4.2 Internationale maatregelen 1 BEPS
4.2.2 Acties van de Europese Commissie
4.2.2.5 Anti mismatchbepaling
BEPS-Actiepunt 2 richt zich op het bevorderen van coherentie, wat inhoudt dat een eenduidige behandeling van transacties tussen verschillende landen moet zijn. Dit om het probleem van hybride mismatch te voorkomen. Een hybride mismatch houdt in dat internationaal opererende bedrijven misbruik kunnen maken van verschillende nationale wetgevingen waardoor een transactie door beide landen anders wordt behandeld, met als resultaat dat in beide landen een belastingvrijstelling wordt gegeven. Hierdoor wordt ervoor gezorgd dat de enkele belasting wordt ontlopen in plaats van dat dubbele belastingheffing wordt voorkomen.103
De OESO geeft het volgende voorbeeld ter illustratie:
Bedrijf 1 in Frankrijk stuurt geld naar een gelieerd bedrijf in Australië. De transactie heeft de vorm van een complexe obligatie. In Frankrijk wordt de transactie gezien als rente waardoor bedrijf A dit van zijn belastbare winst mag aftrekken. In Australië wordt de transactie als dividenduitkering gezien waardoor bedrijf B hierover geen belasting hoeft te betalen.104
Om dit tegen te gaan stelt BEPS-actiepunt 2 voor om nationale wetgeving aan te passen om ervoor te zorgen dat de winst maar aan een kant van de transactie wordt vrijgesteld. Indien dit al aan een kant gebeurt, zoals in het voorbeeld bij bedrijf A in Frankrijk, dan zou er bij bedrijf B geen vrijstelling moeten plaatsvinden. De belastingvrijstelling wordt geweigerd indien een transactie al in een ander rechtsgebied wordt vrijgesteld. Met actiepunt 2 van het BEPS- Actieplan beoogt de OESO-modelprovisies op te stellen voor belastingverdragen. Tevens wil de OESO met praktische voorbeelden inzicht geven in welke mismatches er voorkomen en hoe hiermee omgegaan moet worden.105
102 EC, Voorstel voor een Richtlijn van de Raad tot vaststelling van regels ter bestrijding van
belastingontwijkingspraktijken die de werking van de interne markt rechtstreeks schaden, COM(2016) 26 103 BEPS-Actieplan, Actiepunt 2, pag. 13
104 OESO, 2013, p. 1
36
Implementatie van het BEPS-actieplan zal ervoor zorgen dat multinationals geen misbruik meer kunnen maken van verschillen in fiscale wetgeving tussen twee landen waarin ze opereren om zo dubbele vrijstelling over winsten te realiseren. Bfi’s in Nederland zullen niet langer onbelast royalty’s of rentes kunnen uitbetalen aan hun ondernemingen in landen waar er ook geen belasting wordt geheven over deze inkomsten.
Uiteindelijk is door de Europese Commissie besloten om aan de hand van artikel 10 de anti- mismatchbepaling voor hybride structuren te implementeren voor hybride instrumenten binnen EU-lidstaten.106 Hybride mismatches met landen buiten de EU zullen, in afwijking van de richtlijnen BEPS actiepunt 2, nog niet gedekt zijn. De Europese Commissie heeft besloten deze mismatches eerst verder te bestuderen.107 De anti-mismatchbepaling houdt in dat binnen de EU in het geval van hybride instrumenten de bronstaat leidend is en dat de woonstaat van de ontvanger van de transactie de regelgeving van de bronstaat moet erkennen. Zoals voorgesteld in actiepunt 2 van de BEPS houdt dit in dat indien de bronstaat de betalende partij in staat stelt de transactie van het belastbare inkomen af te trekken, hier in de woonstaat geen vrijstelling over mag worden gegeven. Deze regeling is zowel op rente als royalty’s van toepassing.108
In Nederland bestaat op dit moment een aantal regelingen actief om dubbele aftrek door middel van hybride mismatch te voorkomen. Deze regelingen zijn opgenomen in art. 13l en art. 10a Wet VPB. Effectief komt het erop neer dat Nederland op dit moment als bronstaat juist de kwalificaties van de woonstaat volgt in plaats van andersom zoals de nieuwe maatregelen eisen, wat inhoudt dat er wijzigingen in de Nederlandse wet zullen moeten plaatsvinden. Nederland zal de regelingen moeten aanpassen. De regeling van art. 15ac Wet VPB is al wel in lijn met de nieuwe maatregelen waarin de woonstaat de kwalificatie van de bronstaat volgt.
