1
10l_De Grote en Heilige Week van Pasen De Grote en Heilige Maandag
De Metten (zondag avond) Troparion
Zie de Bruidegom komt te middernacht,
gelukzalig de dienaar die Hij wakend vinden zal, maar onwaardig is hij, die Hij ledig vindt.
Mijn ziel wees dus waakzaam,
zodat gij niet door slaap overvallen wordt, en daardoor aan de dood vervalt,
en van het Koninkrijk uitgesloten wordt.
Maar waak en roep uit:
Heilig, Heilig, Heilig zijt Gij, o God,
Door de Moeder Gods, ontferm U, over ons.
Kondakion Toon 8
Jakob weeklaagde over het verlies van Jozef, maar zijn dappere zoon werd op de strijdwagen als koning geëerd. Want omdat hij zich niet had onderworpen aan de begeerte van de Egyptische, werd hij verheerlijkt door Hem Die het hart van de mens doorgrondt, en Die de onvergankelijke krans verleent.
1.Wat gebeurt er onder het zingen van het Troparion?
Tijdens de Metten van Maandag wordt tijdens het zingen van dit troparion de ikoon van de Bruidegom uitgedragen, voorafgegaan door kaarsen en wierook. Deze ikoon blijft liggen op het analogion (analoi) tot en met Grote Woensdag.
2.Welke thema’s staan centraal deze dag?
Synaxarion: Op de Heilige en Grote Maandag gedenken wij de gelukzalige, schone Jozef, en de door de Heer vervloekte, verdorde vijgenboom. De ingetogen Jozef was een rechtvaardige heerser en uitdeler van graan: overvloed van goede eigenschappen!
Vers: Christus heeft de synagoge van de Hebreeën vergeleken met de vijgenboom die door de vloek verdorde, omdat zij geen geestelijke vruchten droeg. Laat ons de onvruchtbare hartstocht ontvluchten. Door de gebeden van de schone Jozef, Christus onze God, ontferm U over ons.
3.Wat wordt er tijdens de Metten van het synaxarion gelezen?
Het synaxarion is een les ofwel lezing, van wat er dagelijks actueel is volgens de liturgische kalender van de kerk. Hier wordt een samenvatting gegeven van deze lezing. Hier wordt het liturgische thema van de dag aangeven. Dit kunnen ook onder andere de gedachtenissen van heiligen zijn, maar ook samenvattingen van
2
Hoogfeesten en belangrijke gebeurtenissen. Het is te lezen in de openbare eredienst (Metten) en om het persoonlijke gebedsleven van de gelovigen te voeden en te versterken.
De lezing uit het Heilige Evangelie tijdens de Metten Het verdorren van de vijgenboom
Mat. 21: 18-43 - 18‘s Morgens vroeg, op de terugweg naar de stad, kreeg Hij honger. 19Hij zag een vijgenboom langs de weg staan en ging ernaar toe, maar vond er enkel bladeren aan. Daarop sprak Hij tot de boom: In eeuwigheid zult gij geen vrucht meer dragen. En op slag verdorde de vijgenboom. 20Bij het zien daarvan vroegen de leerlingen verbaasd: Hoe is die vijgenboom zo ineens verdord.” 21Jezus gaf hun ten antwoord: “Voorwaar, Ik zeg u: Als gij maar geloof hebt en niet twijfelt, zult gij niet alleen doen wat Ik met die vijgenboom gedaan heb, maar zelfs als ge tot deze berg zegt: Heft u op en stort u in zee, dan zal het gebeuren. 22En al wat gij in vertrouwvol gebed zult vragen, zult gij verkrijgen.
4.Wat is het Exapostilarion?
Dit is een hymne, die ná de canon in de metten wordt gezongen. Op de maandag, dinsdag, woensdag, donderdag in de Grote en Heilige week wordt dit onderstaande exapostilarion in de metten gezongen:
Het exapostilarion
Uw bruiloftsmaal, mijn Verlosser, Zie ik versierd en ik heb geen kleed, om daarin binnen te treden.
Maak weer stralend, het gewaad van mijn ziel, O Schenker des Lichts en red mij.
5. Wat gebeurt er tijdens deze hymne?
Tijdens deze hymne bewierookt de priester de ikoon van de Bruidegom, die in het midden van de kerk op het analogion (analoi) ligt.
6.Kunnen wij iets over het Bruiloftsmaal terugvinden in de Bijbel?
