De meeste wilde vogels bemonsterd voor aviaire influenzavirussen wereldwijd, worden bemonsterd in afgelegen, landelijke gebieden met een lage bevolkingsdichtheid. Vanuit het Erasmus MC en in samenwerking met Sovon Vogelonderzoek Nederland zijn van 2006 t/m 2009 6059 wilde vogels bemonsterd in stedelijke gebieden in Nederland, o.a. in stadsparken, waarbij aviaire influenzavirussen werden aangetoond.
De vogels bemonsterd voor de aanwezigheid van aviaire influenzavirussen zijn geringd en vervolgens waarge- nomen in afgelegen gebieden in o.a. Rusland en Lithouwen, suggererend dat de stadse vogelpopulatie in direct contact staat met de populaties in meer afgelegen gebieden. Aviaire influenzavirussen werden gevonden in wilde eenden (Anas platyrhynchos), kokmeeuwen (Chroicocephalus ridibundus), stormmeeuwen (Larus canus), een kleine mantelmeeuw (Larus fuscus) en een zilvermeeuw (Larus argentatus). Geen virussen werden gevonden in nijlganzen (Alopochen aegyptica) en in meerkoeten (Fulica atra). De aanwezigheid van aviaire influenzavirussen in watervogels in stadsparken in Nederland, geeft aan dat watervogels in steden mogelijk een bron kunnen zijn voor infectie van mens en dier.14
Een negental wasbeerhonden is in de afgelopen vijftien jaar onderzocht. De doodsoorzaken waren verkeer (4x), afschot (3x) en onbekend (2x). Deze dieren zijn door het RIVM onderzocht op het voorkomen van E. multilocularis, maar waren negatief. Echter, met de toenemende besmettingsgraad van vossen, kunnen ook wasbeerhon- den besmet worden en zo een extra eindgastheer vormen voor E. multilocularis.
4.10 Geraadpleegde literatuur en
referenties
1. Jones, K.E. et al. (2008) Global trends in emerging infectious diseases, Nature, 451(7181): p. 990-3. 2. Van der Giessen, J.W.B., A.W. van de Giessen en M.A.H.
Braks (2010) Emerging zoonoses: early warning and surveillance in the Netherlands, RIVM rapport 330214002.
3. Artois, M. et al. (2009) Chapter 10: Wildlife Diasease Surveillance and Monitoring, in: R.J. Delahay, G.C. Smith en M.R. Hutchings (ed), Management of disease in Wild Mammals, Springer: Japan, p. 187-213. 4. Havelaar, A.H. et al. (2010) Prioritizing emerging
zoonoses in the Netherlands, PLoS One, 5(11): p. e13965.
5. Opsteegh, M. et al. (2011) Age-related Toxoplasma gondii seroprevalence in Dutch wild boar inconsistent with lifelong persistence of antibodies, PLoS One, 6(1): p. e16240.
6. Heuvelink, A.E. et al. (2008) Pathogene bacteriën en parasieten in faeces van wilde dieren en in oppervlak- tewater, Ned Tijdschr Diergeneeskd, 133(8): p. 330-335. 7. Zanella, G. et al. (2008) Mycobacterium bovis in
wildlife in France, J Wildl Dis, 44(1): p. 99-108. 8. Corner, L.A., D. Murphy en E. Gormley (2011)
Mycobacterium bovis infection in the Eurasian badger (Meles meles): the disease, pathogenesis, epidemio- logy and control, J Comp Pathol, 144(1): p. 1-24. 9. Rijks, J.M. et al. (2011) Coxiella burnetii infection in roe
deer during Q fever epidemic, the Netherlands, Emerg Infect Dis, 17(12): p. 2369-71.
10. Reusken, C. et al. (2011) Coxiella burnetii (Q fever) in Rattus norvegicus and Rattus rattus at livestock farms and urban locations in the Netherlands; could Rattus spp. represent reservoirs for (re)introduction?, Prev Vet Med, 101(1-2): p. 124-30.
