In paragraaf 3.3 zijn de beoordelingscriteria beschreven om de verschillende casussen te analyseren. In voorgaande paragrafen zijn de casussen beschreven, waarna in deze paragraaf de beoordeling van de casussen plaats zal vinden aan de hand van de beoordelingscriteria.
4.5.1 Organieke / functionele scheiding bestuurders en toezichthouders
Sinds 1 augustus 2011 is in de wet ‘goed onderwijs, goed bestuur’ opgenomen dat binnen
onderwijsinstellingen in het primair onderwijs een scheiding aanwezig moet zijn tussen bestuurders en toezichthouders. In de wet is opgenomen dat men dit toe kan passen op twee manieren. Men kan dit toepassen door een organieke indeling tussen de bestuurders en toezichthouders. Dit houdt in dat er een Raad van Toezicht is en een Raad van Bestuur. Deze twee groepen werken gescheiden van elkaar en hebben elk hun eigen belangen.
Een andere methode om een scheiding tussen bestuurders en toezichthouders toe te passen, is de functionele indeling. Hierbij zijn de toezichthouders en bestuurders beiden een onderdeel van het management. Echter hebben zij binnen het management elk hun eigen taken. Het management functioneert gezamenlijk en hebben dezelfde activiteiten binnen de onderwijsinstellingen.
Bij ROC Zadkine wordt gebruik gemaakt van de functionele indeling tot aan 1 januari 2013. Sindsdien is er wel een Raad van Toezicht ingesteld bij ROC Zadkine. De problematiek die speelt bij ROC Zadkine is sinds het boekjaar 2012. Zij hadden een enorm gat in hun begroting doordat er teveel kosten worden gemaakt op het gebied van huisvesting en personeelslasten. Publiekelijk was niet bekend wie de
toezichthouders en wie de bestuurders zijn van ROC Zadkine. De toezichthouders dienen de begroting van een onderwijsinstelling goed te keuren. Voorgaande jaren is de begroting niet goedgekeurd door de toezichthouders, omdat dit dezelfde eenheid was als de bestuurders. In het jaarverslag van ROC Zadkine over boekjaar 2010-2011 is geen bestuurs- of Raad van Toezichtverslag opgenomen. Hierdoor werden de doelstellingen van de onderwijsinstelling niet toegelicht en wist het maatschappelijk verkeer niet van de problematiek van ROC Zadkine, totdat het in de media bekend werd gemaakt.
Bij de overige casussen is er een organieke scheiding tussen de bestuurders en de toezichters. Zij hebben allen een Raad van Bestuur en een Raad van Toezicht. In de statuten van deze onderwijsinstellingen is allen beschreven wat de taken en bevoegdheden zijn van beide eenheden. De bestuursleden en
toezichthouders werden ook publiekelijk bekend gemaakt en schreven elk hun eigen verslag in het laatst gepubliceerde jaarverslag.
4.5.2 Tijdig rapporteren jaarverslag inclusief de jaarrekening
Alle onderwijsinstellingen die overheidsgelden ontvangen, zijn verplicht een jaarverslag op te stellen. In dit jaarverslag leggen zij verantwoording af over de overheidsgelden die zij ontvangen. In het jaarverslag dient opgenomen te worden waar zij de overheidsgelden aan uit hebben besteed. Het jaarverslag dient vijf maanden na afloop van het boekjaar gerapporteerd te worden aan de Kamer van Koophandel en aan de overheidsinstelling waarvan de onderwijsinstelling de overheidsgelden heeft ontvangen. Dit kan uitgesteld worden tot uiterlijk 13 maanden na einde boekjaar. Dit dient echter wel doorgegeven te worden aan de Kamer van Koophandel.
De jaarverslagen van 2012 zijn nog niet gepubliceerd. Deze dienen uiterlijk 1 juni 2013 gerapporteerd te worden. Deze datum is tot op heden nog niet bereikt. Daarom de jaarverslagen van 2011 beoordeeld. Het ROC Zadkine heeft over 2010 een jaarverslag gerapporteerd bij de Kamer van Koophandel. Echter dient het jaarverslag voorzien te zijn van een controleverklaring van een accountant. De
controleverklaring is niet toegevoegd aan het gerapporteerde verslag. Dit bekent dat de accountant geen goedkeuring heeft gegeven over het getrouwe beeld van de jaarrekening. De betrouwbaarheid van de
jaarrekening is derhalve niet gegarandeerd. De gebruikers van de jaarrekening, onder andere, overheid, werknemers en ouders, kunnen geen betrouwbare beslissingen maken op basis van het jaarverslag van 2010. Daarnaast had het jaarverslag van 2011 al moeten zijn gerapporteerd. Dit jaarverslag is niet
gepubliceerd bij de Kamer van Koophandel, dus ROC Zadkine is te laat met publiceren. Hierdoor kan het maatschappelijk verkeer geen keuzes maken op recente financiële cijfers.
