Maldegem kent een rijk archeologisch verleden. Op de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) worden dan ook diverse sites aangegeven in de omgeving van het plangebied.
Ten zuidwesten van het projectgebied werden tijdens een noodopgraving te Maldegem-Vliegplein (CAI ID 32408) in 1992-1993 sporen aangetroffen daterende vanaf het mesolithicum tot de volle middeleeuwen8. Het oudste materiaal betreft losse vondsten van lithisch materiaal dat dateert uit het mesolithicum. Daarnaast werden drie sporen uit de metaaltijden gedocumenteerd. Het gaat om twee grafheuvels (B en C) die kunnen worden omschreven als grafstructuren met dubbele concentrische gracht. Daarnaast werd een enkelvoudige cirkelvormige gracht (A) aangetroffen die een annex vormt van grafheuvel C. Uit de Romeinse periode werden op dezelfde site vondsten aangetroffen in de vorm van aardewerk en een munt van Postumus. Daarnaast werden eveneens gebouwplattegronden herkend, waaronder een éénschepig gebouw en een vierpalige constructie. Ook middeleeuwse sporen konden worden geïdentificeerd. Deze zijn vermoedelijk toe te schrijven aan een landelijke nederzetting die op basis van het vondstmateriaal in de 10de tot 12de eeuw kan geplaatst worden en voorlopers lijkt te hebben in de Karolingische periode. Er werden paalsporen, kuilen en een poel herkend.
Mesolithisch materiaal werd eveneens aangetroffen langs de Ede (CAI ID 155609, 155610). Het betreft 270 artefacten waarvan 3 uit Wommersomkwartsiet. Langs de overzijde van de Ede werd eveneens laat-mesolithisch materiaal aangetroffen. Het gaat om debitageproducten, waaronder kernen.
Werktuigen zijn schaars maar komen voor in de vorm van rechthoekige trapezia en een ronde klopper vervaardigd op een fragment van een gepolijste bijl.
Ook in de Nieuwhofdreef werd tijdens een proefsleuvenonderzoek in 2017 (CAI ID 218105) een steentijdartefact aangetroffen. Het betreft een afslag in vuursteen zonder vondstcontext. In hetzelfde onderzoek werden verder voornamelijk perceelgreppels aangetroffen waarvan de oriëntatie afwijkt van deze aangegeven op de Ferrariskaart. Ze zijn bijgevolg vermoedelijk ouder dan de 18de eeuw.
Lithisch materiaal werd eveneens aangetroffen in Adegem “Kampel I’ (CAI ID 155575) een twe etal kilometer ten zuidoosten van het projectgebied. Het betreft een klein ensemble van hoofdzakelijk niet-geretoucheerde debitageproducten. Daarnaast komen ook enkele werktuigen voor.
Tijdens een archeologisch proefsleuvenonderzoek werden in 2017 ten zuiden van het projectgebied langs de Krommewege (CAI ID 216445) verschillende sporen aangetroffen uit de metaaltijden. Één spieker kon worden herkend. Het betreft vermoedelijk off site fenomenen die gerelateerd kunnen worden aan bewoning die op de hoger gelegen gronden buiten het plangebied moet worden gesitueerd. In hetzelfde onderzoek kwamen eveneens enkele greppels en grachten van middeleeuwse datum aan het licht, alsook een vierpostenspieker. Ook sporen uit de nieuwe tijd werden geïdentificeerd in de vorm van greppels, grachten en kuilen.
Langs de Kleine Katsweg, ten noordwesten van het projectgebied (CAI ID 153205)9, werden enkele gebouwplattegronden uit de late ijzertijd herkend. In totaal werden 150 sporen geïdentificeerd waarin
8 Bourgeois 1994; Bourgeois et al. 1994; Thoen, De Clercq 1995.
9 De Clercq 2008.
3 structuren werden herkend. Het gaat om twee overlappende, elkaar opvolgende tweeschepige houten boerderijgebouwen en een halve palencirkel. Uit de paalkuilen werden enkele fragmenten handgevormd aardewerk gerecupereerd die typologisch aan de ijzertijd kunnen worden toegeschreven. Één paalkuil bevatte een fragment Romeinse terra rubra (intrusief). Uit de Romeinse periode werd op deze site een veldgraf aangetroffen. Het gaat om een brandrestengraf waarin een pot als bijgift werd meegegeven. Deze kan in de 2de-3de eeuw worden gedateerd. Ook werd over het gehele terrein een aantal fragmenten Gallo-Romeins aardewerk aangetroffen die wijzen op menselijke aanwezigheid in de omgeving in deze periode. Een dun ploeglaagje wijst daarnaast op ingebruikname van het gebied als landbouwgebied gedurende de volle middeleeuwen. Uit de volle middeleeuwen dateert eveneens een noord-zuid georiënteerde gracht.
Via luchtfotografische prospectie werden verschillende circulaire structuren herkend ten oosten van het projectgebied. Ze kunnen vermoedelijk als grafheuvels uit de metaaltijden worden geïdentificeerd (CAI ID’s: 152998, 152999, 153000, 153002, 153003, 153004, 153005, 153006, 153007, 153008, 153016, 153045, 153096 etc.). De concentratie strekt zich verder uit naar het oosten.
