Zaterdag 31 okt. 1959 - No. 559
en DEMOCIATIE
J.O.V.D. in het feestpak
<Zie pag. 3)
De neergaande tendens van het socialisme
EEN l(RACHTIGE LIBERALE JONGEREN-ACTIE HIERDOOR EXTRA BE'LANGRIJI(
Het is zeker geen toeval - zo merkte
"De Telegraaf" onlangs in een hoofd- redactionele beschouwing op - dat zich in de politieke verhoudingen van een aantal landen ter zelfder tijd gewichtige veranderingen vol- trekken.
Veranderingen, welke het blad terecht onder de term "ruk naar het midden" meende te kun- nen samenvatten.
Het voornaamste resultaat van de Engelse verkiezingen was het nieuwe verlies van de Labour Party, dat voor een groot deel aan de liberalen ten goede is gekomen (in stemmental tenminste) .
In Frankrijk zijn een aantal ultra's uit de U.N.R. getreden. In Japan heeft zich een vrij sterke groep van rechtse socialisten uit de socialistische partij afgescheiden. De Duitse socialisten hebben hun partijprogram ontdaan van een aantal marxistische leuzen en bij de herschikking van het Engelse Kabinet was de leidraad, aan de vooruitstrevenden meer macht te geven.
Dit zijn inderdaad feiten uit het allerjongste verleden, die nog met andere, uit een iets verder liggend verleden, zouden kunnen worden aan- gevuld.
*
We behoeven slechts te herinneren aan de drievoudige socialistische nederlaag hier te lande in de jaren 1958 en 1959, waarbij die van de Kamerverkiezing van 1959 nog ge- deeltelijk kon worden gecamoufleerd door de
€lebacle van de communisten.
De overgang van een deel dercommunistische stemmen naar de Partij van de Arbeid vormde voor de socialisten bij alle tegenslag toch nog een welkome compensatie voor het verlies van stemmen naar de andere zijde.
De communistische partij heeft, naar men mag aannemen, thans haar dieptepunt wel ongeveer bereikt. Van 3 zetels op een totaal van 150 is weinig meer te verliezen en er zal altijd wel een klein deel van de onderste lagen van het Nederlandse kiezerskorps blijven, dat op welke negativistische of nihilistische over- wegingen dan ook, zijn stem aan de communis- ten geeft. Dat is ook gedurende tientallen jaren vóór de oorlog trouwens het geval geweest.
Aan het vrijwel automatisch optredende voordeel, dat de socialisten bij alle na-oorlogse verkiezingen tot nu toe van die zijde in de schoot kregen geworpen, zal thans dus prak- tisch een einde zijn gekomen.
De neergang van het socialisme in ons land en de krachtige vooruitgang van de V.V.D. vormen op zichzelf reeds verblijden- de feiten.
Het meest moedgevende in deze situatie is echter, dat zij niet behoeft te worden gezien als een incidenteel geval in onze toevallige nationale omstandigheden, maar dat het hier geldt een duidelijke tendens, welke zich in de gehele westelijke wereld aftekent.
Met name de verkiezingen in Engeland, welke vroeger steevast de balans nu eens naar de ene, dan weer naar de andere zijde deden overslaan, maar nu voor de derde achtereen- volgende maal Labour in de minderheid laat en dus buiten het regeringskasteel houdt, vormen een morele klap voor de soeialistische beweging in het algemeen.
De openlij~ uitgesproken overtuiging, dat de
Onder deze omstandigheden mag het wel tot bijzondere- voldoening strekken, dat het libe- ralisme èn in de J.O.V.D., welke zojuist haar tweede lustrum mocht vieren èn in de liberale studenten-organisaties, actieve kernen be- zit, van waaruit de liberale gedachte door jongeren zelf in de eigen kring wordt uit~
gedragen.
Het socialisme, parlementair in de oppositie geraakt, tracht thans van deze positie uit het
verloren terrein te herwinnen.
Dat het daarin zal slagen, valt sterk te betwijfelen. De hoogst ongelukkige wijze, waarop zowel bij de interpellatie-Burger als bij die van de heer Suurhoff van de zijde der socialistische fractie werd gemanoeuvreerd, doet een toeneming van de sympathie voor het socialisme naar onze overtuiging zeker niet
verwachten. A. W. A.
Labour Party thans organi- - - - - satorisch wel een zeer moei-
lijke tijd tegemoet gaat, waarbij zelfs de eenheid van de partij op het spel zal komen staan, werkt daarbij extra verlammend.
* *
De bittere klacht van de Britse socialistische leiders, dat vooral de jonge kiezers het socialisme in de steek blijken te laten, is daar- bij wel zeer typerend.
Ook hier kan van een al- gemene tendens worden ge- sproken. Degenen, die de cijfers van de jongste ver- kiezingsuitslagen in Neder- land analyseerden, kwamen vrijwel allen tot de conclusie, dat daar ook voor de Partij van de Arbeid een van de oorzaken voor de achteruit- gang is gelegen. Met andere woorden: ook ten onzent wordt de socialistische neer- gang toegeschreven aan het feit, dat het socialisme zijn greep op de jongeren gaat verliezen.
