Antwoorden op de open vra- vra-gen (ontwikkelscholen)
Bijlage 3: Antwoorden op de open vragen (OS)
36 Toelichting bij het benutten van de inbreng van buiten (met name ouders en leerlingen)
Basisonderwijs
Er was vaak wel een vertaalslag/stevige toelichting nodig om goede feedback te krijgen. Bij de kinderen (veelal bovenbouw PO) vertaling naar vragen/begrippen op hun kennis- en denkniveau, bij de ouders vaak in beperken van de hoeveelheid (lees)stof en beschikbare tijd.
Deze laatste ronde hebben we ouders en leerlingen niet meer betrokken. (Werd in de feedback ook niet meer naar gevraagd.) De hoeveelheid, de taal en de gedetailleerdheid vonden wij niet meer geschikt.
Ouders spreken vaak geen onderwijstaal. We hebben getracht om zaken steeds te duiden bij de evaluaties, maar daarbij blijft het de vraag of wij als leerkrachten dan een en ander juist hebben geïnterpreteerd.
Feedback van ouders en leerlingen is in deze fase niet meer goed mogelijk:
te veel informatie;
te gedetailleerd waardoor alleen 'insiders' zinnige feedback kunnen geven.
Het was lastig om ouders te organiseren omdat we van tevoren niet goed genoeg op de hoogte waren van wat er precies gevraagd werd en hoe vaak er feedback nodig was. Als we dat in de kalender hadden kunnen meenemen was dat wellicht beter te organiseren geweest.
Het is belangrijk dat er vanuit verschillende invalshoeken gekeken wordt.
Het organiseren van feedback, door het samenbrengen van ouders en leerlingen, levert mooie gesprekken op. Het is ook voor beide partijen een meerwaarde om dit met elkaar te doen.
We vonden het eerst wel moeilijk om dit concreet te maken.
Bij de laatste ronde was het voor ouders een ongelukkige periode. Juni is ook voor deze groep mensen erg druk. Van te voren een team van ouders en kinderen samenstellen is wenselijk. Nu te ad hoc.
Voor ouders uit West Amsterdam was de taal echt een struikelblok.
Het organiseren van de feedback van de leerlingen was deze periode wat lastiger:
voor het merendeel van mijn ouders is de tekst van de leerlijn te talig waardoor feedback geven extra inspan-ning van school vraagt;
leerlingen waren actief in een project over duurzaamheid;
de vertaalslag van de tekst naar kindniveau kostte veel tijd.
Door de kinderen te informeren in klein groepje konden we de kinderen goed ondervragen. Het was voor de ouders erg moeilijk te organiseren, ze reageerden niet op onze oproep. Ook was de tekst veel te moeilijk, waardoor wij zelf de teksten in Jip-en-Janneketaal hebben omgezet.
De ouders zijn sterk betrokken en positief kritisch geweest. Zij willen graag verder meedenken. Met betrekking tot de leerlingen moesten er soms vertaalslagen gemaakt worden.
Er zijn een aantal ouders die graag wilden meewerken met de feedback op het curriculum, maar we hebben ook een groot aantal ouders die het zelf lastig vinden om hier over mee te denken.
De input van de ouders (opgehaald tijdens een sessie van een ouderontwikkelcommissie) bood zeker fijne houvast. Zij lezen grote opdrachten soms op een andere manier en wisten mooie koppelingen te leggen naar (mogelijkhe-den) voor ons eigen schoolinitiatief. Het ophalen van feedback bij leerlingen was een stuk moeizamer; het concept-rapport is veel te abstract om met leerlingen van een basisschool over te praten en na een vertaalslag gaat het toch voornamelijk over wat de leerlingen fijn/niet fijn vinden aan onze eigen manier van werken.
Dit schooljaar is de feedback van ouders en leerling meer gericht geweest op het ontwerp van het concept. De school werkt volgend schooljaar toe naar meer inhoudelijke feedback door ouder/leerling. De leerlingen hebben afgelopen jaar actuele input gegeven binnen het proces waardoor een diepere slag naar betekenisvol onderwijs is gelegd. Het doel dat leerling en ouder beleven is geslaagd, de volgende stap is het gesprek waaruit waardevolle feedback gehaald kan worden.