Zodra de anti-mismatchbepaling is doorgevoerd, wordt het multinationals onmogelijk gemaakt om misbruik te maken van mismatches in regelgeving binnen EU-lidstaten. Het is te verwachten
106 COM(2016) 198 Richtlijn van Europees Parlement en de Raad p. 13 107 De Wilde, 2016, p.1
37
dat dit de multinationals er niet van zal weerhouden van hybride mismatches gebruik te maken tussen EU en niet-EU-lidstaten.
4.3 Subconclusie
In dit hoofdstuk is onderzocht welke maatregelen binnen de EU getroffen en aangekondigd zijn om belastingontwijking verder tegen te gaan. Dit is gedaan door te kijken naar de aangekondigde nieuwe maatregelen die de lidstaten van de EU zijn overeengekomen om door te voeren en die op de BEPS gebaseerd zijn.
Eerst werd de algemene antimisbruikbepaling besproken, welke bedoelt is om situaties aan te pakken die nog niet door de overige regelingen zijn afgedekt. Hierdoor kunnen staten bij duidelijk kunstmatige constructies beslissen om heffingskortingen te weigeren. Als tweede kwam de exitheffing ter sprake. De exitheffing moet voorkomen dat bedrijven hun ongerealiseerde winst en activa onbelast verplaatsen naar een ander rechtsgebied. De waardering van deze activa en ongerealiseerde winst zal moeten worden vastgesteld door het land van waaruit de onderneming de activa verplaatst. Vervolgens werd de renteaftrekbeperking besproken. Renteaftrekbeperking zal een limiet zetten op de hoeveelheid rentelasten die bedrijven van hun belastbare winst af kunnen trekken. Dit moet voorkomen dat bedrijven hun winst die binnen de EU behaald is, doormiddel van leningen vanuit een land met een lager belastingtarief naar dat land overhevelen. Daarna volgende de CFC-regeling. De CFC-regeling maakt het voor bedrijven moeilijker om winst te ontwijken door winsten vanuit de EU naar belastingparadijzen te verplaatsen door middel van royalty's, rente en dienstverlening binnen de groepsmaatschappij. Wanneer er namelijk niet aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan door de dochteronderneming waar het geld naartoe wordt gestuurd, wordt de winst alsnog bij het belastbare inkomen van de Moedermaatschappij geteld. Ten slotte is de anti-mismatchbepaling die ervoor zorgt dat in het geval van hybride instrumenten bedrijven niet langer gebruik kunnen maken van verschillen in wetgevingen tussen landen.
38
Hoofdstuk 5
5.1 Inleiding
In dit onderzoek staat de volgende vraag centraal: In hoeverre zijn de nationale en internationale
getroffen en aangekondigde maatregelen ter voorkoming van belastingontwijking door multinationals in Nederland effectief? Om antwoord op deze vraag te geven, volgt eerst een
bespreking van de subvragen met een korte samenvatting van de hoofdstukken in paragraaf 5.2. Vervolgens wordt in paragraaf 5.3 antwoord gegeven op de centrale vraag. Het onderzoek wordt tot slot afgesloten met een aanbevelingen voor en suggesties voor een eventuele een vervolgonderzoek.
5.2 Onderzoeksvragen
1. Waardoor heeft Nederland een aantrekkelijke fiscaal vestigingsklimaat voor multinationals?
In hoofdstuk 2 is onderzocht welke fiscale regelingen Nederland tot een interessante vestigingsplaats maken voor multinationals. Deelnemingsvrijstelling, uitgebreide belastingverdragen, 0% bronheffing op royalty’s en rente en de mogelijkheid tot helderheid vooraf door middel van rulings door de Belastingdienst maken Nederland voor multinationals een interessant land om zich te vestigen.
