Nummer 7
Datum 24-01-2019 Opsteller B. Ebbelaar
Onderwerp Innovatiegericht inkopen bio-composiet Ritsumasyl Organisatie Ingenieursbureau
Als, namens
Adviseur aanbesteden en contracteren Afstudeerder
Nr. Verslag
1. Project bio-composiet brug Ritsumasyl algemeen
Het project bio-composiet brug Ritsumasyl is begonnen rond 2015 als laatste onderdeel van de gebiedsontwikkeling haak om Leeuwarden. De beweegbare brug over het Harinxmakanaal was aan het einde van zijn levensduur en moest daarom vervangen worden. Hierbij werd de brug ook aangepast om vaarwegklasse Va te passen en zal deze na vervanging enkel nog voor fietsverkeer geschikt zijn (niet meer voor gemotoriseerde voertuigen). In eerste instantie was er geen bio-composiet opgave, deze kwam pas later ter sprake toen de ambitie werd uitgesproken om deze brug de eye-catcher van de gebiedsontwikkeling te maken, net als de houten brug over A7 bij Sneek voor de opgave daar. Vanuit deze insteek werd door de ambtelijke opdrachtgever de ambitie uitgesproken om de brug bij Ritsumasyl in bio-composiet te realiseren. De ambitie was eerst om alleen het beweegbare deel uit te voeren in bio-composiet, later is deze ambitie in overleg met de aannemer en producent uitgebreid en werd de gehele brug in bio-composiet uitgevoerd. Hierbij is het gehele wegdek, inclusief randelementen en de leuning, van bio-composiet gemaakt. Ook was de ambitie om het voor 100% in bio-composiet te realiseren, deze ambitie is echter gezet met als doel: hoe hoog kunnen we komen. Uiteindelijk wordt 80% voor het beweegbare deel en 86% voor het vaste deel gerealiseerd.
Het inkoopproces voor dit project is als volgt vorm gegeven:
Vooraf aan de realisatiefase is een bouwteamfase gepland waarin de ontwikkelopgave wordt
behan-deld om bio-composiet te ontwikkelen tot het niveau dat nodig is voor de uitvoering;
Het werk voor de aannemer van het civiele deel en de producent voor het bio-composiet worden apart
aanbesteedt. Hiervoor is gekozen om zeker te zijn dat de producent voldoende invloed zal hebben in de bouwteamfase en niet onderdrukt wordt zoals hij traditioneel gezien als onderaannemer vaak word;
Beide onderdelen (aannemer en producent) zijn voornamelijk op kwaliteit gegund waarbij visie op de
samenwerking in de bouwteamfase voor de aannemer en kennis en deskundigheid m.b.t. bio-based composieten voor producenten de meest zwaarwegende criteria waren;
2. TRLs
Conclusie:
Binnen het project bio-composieten brug Ritsumasyl begon de innovatie bio-composiet brugdek op TRL 2 à 3 en moest deze voor realisatie ontwikkeld worden tot minimaal TRL 8. De opdrachtgever was zich hierbij bewust van de ontwikkelopgave die gepaard zou gaan bij het stellen van de ambitie om de brug uit te voeren in bio-composiet.
3. Randvoorwaarden voor innovatie
Conclusie t.a.v. factoren van invloed:
Omdat de ambitie duidelijk aangaf welke innovatie er toegepast moest worden, de oplossingsrichting was dus zeer specifiek, heeft de opdrachtgever ook vooraf zelf al voor een groot deel bepaald waar deze innovatie aan moest gaan voldoen om gerealiseerd te worden. T.a.v. regelgevende condities heeft de opdrachtgever dan ook vooraf een groot deel van deze condities bepaald, ook waren er nog geen normen beschikbaar voor bio-composiet dus heeft de opdrachtgever de normen voor ‘traditioneel’ bio-composiet opgenomen. Hierbij is het echter zo dat deze gestelde condities het uiteindelijke doel zijn, in de ontwikkelfase moest uitblijken of dit haalbaar zou zijn.
Nr. Verslag
opdrachtgever een significante invloed hebben op het project. Om een ambitie als deze te kunnen realiseren moet de opdrachtgever flexibel en ondernemend zijn om het proces en het uiteindelijke resultaat te kunnen sturen en beheersen. T.a.v. geld is er in de bouwteamfase gewerkt met een plafondbudget en facturering o.b.v. uren en is er daarna onderhandeld voor de prijs van de realisatie.
