5. Ontwikkeling methode voor risico en beheersmaatregel bepaling;
5.3. Assessment om risico’s en beheersmaatregelen te prioriteren
3c) Welke methode wordt gehanteerd om risico’s en beheersmaatregelen te prioriteren?
Zoals in de definitie van risico, zie sectie 5.1.1, is aangegeven kunnen de gebeurtenissen
(geïdentificeerde risico’s in dit onderzoek) uiteindelijk effect hebben op de bedrijfsdoelstellingen.
De doelstelling van uitbesteden van regulier onderhoud door prestatie-eisen is om uiteindelijk een
verbeterde prijs- kwaliteit
32verhouding van het onderhoud te realiseren.
In deze paragraaf wordt vastgesteld welke bedrijfsdoelstellingen gebruikt worden om vast te stellen of
gebeurtenissen een groot of klein risico vormen bij het uitbesteden van regulier onderhoud. Hiertoe
wordt eerst aangegeven welke doelstellingen bij projecten worden gehanteerd, vervolgens wordt
aangegeven welke doelstellingen bij een onderhoudsproces worden gehanteerd waarna vastgesteld
wordt welke doelstellingen in dit onderzoek gebruikt worden. Uiteindelijk wordt aangegeven welke
methode gebruikt wordt om de risico’s te prioriteren.
5.3.1. Doelstellingen bij projecten: GOTIK
Bij risicoanalyses van (bouw) projecten
33wordt gebruik gemaakt van de GOTIK methode [GOTIK,
2006] omdat de doelstellingen van projecten zijn om de aspecten geld, organisatie, tijd, informatie en
kwaliteit te beheersen. Tabel 10 geeft aan wat er bedoeld wordt met de beheersaspecten bij
bouwprojecten.
Geld: totale realisatiekosten worden lager (met name uitvoeringskosten)
Organisatie: duidelijke procesmatige aanpak, minder afwijkingsmanagement
(in voorbereiding en op bouwplaats), tevreden opdrachtgever
Tijd: leverbetrouwbaarheid gaat omhoog
Informatie: informatievoorziening is beter zowel in het voortraject als tijdens de bouw
Kwaliteit: aanwijsbaar minder fouten, kwaliteit van het project gaat omhoog
Tabel 10: doelstellingen bij projecten (bron: GOTIK 2006)
5.3.2. Doelstellingen bij onderhoudsproces: RAMS(HE) & LCC
Zoals Figuur 16, laat zien is het doel van regulier onderhoud, een proces, het realiseren van de RAMS
(HE) doelstellingen tegen minimale life cycle kosten.
Zoals aangegeven in Figuur 16 en nader uitgewerkt in bijlage J hangen een aantal van de RAMS
doelstellingen samen. Dit betekent dat beschikbaarheid en veiligheid voornamelijk als prestatie
doelstellingen voor regulier onderhoud gebruikt worden, waar betrouwbaarheid en onderhoudbaarheid
reeds in zijn meegenomen. Life Cycle Kosten, opgesplitst naar duurzaamheid en budget worden als
kostendoelstelling meegenomen.
Deze doelstellingen worden gekwantificeerd en gebruikt voor de risico assessment. Gezondheid
(health) en omgeving (environment) worden in de praktijk als randvoorwaarden meegenomen.
Tabel 11 geeft deze doelstellingen weer.
32 uitgedrukt in RAMS(HE)
69 Availability (beschikbaarheid)
Safety (veiligheid) Life Cycle Cost
• Duurzaamheid
• Budget
Health (gezondheid) Environment (omgeving)
Tabel 11: doelstellingen bij onderhoudsproces (bron: CENELEC, 1999)
De doelstellingen beschikbaarheid, veiligheid en Life Cycle Cost zijn het eindproduct van onderhoud
en op deze indicatoren wordt een onderhoudsafdeling afgerekend.
5.3.3. Doelstellingen van uitbesteden op prestatie-eisen
De keuze voor uitbesteden op basis van prestatie eisen is gebaseerd op de veronderstelling dat de
verbeterde prijs- kwaliteit verhouding van onderhoud gerealiseerd wordt doordat de taken,
bevoegdheden en verantwoordelijkheden (en dus risico’s) effectiever tussen opdrachtgever en
opdrachtnemer verdeeld en gedeeld zijn. Hierdoor zullen beide partijen incentives hebben om hun rol
beter te kunnen vervullen, zie paragraaf 4.4.
In dit onderzoek wordt er dus verondersteld dat doordat opdrachtgever en opdrachtnemer effectiever
kunnen samenwerken de prijs- kwaliteit verhouding verhoogd wordt. Als de processen goed
georganiseerd worden, zullen opdrachtgever en opdrachtnemer effectief samenwerken wat resulteert
in een betere prijs-kwaliteitverhouding van onderhoud. In sectie 5.1.2 is aangegeven wat de
basiscondities voor effectief samenwerken zijn.
