreservaat voor bezoekers gebeurt via één enkel pad, dat zich van noordwestelijke naar zuidoostelijke richting door het gebied slingert. Via de oostelijke strandtoegang bereikt men langs de duinreep/strand of via een betonnen dijk een recent aangelegde houten vlonderpadconstructie ter hoogte van de vuurtoren. Vervolgens leidt een deels overstoven asfaltweg van 2m breedte tot aan de havengeul. Een 250m lange asfaltweg langs de havengeul brengt de bezoekers tot bij de voormalige militaire strekdam in beton. Dit gedeelte is in principe enkel voor wandelaars en dienstvoertuigen toegankelijk. Een nieuw aangelegde fiets- en wandelweg, eerst in
beton (breedte: 5m) en vervolgens in gestabiliseerde dolomiet (breedte: 3,5m) leidt naar de ingang Alexisstraat. De verbinding met de parking Halve Maan verloopt via een graspad.
De bestaande paden bieden een variatie aan zichten en landschappen, maar laten niet toe binnen het natuurreservaat zelf een circuit te maken. Het gaat dus eigenlijk om een doorgaande route. Het wandel- en fietspad liggen grotendeels tussen het zeewerend duin van het natuurreservaat en de omheining van het aanpalende militaire domein. Het vergezicht op de IJzermonding is langs het nieuw aangelegde pad op heden beperkt tot één uitkijkpunt van op het zeewerend duin nabij de Alexisstraat.
Er zijn ook vergezichten via verscheidene doorkijken door het duin langs het voormalig tijdok en van op de behouden strekdam van dat voormalig tijdok.
De stadswandeling W2 van Nieuwpoort leidt langs het reservaat vanaf het strand, via de vuurtoren, naar het staketsel en het veer.
Fietsers rijden momenteel door heel het natuurreservaat, ook op plaatsen waar er eigenlijk geen fietspad voorzien is (ondermeer tot aan de vuurtoren, op het oosterstaketsel en zelfs op het strand, hoewel niet toegelaten).
De toegang voor andersvaliden is mogelijk op de verharde paden en vanaf de Alexisstraat. Via het strand, de parking Halve Maan en het veer is de toegang voor rolstoelgebruikers niet mogelijk. Er zijn verder ook geen speciale voorzieningen.
Het natuurreservaat wordt plaatselijk ontsierd door een aantal visueel storende elementen: hoge draadafsluitingen van het militaire domein (Kwartier Kamp Lombardsijde), waarvan vele in slechte staat, de aanwezigheid van militaire constructies, verroeste baggerbuizen, het ‘Mosselkot’ en omgeving, betonnen palen en resten prikkeldraad.
1.3.3. Recreatieve voorzieningen
In het natuurreservaat De IJzermonding zijn de volgende recreatieve voorzieningen aanwezig:
• het fietspad
• fietsenstallingen ter hoogte van het strand en bij het uitkijkpunt
• de wandelpaden
• zitbanken nabij de vuurtoren en bij de veersteiger
• het vlonderpad door de duinen
• de houten passerelle bij de vuurtoren
• een uitkijkpunt op de dijk bij de ingang Alexisstraat
• een toegangssluis bij het ‘Mosselkot’
• het oosterstaketsel met zicht op zee en de kust
Langs de linkeroever van de IJzer, op de vernieuwde wandel- en fietspromenade, worden een uitkijkplatform en een uitkijktoren gebouwd en diverse zitbanken geplaatst. Van op deze oever heeft men een schitterend uitzicht op het natuurreservaat, met de zon mee.
1.3.4 Communicatie
Er werd een viertalige infobrochure met plattegrond van het natuurreservaat De IJzermonding uitgegeven. Deze brochure is gratis verkrijgbaar via de folderkastjes op de vier toegangspunten, in het VBNC De Nachtegaal en de toeristische dienst van Nieuwpoort.
In april 2005 werden op 8 plaatsen in het natuurreservaat informatieborden geplaatst. Het betreft opstellingen van 2, 3 of 4 panelen, bevestigd aan houten draagconstructies. De borden zijn van duurzaam en vandalismebestendig volkernmateriaal. Naast welkomborden en plattegronden worden
volgende thema’s behandeld: strand, duinen, slik en schor en polders. De panelen zijn viertalig en kindvriendelijk. Centrale figuur op de borden is de mascotte ‘Scotty de Scholekster’.
Op twee plaatsen (veerboot en Mosselkot) staat een draagconstructie voor infoborden met voorlopige poster over het natuurherstelproject IJzermonding. De plattegrond van de folder en andere informatie werden geplastificeerd en op diverse plaatsen in het reservaat op houten plankjes aan de draadafsluitingen bevestigd. Andere informatie heeft o.m. betrekking op het terreinbeheer met schapen, de vraag om honden aan de leiband te houden en verwijzingen naar het Life-project.
1.3.5. Recente realisaties en binnenkort voorziene acties
Er werd gestart met de uitvoering van het project ‘Educatieve onthaalinfrastructuur IJzermonding’
(goedgekeurd op 26/06/2003 door de Raad van Bestuur van Toerisme Vlaanderen), dat voorziet in de realisatie van een netwerk van informatieborden, fietsenstallingen en zitbanken. Deze infrastructuur werd op 13 mei 2005 officieel ingehuldigd.
Tegelijkertijd werd in het kader van het transnationaal Interreg IIIB-project FRaME gestart met de voorbereidingen voor de opmaak van een maatschappelijke kosten-batenanalyse voor de uitbreiding van het natuurreservaat, een communicatieplan en de realisatie van 3 vogelkijkhutten, toegankelijk voor mindervaliden.
In de nabije toekomst zijn ondermeer volgende voorzieningen gepland:
• Een amfitheatervormige ontvangstzone op de plaats van het voormalige Mosselkot, dat in 2005 werd afgebroken en een natuureducatief ingericht getijdenwater in de “Oesterputten”, waardoor zeeklassen en andere bezoekers van zeer dichtbij kennis kunnen maken met het leven in zilte kreken en slikken.
• Om een optimaal zicht te bieden op de herstelde slikken en schorren wordt momenteel de laatste hand gelegd aan de architecturale ontwerpen voor drie natuurobservatiepunten
1.4 Abiotische factoren