Bij Consent te Enschede is geen jaarverslag over 2011 gepresenteerd. Zij hebben alleen een jaarmagazine over 2011 gerapporteerd aan de Kamer van Koophandel. In het jaarmagazine is geen jaarrekening opgenomen. Dit bekent dat geen verantwoording is afgelegd over de besteding van de overheidsgelden. Consent is een onderwijsinstelling die door de overheid gefinancierd wordt, dus dit bekent dat zij niet voldoen aan de wet- en regelgeving. De gebruikers van de jaarrekening, kunnen geen betrouwbare beslissingen nemen op basis van het jaarmagazine.
De onderwijsinstellingen Amarantis en Artez hebben wel een jaarverslag 2011 gerapporteerd inclusief controleverklaring. De controleverklaring is door een erkentelijk accountantskantoor afgegeven, waar bij beide onderwijsinstellingen een goedkeurende controleverklaring is afgegeven. De controleverklaring is na vijf maanden na einde boekjaar afgegeven, maar wel binnen het termijn van dertien maanden. Het is niet publiekelijk bekend of de onderwijsinstellingen een aanvraag hiertoe hebben gedaan bij de Kamer van Koophandel. De gebruikers van het jaarverslag kunnen op basis van het gerapporteerde verslag, die een getrouw beeld geeft van de jaarrekening, een betrouwbare beslissing nemen.
4.5.3 In het jaarverslag opgenomen of de doelstellingen van de onderwijsinstelling zijn behaald
In het jaarmagazine van Consent zijn de doelstellingen van 2011 benoemd. Zij willen aan hun
doelstellingen werken, op basis van vier kernwaarden. Deze kernwaarden zijn ‘Excellent’, ‘Aantrekkelijk’, ‘Betekenisvol’ en ‘Verbindend’. Hoe aan deze vier kernwaarden invulling is gegeven binnen Consent, is niet benoemd in het jaarmagazine. Tevens is niet gegeven in hoeverre de kernwaarden behaald zijn in 2011 en indien zij nog niet (volledig) behaald zijn, hoe zij deze kernwaarden in de toekomst wel gaan behalen. Derhalve zegt het jaarverslag weinig over de doelstellingen van de onderwijsinstelling. Tevens is in het jaarmagazine geen verantwoording afgelegd over de gelden die ontvangen zijn van de overheid. Het maatschappelijk verkeer kan geen oordeel geven over het financiële beleid en kan geen keuzes maken op basis van de financiële overzichten. Het jaarmagazine geeft te weinig informatie weer aan het maatschappelijk verkeer. Dit kan een indicatie zijn op basis van het voluntary disclosure theorie dat er bijzonderheden zijn bij Consent. Indien er geen informatie bekend wordt gemaakt, wordt bij de voluntary disclosure theorie gedacht dat er problemen zijn binnen de onderneming.
Het laatst uitgebrachte jaarverslag van ROC Zadkine heeft betrekking op boekjaar 2010. In dit jaarverslag is de missie van Zadkine gegeven. Tevens is de missie uitgewerkt in een aantal onderwijsopdrachten. Deze onderwijsopdrachten zijn specifiek en meetbaar, waardoor te beoordelen is of het juiste resultaat is
behaald met de onderwijsopdrachten. In het jaarverslag is niet opgenomen in hoeverre de onderwijsopdrachten in 2011 behaald zijn.
In het jaarverslag van ROC Zadkine is wel informatie gegeven over het financiële beeld. Echter is alleen een balans, resultatenrekening en kengetallen gepresenteerd. Op basis van deze informatie kan niet beoordeeld worden aan welke categorieën en plannen de onderwijsgelden besteed zijn. De meeste kosten die gemaakt worden door Zadkine betreffen personeelskosten. Op basis van het financiële beeld van Zadkine kunnen de gebruikers van de jaarrekening geen betrouwbare keuzes maken.
De jaarstukken van 2011 van Amarantis zijn zeer uitgebreid. In het bestuursverslag zijn de doelstellingen van de onderneming weergegeven en is beschreven hoe zij deze doelstelling willen behalen. Hierbij is ook de governance structuur van Amarantis gegeven. De taken en verantwoordelijkheden van de verschillende eenheden zijn beschreven, waardoor bij het maatschappelijk verkeer bekend is welke werkzaamheden en
verantwoordelijkheden, bij welke eenheid ligt. Op deze manier kan het maatschappelijk verkeer ook de juiste personen aanspreken indien problemen zijn geconstateerd binnen de onderneming of als er vragen komen vanuit het maatschappelijk verkeer.