Uit de volle middeleeuwen stamt de Sint-Adrianuskerk van de deelgemeente Adegem (CAI ID 32416).
Het gebouw wordt voor het eerst vermeld in 1019-1030. Mogelijk betreft het op dat moment nog een houten kerk. De laat-romaanse kruiskerk kerk werd gebouwd rond 1200 en door brand vernietigd in 1575-1578 waarna ze verschillende herstellingswerken onderging. In 1842-1844 werd de kerk gesloopt en werd een nieuwe kerk geconstrueerd. De romaanse vieringtoren en transept werden behouden.
De parochiekerk van Maldegem wordt eveneens opgenomen in de CAI (CAI ID 157059). De kerk, gewijd aan Sint-Barbara, bevat verschillende middeleeuwse sporen waaronder de graftombe van Philippe IV, heer van Maldegem, en zijn echtgenote. Ook werden verschillende graven aangetroffen die kunnen worden toegeschreven aan de vroegste fase van de kerk en dateren van vóór 1071 en van na 849. In 849 werd immers de eerste kerk op deze locatie gesticht.
In de Kanunnik Andrieslaan (CAI ID 994) in het dorpscentrum van Maldegem werden eveneens sporen aangetroffen uit de volle middeleeuwen. Het gaat om kuilen, waterputten en een oost-west georiënteerd hoofdgebouw dat vrijwel zeker als woonstalhuis moet worden geïnterpreteerd. Ten oosten van dit gebouw kan een gedeelte van een tweede erf worden vastgesteld. Op de site werden ook sporen uit de 13de eeuw aangetroffen. Het betreft een tweetal perceelgreppels die een erf afbakenen.
In de Westeindestraat werd achter het gemeentehuis aan de Marktstraat een concentratie aan volmiddeleeuwse scherven aangetroffen (CAI ID 152256). Het gaat om verspoeld materiaal.
Aan de Celieplas werd een antropogeen reliëfverschil gedocumenteerd dat te wijten is aan de aanwezigheid van een site met walgracht uit de late middeleeuwen (CAI ID 32410). Een andere site met walgracht wordt op de Ferrariskaart aangegeven iets meer naar het zuidwesten (CAI ID 39399).
Het gaat om de zogenaamde Deisterwal die reeds vermeld wordt in het landboek van 1641 en opgetekend is in het landboek van 1795. Het gaat op dat moment om een omwalde hoeve. De omwalling werd reeds geruime tijd gedempt en in 1994 werd een nieuw woonhuis opgetrokken op de locatie. Ook langs de Moerwege wordt een site met walgracht uit de late middeleeuwen gedocumenteerd (CAI ID 39400) die in de volksmond ‘Tardoes’ wordt genoemd. Het gaat om een oude pastorie die minstens teruggaat tot de 16de eeuw en in gebruik was tot de bouw van de nieuwe pastorie
in 1786. Ze wordt aangegeven op de Ferrariskaart. Voorheen was de hoeve gelegen in een rechthoekige omgrachting. De grachten aan de oost- en zuidzijde werden reeds gedempt voor de aanleg van de spoorlijn op deze locatie in 1862. Aan de Verbranden bos wordt eveneens eens site met walgracht uit de late middeleeuwen gedocumenteerd (CAI ID 32412).
Tijdens een prospectieonderzoek met ingreep in de bodem werden aan de Weggevoerdenlaan in 2016 sporen aangetroffen van grote veenontginningskuilen uit de nieuwe tijd (CAI ID 211395).
Ook aan de Middelleen werden greppels en rijen van paalkuilen die gelinkt kunnen worden aan afsluitingen gedocumenteerd (CAI ID 215175). De sporen dateren in de nieuwe tijd.
Een proefsleuvenonderzoek bracht in 2015 eveneens sporen uit de nieuwe tijd aan het licht in de Kallestraat (CAI ID 211308). Het gaat om grachten en greppels die gelinkt kunnen worden aan perceelafbakeningen.
Ten westen van het projectgebied bevindt zich een CAI locatie van onbekende datering (CAI ID 39387).
Het gaat om een houten strijdmolen die staat aangegeven op de Ferrariskaart. Op dezelfde kaart staat eveneens een houten molen aangegeven ter hoogte van de huidige Molenberg (CAI ID 39385).
Uit de 20ste eeuw dateert de startbaan van het oorlogsvliegveld van Adegem-Maldegem. Het vliegveld werd geconstrueerd tijdens de Tweede Wereldoorlog (CAI ID 215595). Langs de Ringbaan een bunker uit de Tweede Wereldoorlog aangegeven die verband houdt met dit oorlogsvliegveld van Maldegem (CAI ID 215596). Vlakbij werd in 2016 een dump van een 40-tal Britse 40mm ‘Bofors’ hulzen (luchtafweergeschut) uit 1942 en 1943 gevonden, alsook een glazen fles die vermoedelijk eveneens dateert uit de periode van de Tweede Wereldoorlog (CAI ID 217075).
Figuur 26 Uitsnede uit de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) (bron: geopunt.be en CAI).