Voortgezet onderwijs
Uit onze ervaring is gebleken dat als wij ouders bij het proces willen betrekken we dit buiten de reguliere school-uren om moeten organiseren. Dit brengt dan wel weer de uitdaging mee hoe leerlingen en docenten hierbij aan te sluiten.
De meeste ouders en leerlingen hebben aangegeven dat ze het heel lastig vinden om iets zinnigs te kunnen zeggen over de curriculum-vernieuwing en onze indruk is dat dit weinig heeft bijgedragen aan feedback voor het ontwikkel-team M&N.
Het taalgebruik was te wollig en onduidelijk voor zowel leerlingen als ouders. We hebben alles in Jip-en-Janneketaal herschreven. Dit was veel werk. De respons was wel iedere keer groot omdat we zowel de ouders als leerlingen via de mail hebben uitgenodigd om te reageren op de tussenproducten.
In deze laatste feedbackronde hebben wij alleen als docenten feedback gegeven.
Een nadeel is de ontoegankelijkheid van de teksten. Er is behoefte aan Jip-en-Janneketaal. We overschatten de leesvaardigheid van ouders. Het team is ingevoerd in de materie en betrokkenen bij Curriculum.nu, maar voor
37
ouders en ondernemers en andere netwerkpartners van de school blijft het lastige materie. Bovendien kost het veel tijd. Dat merken we op de feedbackmiddagen van Curriculum.nu , maar ook in onze eigen setting. Elk woord wordt gewikt en gewogen.
Voor het betrekken van de leerlingen hebben we lessen ingeruimd. Daarbij kunnen we als docenten uitleg geven en verduidelijking. Bij de laatste ronde waren de vragen niet meer speciaal voor ouders opgesteld en was het een groot geheel waar ouders moeilijk op te bevragen waren. De ouderraad was al bij elkaar geweest voor we de nieuwste versie van de bouwstenen binnen hadden. Het gehele stuk met vragen via de nieuwsbrief naar ouders sturen, leek ons niet wenselijk voor een betrouwbare reactie. We hebben er daarom voor gekozen alleen leerlingen te bevra-gen, omdat we daarmee een duidelijk beeld kregen.
Dat hebben we niet gedaan. Volgens ons is het document ook te complex om bij ouders en leerlingen neer te leg-gen.
De tijd was onvoldoende om de feedback goed te organiseren. Ook was de planning van de periode wanneer de feedback gegeven moest worden erg onpraktisch. Tijdens de drukke examenperiode is hier te weinig tijd voor. De mate van abstract denken was voor de leerlingen van ons vmbo best moeilijk (visie), ook als we de vraagstelling vereenvoudigden. Vragen over de bouwstenen waren voor onze leerlingen te veel van het goede.
Het was erg lastig om zowel ouders als leerlingen bij het proces te betrekken. De documenten zijn erg lastig om te lezen voor ouders en leerlingen. Om die reden hebben we vaak nog het een en ander anders op papier moeten zetten of een mondelinge toelichting gegeven. Ouders zijn graag betrokken, maar de inhoud is soms te ingewikkeld. De feedback was gericht op de (tussen)producten van het M&N-team. Had weinig meerwaarde voor onze curricu-lumontwikkeling, omdat het daarop niet van toepassing was.
De ouders vonden de teksten niet prettig om te lezen. De PowerPoint van Bas Trimbos in de laatste ronde werd hierbij als zinvol ervaren.
Het verwerken van de antwoorden op de open vragen is een tijdrovende aangelegenheid, daarnaast was er maar beperkt ruimte om de antwoorden door te geven. In de praktijk kwam het erop neer dat wij de antwoorden van alle bevraagde leerlingen/ouders moesten interpreteren, wat vervolgens weer door Curriculum.nu geïnterpreteerd moest worden. Hierdoor is het niet meer duidelijk wat welke leerling/ouder nu daadwerkelijk heeft geantwoord. Tot slot was ook de tekst lastig te verwoorden naar de leerlingen, ook hierbij hebben wij de tekst eerst zelf geïnter-preteerd en vervolgens uitgelegd.
Er zijn uiteindelijk te weinig ouders betrokken. Dit heeft ook te maken met het onderwerp (wiskunde/rekenen). Je zit gauw met wiskundigen om de tafel.