2. Hoe kunnen multinationals misbruik maken van de fiscale regelgeving?
In hoofdstuk 3 is onderzocht hoe misbruik gemaakt kan worden gemaakt van de fiscale regelingen zoals de deelnemersvrijstelling, belastingverdragen en de 0% bronbelasting op royalty's en rente om binnen de wet, maar tegen de geest van de wet, belasting te ontwijken. Structuren zoals de Double Irish Dutch Sandwich via bfi’s in Nederland maken het mogelijk voor multinationals om door slim gebruik te maken van de verschillen in nationale fiscale wetgeving en de lokale fiscale regelingen hun belastingdruk binnen de letter van de wet sterk te
39
verlagen. Ook is gekeken naar het verschil tussen belastingontduiking, wat illegaal is, en belastingontwijking wat wel legaal maar onwenselijk is.
3. Welke maatregelen zijn binnen de EU getroffen en aangekondigd om belastingontwijking verder tegen te gaan?
Hoofdstuk 4 behandelde de recent door de Europese Commissie aangekondigde nieuwe internationale maatregelen. Renteaftrekbeperking, exitheffing, algemene antimisbruikbepalingen, hybride mismatch neutralisatie en de CFC-regelingen zullen worden doorgevoerd binnen de EU- lidstaten om belastingontwijking verder tegen te gaan. In essentie komen deze neer op strengere substance eisen, betere uitwisseling van informatie, en het harmoniseren van maatregelen tegen belastingontwijking tussen verschillen landen.
5.3 Conclusie
De vraag die centraal stond is: In hoeverre zijn de nationale en internationale getroffen en
aangekondigde maatregelen ter voorkoming van belastingontwijking door multinationals in Nederland effectief?
Er zijn vele maatregelen om belastingontwijking aan te pakken voorgesteld en doorgevoerd. Echter schieten deze tot nu toe te kort doordat er nog steeds manieren bestaan om deze maatregelen te omzeilen. Nederland is niet zozeer een belastingparadijs maar is vooral een schakel in de internationale tax planning. De besproken maatregelen maken het lastiger om via Nederland of een ander Europees land op de tot nu toe bekende manieren belasting te ontwijken. De verwachting is dat de maatregelen vooral een verschuiving van kapitaal en brievenbusmaatschappijen tot gevolg hebben.
De aangekondigde nieuwe internationale aanpak binnen de EU hebben gevolgen voor de manier waarop belasting wordt ontweken, echter is het onwaarschijnlijk dat de belastingontwijking een halt wordt toegeroepen. De nieuwe aanpak zal vooral tot gevolg hebben dat het voor bedrijven
40
minder interessant wordt om brievenbusmaatschappijen in landen zoals Nederland te vestigen. Dit met als doel om belasting te ontwijken omdat de nieuwe maatregelen de huidige structuren om winst te verschuiven belemmeren. Dit betekent echter niet dat multinationals geen nieuwe methodes gaan zoeken om hun belastingdruk zo ver mogelijk legaal te verlagen. Daarnaast is de hybride mismatch neutralisatie bijvoorbeeld alleen van toepassing tussen EU-lidstaten. In hybride constructies waar een van de partijen buiten de EU is gevestigd, zal de neutralisatie geen effect hebben.
De CFC-regels zijn sterk afhankelijk van de transparantie van de dochterondernemingen in belastingparadijzen. Directe verplaatsing van winsten zal lastiger worden vanuit de EU maar creatieve constructies die in het verleden ontworpen zijn, zoals de Double Irish Dutch Sandwich, geven aan dat multinationals bereid zijn veel te investeren in mogelijkheden om alsnog hun doel te behalen en op een legale wijze zo weinig mogelijk belasting te betalen.