11. Wielinga, P.R. et al. (2006) Longitudinal analysis of tick densities and Borrelia, Anaplasma, and Ehrlichia infections of Ixodes ricinus ticks in different habitat areas in The Netherlands, Appl Environ Microbiol, 72(12): p. 7594-601.
12. Baums, C.G. et al. (2007) Prevalence of Streptococcus suis genotypes in wild boars of Northwestern
Germany, Appl Environ Microbiol, 73(3): p. 711-7. 13. Hartskeerl, P.A. en W.J. Terpstra (1996) Leptospirosis in
wild animals, Vet Q, 18(sup3): p. 149-150.
14. Verhagen, J.H. et al. (2012) Avian influenza a virus in wild birds in highly urbanized areas, PLoS One, 7(6): p. e38256.
15. Van der Giessen, J.W. en R. YB (1999) Detection of Echinococcus multilocularis in foxes in The Netherlands, Vet Parasitol, 82(1): p. 49-57.
16. Reusken, C. et al. (2011) Hantavirusinfecties: situatie in Nederland, België en Europa, Tijdsch Infect, 6. 17. Van de Giessen, A.W. et al. (2009) Occurrence of
methicillin-resistant Staphylococcus aureus in rats living on pig farms, Prev Vet Med, 91(2-4): p. 270-273. 18. Maassen C. et al. (2012), Staat van zoönosen 2011.RIVM
rapport 330291008
19. Meerburg, B.G. et al. (2006) Presence of Salmonella and Campylobacter spp. in wild small mammals on organic farms, Appl Environ Microbiol, 72(1): p. 960-2. 20. van der Giessen, J.W. et al. (2001) Diagnosis and
epidemiology of Trichinella infections in wildlife in The Netherlands, Parasite, 8(2 Suppl): p. S103-5.
21. De Boer, E., W.M. Seldam en H.H. Stigter (1983) Campylobacter jejuni, Yersinia enterocolitica and Salmonella in game and poultry, Ned Tijdschr Diergeneeskd, 108(21): p. 831-6.
22. Van der Giessen, J.W. et al. (1999) Detection of Echinococcus multilocularis in foxes in The Netherlands, Vet Parasitol, 82(1): p. 49-57. 23. Bodewes, R. et al. (2013) Identification of multiple
novel viruses, including a parvovirus and a hepevirus, in feces of red foxes, J Virol, 87(13): p. 7758-64. 24. Van den Brand, J.M. et al. (2012) Metagenomic analysis
of the viral flora of pine marten and European badger feces, J Virol, 86(4): p. 2360-5.
25. Van Boheemen, S. et al. (2012) Genomic characteriza- tion of a newly discovered coronavirus associated with acute respiratory distress syndrome in humans, MBio, 3(6).
26. Evans, J.J. et al. (2011) Edwardsiella septicaemias, in: P.T.K. Woo & D.W Bruno (eds), Fish diseases and disorders: viral, bacterial and fungal infections, 2nd Ed, Vol. III. CAB International, Wallingford, United Kingdom, p.512-569.
27. Jacobs, J.M. et al. (2009) A review of mycobacteriosis in marine fish, J. Fish Dis. 32: 119–130.
28. Evans, J.J. et al. (2009) Overview of zoonotic infections from fish and shellfish. Zoonotic infections from fish and shellfish. In Program, abstracts and report of European Association of Fish Pathologists (EAFP) Workshop. Proc. EAFP International Conference, 14-19 September, Prague, Czech Republic, 6 pp. Available at: www.docstoc.com/docs/23129401/PROGRAM- ABSTRACTS-AND-REPORT-OF (accessed on 14 June 2013).
29. Haenen, O. et al. (2013) Vibrio vulnificus outbreaks in Dutch eel farms since 1996: clinical and diagnostic findings, strain diversity and impact (in preparation). 30. Dijkstra, A. et al. (2009) Necrotizing fasciitis caused by
a Vibrio vulnificus infection in an eel fishery, Ned Tijdschr Geneeskd, 153(9): p. 408-11.
31. Veenstra J. et al. (1994) Seasonal variations in the occurrence of Vibrio vulnificus along the Dutch coast, Epidemiol Infect, 112: p. 285-290.