Vooral in de beginfase was de feedback van ouders mogelijk en zinvol. Naarmate het programma gedetailleerder werd, was het voor ouders en leerlingen niet meer goed genoeg te overzien om zinvol commentaar te geven. Dit is in het begin goed georganiseerd geweest, maar dit is in een later stadium niet zo goed tot stand gekomen. Feedback vragen aan ouders was lastig omdat wij veel tijd kwijt waren aan het uitleggen van wat er werd bedoeld volgens curriculum.nu
Ouders en leerlingen kunnen per bouwsteen/thema bepaalde leerlijnen op een elektronisch platform volgen. Alle leerlijnen zijn op niveau ingedeeld dus wordt overzichtelijk gemaakt voor ieder leerjaar wat, waar, en welke bouw-steen van de curriculum aan orde komt.
Toelichting bij het verbinden van de bouwstenen en de aanbevelingen met schooleigen initiatief
Basisonderwijs
SLO - Erasmus+ project Student Voice (vergroten leerlingenbetrokkenheid op bepalen eigen leer-stof/leerroutes).
Wijkontwikkeling : integraal pedagogisch wijkplan vanuit de werkwijze van de Vreedzame Wijk (versterken participatie door kinderen - groepsvergadering/leerlingenraad/wijkkinderraad/kinderburgemeester).
Deelname aan de longitudinale onderzoeken/metingen door de Alliantie Burgerschap (analyse van kennis, vaardigheden en attitudes - aanscherpen aanbod).
Proef(toets)school voor CITO i.v.m. burgerschapspeiling Inspectie. Er moet nog een hele vertaalslag komen om alles aan te bieden.
Eigen leerlijn Digitale Geletterdheid krijgt vorm, o.a. dankzij de betrokkenheid bij project Curriculum.nu.
We hebben wel formatief evalueren in school gebracht en zijn daar erg tevreden over, het curriculum was vaak erg veel moeilijk leeswerk en, nogmaals, doordat het niet in de kalender was opgenomen, soms lastig te organiseren en in te passen als verbinding.
De verplaatsing van vaardigheden richting houding is belangrijk en medebepalend voor de ontwikkeling van het eigen initiatief.
Het sluit aan bij ons projectonderwijs.
38
We zijn in ons eigen proces halverwege en volgend jaar gaan we er verder mee aan de slag.
Via het raamwerk en de bouwstenen hebben we een doorgaande lijn in onze leerlijn burgerschap kunnen ontwikke-len. Burgerschap krijgt meer invulling bij ons op school.
We zijn nog niet zover. We hebben vooral Curriculum.nu voorzien van antwoorden.
We hebben de afgelopen maanden stappen gezet om Engels weer op de kaart te zetten op binnen de school. Toch vinden we dat we nog niet zijn waar we willen zijn. Dus er is nog genoeg werk te doen.
Zoals eerder aangegeven, biedt het concept een mooi aangrijpingspunt om nog eens kritisch naar ons eigen initia-tief te kijken.
Het raamwerk verbindt kernvakken, zaak- en maatschappelijke vakken. Thematisch en betekenisvol onderwijs ontwerpen wordt aangescherpt mede door het raamwerk. Voor leerkracht en coördinator is het een uitgangspunt bij het ontwerp.
Voortgezet onderwijs
We hebben gemerkt dat onze ambities, aangewakkerd door o.a. de bouwstenen, te ver afstaan van de dagelijkse praktijk bij ons op school. Dit zorgt ervoor dat de aansluiting bij de praktijk alles behalve soepel verloopt. Het raamwerk van bouwstenen proberen wij zelfs uit te bouwen naar een raamwerk van bouwstenen voor ons gehele curriculum.
We hebben niet het raamwerk aan onze initiatieven verbonden, maar wel het ontwikkelen van een visie. Voor ons komen de bouwstenen op het juiste moment voor het vormgeven van ons onderwijs.
We liepen een beetje op de troepen vooruit, maar waren juist blij dat wat we gedaan hadden aansluit op de bouw-stenen en aanbevelingen.
We hebben ervoor gekozen om de mogelijkheden die het raamwerk biedt om spreekvaardigheid en cultuurvor-mend onderwijs, meer aandacht te geven in ons nieuwe curriculum binnen de sectie.
Betreffende de ontwikkeling van het leren bewegen hebben wij mooie stappen gezet bij ons op school. We hebben voor ieder onderdeel een rubric ontwikkelt en willen daarmee de ontwikkeling van het bewegen zichtbaarder ma-ken voor de leerlingen.