Ook spelen nog andere aspecten mee in de discussie over belastingontwijking. Een zo laag mogelijke belastingdruk heeft direct gevolgen voor de concurrentiepositie en het succes van de onderneming. Het is weliswaar oneerlijk tegenover bedrijven die wel binnen de geest van de wet handelen maar zolang er bedrijven zijn die effectieve manieren vinden om hun belastingdruk te verlagen, kunnen bedrijven voor de keus komen te staan om te voldoen aan alle belastingverplichtingen terwijl dit mogelijk ten koste gaat van de resultaten en de concurrentiepositie in vergelijking met andere bedrijven die niet aan de verplichtingen voldoen of om ook winstmaximalisatie door belastingdruk verlaging na te streven.
Het is goed dat er strengere maatregelen worden getroffen om belastingontwijking tegen te gaan maar het uiteindelijke effect zal vooral de ontwikkeling van nieuwe creatieve constructies zijn wat veel economische activiteit ten gevolge heeft. Denk hierbij aan de belastingadviseurs die nieuwe manieren moeten vinden om legaal belasting te ontwijken nu de huidige structuren niet meer werken, de commissies die hier weer onderzoek naar doen om nieuwe maatregelen te ontwerpen.
41
Op basis van wat uit het onderzoek geconcludeerd kan worden, dient de hoofdvraag of de getroffen en aangekondigde maatregelen effectief zullen zijn in het tegengaan van belastingontwijking negatief beantwoord te worden. Op de korte termijn zullen de maatregelen het lastiger maken voor multinationals om via de huidige structuren belasting te ontwijken. Zolang er echter geen alomvattende wereldwijde aanpak is waar alle landen aan meedoen en er geen goede informatie-uitwisseling tussen de landen is, is de verwachting dat nieuwe creatieve belastingontwijkende constructies zich spoedig weer zullen aandienen.
5.4 Aanbevelingen
Een aanbeveling voor een vervolgonderzoek is om te kijken of de aanpak van belastingontwijking netto een positief resultaat zal hebben op de Nederlandse economie en de belastinginkomsten. Gezien strengere maatregelen ervoor zorgen dat multinationals andere structuren zullen moeten opzetten om hun belastingdruk te verlagen kan dit leiden tot gemiste inkomsten en verlies van banen en economische activiteit. Ook zijn er kosten verbonden aan de onderzoeken en de implementatie van de maatregelen. Het is interessant te kijken of dit bij elkaar wel uit kan.
42
Bibliografie
Kamerstukken
Brief van de Staatssecretaris van Financiën, 27 maart 2013, nr. IFZ/2013/117. Brief van de Staatssecretaris van Financiën, 30 augustus 2013, nr. IFZ/2013/320U. Brief van de Staatssecretaris van Financiën, 16 september 2014, IZV/2014/439 M2 Brief van de Staatssecretaris van Financiën, 3 maart 2015, 25 087, 2015/102 Brief van de Staatssecretaris van Financiën, 8 juni, 2015, 25 087, 2015/102. Brief van de Staatssecretaris van Financiën, 13 mei 2016, AFP/2016/453U Literatuur
Geest, Kleef & Smits 2013
M. van Geest, J. van Kleef en H. W. Smits, ‘Het belastingparadijs’, Amsterdam: Business Contact 2013.
Engelen & Gunn 2013
F.A. Engelen & A.F. Gunn, ‘Het BEPS-project: een inleiding’, WFR 2013-1413.
Evers 2011
M. Evers, ‘Zembla-uitzending ‘Nederland belastingparadijs’ nader beschouwd’, Maandblad
Belasting Beschouwingen 2011/02.
IBFD
IBFD, ‘Onderzoek belastingverdragen met ontwikkelingslanden’, bijlage bij Kamerstukken II
2011/2012, 25087, nr. 32.
43
Kavelaars, ‘Afbouw van belastingontwijking’. Tijdschrift voor Fiscaal Ondernemingsrecht, 131, 2014.
Kavelaars 2014
Kavelaars, ‘De EU en de OESO: ten strijde tegen belastingontwijking 2’. Nederlands Tijdschrift
voor Fiscaal Recht, 24. 2014.
Kabelaars, 2015
Kavelaars, O. Responsible tax in ontwikkeling, Nederlands Tijdschrift voor Fiscaal Recht, 139. 2015.