Mevrouw Fortanier-de Wit tijdens het uitspreken van h1ar boeien~
de feestrede op het tweede Lustrumcongres uan de ].0. V.D.
(Zie pag. 3). !Foto Joop Wijnand, Amstercianl)
Flitsen van Het Binnenhof (I) voor de noodwachtplicht 40 jaar, maar voor de Indonesiëgangers 35 jaar zodat degenen die 33 jaar zijn al niet me~r wor- den ?Pg.eroepen. De Indonesiëgangers zul- len m Ieder geval niet langer dan drie jaar bij de BB dienst hoeven te doen
Oproep dienstplichtigen zonder mobilisatiebestemming voor de BB • Algemene aandrang Indonesiëgangers vrii te stellen • Minister Toxopeus: zij kunnen nog niet worden gemist . Toezeg- ging hen alleen in uiterste noodzaak op te roepen· Motie-Wierda
(PvdA) verworpen.
Minister Toxopeus deed overigen~ de toezegging, dat hij de Indonesië-gangers zoveel mogelijk zal vrijstellen, maar dat hangt af van de plaatselijke omstandig- hedPn.
Met een bezwaard hart heeft de Twee- de Kamer vorige week goedkeu- s·ing verleend aan het besluit bepaalde snilitaire dienstplichtigen van 26 jaar en tJUder zonder mobilisatiebestemming, op te roepen voor de organisatie Bescher- Jning Bevolking.
Algemeen is er bezwaar tegen gemaakt, flat er onder de op te roepen noodwacht- plichtigen ruim 30.000 mannen zijn, die 1·eeds een zware dienstplicht in Indonesië hebben vervuld, terwijl er nog tienduizen- den mannen zijn, die nooit in militaire dienst zijn geweest, omdat hun lichtingen in de oorlogsjaren niet zijn opgeroepen.
Een motie van de heer Wierda (PvdA) met de strekking de Indonesiëgangers vrij te stellen, is echter met 48 tegen 72 stemmen verworpen 'nadat minister Toxopeus had toegezegd, hen slechts in uiterste noodzaak te zullen oproepen.
Vóór de motie stemden PvdA, PSP en de communisten, alsmede de heren Roosjen
(AR) en v. cl. Mei (CH).
Voor de BB zijn ongeveer 153.000 per- sonen nodig. Op 30 september 1957 waren er 91.894 man, van wie 56.762 volle- dig waren opgeleid, iets meer dan een derde van de benodigde sterkte. Op 1 januari 1958 waren er nog maar 91.252, van wie 55.389 volledig waren opgeleid, zodat in drie maanden tijds 1400 volledig opgeleiden zich terugtrokken.
De drie belangrijkste operationele diensten, constateerde onze geestverwant, de heer G. Ritmeester, de brandweer, de geneeskundige dienst en de reddings- dienst, Jopen voortdurend achteruit. Zij moeten op het ogenblik 23.839 man tellen, maar aan volledig opgeleiden zijn er in werkelijkheid 6875 man, iets meer dan een kwart.
De minister van Oorlog heeft nu 78.200 man beschikbaar gesteld, maar dit aan- tal is direct verminderd met ongeveer 14.000 man. Wanneer die 78.200 man in totaal waren gekomen en bovendien alle vrijwilligers waren gebleven, dan was het verschil met het aantal, dat men behoef- de, niet zo heel groot geweest.
Maar om te beginnen, rekende de heer Ritmeester, gaan er af die 14.000 man, die in Indonesië zijn geweest en die de leeftijd van 33 jaar of ouder hebben be- reikt, zodat zij niet meer worden opge- roepen. Dan blijven er ongeveer 30.000 In- donesiëgangers over.
Wanneer gevolg wordt gegeven aan de roep, die van alle kanten klinkt om de mensen die naar Indonesië zijn geweest, uit te schakelen, dan vallen die 30.000 ook nf en blijven er niet meer dan 35.000 nood- wachtplichtigen over.
Daar gaan dan ook nog af de vrijstel- lingen, het dijkleger, de afgekeurden (ge- schat op 5 procent), de onindeelbare per- sonen met een permanent reizend beroep, zoals zeevaarders, en de overschotten in bepaalde gemeenten, die niet in andere i'emeenten kunnen worden geplaatst.
Wanneer minister Toxopeus, onder wie
~Jols minister van Binnenlandse Zaken de -BB ressorteert, dus gehoor zou geven aan de wens van de Kamer, zouden er niet meer dan ongeveer 25.000 noodwachtplich- tigen overblijven. Bovendien zullen vrij- willigers afvloeien.