In overeenstemming met wat is geconstateerd in sectie 5.1.2 hebben de basis condities voor effectief
samenwerken eerst effect op de effectiviteit van de samenwerking en pas daarna op de
bedrijfsdoelstellingen van een beheerder.
Daarom wordt enerzijds gekozen voor de bedrijfsdoelstellingen en anderszijds voor de doelstellingen
die een bedrijf beoogt met de strategische keuze om prestatiegericht uit te besteden.
Voor wat betreft de bedrijfsdoelstellingen wordt ervoor gekozen om twee categorieën te maken en wel:
• invloed op bedrijfsdoelstellingen op korte termijn: beschikbaarheid, veiligheid, budget;
• Invloed op de bedrijfsdoelstellingen op de lange termijn: duurzaamheid.
Zoals geconstateerd is in paragraaf 4.1 zal de samenwerking effectief zijn zolang het voor beide
partijen aantrekkelijk is om energie in de samenwerking te steken. Dit zal gebeuren als de
doelstellingen van beide partijen in elkaars verlengde liggen (goal alignement).
Daarom is een doelstelling voor de uitbesteding:
• het in elkaars verlengde liggen van de doelstellingen.
Er moet gedurende de uitbesteding dus op toegezien worden dat de aansturingsrisico’s er niet voor
zorgen dat de belangen van de partijen niet meer in elkaars verlengde liggen.
5.3.4. Methode voor risico-assessment
Nadat de gebeurtenissen geïdentificeerd zijn moet een risico assessment plaats vinden om vast te
stellen welke risico’s een organisatie belangrijk vindt en die zij derhalve gaat beheersen middels
beheersmaatregelen.
Het risico dat een gebeurtenis heeft op één of meerdere van de doelstellingen wordt vastgesteld door
de kans vast te stellen die een gebeurtenis heeft op deze doelstelling waarna het effect wordt
ingeschat van deze gebeurtenis op de doelstelling. Tabel 12 laat zien hoe dit gedaan gaat worden en
met welke eenheden risico’s ingeschat worden.
70
De risicoscore (Risico = kans * effect) geeft de urgentie voor een beheersmaatregel aan.
Een mogelijke indeling is bijvoorbeeld
• 1-2 = klein risico geen aanvullende maatregelen;
• 3-4 = matig risico maatregelen nemen indien mogelijk;
• 6-9 = groot risico acuut maatregelen nemen;
Door het management kan bovendien aan elke doelstelling een weegfactor toegekend worden
waarmee de urgentie van de te nemen maatregel gewogen en definitief vastgesteld kan worden
34. In
hoofdstuk 6 wordt dit toegepast.
Bovendien is het eigenlijk ook aan het management om vast te stellen welke risico’s zij dermate groot
achten dat deze beheerst moeten worden. Dit wordt gedaan door eerst de risico’s in te schatten en
vervolgens te kijken waar een goede grens tussen risico’s gelegd kan worden.
5.3.5. Methode voor keuze beheersmaatregelen
Nadat de belangrijkste risico’s geïdentificeerd zijn, moeten geschikte beheersmaatregelen
geselecteerd worden waarmee de risico’s afgedekt worden.
Dit wordt gedaan door voor elk risico vast te stellen welke beheersmaatregelen genomen moeten
worden om het risico af te dekken.
Op basis van het principe van de ‘scorecard-methode’, een multi-criteria methode, is een methode
opgezet [Bots, 1999].
Er worden zes punten over de beheersmaatregelen verdeeld, afhankelijk van de mate waarin de
beheersmaatregel het risico afdekt.
• 6 dekt het risico volledig af;
• 1 dekt het risico een klein beetje af.
De punten kunnen alle zes aan één beheersmaatregel toegekend worden of aan zes verschillende
beheersmaatregelen enzovoort. Het belangrijkste is dat er per risico zes punten worden toegekend.
Vervolgens worden de scores van de beheersmaatregelen opgeteld waarna een prioritering in
beheersmaatregels gemaakt kan worden.
5.3.6. Conclusie
De doelstellingen die gebruikt kunnen worden om geïdentificeerde gebeurtenissen te wegen, zodat
het risico’s worden zijn enerzijds doelstellingen die betrekking hebben op de bedrijfsdoelstellingen en
anderzijds een doelstelling die betrekking heeft op de strategische overweging om prestatiegericht uit
te besteden.
Doelstellingen:
• Invloed op bedrijfsdoelstellingen op korte termijn: beschikbaarheid, veiligheid, budget;
• Invloed op de bedrijfsdoelstellingen op de lange termijn: duurzaamheid.
34 Indien er verschillende weegfactoren toegekend worden, is het nuttig om na afloop van de risico-assessment een gevoeligheidsanalyse uit te voeren.
Tabel 12: voorbeeld risicoscore [bron Wijnants 2005b]
Effect Kans
0 = niet van toepassing 1 = gering effect 2 = duidelijk effect 3 = accuut effect 0 = gebeurt nooit 1 = gebeurt soms 2 = gebeurt regelmatig 3 = gebeurt vaak
71