A ANBEVELINGEN VOOR ONDERSTEUNING VAN DE VRAAGARTICULATIE

Een van de doelstellingen van het onderzoek is voor de PO-Raad het ondersteunen van de vraagarticulatie naar aanbieders van leermiddelen toe. Onderstaand worden

aanbevelingen geformuleerd op basis van de resultaten en conclusies voornamelijk uit deelonderzoek 2.

8.4.1 Naar het aanbod toe

Naar aanbieders toe kan vanuit de PO-Raad een overleg worden gestart waarin voor hen relevante resultaten en conclusies van het onderzoek worden besproken. De

belangrijkste daarvan zijn:

a. Er is sprake van een gedifferentieerde behoefte wat de leermiddelenmix betreft.

Scholen verschillen van elkaar. Zowel wat visie, schoolpopulatie en

innovatiekracht betreft. Deze verschillen representeren zich in verschillenden scenario’s van de gewenste leermiddelenmix. Vooral verschillen tussen scholen die willen uitgaan van één methode met alles erop en eraan en scholen die meer zelf vorm willen geven aan het curriculum zijn evident. Voor het bedienen van deze verschillende scenario’s is overleg met SIVON aan te bevelen om te komen tot het zichtbaar maken en vergroten van de massa van verschillende scenario’s.

b. Er is behoefte aan een combinatie van papieren en digitale leermiddelen. Waarbij het er vooralsnog op lijkt dat er een voorkeur is voor een papieren methode aangevuld met digitale leermiddelen. Daarnaast bestaan graduele verschillen in de behoefte aan digitaal aanvullend materiaal. En is er nog steeds een

aanmerkelijke behoefte aan alleen papieren leermiddelen.

c. Er is serieuze kritiek op de kwaliteit van digitale leermiddelen. Die richt zich met name op de onbetrouwbaarheid van de diagnostiek en het ontbreken van inzicht in de algoritmes.

d. Er is zorg over de overdadige vormgeving van leermiddelen waardoor leerlingen kunnen worden afgeleid. Deze zorg betreft met name leerlingen uit kansarme milieus en leerlingen met een specifieke leerbehoefte.

e. Met name schoolleiders en bestuurders hekelen met name bij de commerciële aanbieders dat economische belangen prevaleren boven kwaliteitsbelangen met (te) dure producten als resultaat.

f. Er zijn onvoldoende leermiddelen voor leerlingen en scholen met speciale behoeftes van passende leermiddelen. Te denken valt aan nieuwkomers, aan hoogbegaafde kinderen, aan kinderen in het autistisch spectrum, dyslectische kinderen en bijvoorbeeld scholen met tweetalig onderwijs.

8.4.2 Naar de opleidingen toe

Het onderzoek heeft aanwijzingen opgeleverd dat de kennis bij leerkrachten niet voldoende is om een bewuste keuze voor een leermiddel te kunnen maken of voor een vraagarticulatie. Om dat te bevorderen bevelen wij het volgende aan:

a. Start een overleg met de lerarenopleidingen om te bezien of het mogelijk is om de kennis van de kwaliteit van leermiddelen en die over het ideale verloop van

keuzeprocessen een plaats in het curriculum te geven (vergelijk de opleiding

PWPO van de Radboud Universiteit). Dit om toekomstige leerkrachten beter voor te bereiden op hoe zij leermiddelen willen gebruiken en dienovereenkomstig hun vraagarticulatie beter kunnen onderbouwen. Uit diverse onderzoeken naar de syllabi op lerarenopleidingen in USA, België en Nederland blijkt dat het hierin ontbreekt aan de belangrijkste inzichten uit de cognitieve psychologie met name wat de meest werkzame instructiestrategieën betreft (zie Kirschner 2016; Surma

& Vanhoyweghen 2018).

b. Start een overleg met aanbieders van cursussen om kennis van de kwaliteit van leermiddelen en van keuzeprocessen op te nemen in het nascholingsaanbod (van CPS tot E-WISE). Dit om zittende leerkrachten meer bewust te laten zijn van de kwaliteit van leermiddelen zodat zij ook hun vraagarticulatie beter kunnen onderbouwen.