* * *
De minister heeft tot taak er in de eerste plaats voor te zorgen, dat tie BB geheel en behoorlijk bezet is. Hij :r;al in elk geval noodwachtplichtigen moe- ten oproepen. Daaraan valt niet te ontko- men.
Als dit zo is, vroeg de heer Ritmeester zich af waarom de minister de soldaten die naar Indonesië zijn geweest, niet alle~
vrijlaat en hun plaatsen aanvult met bui- tengewoon dienstplichtigen of anderen die wel kunnen worden opgeroepen. ' Waarom moeten voor de A-, B- en C- ploegen nu juist opkomen de mannen die uit het leger komen, die hun dien~ten reeds hebben verricht? Onze geestver- want was van mening, dat zo spoedig mo- gelijk de Indonesiëgangers moeten wor- den vrijgesteld en de huitengewoon dienstplichtigen moeten worden in o·escha-
keld. b
* *
Minister Toxopeus verklaa1·de, dat . . . ook hij, uit een oogpunt van ge- hJkheJd, liefst uitsluitend de buiteno-e- woon dienstplichtigen zou willen opr~e
pen, die nimmer hun militaire dienst- plicht hebben vervuld, maar wegens de
MINISTER TOXOPEUS . . . . "geen pijn aan" . ...
noodzaak van geoefendheid, kan dat niet.
De Indonesiëgangers kunnen nog niet worden gemist.
Wij moeten een goede BB-organisatie hebben, want anders is het geld wegge- gooid. Voor een parate organisatie is no- dig, dat snel kan worden beschikt over goed getrainde mensen, die gewend zijn aan discipline en het werken in groeps- vel·band.
Toch moet ook een deel worden opge- roepen van degenen, die nooit in militaire dienst zijn geweest, maar de verhouding zal zijn: 100 geoefenden tegenover 33 on- . geoefenden. Indien -alle Indonesiëgangers
worden vrijgesteld, zou de ve1·houding worden: 100 r;eoefenden tegenover 132 on- geoefenden.
Het is natuurlijk mogelijk een BB-or- ganisatie op te bouwen met louter buiten- gewoon dienstplichtigen, maar dan wordt de duur van de opleiding veel langer en dan komen we in tijdnood, want het is de bedoeling binnen redelijke tijd, zo snel mogelijk, over een parate BB-organisatie te beschikken.
Deze Burger
De heer Vcl·ke1·k <AR) diende een mo- ti~ .. in, waal'in werd gezegd, dat de Indones1egangers alleen in uiterste nood- zaa~ zoud~n moeten worden opgeroepen.
Die mohe vond de minister overbodig omdat zij precies weergaf wat hij reed~
had toegezegd, maar als zij wordt aange- nomen voegde hij er in zijn typische be- toogtrant aan toe, "heb ik er geen pijn aan".
Nadat de he1·en Albering IKVP) en Beerni~k (CH) hadden verklaard, dat zij de mobe-Verkerk overbodig vonden na de toezegging van de minister, trok de heer Verkerk zijn motie in.
De motie-Wierda werd ve1·worpen om- dat n1en inzag, dat aanneming ervan gro- te moeilijkheden zou veroorzaken en de opbouw van de BB aanzienlijk zou ver- tragen.
* *
In weerwil van vele bezwa1·en heeft de Tweede Kamer vorige weck zonder hoofdelijke stemming het wetsontwerp aangenomen tot het verlenen van garan- ties, tot een maximum van 16 miljoen gulden, voor rente en aflossing van lenin- gen van de Nederlandse Overzee-Finan- cieringmaatschappij (NOF), met het doel oud-Indische ondernemingen, die onvol- doende kapitaalkrachtig zijn, elders in de wereld weer op gang te helpen.
De verwachting is, dat van deze hulp ook de Nederlandse industrie door het verkrijgen van orders zal profiteren, waarmee de werkgelegenheid in ons land wordt gediend. Aangenomen wordt, dat ook Nederlandse schepen zullen worden ingeschakeld voor de afzet van de tro- pische produkten en verder is overwogen, dat werkgeleg·enheid wordt verschaft aan een aantal uit Indonesië gerepatrieer- de gc~pecialiseerde krachten.
.. .. •
Vooral onze geestve1·want mr. H. F.
van L2euwen vond de zaak een sprong in het duister. Gerekend moet worden op aanzienlijke verliezen en daar- om wilde hij het bedrag van 16 miljoen eigenlijk toerekenen aan de onderontwik- kelde gebieden in de wereld. En was het wel juist om d.e vorm van garanties te kiezen?
zou op deze plaats de J.O.V.D. willen feliciteren met haaT tweede lustrum .als dat niet zo'n helluva job was. Want hij zou gewoon willen schrijven: "H.eel hartelijk gelukgewenst door Deze Burger". Punt.
Kranenburg.
Maar dan zou dit stukje veel te koTt worden, in de eerste plaats voor mijn lezers; in de tweede plaats in verband met het, zo niet vorste- lijke; dan toch princelijke honorarium, dat ik voor deze hoogfijne cur- siefjes toucheer. Vóór wat hóórt wat.
