Lijst van de fi guren 11 Voorwoord 13 Inleiding 15
1. Het theoretisch luik 15
2. Het methodologisch luik 17
3. Het meerwaarde luik 17
4. Het verborgen luik 18
5. Structuur dissertatie 18
Deel 1
THEORETISCH LUIK 21
Hoofdstuk 1 – Over de stad en kinderen 23
1. De stad bedreigend of bevrijdend? 23
1.1 De stad-die-niet-deugt-verhaal 23
1.2 Het bruisende-stadsverhaal 25
1.3 Kortom... 26
2. Kinderen in stedelijke omgevingen 27
2.1 De ‘vijandige’ stedelijke omgeving 27 2.1.1 Factoren die ertoe bijdragen dat kinderen minder buiten
spelen 27
2.1.2 Gevolgen 28
2.2 Kindvriendelijke steden 30
3. Een duaal beeld over dé stad en dé kinderen 31
Hoofdstuk 2 – Over omgeving en individuen 33
1. Aandacht voor de (ruimtelijke) omgeving in de sociologie 33
1.1 De stad op de voorgrond 34
1.2 De omgeving op de achtergrond 34
1.3 Een hernieuwde aandacht 35
2. Ruimte voor omgeving in de ontwikkelingstheorie 37
2.1 Evolutie in het denken 37
2.2 Een rode draad in het denken 40
3. De toebeelde plaats van de omgeving 41
Hoofdstuk 3 – (Terug) over stedelijke buurten en kinderen 45
1. Onze theoretische wortels blootgelegd 45
2. Buurtprocessen in kaart gebracht 47
2.1 De buurt als socialisatiemilieu 48
2.1.1 Verschillende socialisatiedefi nities 48 2.1.2 Verschillende socialisatieagenten, -milieus 49 2.1.3 De buurt als betekenisvol socialisatiemilieu 50 2.2 De buurt als een vat vol hulpbronnen 51
2.2.1 Buurtinfrastructuur 52
2.2.2 Sociale relaties 53
2.3 Externe processen 53
3. Een Europese vertaling 55
4. De ene buurt is de andere niet naar samenstelling 56
Hoofdstuk 4 – Een focus op onderwijs 61
1. Een breder wordende kijk 61
1.1 Natuurlijke aanleg 61
1.2 Ouderlijk milieu (milieudefi cittheorie) 62
1.3 Sociale reproductietheorie 65
1.4 Verklaringen in een notendop 67
2. Een ruimtelijke lens erbij gehaald 68
3. Opzet van deze dissertatie 71
Deel 2
METHODOLOGISCH LUIK 75
Hoofdstuk 1 – De gekozen kwalitatieve onderzoeksweg 77
1. De Keuze Gemotiveerd 77
2. De keuze verder uitgewerkt 80
3. Niet volledig met een onbeschreven blad 82 Hoofdstuk 2 – De onderzoeksweg bij kinderen toegepast 85
1. Kinderen als onderzoekssubjecten 85
1.1 Niet enkel onderzoeksobjecten 85
1.2 Specifi eke uitdagingen 87
1.2.1 Ethische kwesties 87
1.2.2 Methodologische kwesties 90
2. (Passende) onderzoeksmethoden 92
2.1 Visuele structuren 93
2.1.1 Tekeningen 93
2.1.2 Foto’s 94
2.2 Beelden en woorden gecombineerd 95
2.3 De woorden en beelden in het kort 96
3. Enige kritische afsluiters 96
Hoofdstuk 3 – Concrete uitwerking 99
1. Een waaier aan gehanteerde methoden 99
2. De buurten en respondenten geselecteerd 102
3. Verwerking datamateriaal 105
Deel 3
STAP VOOR STAP OP ZOEK NAAR BUURTPROCESSEN 107 Inleiding 109 Hoofdstuk 1 – De ene buurtdefi nitie is de andere niet 111 1. Een blik in de conceptuele Pandora-box 111 1.1 Een waaier aan defi nities en benaderingen 111 1.2 Een gelijkaardige waaier bij kinderen 115
2. Een selectie uit de Pandora-box 117
2.1 Wat? 117
2.2 Hoe? 118
2.2.1 De grenzen aangeduid 118
2.2.2 De route beschreven 119
2.2.3 Opgenomen buurtelementen 121
2.3 Waarom? 121
