In de vorige Voortgangsrapportage (20172018) bleken zes gemeenten het instrumentarium van de verbrede reikwijdte vooralsnog achter de hand te houden (4 projecten) of het
experiment niet verder door te gaan zetten (2 projecten). Dit aantal is in de verslagperiode toegenomen naar veertig projecten.
In zesentwintig gemeenten wordt de verbrede reikwijdte vooralsnog niet toegepast. De gemeente houdt het instrumentarium achter de hand. Veertien respondenten melden dat de gemeente geheel afziet van het experiment met de verbrede reikwijdte.
De tabel 20 laat zien hoeveel projecten per jaargang besluiten de Chw achter de hand te houden of het experiment te beëindigen.
Over de jaren heen is het aandeel ongeveer 30%. Dat geldt ook voor de zestien gemeenten die in 2019 zijn aangewezen.
Deze gemeenten geven omstreeks een jaar na de aanwijzing te kennen het instrumentarium achter de hand te houden (veertien gemeenten) of geheel met het experiment te stoppen (twee gemeenten).
Van de veertig projecten die vooralsnog of voor altijd afzien van het toepassen van het experiment wordt in precies de helft van de gevallen vooruitgekeken naar de Omgevingswet. Deze gemeenten geven de voorkeur aan het direct opstellen van een omgevingsplan zonder tussenstap van een bestemmingsplan met verbrede reikwijdte. Andere redenen om het experiment te stoppen of achter de hand te houden zijn capaciteitsgebrek, bezuiniging of veranderende prioriteitstelling. Enkele gemeenten willen eerst een
visie afronden, voordat het bestemmingsplan wordt aangepakt.
Soms zijn specifieke inhoudelijke redenen aanwezig om het
opstellen van een plan uit te stellen (de stikstofproblematiek, een relevant nieuw initiatief in het plangebied).
Tabel 20 Overzicht stand van zaken van de bestemmingsplannen die de Chw achter de hand houden of het experiment hebben beëindigd.
Bestemmingsplan met verbrede reikwijdte (7c)
Aantal aangewezen projecten
Chw achter de hand
Chw achter de hand en project gaat verder onder Omgevingswet
Experiment beëindigd
Experiment beëindigd en project gaat verder onder Omgevingswet
Totaal
Projecten gestart in 2014 9 2 2
Projecten gestart in 2015 11 2 1 1 4
Projecten gestart in 2016 37 1 2 2 3 8
Projecten gestart in 2017 14 2 2 4
Projecten gestart in 2018 18 4 1 1 6
Projecten gestart in 2019 48 7 7 2 16
Totaal 137 12 14 8 6 40
5.1.5 Volgens planning?
In hun planning zijn de projectleiders in veel gevallen ambitieuzer dan realistisch. Voor plannen in de eindfase lukt het vaak om het uitgestippelde tijdpad te volgen. De projecten in voorbereiding vergen meestal meer doorlooptijd dan de eigen projectplanning aangeeft. De tabel 21 geeft het overzicht.
Voor de projecten die achter lopen op de planning is gevraagd de oorzaak aan te geven. Dat zijn vaak meer dan een oorzaak per
project. De tabel 22 geeft de aangekruiste antwoorden. Bij de tabel moet bedacht worden dat het voor de projecten aan het einde van het plantraject maar om twee respondenten gaat en bij de projecten die nog bezig zijn met de planvormig om vijftig ingevulde vragenformulieren. Aan de projecten die hun planning wel kunnen vasthouden is niet gevraagd hoe zij dat voor elkaar hebben gekregen.
Tabel 21 Overzicht stand van zaken van de bestemmingsplannen met verbrede reikwijdte voor projecten.
Bestemmingsplan met verbrede reikwijdte (7c) Bp geheel of deels onherroepelijk
Bp vastgesteld Ontwerp Bp In voorbereiding Totaal
Vóór op de planning 0 0 0 0 0
Volgens planning 8 2 2 2 14
Achter op de planning 2 9 10 50 71
Niet ingevuld 1 0 0 2 3
Totaal 11 11 12 54 88
Tabel 22 Redenen voor achterstand in de planning bij bestemmingsplan met verbrede reikwijdte – projecten.