Ik zou dus een wat langere gelukwens moeten uitspreken dan dat éne welgemeende zinnetje. Maar dát is nu juist zo bezwaarlijk, want ik zou allemaal zinnetjes schrijven, die u al lang uit uw hoofd kent. Twintig zinnetjes; twintig gemeenplaatsen. Dertig zinnetjes; dertig gemeen- plaatsen.
Ik; zott kunnen schrijven dat ik zo blij ben dat het u op uw tiende veTJaardag zo naar den vleze gaat "omdat wie de jeugd heeft, de toekomst heeft".
Of dat "het liberalisme nooit veroudert, omdat het een levende ideologie bezit en dat dit door uw bloei en heerlijkheid, lieve J.O.V.D.
eens te meer bewezen wordt tot diepe voldoening en grote vreugde van ons, ouderen".
Of dat "u~ b_loei; J.q.v.D., óns de moed geeft voort te gaan".
Of ~1!-t "gu d~erb re Jor~;ge1·en ons de zekerheid geeft, dat het vaandel dat WtJ trots voor ons wt dragen, later in vertrouwde handen komt".
Maar ik durf er een pint melk onder verwedden dat u zaterdag en zondag al die zinnetjes reeds vernomen hebt. '
Ik wil niet ironisch d(jen, maar ik wil alleen zeggen dat ik er zeker van ben d.at alles 1pat ik zou .. kunnen zeggen reeds g~zegd is en dat
al~~s w.a~ tk zou ~_unnen schruven, al geschreven is, omdat, wanneer wu feltctteren, wu al~~maal (en zelfs ik niet uitgezonderd) het zelfde doen als wan~e~r wu condoleren: allemaal altijd het zelfde zeggen.
Daarom goot tk. het over. een .andere boeg en smeek ik tt mij te geloven, wanneer ~k zeg dat 1k, munheer de voorzitter, dames en heren van de J.O .. V.D. te ontroerd ben, om iets anders te stamelen dan:
"Wel gefeltc1teerd en moogt gij steeds in tal en bloei toenemen".
Dit is de hartewens van
RITMEESTER .... vragen ...•
Minister Zijlstra erkende, dat ook hij niet enthousiast was en geaarz .. ld had weer de weg van garantieverlenin.~ op te gaan. De ramp, die het Nederlandse be- drijfsleven in Indonesië heeft gel roffen, was voor hem echter reden geweest over zijn aarzelingen heen te stappen.
De Kamer heeft voorts nog f'<'ll aan- vang gemaakt met het wetsontw<·rp tot regeling van de kostenvergoeding voor de gemeentelijke middelbare scholen in over- eenstemming met de maatstaven voor de desbetreffende rijksscholen .
Het werd weer een debat wa:tl'in de belangen van het openbaar e;,. hC't hijzon- der onderwijs tegen elkaar werd<'n afge-
wogen.
V. V.D.
Feind hört mit!
In ,.Tijd en Taak" schrijft ook I ds.) L.
H. R(uitenberg) over de neergang van het socialisme, al kan hij - g~·lukkig voor hem - achter dit opschrift nog een vraagteken plaatsen.
Hij noemt zo het een en ander dat ook zijns inziens tot de pessimistische conclu- sie zou moeten leiden, dat het socialisme in neergang is. Maar: alom in West- Europa werkt n1en aan nieuwe socialis- tische programs, die pogen modt•rn te zijn. De vingers op de polsslag van de tijd te houden. Zij kunnen - aJdus dH. R. - niet verder gaan. Maar de mensen, die de socialistische beweging vormen, zullen onherroepelijke stoten opvangen, die ach- ter de programs liggen. N.l. wat is het leven waard in een zindelijke wereld.
Naar het antwoord daarop zullen zij naarstig moeten zoeken. Doen zij dat niet, dan is neergang onvermijdelijk.
Wij vinden geen aanleiding hierop nader in te gaan.
Eén opmerking slechts trof ons in deze beschouwing. Waar de heer R. in de aanvang van zijn artikel de redenen aan- geeft, die tot pessimistische conclusie over het socialisme zouden moeten lei- den, erkent hij, dat er zelfs nog meer van dergelijke te!{enen zijn, die hij echt<'r niet wil noemen.
Waarom niet? zal men vragen.
Wel, hierom niet: -"Tijd en Taak" heeft weliswaar niet zo heel veel abonnees, maar het wordt ijverig gelezen door men- ' sen, die de dag- en weekbladen van an- dere groeperingen redigeren. En er is niets heerlijkers, dan in een blad van de tegenstanders iets te vinden, dat als koren op de eigen molen gebruikt kan worden."
