Annex II-soorten

Kamp Beverlo en aangrenzende beekvalleien Schietterrein Helchteren en

Mangelbeekvallei

1. Toestand populatie De Zwarte Beek herbergt de grootste populatie van Beekprik in Vlaanderen (Seeuws P. et al, 1998). Voor de rest komen in het

gebied geen populaties voor.

De soort komt actueel voor in het traject tussen Spiekelspade en de Stalse molen. Uit een recent overzicht van alle beschikbare gegevens (tabel 19 en figuur 4) blijkt dat Beekprik hier steeds verder achteruit gaat (Denayer, B., 2005). Zowel het aantal vindplaatsen als de waargenomen aantallen dalen significant tussen 1994 en 2005. In 1994 werd de soort op 4 locaties gevangen. In 2005 is de soort op 1 locatie verdwenen en op 2 locaties sterk achteruit gegaan.

Besluit: Slechts op 1 locatie blijven de aantallen hoog en stabiel. De achteruitgang van deze soort gaat samen met de achteruitgang van andere stroomminnende vissoorten in de Zwarte beek zoals Bermpje.

Binnen dit Habitatrichtlijngebied komt Beekprik niet voor. Het gebied werd er evenmin voor aangemeld.

2. habitatkwaliteit Een structuurrijk beekbiotoop met natuurlijke meandering, grofzandige afzettingen voor adulten en zandbanken met detritus voor

jongen zijn aanwezig in de Zwarte beek vanaf het militair domein tot aan de Nieuwendijk. De stroomsnelheid is globaal matig tot laag maar wordt bij hoge neerslag verstoord door piekafvoeren als gevolg van intensieve drainage in het brongebied.

BBI is lager dan of gelijk aan 7 voor alle meetpunten vanaf de bron van de Zwarte beek tot diep in het militair domein. Pas ter hoogte van de Hemelbrug wordt de waterkwaliteit voldoende hoog (BBI groter dan of gelijk aan 8). Belangrijkste reden hiervoor is aanvoer van vervuild water vanuit het intensieve landbouwgebied in het brongebied van de Zwarte beek. Daarnaast moeten ook enkele overstortwerken gesaneerd worden en dient de diffuse lozing van huishoudelijk afvalwater naar de Zwarte beek opgelost te worden.

Diepe beekruimingen werden uitgevoerd in zone tussen Stalse molen tot aan de Kraaienstraat nabij de Hemelbrug. Dit is amper 200 m stroomafwaarts de actuele kernpopulatie op vindplaats 6. Uit de ecologische typologie van waterlopen (Bervoets, L. et al, 1993) blijkt dat de Zwarte beek in deze geruimde zones vroeger wel een zeer goede structuurkwaliteit had.

Enkele vismigratiebarrières zorgen voor beperking van het leefgebied. Het betreft 2 stuwtjes/bodemvallen ter hoogte van de Kraaienstraat, de watermolen van Stal en 2 stuwtjes/bodemvallen ter hoogte van Stal.

Als conclusie kan men stellen dat de waterkwaliteit in het stroomopwaartse deel onvoldoende is. Stroomafwaarts, waar de waterkwaliteit voldoende hoog wordt voor Beekprik, is het habitat ernstig beschadigd door beekruimingen. Alleen de zone ter hoogte van de Hemelbrug voldoet actueel aan de vereiste habitatkwaliteit. Het beperkte leefgebied en de verdere achteruitgang van de aantallen beekprik wordt kritiek.

3. Globale beoordeling • Populatie: C

• Habitat: C

Tabel 19. Evolutie van Beekprik in de Zwarte beek per staalnameplaats (bron: De Nayer, B., 2005) en beoordeling van toestand van lokale populatie per afvisplaats: < 50 exemplaren/ha: slecht; 50-200 exemplaren/ha: voldoende; > 50-200 exemplaren per ha: goed (INBO, 50-2007, in ontwerp)

Plaats / jaartal 1980 1981 1989 1994 1996 2001 2003 2005

3 Stalse molen, stroomafwaarts 0 1 0 0

4 Stalse molen, stroomopwaarts 0 0

5 Achter varkenskwekerij 350 30-49 181 2 - 3 2 0

6 Ten zuiden van Kraaistraat 92 170 36 193 203

7 Natuurreservaat / militair domein 96 196 26

8 militair domein punt Pt G 5°20’ 22 243 119

9 Achter Katershoeve (Hechtel) 0 0

10 Ten oosten baan Eindhoven-Hasselt

0 0

11 Bovenloop, achter bungalowpark

0

Figuur 3 Actuele toestand Beekprik: Biologische waterkwaliteit en aantal afgeviste individuen per afvisplaats (De Bayer, B., 2005)

Drijvende waterweegbree

Kamp Beverlo en aangrenzende beekvalleien Schietterrein Helchteren en Mangelbeekvallei

1. Toestand populatie Vroeger kwam Drijvende waterweegbree zeker voor in het gebied. Actueel is er nog slechts één vindplaats

bekend ter hoogte van het Stijnsven.

