s
-samenhang, waardoor a priori de gevelarchitectuur niet '.vaardig kon worden opgelost.
De gevels zijn weinig gelukkig van verhouding, hetgeen vooral veroorzaakt wordt door den veel te sterk domineer end en en weinig aantrekkelijken dakvorm.
Beoordeeling ontwerp II.
Noch de plattegrond, noch de architectonische behandeling der gevels getuigen van een Juist inzicht in het gestelde probleem.
Het ontbreken van eenige poging tot uitdrukking van het
ge-wenschte Indische cachet, was mede aanleiding het ontwerp ter zijde te leggen.
Beoordeeling ontwerp III.
Ce platte grond vertoont eenige meerdere regelmaat dan de vo-rige« doch bleek de noodige qualiteiten te missen. Van behoor lijk e ruimte ontwikkeling is weinig sprake- De dakvorm herinnert aan dien der Sumatraansche woning, doch is niet geslaagd. Bovendien kon de commissie zich evenmin vereenigen met de uitwerking van den hoofdingang die wel aan Azië maar niet aan Nederlandsch Indië herinnert.
Het intérieur is geheel onbevredigend.
Bij tweede beschouwing viel ook No. VI af.
Beoordeeling ontwerp VI.
De qualiteitön van dit ontwerp steken onmiddellijk gunstig af bij de drie vorige.
De plattegrond is beter doordacht en geeft in zijn regelmatigen en overzichtelijken opzet mogelijkheden tot gunstiger ruimte ont-wikkeling, die echter helaas niet tot uiting zijn gekomen.
De vestibule draagt niet voldoende het kenmerk van een
voor-ruimte te zijn en is overigens niet oeconomisoh opgelost. De plaats, die de ontvangzaal in den plattegrond inneemt, komt niet overeen met hare fünotie. Zij vormt thans een onderdeel van de
expositie 3 expositie
-ruimte» Ook de toegang tot deze zaal mist ten eenenmale karakter, terwijl de gevraagde accessoires ontbreken»
Ce groote tentoonstellingszaal is arm en gedrukt de ruimten voor moderne kunst zijn verbrokkeld.
Het hoofdmotief van den voorgevel is gedurfd. Gepoogd is den Indischen dakvorm in modernen geest toe te passen.
Hoewel de. Commissie dit streven waard e er en kan, acht zij het re-sultaat niet geslaagd. Het driemaal eenvormig herhaalde daktype, zonder eenig verband naast elkaar geplaatst, komt ongemotiveerd voor en werkt gekunsteld.
Aan het front ontbreekt eenheid door het opvallend verschil tusschen onder« en bovenbouw-, en tussohen midden- en hoekpart^Jen.
Het teekenwerk is goed verzorgd.
Voor de eindbeschouwing bleven de nummers IV en V over. Ee Com-missie was van oordeel, „dat deze ontwerpen sran dien aard zijn, dat het doel der uitgeschreven prijsvraag bereikt geacht kan worden»
Beoordeeling ontwerp IV.
Ee ontwerper heeft zich goed rekenschap gegeven van de gestelde ei sehen en is tot een platte grond gekomen, die oorspronkelijk van conceptie en over het algemeen fraai van ruimtewerking is. Vooral spreekt zich dit uit in de midden partij met haar zeer goede oplos-sing van ontvanghal, met annex Mendoet-intérieur en de zaal voor moderne kunst.
Met de toepassing van het pendoppo-motief en de vormen der daken is het Indische cachet goed tot uitdrukking gekomen. E e aansluiting van p endoppo met galerijen aan het hoofdgebouw is ech-ter onbevredigend. De gedrongen plaatsing der diorama's is niet gelukkig. Ee circulatie door de tentoonstellingszalen laat te wen_
sehen over; de verlichting is goed.
Met de ligging van den ontworpen wandelweg is onvoldoende re-kening gehouden.
Ee architectuur der gevels is verdienstelijk, eenvoudig en
mee 4 mee
-rendeels fijn van verhouding. Vooral de zijgevel raunt uit door een rustige compositie» Deze rust ontbreekt evenwel in de groe-peering der dakmassa's van den voorgevel.