Wij behoren tot de mensen, die ijverig - en vaak met vrucht - "Tijd en Taak"
lezen. Wij vertellen onze lezers daar zo nu en dan wel iets van, Niet omdat wij dat beschouwen als welkom koren op onze molen, maar omdat wij menen onze lezers niets te mogen onthouden wat er- toe kan bijdragen zich een duidelijk beeld te vormen van de wezenlijke ontwikke- lingen op politiek terrein.
Dat lijkt ons een zuiver journalistieke plicht. Opinievorming, die tot de achter- gronden moet kunnen doorstoten, wil zij reële betekenis hebben, vooronderstelt blootlegging van alle beschikbare bron- nen.
Het Nazi-regiem zag hierin een ge- vaar: "Feind hört mit" werd daarom het parool. Dat leidde niet tot zijn ncPJ'gang, maar tot zijn ondergang.
Zou het socialisme nu ook al bang zijn voor het gebruik dat tegenstanders zou- den kunnen maken van kritiek in de socialistische kringen zelf op de socialis- tische praktijk opkomend? En zou het ook het commentaar van anderen daarop al schuwen?
Dan ware het eerst recht met lwt so- cialisme niet best gesteld!
DeR.
VRIJHEID EN DEMOCRATIE 31 OKTOBER 1959 - PAG. 3
Tweede lustrum van de J.O.V.D. op grootse de hoofdstad gevierd
WIJZe
•• lll •Mevrouw Fortanier-de Wit kreeg ware ovatie voor haar uitermate boeiende congresrede
De Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie heeft zaterdag 24 en zondag 25 oktober in Krasnapolsky te Amster- dam haar tweede lustrumcongres gehou- den, waarvoor een bijzonder grote be- langstelling bestond.
Niet alleen waren honderden leden uit alle delen van het land naar de hoofd- stad getogen, ook van de zijde van de VVD zagen wij talrijke vooraanstaande figuren, die dit zo zeer geslaagde congres bijwoonden.
Bij de receptie van het Dagelijks Be- stuur werd door verscheidene sprekers het woord gevoerd o.m. door de minister van Binnenlandse Zaken, mr. E. H. To- xopeus, en het Tweede Kamerlid, mr. F.
G. van Dijk, uit Den Haag, die getuigden van hun grote vreugde, dat de JOVD is uitgegroeid tot een van de sterkste jon- gerenorganisaties in ons land.
Voorts merkten we .onder de aanwe~:i
gen op het Eerste Kamerlid, de heer H.
D. Louwes, de Tweede Kamerleden nu-.
Schuitemaker, mr. Geertsema en mevr.
Stoffels-Van Haaften, alsmede de alge- rneen secretaris van de VVD, de heer D.
W. Dettmeijer.
Het congres werd geopend dOOl' de landelijk voorzitter van de JOVD, de heer H. H. Jacobse, met een interessante en goed opgebouwde rede, waarin hij niet alleen de tien-jarige geschiedenis der JOVD onder de loep nam, doch tevens getuigde van de onafhankelijke en kriti- sche zin, die de liberale jonge1·enorgani ..
satie bij uitstek kenmerkt.
Hij wees daarbij o.m. op de diverse resoluties, die de organisatie in de loop van haaî· bestaan over diverse actuele onderwerpen heeft aanvaard. Resoluties, die tei' gelegenheid van het tweede lus- trum in 1--•·orhurevorm zijn uitgegeven.
Zo hP 'e spreker aan de resolutie inzake cic :kbeweging, die nog steeds een actuele inslag heeft en op de resolu- tie met betrekking tot het radiowezen, enige jaren geleden op een congres aan- genomen. Een resolutie, die, gezien de tegenwoordige ontwikkeling in ons radio- bestel, bepaald wel een voorspellende be- tekenis heeft gehad.
Ondanks de volkomen onafhankelijk- heid die de JOVD ten aanzien van welke politieke partij dan ook inneemt, roemde de heer Jacobse de verhouding tot de VVD die hij op het ogenblik beter dan ooit noemde.
Na zijn openingsrede werd door hem en mej. J. Schouwink onder zeer grote be- langstelling een krans gelegd bij het Nationaal Monument op de Dam.
Nadat vervolgens diverse huishoudelij- ke zaken waren behandeld, verzamelden de congressisten en talrijke genodigden zich aan een diner, waar het woord werd gevoerd door minister H. A. Korthals en de heer Le Cavelier, leider van de Am- sterdamse fractie van de VVD in de Amsterdamse gemeenteraad.
Hoogtepunt op de tweede dag
Hoogtepunt van de tweede dag vormde ongetwijfeld de congresrede, die werd uitgesproken door mevr. A. Fortanier-de Wit, oud-lid van de Tweede Kamer.
Ook hier werd van de zijde van de VVD grote belangsteiiing aan de dag gelegd.
Zo merkten wij o.m. op minister Kort- hals en echtgenote, mr. H. van Riel, on- dervoorzitter van de VVD, mej. Van Ever- dingen, secretaresse van de Partij, de heer Van Vlaardingen, organisator-pro- pagandist, mevr. Van Someren en de heer Joh. G. Cornelissen, leden van de Tweede Kamer.