Vervolgens zijn per sector en onderwijsgroep de ontwikkelingen beschreven die betrekking hebben op Amarantis. Bij deze ontwikkelingen is ook opgenomen hoe zij de kosten kunnen verlagen per sector of onderwijsgroep, om de mindere begroting te behalen. Amarantis moet ook de kosten drukken in verband met de algemeen bekende financiële crisis. Door deze punten in detail weer te geven in het jaarverslag, wordt het maatschappelijk verkeer voldoende geïnformeerd over de lopende zaken bij Amarantis. Daarnaast is in het jaarverslag een verantwoording opgenomen van de projectsubsidies die ontvangen zijn. Het ontvangen bedrag aan subsidie is bekend gemaakt en hierbij is gegeven aan welk project deze gelden besteed zijn. Als laatste is de jaarrekening van Amarantis over boekjaar 2011 opgenomen in het jaarverslag. Deze jaarrekening is gecontroleerd door een accountant, waarna een goedkeurende verklaring is afgegeven. Op basis van dit jaarverslag kan het maatschappelijk verkeer een betrouwbare beslissing nemen.
ArtEZ heeft over 2011 ook jaarstukken gepubliceerd bij de Kamer van Koophandel. In de jaarstukken zijn de doelstellingen van de onderwijsinstellingen gegeven. Tevens zijn nieuwe doelstellingen
geformuleerd voor het volgende jaar. Op basis van de nieuwe doelstellingen kan herleid worden dat de doelstellingen van 2011 ruimschoots behaald zijn. Indien de doelstellingen van 2011 niet behaald zijn, zal deze doelstelling opnieuw opgenomen worden als doelstelling voor 2012. In het jaarverslag van 2011 zijn ook de financiële gegevens over 2011 weergegeven. Bij de financiële gegevens is een controleverklaring afgegeven, waarbij de financiële gegevens een getrouw beeld geven van de onderwijsinstellingen. Op basis van de financiële gegevens kunnen de gebruikers van de jaarrekening betrouwbare keuzes maken.
De verantwoording van de overheidsgelden is in het jaarverslag van 2011 niet opgenomen van ArtEZ. Zij geven wel aan welke bijzondere projecten uitgevoerd zijn in 2011. Echter zijn hierbij geen bedragen gegeven. De jaarlijkse projecten die uitgevoerd worden door ArtEZ zijn niet verantwoord in het jaarverslag van 2011. Daarom kan geen beoordeling plaats vinden of de overheidsgelden aan de juiste projecten zijn uitgegeven en of dit een bijdrage heeft geleverd aan de kwaliteit van het onderwijs.
4.5.4 Financiële kennis aanwezig bij de Raad van Toezicht
De onderwijsinstellingen ROC Zadkine en Amarantis hebben geen leden in de Raad van Toezicht die ervaring hebben in de financiële sector. Op basis van de nevenfuncties is beoordeeld of zij kennis hebben binnen de financiële sector. Geen van de leden van de Raad van Toezicht hebben nevenfuncties in de financiële sector.
Bij ArtEZ en Consent heeft minimaal één lid van de Raad van Toezicht een nevenfunctie in de financiële sector. Op basis van de nevenfuncties is vastgesteld dat er financiële kennis aanwezig is bij de Raad van Toezicht. Door de aanwezige financiële kennis zal de Raad van Toezicht voldoende kennis hebben om de financiële beslissingen binnen de onderwijsinstelling te beoordelen en hierover advies te geven aan de Raad van Bestuur. Daarnaast heeft ArtEZ een auditcommissie ingesteld. De auditcommissie ondersteunt en adviseert de Raad van Toezicht in het uitoefenen van het toezicht op het gevoerde financiële beleid en beheer van ArtEZ. De auditcommissie voert gesprekken met de accountant en het College van Bestuur over de jaarrekening en de financiële beslissingen. Vervolgens geeft de auditcommissie advies aan de Raad van Toezicht. Op basis van de informatie die verkregen wordt van de auditcommissie kan de Raad van Toezicht beslissingen maken. Het is echter niet bekend uit welke leden de auditcommissie bestaat,
derhalve is ook niet bekend of deze onafhankelijk zijn van zowel het College van Bestuur als van de Raad van Toezicht.