Als een opvallende tekortkoming moet worden aangemerkt het ge-brek aan overeenstemming tusschen buiten- en binnenarchiteotuur, hetgeen o.m. duidelijk spreekt uit de perspectivische schets van de ontvanghal. De kapvormen komen niet logisch voort uit den plattegrond.
Het ontwerp als geheel verraadt den kundigen ontwerper.
Beoordeeling ontwerp V.
Dit ontwerp toont in alle onderdeelen goed doordacht te zijn.
De charme en de virtuositeit, die dit ontwerp bezit, maken een der voornaamste verdiensten daarvan uit.
Zoowel de plattegrond als het architectonisch aspect dragen een representatief karakter« De platte grond is evenwichtig sa-mengesteld, terwijl de tentoonstellingsruimten zeer overziobtelijk
zyn. Y
Eenige wijzigingen zonder zijn aan te bevelen.
i f De ruimte thans door het terras naar den binnenhof ingenomen, ware te bestemmen voor het Menaoet-lnterieur, terwijl de groote
; diorama's beter links en rechts in de zijvleugels geplaatst zou-i | den kunnen worden. De zou-in ruzou-imte 60 ondergebrachte kleine
diora-ma's zouden vermoedelijk elders'een plaats moeten vinden.
De gevels, waarin Baiische motieven zijl verwerkt, zullen niet nalaten de aandacht te trekken. Zij voldoen aan den eisch, dat de Koloniën op sprekende wijze zullen worden vertegenwoordigd«
Ook het interieur is aantrekkelijk.
Enkele punten, de verlichting betreffende, zullen door den ont-werper nader bestudeerd moeten worden, eveneens zal aan de zijge-vels meer aandacht moeten worden geschonken dan blijkens de toe^ioh-ting heeft plaats gehad.
Wat betreft de rangorde der beide plannen IV en V is de
Commis-sie van oordeel, dat het plan onder motto „Bali« (V) de voorkeur verdient.
E$n lid der commissie was van meening dat bij het verstrekken van een definitieve opdracht, den ontwerper van het plan onder motto
„I.K.T.P.» (Ho. IV) de voorrang gegeven moest worden.
Ce meerderheid adviseert Uw Comité om_in_de_eerste_plaats den ggiKTPer van het plan motto „Ball» uit te noodigen de definitie.
Iê_teekeningen_op_te_maken en in geval van verhindering van dezen den ontwerper van het plan motto (I.K.T.P.) de samenstelling van het ontwerp toe te vertrouwen.
De Commissie van Beoordeeling
's-Gravenhage 18 December 1929.
G. C. B r e m e r.
H. von E s s e n , van H o y t e m a.
No. 2
' s Gravenhage,18 J u n i 1930
A a n
de leden van de Algemeens Commissie voor de Nederlandsche deelneming aan de Internationale Koloniale Tentoon-stelling.Parijs 1931.
Een dezer dagen zal de NederlandscheReisvereeniging, ten behoeve voor de propaganda voor de Internationale Kolo-niale Tentoonstelling te Parijs,een conferentie beleggen met vertegenwoordigers van de Nederlandsche pers.Het Uit-voerend Comité voor de Nederlandsche deelneming aan die ten-toonstelling zal van die gelegenheid gebruik mäfcen om aan de pers eenige inlichtingen te verschaffen over de voorbe-reiding van de Nederlandsche deelneming.
Aangezien de Algemeen Voorzitter,Zijne Excellentie Mr.D.Fock,verhinderd is bij de persconferentie aanwezig te zijn,zal de onder-voorzitter (commissaris-generaal),de heer Mr.A.G.N.Swartjde persvertegenwoordigers toespreken.Het zij mij vergund U hiernevens een overzicht aan te bieden van de door den heer Swart te houden rede.