Omdat er maar enkele producenten van bio-composiet zijn in Nederland was de randvoorwaarde ‘relaties binnen de sector’ niet zo relevant. De geïnterviewde gaf echter wel aan dat hij inzag dat wanneer de oplossingsrichting niet zo specifiek is en er meer ruimte is voor inschrijvers om een eigen invulling te geven, aan bijvoorbeeld een duurzaamheidsambitie, dat deze randvoorwaarde, en het stimuleren hiervan, erg waardevol kan zijn.
4. Beheersing
Relatie tussen TRLs en de beheersing:
In het project Ritsumasyl zijn alle drie de vormen van beheersing toegepast. In de bouwteamfase is een combinatie van proces en sociale beheersing gebruikt en daarna in de realisatiefase is er beheerst op resultaat. In de bouwteamfase geldt een inspanningsverplichting waarbij voornamelijk werd gestuurd op het proces van onderzoeken wat het hoogst haalbare resultaat was. Tegelijkertijd is er in de aanbesteding wel bewust aandacht geweest voor het belang van een goede samenwerking in de bouwteamfase, om dit te borgen waren er voor zowel de aannemer als de producent gunningscriteria opgenomen t.a.v. deze samenwerking en hun visie/rol hierin.
In de realisatiefase geldt een resultaatsverplichting. Het resultaat wordt bepaald a.d.h.v. de vooraf opgenomen condities/normen en de onderzoeks- en ontwikkelingsresultaten zoals deze behaald zijn in de bouwteamfase. 5. Ontwerp van het inkoopproces
Conclusie t.a.v. het ontwerp van het inkoopproces:
Bewust gekozen voor bouwteamfase om gezamenlijk te kunnen ontwikkelen en als opdrachtgever ook actief betrokken te zijn. De splitsing tussen de delen van de aannemer en producent van de innovatie is uniek maar noodzakelijk om de producent voldoende inspraak te geven, echter is dit een unieke situatie omdat de innovatie vooraf al vast stond en er maar enkele producenten zijn die deze innovatie kunnen ontwikkelen/realiseren.
In de bouwteamfase zijn twee go/no-go momenten geïntegreerd om risico’s te kunnen beperken. Op deze momenten worden de huidige resultaten van het onderzoek/ontwikkeling geëvalueerd en wordt bepaald of de innovatie nog voldoende potentie heeft om de vooraf opgestelde innovatie te kunnen realiseren.
De specificatie is voor het grootste deel door de opdrachtgever bepaald vooraf aan de aanbesteding. Omdat het hier echter om een project gaat waarin het eerste deel een bouwteamfase, waarin onderzoek/ontwikkeling wordt gedaan, omvat is later een addendum opgesteld waarin aanvullende eisen en aangepaste eisen zijn opgenomen. De specificatie omschrijft waar de realisatie aan moet voldoen maar in deze eerste fase wordt onderzocht hoe en of dit mogelijk is met de beoogde innovatie bio-composiet. In deze fase is in het bouwteam gezamenlijk ook de specificatie verder specifiek gemaakt voor de innovatie en afgerond.
Om de risico’s te beperken is in de specificatie ook opgenomen dat het bio-composiet brugdek zo moest worden ontworpen dat het ten aller tijde gemakkelijk vervangbaar zou zijn voor een brugdek van traditioneel composiet.
De bodevaluatie is, zoals al uitgelegd bij punt 1., grotendeels gericht op softe parameters. Specifiek gefocust op enerzijds de samenwerking in het bouwteam en daarnaast voor de producent ook zijn kunde en kennis van bio-composiet. Prijs was alleen bij beide aanbestedings maar een klein gedeelte van de bodevaluatie.
T.a.v. compensatie is in de bouwteamfase gewerkt met een budgetplafond en compensatie o.b.v. uren factureren. Hierbij zijn ook alle onderzoekskosten door de opdrachtgever vergoed, de rede hiervoor is enerzijds dat de opdrachtgever zich bewust was van dat als hij deze innovatie wilde inkopen hij ook het benodigde
Nr. Verslag
onderzoek en ontwikkeling moest faciliteren. Bij de afronding van de bouwteamfase is vervolgens onderhandeld over de prijs voor de realisatiefase. Anderzijds was één van de andere speerpunten van de opdrachtgever om niet alleen kennis te delen met de betrokken marktpartijen maar ook met onderwijsinstellingen. Daarom was in de scope opgenomen dat de aannemer en producent hun onderzoeken moesten laten uitvoeren door deze onderwijsinstellingen (o.a. Stenden, Windesheim, TU Delft).