3. ‘Dé’ buurt in woorden en beelden 123
3.1 Oud-Borgerhout 123
3.1.1 Oud-Borgerhout afgebakend 123
3.1.2 Op weg naar school 129
3.2 Merksem 133
3.2.1 Merksem begrensd 133
3.2.2 Alle wegen leiden naar de school 139
3.3 Antwerpen-Noord 142
3.3.1 Antwerpen-Noord omschreven 142
3.3.2 Op weg naar school 148
4. Verhaallijnen in de woorden en beelden 151
Hoofdstuk 2 – Kinderen in de buurt en daarbuiten 157
1. De (ir)relevantie van de buurt 157
1.1 De relevantie in de hedendaagse samenleving in vraag gesteld 157 1.2 Relevant voor de een meer dan voor de ander 161
1.3 (Ir)relevant voor kinderen 163
2. Het buurtgebruik onderzocht 164
2.1 Wat? 164
2.2 Hoe? 165
2.3 Waarom? 166
3. In en uit de buurt 166
3.1 Oud-Borgerhout 167
3.1.1 In het huis 168
3.1.2 Uit het huis in de buurt 169
3.1.3 Uit het huis uit de buurt 172
3.2 Merksem 173
3.2.1 Binnenshuis 174
3.2.2 Buurtgebonden, buitenshuis 176
3.2.3 Buitenshuis, niet-buurtgebonden 178
3.3 Antwerpen-Noord 178
3.3.1 Binnenshuis 179
3.3.2 Buitenshuis buurtgebonden 180
3.3.3 Buitenshuis niet-buurtgebonden 182
4. ‘Dé’ buurt in (on)bruik 182
Hoofdstuk 3 – ‘De’ buurt in de kinderen 187
1. Van plaats tot buurt beleefd 188
1.1 De b/geleefde omgeving 188
1.1.1 Van plaats – ruimte... 188
1.1.2 ... naar buurt 193
1.2 Het buurt(be)leven door kinderogen 193
2. Onze gehanteerde onderzoeksbril 195
2.1 Wat en hoe? 196
2.2 Waarom? 197
3. ‘Het’ buurtgevoel 198
3.1 Antwerpen-Noord 198
3.2 Oud-Borgerhout 203
3.3 Merksem 205
4. Het leven in stedelijke buurten door kinderogen 208 Hoofdstuk 4 – De laatste stap van de zoektocht 213
1. De school in dit buurtverhaal 213
1.1 Schoollopen: over ervaren en kiezen 213
1.1.1 Over het schoollopen nu 213
1.1.2 Over het schoollopen straks 214
1.1.3 Over wat na het schoollopen 216
1.2 Schoollopen in een buurtcontext 217
1.2.1 Sociale buurtelementen 217
1.2.2 Buurtinfrastructuur 220
1.2.3 Externe processen 221
1.2.4 Enkele kanttekeningen 221
2. De bewandelde onderzoeksweg 222
2.1 Schoolervaring 222
2.2 Schoolkeuze 223
2.3 (Beroeps-)aspiraties 224
3. Buurtmechanismen aan het werk 224
3.1 De school ervaren 225
3.1.1 Algemeen 225
3.1.2 Verschillen naar buurten 225
3.2 De school gekozen 227
3.2.1 Oud-Borgerhout 227
3.2.2 Antwerpen-Noord 229
3.2.3 Merksem 231
3.3 De school verlaten 232
3.3.1 Antwerpen-Noord 232
3.3.2 Merksem 234
3.3.3 Oud-Borgerhout 234
4. De ruimtelijke kijk op de school samengevat 235
Deel 4
BESLUIT 239
1. Onderzoeksfundamenten 241
2. Methodologische fundamenten 246
3. De op de fundamenten vastgestelde resultaten 249
3.1 Stap 1: Dé buurt bestaat niet 250
3.2 Stap 2: De gebruikswaarde van de buurt 251 3.3 Stap 3: De belevingswaarde van de buurt 253 3.4 Stap 4: De mechanismen in de buurt 255 3.4.1 ‘Dé’ buurt en ‘dé’ schoolervaring 255 3.4.2 ‘De’ buurt en ‘dé’ beroepsaspiraties 257 3.4.3 ‘De’ buurt en ‘dé’ schoolkeuze 258
4. Wat zegt dit voor het beleid? 259
4.1 De lokale context van het schoollopen 259
4.2 De lokale context van het wonen 261
5. Ter afronding 262
Bibliografi e 265
BIJLAGE 283 Bijlage 1 – Vragenlijst Kliksons: Buurtmodule 285 Bijlage 2 – Overzicht van de respondenten 293