U zult in die rede een aantal nieuwe gegevens aan-treffen aangaande de voorbereiding van de Nederlandsche deelneming,we Uce gegevens U gelieve te beschouwen als een aanvulling van de mededeeling (No.l)jdie op 16 Januari jl., aan.de Algemeene Commissie werd toegezonden.
De Seoretaris-G-eneraal der Algemeene Commissie,
van der Waals
Het Uitvoerend Comité voor de deelneming van Neder-landsch-Indië,Suriname en Curaçao aan de Internationale Ko-loniale Tentoonstelling te Parijs 1931 is er het Bestuur der Nederlandsche Reisvereeniging erkentelijk voor dat het hem deze gelegenheid versohaft heeft om aan de vertegenwoordi-gers der Nederlandsche pers een en ander aangaande zijne plannen mede te deelen.
Zoo het Comité daartoe niet eerder contact met de Neder-landsche pers gezocht heeft is dat niet omdat het het belang zou onderschatten eener tijdige en juiste voorliohting van het publiek in eene aangelegenheid als deze,die voor Neder-land en de Overzeesche gebiedsdeelen van zooveel beteekenis belooft te zulnen worden,als wel omdat zijne werkzaamheden - evenals die der overige Comité's - in hoofdzaak nog te zeer een orienteerend en zuiver voorbereidend karakter droe-gen dan dat het raadzaam kon worden geacht om daarvan reeds naar buiten te doen blijken.
Nu het resultaat dier voorbereidende werkzaamheden ech-ter een eenigszins vasech-teren vorm begint aan te nemen,en nu dan ook binnenkort met den bouw van het Nederlandsche pavil-joen een aanvang zal worden gemaakt,aoht het Comité den tijd gekomen om enkele mededeelingen aan de pers te doen en in 't bijzonder om haar in de gelegenheid te stellen om von de plan-nen tot dien bouw meer uitvoerig kennis te nemen,waartoe het hier aanwezige technische lid van «t Comité,de Heer Arohiteot P.A.J.Moojen,zijne welwillende voorliohting zal ten beste ge-ven.
Het Comité is ook verder gaarne bereid om,naar mate de werkzaamheden voortgang zullen hebben,de vertegenwoordigers der Nederlandsche pers alle gewenschte inlichtingen ter zake
-te-2 te verschaffen.
Ik moge U dan allereerst in herinnering brengen,dat bij Koninklijk Besluit van 28 Februari 1929 no.22,aangevuld bij Koninklijk Besluit van 2 December 1929 no#53 ten behoeve van voormelde deelneming zijn ingesteld een Eere Comité,eene Al-gemeene Commissie,en een Uitvoerend Comité,dat Zijne Konink-lijke Hoogheid,de Prins der Nederlanden,zich welwillend be-reid verklaard heeft het Voorzitterschap van het Eere-Comité te aanvaarden en dat tot lid,tevens Algemeen Voorzitter van de Algemeene Commissie,en van het Uitvoerend Comité,belast met de opperste leiding der meergemelde deelneming,alsook van de voorbereiding dier deelneming is benoemd Zijne Excellentie Mr.D.Fock,Minister van Staat,Oud-Gouverneur-Generaal van Ne-der lands ch-Ind i ë,0ud-Gouv er neur. van Suriname.
Krachtens de bij eerstgemeld besluit verleende machti-ging zijn door Z.E. den Minister van Koloniën speciale Comlté's ingesteld voor de deelneming van Suriname en van Curaçao en een Finantieel Comité,als welks Voorzitter bij gemeld Konink-lijk Besluit is aangewezen de Heer F,P.J.Vester.
Ik mag U niet ophouden met de opsomming van de namen van alle leden der voornoemde commissies,die U trouwens mee-rendeels uit de aangehaalde Koninklijke besluiten bekend kun-nen zijn,doch ik wil er alleen Uwe aandacht op vestigen.dat
de Heer Ir.E.de Kruyf*f,die belast was met de functie van Se-cretaris-Generaal en Gedelegeerd lid der Commissie die func-ties wegens familieomstandigheden onlangs heeft neergelegd, en dat de heer Dr.L.J.van der Waals»Referendaris,Hoofd der 4de Afdeeling van het Departement van Koloniën,thans bij Ko-ninklijk Besluit tot secretaris-generaal is benoemd.