8.4.3 Naar de stakeholders toe

a. De belangrijkste stakeholders bij de vraagarticulatie zoals OCW, Kennisnet, PO-raad, SIVON, NRO en de SLO wordt aanbevolen om (gezamenlijk) sterk in te zetten op voorlichting naar scholen toe op het gebied van kennis van de kwaliteit van leermiddelen. Kennis speelt een belangrijke rol bij zowel het keuzeproces als de vraagarticulatie. Er zijn aanwijzingen gevonden dat deze kennis onvoldoende aanwezig is om een bewuste keuze te kunnen maken en om een bewuste vraag te kunnen articuleren. Intensieve voorlichting moet bijdragen aan die

kennisverhoging en de bewustwording. Daarbij zou ook het ontwikkelen van een visie betrokken moeten worden.

b. Tot slot wordt de PO-Raad aanbevolen om de resultaten en conclusies van dit onderzoek te bespreken met haar stakeholders, in het bijzonder in relatie tot (de resultaten van):

- de Monitor ICT-bekwaamheid;

- de Monitor hybride onderwijs;

- het gedragsonderzoek naar het keuzeproces van OCW;

- het aanbestedingsonderzoek van Thaesis;

- het onderzoek naar de behoefte aan open leermaterialen van Kennisnet;

- de peiling digitalisering van SIVON;

- het onderzoek van Haystack Consulting naar de bekendheid van en tevredenheid over educatieve uitgeverijen en platforms;

- Het Platform Samen Onderzoeken.

Referenties

De Bruyckere, P., Kirschner, P. A., & Hulshof, C. D. (2015). Urban myths about learning and education. Elsevier Academic Press.

Groote, G., Hugenholtz-Sasse, C., Slikker, P. (2000). Projecten leiden. Utrecht. Het Spectrum, p.69

Halem, N. van, Klaveren, C. van, Cornelisz, I. (2017). Oefent een leerling meer door niveaudifferentiatie? Pedagogische Studiën. Tijdschrift voor onderwijskunde en opvoedkunde, 94-3, p.182-194.

Hart, H. ’t, Dijk, J. van, Goede, M. de, Jansen, W., Teunissen, J. (1998).

Onderzoeksmethoden. Amsterdam: Boom.

Hattie, J., & Timperley, H. (2007). The power of feedback. Review of Educational Research, 77, p.81 – 112.

Ivić, I., Pešikan, A., & Antić, S. (Eds.). (2013). Textbook Quality. A Guide to Textbook Standards. Göttingen: V&R unipress.

Kennisnet/SLO (2017). Eindrapport Verkenning proces leermiddelenkeuze. Verkregen van https://www.kennisnet.nl/app/uploads/kennisnet/publicatie/4w/4w_magazine_2012-1.pdf

Kirschner, P. (2016), Wat moeten nieuwe leraren weten? Didactief, mei 2016, p.39 Loman, J. & Vandommele, G. (2018). Help! Welke methode kiezen? In: De Man, L. en

Van den Brande, M. (Red.). Over schoolboeken en leermiddelen, p. 157-167.

Brussel. Politeia.

Reints, A. & Wilkens, H. (2012). Wat bepaalt de kwaliteit van digitaal leermateriaal?

Weten Wat Werkt en Waarom, 1(1), p.28 – 59. Gevonden op

https://www.kennisnet.nl/app/uploads/kennisnet/publicatie/4w/4w_magazine_20 12-1.pdf

Reints, A., Roll, G., & Wilkens, H. (2014). Adaptiviteit van Digitale Leermiddelen. P.27-31. Gevonden op

https://clu.nl/wp-content/uploads/2018/08/2014_08_21_Adaptiviteit_Kennisnet.pdf

Ryan, R.M., & Deci, E.L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55, p.68-78.

Surma, T., Vanhoyweghen, K., Camp, G., & Kirschner, P. (2018). Effectief leren in de handboeken van lerarenopleidingen. OnderwijsInnovatie, 20(2), p.36-38.

Surma, T., Van Hoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., & Kirschner, P. A.

(2019). Het werkgeheugen heeft een beperkte capaciteit. Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek 13-18. Meppel: Ten Brink Uitgevers.

Surma, T., Van Hoyweghen, K., Sluijsmans, D., Camp, G., Muijs, D., & Kirschner, P. A.

(2019). Geef feedback die leerlingen aan het denken zet. Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek p.181-195. Meppel: Ten Brink Uitgevers.

Thaesis (2021). Leermiddelen: van bijzaak naar sleutel tot succes. Utrecht: Thaesis.

Vlijmen, F. van, (2018). De invloed van Flexibiliteit bij Niveaudifferentiatie op de Motivatie, Competentiebeleving, Welbevinden en de Mindset van Leerlingen in groep 6, 7 en 8 (Masterscriptie) Faculteit Sociale Wetenschappen, Universiteit Leiden.