Als school zijn we al heel erg goed bezig. Het is voor ons een goed teken dat (het raamwerk voor) de bouwstenen en de aanbevelingen aansluiten op ons eigen curriculum. We blijven ons graag ontwikkelen.
Het ontwikkelen van bouwstenen ging naast (tegelijkertijd met) ons eigen initiatief. Voor verbinden was (nog) geen mogelijkheid.
We hebben tot dusver getracht de visie zoals verwoord door Curriculum.nu te gebruiken als de onderlegger voor de visie van onze nieuwe school (we bevinden ons in een fusieproces). We zijn dus nog niet tevreden.
Sommige onderwerpen sloten aan bij schooleigen initiatief, maar omdat er veel gezegd wordt over PO/onderbouw VO was het soms moeilijk om die link te leggen.
Wij zijn zelf aan de slag gegaan met het ontwikkelen van een schrijfplan. Er liggen nu voor alle klassen plannen om het onderwijs meer vorm te geven vanuit het veel laten schrijven van leerlingen. De spellingsregels zijn een instru-ment geworden en geen taaie theorie.
We hebben meegedacht over de bouwstenen en gaan nu als volgende stap bij onze lessen burgerschap al punten uit Curriculum.nu toepassen.
Toelichting bij de nieuwe inzichten over de ontwikkeling van het curriculum op school
Basisonderwijs
We zijn verrast over de uiteindelijke uitkomsten: waar ook wij redelijk smal begonnen (wat verstaan we onder burgerschap/wat doen we al op school/hoe vullen we 'lege' gaten in het aanbod) is er een gedegen samenhangend document/leerlijn ontwikkeld waarin een stevige visie wordt gepresenteerd, ondersteund door m.n. de bouwstenen en de burgerschapspecifieke vaardigheden.
De gesprekken en het sparren tijdens de bijeenkomsten en tijdens de schoolbezoeken van Allard waren zeer waar-devol.
Het belangrijkste voordeel dat we hebben ervaren is dat we dankzij de subsidie tijd vrij hebben kunnen maken voor een werkgroep die in de vrijgeroosterde tijd:
structureel aan de slag kon blijven met de werkzaamheden rond het project Curriculum.nu;
structureel aan de slag kon blijven met ontwikkeling van Digitale Geletterdheid binnen de eigen school;
tijd voor ontwikkelen is in het PO geen standaard voorziening. Alleen dankzij de tijd die we hebben gekregen door deelname aan het project hebben we de vooruitgang kunnen boeken die er nu is.
Het is heel inspirerend om met andere ontwikkelscholen te reflecteren op de grote opdrachten, bouwstenen en eigen initiatief.
Het heeft ons nieuwe inzichten gegeven m.b.t. ons onderwijs en de manier waarop wij ons onderwijs willen verbe-teren. Het gaf ons een extra zetje! De zekerheid dat we goed bezig zijn!
39
Op het gebied van Burgerschap, vreemdetalenonderwijs en bewegingsonderwijs gaan we ons (verder) ontwikkelen en visie bepalen om richting te gaan geven binnen ons onderwijs.
Door deelname aan Curriculum.nu zijn we ons meer bewust geworden van de omvattendheid van burgerschap (vakintegratie) en de keuzes die wij als school willen maken.
Fijn om de doorlopende lijn te zien van onderbouw basisonderwijs tot eind van het voortgezet onderwijs.
Nu de eerste eindversie van het concept af is, lopen we toch tegen een fundamentele twijfel of deze basis praktisch werkbaar gaat zijn. Over de grote opdrachten zijn we enthousiast, maar de bouwstenen maken het geheel zo enorm uitgebreid dat we twijfelen aan de praktische bruikbaarheid. Reflectie op de grote opdrachten was voornamelijk erg zinvol voor ons.
Wij zijn er als ontwikkelschool ingestapt in samenwerking met onze partner XX. Het doel was onder andere om een breder curriculum uit te zetten binnen de school met XX met als uitgangspunt dat de school uiteindelijk zelf de volledige regie kan uitvoeren met daarin de parels van XX geïntegreerd binnen ons schoolcurriculum. Onze samen-werking stopt eerder dan verwacht, nl. einde schooljaar 2018-2019. Onze rol als ontwikkelschool heeft ervoor ge-zorgd dat, ondanks de gestopte samenwerking, er een plan ligt en dat we een leerkracht als coördinator hebben (kunnen) benoemen om de doorontwikkeling aan te sturen. Het raamwerk Mens & Maatschappij is hierin een vast onderdeel.