Behalve in Nederland zijn ook in Nederlandsch-Indië, Suriname en Curaçao Comité's voor meergemelde deelneming in-gesteld. Voor Nederlandsoh-Indië zijn bij besluit van den
Gou-
-verneur-3.
verneur-Gener aal van 29 Maart 1929 een Eer e-C omit é en een Uitvoerend Hoofd-Comité benoemd,respectievelijk onder Voor-zitterschap van den President der Javasche Bank en van den Heer van Zalingen,President-Directeur der Koninklijke Paket-vaart Maatsohappij,terwijl Zijne Exoellentie,de Gouverneur-Generaal,het beschermheerschap over beide Comité's op zion heeft genomen.
.Het stemt de personen,die tot de Nederlandsche deelne-ming /aan de Parijsohe tentoonstelling het initiatief hebben genomen,tot groote voldoening,dat zij van den aanvang af bij de Regeering,zoo in Nederland als in Nederlandsoh-Indië den .meest mogelijken steun en belangstelling hebben mogen vinden.
Die belangstelling is tot uiting gekomen,behalve door de instelling der voormelde Commissies,ook door de sympathie-ke redevoering waarmede Z.E.de Minister van Koloniën de Ne-derlandsche Commissies op 6 Maart 1929 heeft geïnstalleerd, verder door het belangrijke bedrag van een half millioen gul-den dat uit de Indische geldmiddelen voor de deelneming is afgezonderd,terwijl ook van Suriname en Curaçao finantieele medewerking is verkregen,en eindelijk door het dezer dagen
ingediende Wetsontwerp tot wijziging en verhooging van het Xlde Hoofdztuk der Rijksbegrooting 1930,waarbij een bedrag van ƒ 200.000,- is uitgetrokken als subsidie aan het Uitvoe-rend Comité,te beschouwen als eene maximum bijdrage ter aan-vulling van hetgeen aan particuliere bijdragen minder mocht worden ontvangen dan ƒ 700.000.-.
Waar door bemiddeling van het Finantieele Comité reeds eenbeduidend bedrag aan particuliere bijdragen in Nederland is ontvangen en waar reeds gebleken is,ook uit NedBrlandsoh-Indiö op niet onaanzienlijke bijdragen van particuliere zijde mag worden gerekend,vertrouwt het Uitvoerend Comité in staat te zullen zijn om,in samenwerking met de andere Comité»s,zoo
-in-4.
in Nederland als in de Overzees die gebiedsdeelen,eene alles-zins waardige deelneming aan de Tentoonstelling tot stand te kunnen brengen.
Het ligt in den aard der zaak dat het Uitvoerend Comi-té er in de eerste plaats naar gestreefd heeft om eene goede -en nauwe samenwerking met de Overzeesche Comité's en vooral
met het Uitvoerend Hoofd-comité in Nederlandsch-Indië te ver-zekeren. Te dien einde is verloden jaar de Heer Moojen in op-dracht van het Uitvoerend Comité naar Indië gegaan,waar hij do noodige mondelinge besprekingen heeft gevoerd en veel voorbereidend werk heeft verricht.Dezer dagen heeft de Voor-zitter van het Uitvoerend Hoofd-Comité in Indië,de Heer van Zalinge,met verlof hier te lande,herhaaldelijk persoonlijk oontaot met ons Comité gehad,en het is mij bijzonder aange-naam te kunnen constateeren dat aan eene aangename en harte-lijke samenwerking van onze Comité's niets ontbreekt.