32. Sanjuan, E. et al. (2009) Evaluation of genotypic and phenotypic methods to distinguish clinical from environmental Vibrio vulnificus strains, Appl Environ Microbiol, 75(6): p. 1604-13.
33. Verner-Jeffreys, D.W. et al. (2012) Zoonotic disease pathogens in fish used for pedicure, Emerg Infect Dis, 18(6): p. 1006-8.
34. Pang, H.N. et al. (2007) Mycobacterium marinum as a cause of chronic granulomatous tenosynovitis in the hand, Journal of Infection, 54(6): p. 584-588.
35. Petrini, B. (2006) Mycobacterium marinum: ubiquitous agent of waterborne granulomatous skin infections, Eur J Clin Microbiol Infect Dis, 25(10): p. 609-13. 36. Clark, R.B. et al. (1990) Osteomyelitis and synovitis
produced by Mycobacterium marinum in a fisherman, J Clin Microbiol, 28(11): p. 2570-2.
37. Haenen, O.L.M., J.J. Evans en B. F (2013) Bacterial infections from aquatic species: potential for and prevention of contact zoonoses, Rev. sci. tech. Off. int. Epiz., 32 (2), in press.
38. Veenstra, J. et al. (1993) Human Vibrio vulnificus infections and environmental isolates in the Netherlands, Aquac. and Fish. Managem, 24(119-122). 39. Dijkstra, A., O.L. Haenen en M. AV (2011) Zoonotic
bacterium Vibrio vulnificus: duty to notify advisable, Ned Tijdschr Geneeskd, 155.
40. Webster, R.G. et al. (1992) Evolution and ecology of influenza A viruses, Microbiol Rev, 56(1): p. 152-79. 41. Kuiken, T. (2013) Is low pathogenic avian influenza virus virulent for wild waterbirds?, Proc Biol Sci, 280(1763): p. 20130990.
42. Fouchier, R.A. et al. (2005) Characterization of a novel influenza A virus hemagglutinin subtype (H16) obtained from black-headed gulls, J Virol, 79(5): p. 2814-22.
43. Fouchier, R.A. et al. (2004) Avian influenza A virus (H7N7) associated with human conjunctivitis and a fatal case of acute respiratory distress syndrome, Proc Natl Acad Sci U S A, 101(5): p. 1356-61.
44. Verhagen, J.H.F., et al. (2013) Epidemiology of influenza S virus in Black-headed Gulls, The Netherlands, Em Inf Dis (in press).
45. Munster, V.J. et al. (2007) Spatial, temporal, and species variation in prevalence of influenza A viruses in wild migratory birds, PLoS Pathog, 3(5): p. e61. 46. Krauss, S. et al. (2010) Coincident ruddy turnstone
migration and horseshoe crab spawning creates an ecological ‘hot spot’ for influenza viruses, Proc Biol Sci, 277(1699): p. 3373-9.
47. Pearce, J.M. et al. (2010) Limited evidence of trans- hemispheric movement of avian influenza viruses among contemporary North American shorebird isolates, Virus Res, 148(1-2): p. 44-50.
48. Ramey, A.M. et al. (2010) Transmission and reassort- ment of avian influenza viruses at the Asian-North American interface, Virology, 406(2): p. 352-9. 49. Kleijn, D. et al. (2010) Dynamics and ecological
consequences of avian influenza virus infection in greater white-fronted geese in their winter staging areas, Proc Biol Sci, 277(1690): p. 2041-8.
50. Gonzales, J.L. et al. (2013) Rate of introduction of a low pathogenic avian influenza virus infection in different poultry production sectors in the Netherlands, Influenza Other Respi Viruses, 7(1): p. 6-10. 51. Koopmans, M. et al. (2004) Transmission of H7N7
avian influenza A virus to human beings during a large outbreak in commercial poultry farms in the
Netherlands, The Lancet, 363(9409): p. 587-93. 52. Mulder, J.L. (2013) The raccoon dog (Nyctereutes
procyonoides) in the Netherlands - its present status and a risk assessment, Lutra, 56(1): p. 23-43.