In een boeiend betoog analyseerde spreekster de nationale en internatio- nale politieke ontwikkeling en de rol, die de jongeren daarbij spelen. Zij merkte daarbij op, dat liberaal Nederland trots kan zijn op hetgeen de zelfstandige libe- rale jongerenorganisatie in de afgelopen tien jaar hèeft tot stand gebracht.
Zij achtte de zelfstandigheid van de .JOVD iets vanzelfsprekends en volko- men passend in de liberale gedachten- gang.
Met enige voorbeelden toonde zij aan, dat niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten het aocialisme zijn invloed op de jongeren moet prijsgeven en dat de
belangstelling van de jongere generatie zich in steeds toenemende mate naar het liberalisme richt.
Spreekster gaf uiting aan haar vreug- de, dat thans een liberale vrouw vice- voorzitter van de Tweede Kamer is en zij deed een beroep op de vrouwelijke congresgangers, om zich voor de politie- ke vraagstukken te blijven interesseren in de verwachting, dat in de toekomst velen van haar op de kandidatenlijsten voor openbare colleges zullen voorkomen.
Ook aan de positie van het huidige ka- binet besteedde mevr. Fortanier aan- dacht. Zij wees er op, hoe moeilijk het is na veertien jaar het regeringsbeleid om te buigen. Men moet het nieuwe kabinet de tijd gunnen om wezenlijk nieuwe din- gen te brengen, waarbij zij o.m. doelde op de spreiding vari bezit ..
Uitvoerig stond spreekster stil bij de positie van de vakbeweging in ons land.
De werknemers, die niet rooms-katholiek of protestants-christelijk willen zijn ge-
organiseerd, zien alleen nog maar een weg open bij het NVV dat, zij het dan niet formeel, in wezen zeker uitgesproken socialistisch is.
Aldus is er geen materiële vrijheid van vakbeweging in ons land.
Mevr. Fortanier sprak de wens uit, dat het nieuwe kabinet ten aanzien hiervan de nodige ruimte zou weten te scheppen.
Ook sprak zij de wens uit, dat de Ne- derlandse Onderwijzers Vereniging (NO V) die binnenkort een beslissing zal ne- men over het al dan niet aansluiten bij een vakbeweging, zich zal uitspreken voor het toetreden tot een niet-politieke vakcentrale.
Lof voor mammeetwet
Uitermate belangrijk was de verklaring van mevr. Fortanier, de onderwijspolitiek analyserende, dat zij ondanks alle kritiek, de zgn. mammoetwet van minister Cals een groots ontwerp achtte.
De heer Le Cavelier, fractieleider van de V, V.D. in de Amsterdamse gemeenteraad aan het woord tijdens het diner. (Foto Joop Wijnand, Amsterdam)
UIT DE
Centrale Utrecht koos nieuwe voorzitter
In haar op vrijdag, 16 dezer gehouden vergadering heeft de Centrale Utrecht afscheid genomen van haar voorzitter, de heer Schuitemaker, die wegens zijn verkiezing tot lid van de Tweede Kamer deze functie had neergelegd.
In de toespraken werd o.m. gememo- reerd, dat tijdens zijn bijna 10-jarig voorzitterschap het aantal afdelingen der Centrale steeg van 17 tot 23, terwijl het aantal op de partij uitgebrachte stem- men steeg van ruim 14000 tot bijna 50000
Tot zijn opvolger werd met algemene stemmen de heer L. M. van Voorene, wethouder van Amersfoort gekozen. De- ze werd ook aangewezen als lid van de partijraad. De secretaris werd herkozen.
Bij de rondvraag werd het verlangen geuit naar nog meer kadervoorlichting dan thans door de Centrale wordt ge- geven.
Zeist hield een geslaagde praatavond
Deze maand hield de afd. Zeist in de Hermitage voor het eerst een z.g. praat- avond, die een groot succes is gewor- den.
PAR~
Op deze avond die niet was voorbe- reid, werd door een der leden de beide volgende onderwerpen aan de orde ge- steld: het defensiebeleid en de huurver- hogingen. De gedachtenwisseling over het eerste onderwerp nam echter de ge- hele avond in beslag. Uitvoerig werd ge- sproken over de defensie-uitgaven, het rapport van de commissie van Voorst tot Voorst inzake de diensttijdverkorting over onze verplichtingen in NATO-ver- band en over de vraagstukken van oefe- ning en efficiency tijdens de militaire diensttijd. Dank zij de aanwezigheid van enkele militaire deskundigen kon goede voorlichting worden gegeven.
Het tweede onderwerp, de huurverho- gingen zal in een bijeenkomst op 23 november a.s. aan de orde komen
Ledenvergadering afdeling Leeuwarden
Onder leiding van de heer L. H. Beu- ving werd op 21 oktober j.l. in hotel Ami- citia een ledenvergadering gehouden. De opkomst was bevredigend. De voornaam- ste punten van de agenda nl. bestuurs- verkiezing en bespreking agenda van de Provinciale vergadering namen nogal wat tijd in beslag.