4.5.5 Onderwijs kennis aanwezig bij de Raad van Toezicht
De Raad van Toezicht van alle onderzochte onderwijsinstellingen hebben ervaring in het onderwijs. Op basis van de nevenfuncties de kennis van de leden van de Raad van Toezicht beoordeeld. In elke onderwijsinstellingen hebben één of enkele leden van de Raad van Toezicht nevenfuncties bij andere onderwijsinstellingen. Op basis daarvan kan geconcludeerd worden dat er voldoende onderwijs kennis aanwezig is bij de onderwijsinstellingen.
4.5.6 Wie houdt toezicht op de Raad van Toezicht
Een Raad van Toezicht is een intern toezichthoudend orgaan. Veelal wordt gezegd dat de Raad van Toezicht een maatschappelijk toezichthoudend orgaan is. In de jaarverslagen van ROC Zadkine en Consent is niets opgenomen over de Raad van Toezicht. In deze jaarverslagen is niet opgenomen of de onderneming een Raad van Toezicht hebben en wat de taken en bevoegdheden zijn van de Raad van Toezicht. Echter via andere publieke media is wel publiekelijk bekend dat beide onderwijsinstellingen een Raad van Toezicht heeft.
De onderwijsinstelling Amarantis heeft wel een Raad van Toezicht. In het jaarverslag is opgenomen wat de taken en bevoegdheden zijn van de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht benoemt en ontslaat de leden van het College van Bestuur. In het jaarverslag is echter niet opgenomen wie de leden van de Raad van Toezicht benoemt en ontslaat. De vraag die hierbij gesteld wordt, is wie er toezicht houdt op de leden van de Raad van Toezicht?
De taken en bevoegdheden van de Raad van Toezicht van ArtEZ zijn gegeven in het jaarverslag van 2011. In dit jaarverslag is eveneens als in het jaarverslag van Amarantis niet opgenomen wie de leden van de Raad van Toezicht benoemt en ontslaat. Echter hebben zij wel bij ArtEZ een auditcommissie
ingesteld. De auditcommissie voert gesprekken met het College van Bestuur over het financiële beleid van de onderwijsinstelling. Tevens geeft de auditcommissie advies aan het College van Bestuur en aan de Raad van Toezicht.
4.5.7 Meerjarenbeleidsplan publiekelijk bekend
Op basis van het meerjarenbeleidsplan kan het maatschappelijk verkeer beslissingen nemen voor de toekomst. In het meerjarenbeleidsplan is verantwoord op welke plek de onderwijsinstelling wil staan over een aantal jaren en hoe zij dit willen bereiken in de loop van de jaren. Onderwijsgroep Amarantis is in 2012 opgeheven. De onderwijsinstelling is in 5 aparte onderwijsinstellingen opgesplitst om de continuïteit van de onderwijsinstellingen te waarborgen. Derhalve is voor Amarantis geen meerjarenbeleidsplan gepubliceerd.
De andere drie onderwijsinstellingen hebben alleen een strategisch beleidsplan of een onderwijsvisie gepubliceerd. In deze beleidsplannen zijn een aantal doelstellingen opgenomen die zij in een aantal jaren willen behalen. Stichting Consent heeft een beleidsplan opgenomen tot aan 2022. Dit is een beleidsplan die voor een periode van 10 jaar is opgesteld. Het is uiteraard moeilijk om in de toekomst te kijken en hoe verder men vooruit een beleidsplan op gaat stellen, hoe moeilijker het is om de doelstellingen te bepalen. ROC Zadkine en ArtEZ hebben een beleidsplan opgesteld voor vijf jaar. De onderwijsvisie van ROC Zadkine is opgesteld voor de periode 2008-2013. Dit betekent dat ROC Zadkine een nieuw beleidsplan op moet stellen aankomend jaar. Hierover zijn publiekelijk nog geen uitspraken gedaan.
De onderwijsinstelling ArtEZ heeft een strategisch beleidsplan opgesteld voor de periode 2010-2014. In dit beleidsplan hebben zij ook de realisatie van de doelstellingen over de periode 2006-2009 benoemd. Op basis hiervan kan het maatschappelijk verkeer ook controleren in hoeverre de doelstellingen zijn behaald. ArtEZ kan ik het huidige beleidsplan ook aangeven welke acties zij genomen hebben om alsnog de doelstellingen tot aan 2009 te behalen, of waarom zij geen actie ondernemen om alsnog de doelstellingen tot aan 2009 te behalen.
4.5.8 Betrokkenheid Raad van Toezicht bij de onderwijsinstelling
Bij de onderwijsinstellingen ROC Zadkine en Consent is niet bekend wat de taken en bevoegdheden zijn van de leden van de Raad van Toezicht. Het is niet publiekelijk bekend welke leden van de Raad van Toezicht verantwoordelijk zijn voor welke onderwijsgebieden. Veelal hebben de leden van de Raad van Toezicht hun eigen sector of onderwijsgroep waarop zij toezicht moeten houden.