Eén van de voornaamste punten,waarvoor samenwerking en eenstemmigheid vereisoht was,was de stijl van het op te rich-ten Hoofdgebouw.Waar in Indië de wensch te kennen was gege-ven, dat bij deze grootsohe Koloniale manifestatie in 't bij-zonder aan Indische architecten gelegenheid zou worden gege-ven om hunne krachten te toonen,heeft het Uitvoerend Comité gemeend aan dien wensch ten volle te moeten tegemoetkomen, en daarom voor den bouw van het Nederlandsche paviljoen een prijsvraag uitgeschreven waaraan alleen door Indische d.w.z.
in Nederlandsoh-Indië werkzame of aldaar werkzaam geweest zijnde arohitecten kon worden deelgenomen.
Op die prijsvraag zijn een zestal antwoorden binnenge-komen, welke onderworpen zijn aan eene beoordeelingsoommissie, bestaande uit de Heeren Ir.G.C.Bremer,Rijksbouwmeester te
's Gravenhage,Ir.J.F.T.van Hoytema,Hoofd van den dienst der
-landsgebouwen-5. »
landsgebouwen te Batavia,met verlof hier te lande,en Ir.H.von Essen,vroeger achitect te Batavia.
Deze commissie heeft zich uitgesproken voor een ontwerp, ingezonden onder het motto Bali,hetwelk afkomstig bleek te zijn van den architect W.J.G.Zweedijk te Soerabaja.Het Uit-voerend Comité heeft zich met dit advies vereenigd en heeft genoemden architect doen uitnoodigen om naar Holland te komen teneinde zijn plannen nader uit te werken.Verdere bijzonder-heden dienaangaande zullen U straks door den Heer Moojen wor-den medegedeeld.
Wat nu de inzendingen in dit Hoofdgebouw betreft daar-omtrent is bepaald dat zij zullen zijn collectief,zoodat eene billijke ruimteverdeeling verkregen wordt en alles,wat naar reclame wijst,zooveel mogelijk buiten gesloten wordt.
Daarnevens zal in een afzonderlijk gebouw gelegenheid worden gegeven voor particuliere inzendingen,waarover straks nader.
De inzendingen in het Hoofdgebouw zullen worden onder-gebracht in een drietal afdeelingen,de cultureele afdeeling, de staatkundige afdeeling en de eoonomische afdeeling.Daar-naast worden afzonderlijke afdeelingen bestemd voor de
inzen-dingen van Suriname en Curaçao.
De inzendingen betreffende Nederlandsch-Indiè* worden hoofdzakelijk bijeengebracht door het Indisch Comité en hier te lande,voor zooveel noodig,geordend en verder gereedgemaakt of uitgewerkt; voor de economische en staatkundige afdeeling, alsmede voor een belangrijk gedeelte der cultureele afdeeling heeft het lid van het Uitvoerend Comité,Prof essor Di'.le Cos-quino de Bussy,afdeelings-directeur van het Kon.Koloniaal In-stituut welwillend de behandeling op zich genomon.en het is mij een behoefte hier,uit naam van het Uitvoerend Comité,zij-ne erkentolijkheid uit te spreken jegens het Koloniaal
Insti-
-tuut-6.
tuut voor ds krachtige medewerking waarop het Comité van die zijde rekenen mag.
De verzorging van dat gedeelte der' cultureele afdeeling dat met kunst,in den ruimsten zin des woords,verband houdt,is aan het Comitélid,den Heer Moojen,toevertrouwd,en ik mag wel vermelden dat,mede dank zij zijne geestdriftvolle medewerking, aan de diverse uitingen van inheemsche kunst en het
land-schapsschoon in Nederl. Indie* eene zeer belangrijke plaats in de Nederlandsche afdeeling zal worden ingeruimd..
Zoo zal daar eene reproductie worden getoond van het in-wendige van den beroemden Mendoet tempel op Java,welke door hare doelmatige wijze van opstelling,zeker niet zal nalaten een diepen indruk op de bezoekers te maken.