Jazeker, het is een gelijkenis, die de Heer Jezus vertelt over het Koninkrijk van God:
Mat 22: 1-14 - 1 Jezus nam het woord en sprak opnieuw tot hen in gelijkenissen. Hij zeide: 2 Het Rijk der hemelen gelijkt op een koning die een bruiloftsfeest gaf voor zijn zoon. 3Hij stuurde zijn dienaars uit om allen te roepen die hij tot de bruiloft had uitgenodigd, maar zij wilden niet komen. 4Daarop zond hij andere dienaars met de opdracht: Zegt aan de genodigden: Zie ik heb mijn maaltijd klaar, mijn ossen en het gemeste vee zijn geslacht; alles staat gereed. Komt dus naar de bruiloft. 5Maar zonder er zich om te bekommeren, gingen zij weg, de een naar zijn akker, de ander naar zijn zaken. 6De overigen grepen zijn dienaars vast, mishandelden en doodden hen. 7Nu ontstak de koning in toorn, stuurde zijn troepen en liet de moordenaars ombrengen en hun stad in brand steken. 8Toen sprak hij tot zijn dienaars: Het bruiloftsmaal staat
3
klaar, maar de genodigden waren het niet waard. 9Gaat dus naar de drukke verkeerswegen en nodigt wie ge er maar vindt tot de bruiloft. 10Zijn dienaars gingen naar de wegen en brachten allen mee die zij er aantroffen, slechten zowel als goeden, en de bruiloftszaal liep vol met gasten. 11Toen de koning binnenkwam om de aanliggenden te bezoeken, merkte hij daar iemand op die niet voor een bruiloft gekleed was. 12En hij sprak tot hem: Vriend, hoe zijt gij hier binnengekomen zonder bruiloftskleed? Maar de man bleef het antwoord schuldig. 13Toen sprak de koning tot de bedienden: Bindt hem aan handen en voeten en werpt hem buiten in de duisternis.
Daar zal geween zijn en tandengeknars. 14Velen zijn geroepen maar weinigen uitverkoren.
7. Waarover gaat deze gelijkenis?
Deze gelijkenis over de uitnodiging voor een bruiloft gaat over de uitnodiging voor het Koninkrijk van God. We zien in deze gelijkenis hoe geduldig God is met zijn uitverkoren volk. Drie keer stuurde de koning zijn slaven er op uit om de genodigden te roepen.
Deze mensen waren dus al uitgenodigd en worden nogmaals geroepen of eraan herinnerd dat de bruiloft begint. Maar de eerste keer willen ze niet komen, de tweede keer gaan ze voorbij aan deze uitnodiging en gaan verder met hun eigen ding.Anderen grepen zijn slaven en doodden hen. Dit heeft grote gevolgen omdat de koning zijn legers stuurt en hun stad in brand steekt. De derde keer worden de slaven niet meer naar de genodigden gestuurd, maar naar de kruispunten en ze nodigen iedereen uit die ze tegenkomen zowel goeden als slechten. Uiteindelijk is de bruiloftszaal toch vol gekomen.Maar tijdens het feest ziet de Koning iemand, die geen bruiloftskleed aan heeft, deze man laat hij onmiddellijk uit de bruiloftszaal verwijderen.
8. Wat wil deze gelijkenis aan ons zeggen?
Het gaat over het Volk van Israël, zij gaan niet in op de uitnodigingen van God. Ze vonden andere zaken veel belangrijker. De slaven die gedood worden, zijn de Profeten die zij hebben gedood. De Koning laat de stad in brand steken en liet de moordenaars ombrengen, hier voorspelt de Heer Jezus Christus de ondergang van Israël en de verwoesting van Jeruzalem. Die profetie kwam tot vervulling in de Joodse oorlog tegen de Romeinen, die van 66 tot 70 na Christus duurde. De bruiloftszaal ofwel het Heil wordt opengesteld voor iedereen, ook voor de heidenen. Iedereen is welkom.
9. Waarom wordt de man die geen bruiloftskleed aan heeft verwijdert uit de zaal?
Het is logisch, dat je netjes gekleed gaat wanneer je naar een bruiloftsfeest gaat. Hier wordt bedoeld het witte kleed, dat wij bij de doop hebben ontvangen.Maar ook, dat onze ziel ná de doop stralend wit is geworden. Deze heeft als het ware ook een nieuw kleed gekregen.
10.Hoe moet men deze gelijkenis zien in de context van de Grote en Heilige Week?
Wanneer we spreken over deze bruiloftszaal, we denken aan de bovenzaal waar de Heer Jezus Christus de Sedermaaltijd vierde en de H. Eucharistie instelde. Maar ook aan het grote feest van Pasen. Inmiddels is ons bruiloftskleed vuil geworden, door
4
zoveel zonden, maar zonder bruiloftskleed kunnen we niet naar het feest komen. En tóch willen wij heel graag naar het feest. Daarom bidden wij zingend: Maak weer stralend, het gewaad van mijn ziel, O Schenker des Lichts en red mij.