Bij de onderwijsinstelling Amarantis zijn verschillende commissies opgesteld binnen de Raad van Toezicht: remuneratiecommissie, financiële commissie en commissie Onderwijs & Kwaliteit. De leden van de Raad van Toezicht zijn elk voor hun eigen commissie verantwoordelijk. Een aantal leden hebben geen commissie toegekend gekregen, zij zijn verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken binnen Aamrantis. Op basis van deze verdeling van de taken en bevoegdheden, kunnen de leden van de Raad van Toezicht betrokken worden bij zaken die spelen binnen hun commissie. Door de aandachtspunten van 2011 hebben de leden van de Raad van Toezicht vaker bijeenkomsten georganiseerd. Op deze manier zijn de leden van de Raad van Toezicht betrokken bij de aandachtspunten die spelen binnen de
onderwijsinstelling Amarantis.
Evenals Amarantis heeft onderwijsinstelling ArtEZ ook een aantal commissies ingesteld. Bij ArtEZ is een remuneratiecommissie en een auditcommissie ingesteld. Deze commissies bestaan niet uit leden van de Raad van Toezicht, maar zijn door de Raad van Toezicht benoemd. Eén lid van de Raad van Toezicht neemt deel aan een commissie, die vervolgens verantwoording aflegt aan de Raad van Toezicht. De andere leden van de Raad van Toezicht hebben geen specifieke sector of onderwijsgroep waarvoor zij verantwoordelijk zijn. Hierdoor zal wellicht de betrokkenheid van de Raad van Toezicht lager zijn.
4.5.9 Wat vindt het maatschappelijk verkeer van de problematiek
Vanuit de maatschappij zijn er veel reacties gekomen op de problematiek bij alle onderwijsinstellingen. Alleen bij ArtEZ zijn niet veel reacties vanuit het maatschappelijk verkeer gekomen. Hier hebben alleen de studenten wel gereageerd op de problematiek. De studenten maken zich zorgen over hun toekomst en over hun opleiding wat zij op dit moment aan het volgen zijn. De colleges werden stop gezet en de leraren hadden een bijeenkomst met de Raad van Bestuur. De studenten werden niet geïnformeerd en hebben in eerste instantie alleen via de media bericht gekregen wat de problematiek is bij ArtEZ.
Bij de andere onderwijsinstellingen zijn veel reacties gekomen op de problematiek. Eén van de reacties op de problematiek was; ‘De directeur is volledig van de maatschappij en dagelijkse beslommeringen
vervreemd. Geef geen geld uit wat je niet hebt. De gelden die er zijn, moeten besteed worden aan de kwaliteit van het onderwijs’. Deze uitspraak is van toepassing op alle scholen die in dit onderzoek onderzocht zijn. Het is onbegrijpelijk waarom de Raad van Bestuur bepaalde beslissingen neemt en de personeelsleden moeten alle beslissingen accepteren. ‘De directie voert een eenmanszaak, omringd door vriendjes.’
4.5.10 Samenvatting analyse casussen
In onderstaande tabel is een samenvatting gegeven van de analyse van de casussen. In deze tabel kan men zien in hoeverre de Raad van Toezicht hun taken uit voert en wat vindt het maatschappelijk verkeer van de beslissingen van de Raad van Toezicht?
Frame of reference Amarantis Artez Consent Zadkine Conclusie Organieke scheiding bestuur en
toezichthouders Ja Ja Ja Nee
De meeste onderwijsinstellingen hebben wel een organieke scheiding tussen bestuur en toezichthouders.
Tijdig rapporteren jaarverslag inclusief de jaarrekening en
controleverklaring Ja Ja Nee Nee
De jaarverslagen van onderwijsinstellingen worden veelal te laat en/of zonder
controleverklaring afgegeven.
In het jaarverslag opgenomen of de doelstellingen van de
onderwijsinstelling zijn behaald Ja Ja/Nee Nee Nee
In het jaarverslag wordt veelal te weinig informatie gegeven over de doelstellingen. De doelstellingen worden veelal wel genoemd, maar er is niet verantwoord in hoeverre deze doelstellingen zijn behaald, of hoe zij deze willen behalen.
Financiële kennis aanwezig bij
de Raad van Toezicht Nee Ja Ja Nee
In de Raad van Toezicht is niet altijd voldoende financiële kennis aanwezig. Hierdoor kunnen niet afdoende financiële beslissingen genomen worden.