Zoo zullen daar een tweetal groote diorama's opgesteld worden,eene voorstelling gevende van een berglandschap in de Preanger Regentschappen en een gezicht op den beroemden vul-kaan Batoer op 't eiland Bali,beiden van de hand van den eveneens op Java werkzamen schilder Eland,die ook bezig is versoheidene kleinere diorama's,betrekking hebbende op Indi-sche cultures,te vervaardigen.Zoo zullen daar gedurende en-kele maanden muziek- en dansuitvoeringen worden gegeven door groepen gamelanspelers en dansers afkomstig «it de Vorsten-landen op Java en uit Bali en zoo zullen fraaie reproducties van in Europa nog niet of weinig bekende oude beeldhouwwerken getuigenis kunnen afleggen van de artistieke ontwikkeling der oude inheemsche bevolking van Nederlandsch-Indië.
. In dit verband moge ook nog vermeld worden dat het Be-stuur van het Bataviaasoh Genootschap van Kunsten en Weten-schappen er in heeft toegestemd dat een aantal van de kostba-re museumstukken in originali naar de Tentoonstelling zullen worden gezonden,natuurlijk onder de nood:ge waarborgen voor goede bewaking en verzorging.
-Het-7.
Het voornemen bestaat om naast het Hoofdgebouw op het voor Nederland bestemde terrein nog eenige andere gebouwen op te richten,en wel in de eerste plaats een paviljoen voor particuliere inzendingen.Dit paviljoen zal ook in Indischen stijl worden gebouwd en daarin zal gelegenheid worden gegeven aan particuliere firma's of vereenigingen om tegen kostprijs - met een maximum van ƒ 60.- per vierkanten Meter - plaats-ruimte voor hare inzendingen te reserveeren.Een aantal be-langrijke maatschappijen en vereenigingen hebben zich hier-voor reeds aangemeld; o.a.zal er waarschijnlijk eene zeer interessante expositie betreffende de rubbercultuur en rubber-nijverheid worden gehouden.
'Voorts zal er een gebouw komen bestemd voor de uitvoe-ringen der Javaansche en Balineesche dansers en musici,dat het karakter van eene Javaansche "Pendeppo" zal dragen;
ver-der eene exacte reproductie van een zoogenaamd "Adathuis" uit de Padangsche Bovenlanden dat voor de theeschenkcrij vlak aan den oever van het Lac Daumesnil zal worden opgericht, waar dan bij mooie zomerdagen eene aangename gelegenheid tot verpoozing zal bestaan,en eindelijk een typisch huis uit de Batak-landen dat waarschijnlijk in original! zal worden overgebracht.
Het ligt in de bedoeling de afzonderlijke gebouwen - be-nevens de - voor de inlandsche musici en dansers op te rich-ten woningen,zooveel mogelijk te groepeeren om een plein waar-van eene zijde door het Hoofdgebouw zal worden ingenomen,waar-door de Nederlandsche afdeeling een afgesloten geheel zal vor-men.
In het centrum van dat pleiri zal eene reproductie ver-rijzen van den grondvester van het Nederlandsche gezag in In-die", van Jan Pieterszoon Coen. Het Uitvoerend Comité vertrouwt dat zijn fiere woord: "Daer can in Indië iets groots verricht worden" ook aan de Nederlandsche deelneming tot de Parij sehe Tentoonstelling bewaarheid zal worden.
NEDERLANDSCHE D E EL N E M I N G AAN DE INT. KOL. TENTOONSTELLING PARIJS 1931
Mededeeling No. 3 .
'S-GRAVENHAGE, 18 December 1930.
Aan de Leden van de Algemeene Commissie voor de Nederlandsche deelneming aan de Internationale Koloniale Tentoonstelling Parijs 1931.
T e n vervolge o p Mededeeling N o . 2 van 18 Juni j j . , moge ik het volgende te Uwer kennis brengen.
H o o f d g e b o u w . Zooals bekend, werd o p het einde van het vorige jaar voor de conceptie van het Nederlandsch paviljoen te Parijs e e n ideeën-prijsvraag uitgeschreven onder d e in
H o o f d g e b o u w . Zooals bekend, werd o p het einde van het vorige jaar voor de conceptie van het Nederlandsch paviljoen te Parijs e e n ideeën-prijsvraag uitgeschreven onder d e in