53. Beltrán-Beck, B., F.J. García en C. Gortázar (2012) Raccoons in Europe: disease hazards due to the establishment of an invasive species, Eur J Wildl Res, (58): p. 5-15.
54. Pannwitz, G. et al. (2010) Increased prevalence of Trichinella spp., northeastern Germany, 2008, Emerg Infect Dis, 16(6): p. 936-42.
AHS Arthrogrypose Hydroencephly Syndrome AIDS Acquired immune deficiency syndrome AIV Aviaire Influenza virussen
BoN Botulinumtoxine BoNT Botuline neurotoxine
BSE Boviene spongiforme encefalopathie BIP Buitengrens Inspectie Post
BuRO Bureau Risicobeoordeling en Onderzoeksprogrammering CBS Centraal Bureau voor de Statistiek CCHFV Crimean-Congo hemorrhagische
koortsvirus
CDI Clostridium difficile geassocieerde infectie CIb Centrum Infectieziektebestrijding CMV Centrum Monitoring Vectoren COI Cost of Illness
CVI Centraal Veterinair Instituut DAEC Diffuus-adhererende Escherichia coli
DALY Disability Adjusted Life Years DWHC Dutch Wildlife Health Centre EAEC Enteroaggregatieve Escherichia coli
EBLV European Bat Lyssavirus
ECDC European Centre for Disease Prevention and Control
EFSA European Food Safety Autority EHEC Enterohemorragische Escherichia coli EIEC Enteroinvasieve Escherichia coli EPEC Entero-pathogene Escherichia coli ESBL Extended-Spectrum Beta-Lactamase
ETEC Enterotoxigene Escherichia coli
EU Europese Unie
EWRS Early Warning and Response System GD Gezondheidsdienst voor Dieren GGD Gemeentelijke Gezondheidsdienst GWWD Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren HPAI Hoogpathogene Aviaire Influenza HUS Hemolytisch-uremisch syndroom I&R Identificatie en Registratie
IRAS Institute for Risk Assessment Sciences KI Kunstmatige Inseminatie
KIT Koninklijk Instituut voor de Tropen LPAI Laagpathogene Aviaire Influenza MERS-CoV Middle East respiratory syndrome
coronavirus
MLST Multi-Locus Sequence Typing
MLVA Multiple-Locus Variable number tandem repeat Analysis
MRSA Methicilline-resistente Staphylococcus aureus NCD Newcastle disease
NCvB Nederlands Centrum voor Beroepsziekten NEPLUVI Vereniging van de Nederlandse
Pluimveeverwerkende Industrie
NCvB Nederlands Centrum voor Beroepsziekten NVIC NVWA Incidenten en Crisis Centrum NRL Nationaal Referentie Laboratorium NVWA Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit OIE World Organisation for Animal Health PCR Polymerase Chain Reaction
5
PEP Post-expositie-profylaxe
PFGE Pulsed field gelelectroforese
PUUV Puumala-virus
PVE Productschap Vee Vlees en Eieren RASFF Rapid Alert System for Food and Feed RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en
Milieu
RVF Rift Valley fever
SARS Severe acute respiratory syndrome SBV Schmallenbergvirus
SEOV Seoul-virus
SIV Simian Immunodeficiency Virus
SKV Stichting kwaliteitsgarantie vleeskalveren SRRC Seal Rehabilitation and Research Centre ST Sequence type
STEC Shigatoxineproducerende Escherichia coli Stx2 Shigatoxine 2
SvZ Staat van zoönosen TIE Team Invasieve Exoten
TRACES TRAde Control and Expert System TSE transmissible spongiform encephalopathy TULV Tula-virus
UBN Uniek bedrijfsnummer
vCJD variant Creutzfeldt Jakob Disease VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn
en Sport
WNV West Nijlvirus
WPG Wet Publieke Gezondheid WTO World Trade Organization
005925
Dit is een uitgave van:
Rijksinstituut van Volksgezondheid en Milieu Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit Postbus 1 | 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl november 2013 RIVM rapport 092330002/2013 H. Graveland et al.