Binnen dit Habitatrichtlijngebied komt de soort niet voor. Het gebied werd er evenmin voor aangemeld.

2. Habitatkwaliteit De meeste vennen zijn duidelijk verzuurd en aangerijkt met een organische sliblaag waardoor het biotoop

ongeschikt is.

3. Globale beoordeling • Populatie: C

• Habitat: C

Globaal: CC: ongunstige staat van instandhouding

Gevlekte witsnuitlibel

Kamp Beverlo en aangrenzende beekvalleien Schietterrein Helchteren en Mangelbeekvallei

1. Toestand populatie De Gevlekte witsnuitlibel kwam tot voor 1990 voor in het militair domein maar

werd er sindsdien niet meer waargenomen.

In de jaren ‘80 kwam de soort nog voor op het Schietterrein en in de aangrenzende vennen van Opglabbeek. Van de jaren ’90 zijn geen waarnemingen bekend. In 2000 werd de soort nog één maal teruggezien in het Turfven te Opglabbeek, op 2 km ten oosten van het Schietterrein.

De soort ging in Limburg met meer dan 90% achteruit en is "met uitsterven bedreigd” Ze werd in Limburg in 2000 nog één maal teruggezien in het Turfven te Opglabbeek. Dat jaar werd de soort ook waargenomen op 4 locaties in de Antwerpse Kempen, maar ze werd nadien niet meer in Vlaanderen teruggevonden. Gezien de grote afstand (>150 km) tot de bekende grote populaties in Noordwest-Europa, en gelet op het aantal dieren over een periode van twee maand, hebben we het vermoeden dat minstens de meerderheid van de 10 dieren hier zijn uitgeslopen en er dus nog populaties aanwezig zijn in Vlaanderen. (De Knijf, G., 2001).

2. Habitatkwaliteit Goed ontwikkelde mesotrofe vennen met verlandingsvegetaties en

ondergedoken en drijvende waterplanten zijn nauwelijks aanwezig. Het omgevende heide- en boslandschap is wel voedselarm. Inlaat van voedselrijk water vormt een knelpunt bij het Stijnsven, dat net één van de weinige vennen met gebufferd water is. De meeste vennen zijn zeer zuur waardoor het biotoop ongeschikt is.

Goed ontwikkelde mesotrofe vennen met verlandingsvegetaties en ondergedoken en drijvende waterplanten zijn nauwelijks aanwezig. Alleen ter hoogte van de Monnikswijer en het bronven van de Laambeek zijn verlandingsvegetaties met zuur laagveen aanwezig Het omgevende heide- en boslandschap is wel extensief. De meeste vennen zijn zeer zuur waardoor het geschikt biotoop ongeschikt is.

3. Globale beoordeling • Populatie: C

• Habitat: C

Globaal: CC: ongunstige staat van instandhouding

• Populatie: C

• Habitat: C

Kamsalamander (kaart 7)

Kamp Beverlo en aangrenzende beekvalleien Schietterrein Helchteren en Mangelbeekvallei

1. Toestand populatie In Vlaanderen komen 110 UTM-hokken met de soort voor. Hiervan liggen er 2 binnen dit gebied. De eerste

populatie zit in de vallei van de Dommel bij Peer. Net buiten het studiegebied liggen nog 2 vindplaatsen in de Bomerhei. Het gebied is van lokaal belang voor Kamsalamander in Vlaanderen.

De afstand tot naburige populaties bedraagt veel meer dan 2 km wat ongunstig is.

Binnen dit Habitatrichtlijngebied komt Kamsalamander niet voor. Het gebied werd er evenmin voor aangemeld.

2. habitatkwaliteit Waterhabitat: de waterkwaliteit in het gebied is van nature voedselarm en daardoor minder geschikt voor

Kamsalamander. De soort kan van nature alleen voorkomen in kwelzones met aanvoer van gebufferd grondwater. Historisch kwam ze in het gebied voor in poelen in natte weilanden. Binnen het gebied liggen wel veel verlaten visvijvers die mogelijk in aanmerking komen als habitat. Goed ontwikkelde watervegetaties zijn echter zeer zeldzaam (zie ook habitat 3150). Ofwel worden de vijvers intensief beheerd en bevatten ze teveel vis waardoor predatie van larven optreedt. Verlaten vijvers daarentegen worden niet beheerd en liggen vaak in een verboste omgeving, waardoor er teveel schaduw is.

Landhabitat: een kleinschalig landschap met bossen, ruigtevegetaties en houtwallen is nog aanwezig in de bovenloop van de Zwarte beek, ter hoogte van de N74 en ter hoogte van de Dommel, Bolisserbeek en zijbeken

3. Globale beoordeling • Populatie: C

• Habitat: C

Heide in de vuurlinie 87