De lezing uit het Heilige Evangelie tijdens de Vespers
Mat 24 : 3-35 - En nadat Hij zich had neergezet op de Olijfberg, vroegen de leerlingen Hem, terwijl er verder niemand bij was: “Zeg ons, wanneer dat zal gebeuren en wat zal het teken zijn van uw komst en van de voleinding van de wereld.” 4Jezus antwoordde:
“Pas op dat ge u door niemand laat misleiden. 5Want velen zullen optreden in mijn Naam en zeggen: Ik ben de Christus en velen zullen zij misleiden. 6Gij zult horen van oorlogen en oorlog geruchten. Laat u dan geen angst aanjagen, want dat alles moet gebeuren, maar dat is nog niet het einde. 7Er zal strijd zijn van volk tegen volk en van koninkrijk tegen koninkrijk; er zal hongersnood zijn, pest en aardbeving, nu hier, dan daar. 8Dat alles is het begin van de weeën. 9Dan zal men u overleveren om mishandeld te worden en men zal u doden; alle volkeren zullen u haten omwille van mijn Naam. 10Dan zullen velen ten val komen, en uit haat elkander overleveren. 11Tal van valse profeten zullen opstaan en velen zullen zij misleiden. 12Door het hand over hand toenemen van de zonde zal de liefde van de meesten verkillen. 13Wie echter ten einde toe volhardt, hij zal gered worden. 14De Blijde Boodschap van het Koninkrijk zal over heel de wereld verkondigd worden tot getuigenis voor alle volkeren en dan zal het einde komen. 15Wanneer gij dus de gruwel der verwoesting, waarover gesproken is door de profeet Daniël, zult zien staan op de heilige plaats – wie het leest begrijpe het! – 16laten dan de mensen in Judea naar de bergen vluchten; 17laat hij die zich op het dak bevindt niet naar beneden komen om te halen wat hij in huis heeft, 18en die op het land is niet terugkeren om zijn mantel te halen. 19Wee de zwangeren en zogenden in die dagen! 20Bidt dat uw vlucht niet valt in de winter of op een sabbat! 21Want zo verschrikkelijk zal die tijd zijn, als er vanaf het begin van de wereld tot nu toe nooit een geweest is, noch komen zal. 22Als die dagen niet verkort werden, zou geen mens gespaard blijven; maar zij zullen verkort worden omwille van de uitverkorenen. 23Wanneer dan iemand u zegt: Hier is de Christus of daar, gelooft het niet. 24Want er zullen schijn christussen en schijn profeten opstaan die grote tekenen en wonderen zullen doen, zodat zij, als dat mogelijk was, zelfs de uitverkorenen zouden misleiden. 25Ziet, Ik heb het u voorspeld. 26Als men u dus zegt: Hij is in de woestijn, loopt dan niet uit; of: Hij is binnenshuis, gelooft het niet. 27Want zoals de bliksem uitschiet van het oosten en licht tot in het westen, zo zal het zijn met de komst van de Mensenzoon. 28Overal waar aas ligt zullen gieren zich verzamelen. 29Aanstonds na de verschrikkingen van die dagen zal de zon verduisteren en de maan geen licht meer geven, de sterren zullen van de hemel vallen en de hemelse heerscharen in verwarring geraken. 30Dan zal het teken van de Mensenzoon aan de hemel verschijnen; alle stammen der aarde zullen weeklagen, zij zullen de Mensenzoon op de hemelwolken zien komen met macht en grote heerlijkheid. 31Hij zal zijn engelen uitzenden met luid trompetgeschal om zijn uitverkorenen te verzamelen uit de vier windstreken, van het ene uiteinde van de hemel tot het andere.
Vergelijking met de vijgenboom
Mat 24:32 - 32Trekt uit de vergelijking met de vijgenboom deze les. Wanneer zijn twijgen al zacht worden en beginnen uit te botten, weet ge dat de zomer in aantocht
5
is. 33Zo ook, wanneer ge al deze dingen ziet, weet dan dat het nabij is, ja voor de deur staat. 34Voorwaar, Ik zeg u: dit geslacht zal niet voorbijgaan voordat dit alles geschied is.
Na de Vespers vindt de dienst plaats van de Voorafgewijde Gaven 11.Wat is de dienst van de Voorafgewijde Gaven?
Op de woensdagen en vrijdagen in tijd van de Grote Vasten, ook op de Grote Maandag, Grote Dinsdag en op de Grote Woensdag is het niet gebruikelijk in de Orthodoxe Kerk, dat er een Goddelijke Liturgie wordt gevierd. Op deze dagen wordt de Dienst van de Voorafgewijde Gaven gevierd, ná de vespers.Soms wordt deze dienst ook “De Liturgie van de Dienst van de Voorafgewijde Gaven van de Heilige Gregorius, Paus van het oude Rome” genoemd. In wezen is dit geen Goddelijke Liturgie, omdat de Anafora ontbreekt in deze dienst. In feite is het een communiedienst. Op de voorafgaande zondag consacreert de priester 2maal extra net Lam Gods en op de Palmzondag 3 maal extra. Tijdens deze speciale dienst worden van dit Lam Gods telkens de Heilige Communie uitgereikt aan de gelovigen.
Het kondakion in de Completen:
Denk, mijn ziel, aan het uur van het einde, vrees omgehakt te worden als de vijgenboom.
Werk met het u gegeven talent; waak en roep, rampzalige:
laat mij niet buitengesloten worden van Christus’ bruiloftszaal.