Door de grote uitbreiding van het ledental is er achterstand bij &ommige
Minister Cals, aldus spreekster, had al jaren geleden tot dit ontwerp kunnen ko- men, indien hij van de ideeën van prof.
Rutten een raamwet had gemaakt.
Wel zal minister Cals, aldus spreek- ster, rekening moeten houden met d"
plaats van het openbaar onderwijs. Het fundament van dit onderwijs (het "oplei·
den tot alle christelijke en maatschappe•
lijke deugden" uit de Lager onderwijswet van 1920) zal in de mammoetwet terug moeten keren. De minister verwijdert het fundament van de openbare school als hij het godsdienstonderwijs op de bijzon- dere scholen facultatief stelt. Op dit punt voorziet zij moeilijkheden voor de gees- telijke vrijheid van ons volk.
Mevr. Fortanier besloot haar indruk- wekkende rede met de woorden: "Ik hoop, dat het beeld van de JOVD de vG..'- gende jaren zal zijn: onkreukbaar, b&- ginselvast en een stuwende kracht voor het liberalisme door haar triomferende overredingskracht!"
Het congres bracht de spreekster hier- na staande een ovationeel applaus, welke manifestatie zich herhaalde toen haar van de zijde van de bestuurstafel bloemen
werden aangeboden.
Het congres deed hierna nog diverse huishoudelijke zaken af en koos o.m. een nieuw hoofdbestuur.
Dit was tevens het moment de aftre- dende voorzitter, de heer Jacobse, die zich niet meer verkiesbaar had gesteld, hulde te brengen voor de wijze waarop hij enige jaren achtereen aan het werk van de JOVD op zulk een voortreffelijke wijze leiding heeft gegeven.
Voorts nam het congres een resolutie aan inzake sociale zekerheid.
Al degenen, die dit tweedaagse congres hebben meegemaakt, zullen hieraan on- getwijfeld een bijzonder prettige herinne- ring behouden.
Inlichtingen betreffende het lid- maatschap der Volkspartij voor Vrijheid en Democratie zijn te verkrijgen bij de plaatselijke afdelingen en bij het Algemeen Secretariaat: Koninginnegracht 61, 's-Gravenhage (tel. 111768).
bestuurswerkzaamheden ontstaan. Het is daarom nodig het aantal bestuursleden uit te breiden.
De heren J. P. Mulder en mr. M. Rut.
gers zullen het bestuur completeren. In de eerstvolgende ledenvergadering zal de verkiezing van een voorzitter aan de orde worden gesteld. Aangedrongen werd ook de jongeren in het bestuur cp te ne- men. Het bestuur deed de toezegging hiermede in de toekomst rekening te zul- len houden.
Het stellen van een kandidaat voo1' voorzitter van de Kamercentrale gaf aan.
leiding tot uitvoerige discussies. Ten- slotte werden de heren J. Sieswerda en Mr. D. F. Went als zodanig door de V'-'1' •
gadering aangewezen.
Als afgevaardigden naar de Provinci:>.J•
vergadering werden mej. Bleeker en d•
heren Taal en Zeilinga benoerneL
Minister Toxopeus spreekt voor de Kamercentrale Zwolle
De Kamercentrale Zwolle van onze onze partij organiseert een huishoudelij•
ke vergadering op zaterdag 7 november a.s. 's middags om 3 uur in het Cultu•
rele Centrum Grotestraat 100, te Almelo.
Er is een belangrijke agenda, die o.m.
een bestuursverkiezing vermeldt, Op deze bijeenkomst zal voorts het woord worden gevoerd door de minis·
ter van Binnenlandse Zaken mr. È. H.
Toxopeus die zal spreken over het onder- werp. "De politieke toestand van nu".
Er wordt met nadruk de aandacht op gevestigd, dat alle partijleden toegang tot deze belangrijke bijeenkomst hebben.
Flitsen van Het Binnenhof (IJ)
lnterpellatie-Suurhoff over de vriiere loonvorming • Weer een motie van de PvdA verworpen • Te vroeg om nu reeds uit te maken. dat de arbeiders tekort komen • Socialisten spelen de rol van martelaren· Zwakke positie van PvdA in een tiid va~ groeien·
de welvaart.
Met de overgrote meerderheid van 47 tegen 74 stemmen heeft de Twee- de Kamer vorige week weer een motie van de PvdA verworpen, waarin er bij de regering op werd aangedrongen de spelregels voor de vrijere loonvorming zo te wijzigen, dat verzekerd wordt, dat een redelijk deel van de gestegen welvaart aan de loon- en salaristrekkenden toe- valt.
Vóór stemden alleen PvdA, de commu- nisten en PSP.