Bestemmingsplan met verbrede reikwijdte (7c) Bp geheel of deels onherroepelijk
Bp vastgesteld Ontwerp Bp
In voorbereiding Totaal
Aantal projecten met achterstand 2 9 10 50 71
De opgave is complex 2 6 9 42 59
Extra onderzoek 2 4 5 17 28
Tijdgebrek, organisatorische belemmeringen 0 1 4 18 23
Verkrijgen van intern draagvlak 1 2 2 15 20
Maken van bestuurlijke keuzen 0 1 3 18 22
Meer tijd besteed aan participatie + extern overleg 1 4 5 22 32
Leertraject kost extra tijd 2 3 8 21 34
Corona 0 1 3 18 22
Divers 1 2 2 21 26
Uit tabel 22 blijkt dat de complexiteit van de opgave veruit de meest genoemde reden is voor het achterlopen op de planning. De opgave waar het project tegenaan loopt is voor ruim 80% van de gevallen ingewikkelder dan vooraf was ingeschat. Verder komen alle in de enquête meegegeven redenen voor. Veertig procent of meer van de respondenten verwijst naar het leertraject, extra tijd voor participatie en voor onderzoek. Daarbij is ook enige variatie te zien naar de fase waarin een project zit. De projecten in voorbereiding wijzen iets minder op extra onderzoek dan projecten die het (ontwerp)plan hebben afgerond. Projecten in voorbereiding wijzen vaker naar het leertraject (80%) dan projecten in een verdere fase (42%).
Onder de restcategorie (divers) wordt door projecten in alle fasen verwezen naar de onduidelijkheid over de aanpak van de stikstofproblematiek (9x). Voor het overige worden onder
‘divers’ punten genoemd die samenhangen met de inhoudelijke complexiteit (uitgangspunten formuleren is lastig, uitleg milieuregelgeving niet eenduidig, aanpak energietransitie is nieuw), andere keuzen tijdens het traject (plangebied vergroot, woningbouwopgave opgehoogd), organisatorische vraagstukken (interne organisatie is klein, de planning was niet goed genoeg doordacht, bestuurlijke wisseling, interne samenwerking is nieuw) of vragen over draagvlak en aanpak (contractvorming kost tijd, grondeigenaren willen niet meewerken aan het plan, gevoeligheden bij stakeholders).
5.2 Resultaten
Aan de projecten met ontwerp, vastgesteld of onherroepelijk (deel) plan is een aantal vragen gesteld over de inhoud van het plan.
De navolgende resultaten hebben betrekking op 34 ingevulde vragenlijsten en de vragen over ervaringen met de uitvoering op 14 vragenlijsten.
In bijlage 3 is voor een aantal onderwerpen een uitgebreid overzicht van de antwoorden verstrekt.
5.2.1 Verbrede reikwijdte: maatschappelijke doelen
De verbrede reikwijdte van de Chw maakt het mogelijk om naast de goede ruimtelijke ordening ook regels in het bestemmingsplan op te nemen voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en goede omgevingskwaliteit. Over de toepassing van de verbrede reikwijdte zijn vragen gesteld aan vierendertig gemeenten waarvoor op de peildatum een ontwerpplan beschikbaar is of waarvoor het plan is vastgesteld of onherroepelijk is geworden. Gevraagd is voor welke brede maatschappelijke doelen zij de aan hun toegekende experimenteerruimte benutten. Uit de reacties blijkt een heel brede spreiding over inhoudelijke onderwerpen van toegespitst (aantal hectaren zonneveld) tot algemeen (gezondheid en veiligheid) en van benutten (landbouw, mobiliteit) tot beschermen (natuur en landschap).Bijna alle gemeenten zetten in op het versterken van
landschappelijke en stedenbouwkundige waarden, bijvoorbeeld door het gebruik van een open norm over welstand / beeldkwaliteit of het integreren van de kapverordening in het plan. Rond de helft van de gemeenten zet zich met het plan in voor woningbouw, klimaatadaptatie, gezondheid water, mobiliteit, natuur en verduurzaming van de woningbouw. Ook noemt de helft van de gemeente extra inzet op participatie. Bijlage 3 bevat een uitgebreider tabel met reacties en bevat voorbeelden die de
gemeenten geven bij de verbreding van de maatschappelijke doelen in hun bestemmingsplan.
5.2.2 Instrumenten van de verbrede reikwijdte
Het bestemmingsplan met verbrede reikwijdte geeft op dertien punten de mogelijkheid een experiment uit te voeren.De vierendertig gemeenten die in de verslagperiode een bestemmingsplan verbrede reikwijdte onherroepelijk zagen
worden, een dergelijk plan hebben vastgesteld of een ontwerp hebben gepubliceerd hebben aangekruist welke delen van de experimenteermogelijkheden zij (gaan) benutten. Ook is gevraagd welk van deze mogelijkheden van doorslaggevend belang zijn voor het welslagen van hun plan. Bijlage 3 geeft een uitgebreider versie van de antwoorden.
Tabel 23 Toepassing van de experimenteermogelijkheden van artikel 7c Besluit uitvoering Chw
Typering Aantal keren toegepast (in 34 projecten)
1 Verbrede reikwijdte 29
10/ 11 Faseren kostenverhaal 17
12 Maatwerkregels 7
13 Delegatie 8
14 Bestemmingsplanactiviteit 19
15/16 Indieningvereisten 14