Kerste 2013
Kerste, M., e.a., Uit de schaduw van het bankwezen. Amsterdam: SEO Economisch Onderzoek. 2013.
Kruithof 2013
Kruithof, J. ‘Strategieën tegen belastingontwijking door multinationals’. Weekblad Fiscaal
Recht, 7026, 2013.
Lejour & Riet, 2013
Arjen Lejour en Maarten van ’t Riet, ‘Nederland belastingparadijs? Nederland doorsluisland!’, centraal planbureau CPB Policy brief 2013/07.
Luyendijk 2015
J. Luyendijk, Dit kan niet waar zijn, Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Con- tact 2015.
Marres 2013
O.C.R. Marres, S.J. Mol-Verver & J.L. van Streek (red.), Hoofdzaken belastingrecht, Den Haag: Boom fiscale uitgevers 2013.
44 Merk 2006
P.F.E.M. Merks, ‘Belastingontduiking, -ontwijking en planning’ (deel 1), MBB 2006/09
Berkhout 2013
E. Berkhout, De Nederlandse Route, Hoe arme landen inkomsten mislopen via belastingplek Nederland, Oxfam Novib beleidspaper, 20 mei 2013.
Staatssecretaris van Financiën 2013
Nota Staatssecretaris van Financiën en Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Vakstudie Nieuws 2013-30-08 nr. IFZ/2013/320U.
Staatssecretaris van Financiën 2014a
Staatssecretaris van Financiën, ‘Nederland wilde andere aanpak in OESO-overleg over belastingontwijking’, Vakstudie Nieuws 2014-64-11.
Seccombe 2012
M. Seccombe (2012. Google: ‘Don’t Be Evil. Don’t Pay Tax’, The Global Mail 7 juni 2012
Stevens 2014
S.A. Stevens, ‘De fair share plicht van landen en ondernemingen’, TFO 2014/131.2.
Van der Geld 2011
Prof. dr. J.A.G. van der Geld, ‘Ethiek en multinationale ondernemingen’, uit de bundel ‘Principieel belastingrecht’, redactie van prof. mr. dr. J.L.M. Gribnau, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2011.
Van der Laan 2012
S. van der Laan, Apple betaalt 1,9 procent belasting buiten Amerika, Elsevier 5 november 2012.
45
J. Vleggeert, ‘Maatregelen tegen dubbele niet_belasting door mismatches’, WFR 2013, p.1426. Rapporten
Rapport OECD 2013
OECD, OESO-rapport “Action Plan on Base Erosion and Profit Shifting” (BEPS), Vakstudie
Nieuws 2013-35-15.
Rapport OECD 2014
Countering Harmful Tax Practices More Effectively, Taking into Account Transparency and Substance, OECD Publishing 2014.
Rapport OECD 2015
Countering Harmful Tax Practices More Effectively, Taking into Account Transparency and Substance, Action 5 – 2015 Final Report, OECD Publishing 2015.
Rapport OECD 2015
Action 2: Neutralising the Effects of Hybrid Mismatch Arrangements, OECD publishing 2015.
Rapport OECD 2015
Countering Harmful Tax Practices More Effectively, Taking into Account Transparency and Substance, Action 5 – 2015 Final Report, OECD Publishing 2015.
Rapport OECD 2015
Action 6: Preventing the Grandtingof Treaty Benefits in Inappropriate Circumstances, OECD
publishing 2015. Overig
‘Germany-UK Joint Statement’, overheidspublicatie Verenigd Koninkrijk 11 november 2014, www.gov.uk.
46
Hoofdkantoor Starbucks weg uit Nederland’, 21 april 2014, http://nos.nl/artikel/636565- hoofdkantoor-starbucks-weg-uit-nl.html.
http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/standaard_functies/prive/contact/re chten_en_plichten_bij_de_belastingdienst/ruling/
Wet- en regelgeving
● OESO-modelverdrag ter voorkoming van dubbele belasting en niet-belasting. ● Besluit ter Voorkoming van Dubbele Belasting 2001.
● Wet op de Vennootschapsbelasting 1969.