Voortgezet onderwijs
We hebben gemerkt dat onze ambities, aangewakkerd door o.a. de bouwstenen, te ver afstaan van de dagelijkse praktijk bij ons op school. Dit zorgt ervoor dat de aansluiting bij de praktijk alles behalve soepel verloopt. De bouwstenen zijn behoorlijk geschikt voor po en vo, maar zijn nog wat te algemeen gesteld. Ik denk dat er ver-schillen zijn in de mate waarin een vak of vakinhoud zich leent om expliciet op burgerschap in te gaan. Impliciet is iedere leraar tegelijk met zijn leerlingen een samenlever en spelen alle thema’s van identiteit, macht, rechten en plichten, etc.
Hoewel de omschrijving van de verschillende bouwstenen aangescherpt mag worden, heeft het ontwikkelteam in de laatste ronde wel grote stappen gemaakt in de goede richting. Met name het duidelijk aangeven van een doorlo-pende leerlijn van PO naar VO en uiteindelijk ook naar de BB van het VO is geslaagd. Hopelijk resulteert dit ook in het terugdringen van overlap tussen de verschillende vakken en tussen PO en VO. Ook de benadering vanuit de Perspectieven, Denkwijzen en Werkwijzen wordt als positief ervaren!
In het tienercollege werken po en vo dagdagelijks samen. Dat is een verademing. De ontschotting. Door op deze manier onderwijsontwikkeling aan te gaan, wordt onderwijs echt iets van onderwijs en niet iets van uitgevers. Heel bewust nadenken over de mensen die je wil afleveren en daar naar toewerken is heel bijzonder. Curriculum.nu geeft ons hoe verder we in het proces komen hoe langer hoe meer houvast, een geraamte, voor onze eigen onder-wijsontwikkeling. Jammer dat we nu moeten stoppen. Voor ons zou het ideaal zijn als we door konden met alle domeinen.
Geen nieuwe inzichten, wel bevestiging! Is ook fijn als je met zo een spannend traject bezig bent.
Door het meewerken aan Curriculum.nu hebben we binnen onze school de sectie stappen vooruit geholpen. Er wordt nu veel meer gedacht vanuit doelen en het curriculum wordt op dit moment aangepast om hierbij aan te sluiten.
Wij zijn aangemeld bij de bovenbouw van het havo/vwo, we hadden gehoopt dat we hiervoor meer concrete voor-beelden of eindtermen zouden krijgen. We merkten halverwege het jaar dat dit niet zou gaan lukken voor de bo-venbouw en dat het 'loslaten' of aanpassen van het eindexamen nog een te grote stap zou zijn. We hopen wel dat dit in de toekomst gaat lukken.
Je staat nu meer open voor curriculumontwikkeling in algemeenheid.
We zijn ook aan het denken gezet om meer te doen aan de inhoud van ons vak door meer te werken met teksten die te maken hebben met ons vak. Het kritisch lezen benadrukken we nu meer. En we hebben plannen om meer vakoverstijgend te gaan werken.
Voor een document van iets uit de onderwijssector stonden er nog te veel taalfouten in. Ik bedoel van de eerdere feedbackrondes.
De overlap tussen Natuurkunde-, Scheikunde- en Biologie-onderbouwstof is op een unieke manier samengevoegd en kan door alle leerlingen bestudeerd worden.
40 Opmerkingen en suggesties
Basisonderwijs
Goed communiceren over de opzet en de bedoeling (wellicht een volgende keer uitgesplitst per doelgroep), goed plannen (soms was het tijdstip ongelukkig of de periode te kort). Soms waren de vragen erg gedetailleerd/tech-nisch. Wij merkten dat we tot de beste feedback/discussies kwamen als we over hoofdlijnen/theorie/visie konden praten.
De feedbackdeadlines werden soms als 'knellend' ervaren. Dit had ook te maken met interne problemen (langdurige zieken) waardoor werkgroepleden ingezet moesten worden om in te vallen.
Het is mooi om hier een bijdrage aan te mogen leveren.