Honderdduizenden a1·beiders zullen vol- gens de heer Suurhoff geen deel krijgen van de gestegen welvaart omdat voor- rang wordt gegeven aan verhoging van de huren en de melkprijs. Voor 1 april 1960 zal er iets voor deze groepen moeten gebeuren, zei hij, en anders moet de huurverhoging maar worden uitgesteld, want naast het dikke konijn "Hum·ver- hoging" is er in het te nauwe hok geen plaats meer voor het schriele konijn ,,Vrijere loonvorming".
Met staatssecretaris Rooivink was de meerderheid van de Kamer van oordeel, dat het thans nog te vroeg is om te kun- nen uitmaken of de a1·beiders geen deel van de gestegen welvaart zal toevallen.
Dat zal in de komende maanden moeten blijken, want er zijn pas twee collectieve arbeidsovereenkomsten goedgekeurd.
Wijziging van de spelregel~ zou boven- dien nieuwe onenigheid veroorzaken in de Stichting van de A1beid.
.
• ..
In zijn interpellatie over <ie spelregels voor de vrijere loonvorming had de heer Suurhoff (PvdA) er over geklaagd, dat de regering zich nog nooit zo diep- gaand met de loonvorming had bemoeid als thans met de vrijere loonvorming. En het had zoveel eenvoudiger gekund, zei hij, als alleen maar strak de hand wordt g?houden aan het verbod van prijsstij- gmg.
Staatssecretaris Rooivink zette uiteen dat de regering helemaal geen bemoeiin~
meer had gewenst met de loonvorming, omdat zij de verantwoordelijkheid daar- voor weer wil leggen bij het bedrijfs- leven.
De regering heeft alleen als voorwaar- de willen stellen, dat de loonontwikke- ling niet mag leiden tot infhtie en daar-
• om is bepaald, dat de loonsverhogingen moeten zijn afgestemd op de stijging van de produktiviteit.
J.C. CORVER .... maidenspeech . ...
vink heeft duidelijk gezegd, dat dit per- centage er voor alle bedrijfstakken eco- nomisch niet inzit. De verwachtingen zijn te hoog opgeschroefd. De metaaiindus- trie vormt een uitzondering, omdat in die bedrijfstak de produktiviteit extra is ge- stegen.
Maar wanneer werkgevers en arbei- ders tot een akkoord komen van 4 of 5 procent, terwijl er volgens de spelregels maar 1 procent speling zou zijn, lijkt het uitgesloten, dat het college van rijksbe- middelaars dan de knoop doorhakt op een loonsverhoging van 1 procent, want de praktijk in de metaalindustrie heeft reeds bewezen, dat er dan een conflict ontstaat.
Na 14 jaar afwentelen van de moeilijk- heden op de overheid lijkt het bedrijfs- leven (werkgevers en arbeiders) in een krappe arbeidsmarkt moeilijk weer de verantwoordelijkheid voor de loonvor- ming te kunnen dragen.
• .. •
4._Is werkgevers en arbeiders bij de
· loononderhandelingen de weg van de minste weerstand kiezen en de ver- antwoordelijkheid voor het tegengaan van inflatie omzeilen, komen er van eco- nomisch standpunt bezien te grote loons- verhogingen.
Wanneer er een te grote hoeveelheid
..
nieuwe koopkracht onder de mensen wordt gepompt, zullen de ondernemers proberen daarvan een zo groot mogelijk deel te krijgen, ook al om hun extra loon- kosten goed te maken.
Zij zullen dan in versterkte mate inves- teren om beter en goedkoper en meer te produceren. Er ontstaat grote vraag naar kapitaal, ook weer van de zijde van de gemeenten, de rente stijgt, waardoor ook de huren omhoog gaan en het effect van de huurverhoging voor een groot deel verloren zou gaan.
Er bestaat nu reeds de neiging de schuld voor een dreigende overbesteding te werpen op de investeringen, want de heer Van Eibergen (AR) maakte er al op attent, dat overbesteding niet alleen een gevolg is van loonsverhogingen.
Maar als de Ionen (teveel) worden ver- hoogd en daarom de investeringen zou- den worden ingeperkt, dan moet in de vergrote behoefte worden voorzien door invoer uit het buitenland en dan loopt het ook mis.·
Bovendien moet men in het oog hou- den, dat de meeste investeringen "pro- duktief" zijn. Loonsverhogingen zijn over- wegend consumptief. Dat is echter het prettige doel van produktie en daarom moet er een harmonieuze ontwikkeling worden nagestreefd.
Daarbij moeten de lonen zo hoog mo- gelijk zijn, waarvoor gelukkig de voo~:
waarden aanwezig zijn door de sterke, aanhoudende stijging van de produktivi- teit. De vooruitzichten voor loonsverho- gingen op de lange duur zijn dus gunstig, maar juist daarom moet men oppassen, dat de zaak niet w~derom vastloopt.
* .. *
onze woordvoerder, de heer J. C. Cor- ver was niet gerust op het uitblij- ven van inflatoire gevolgen, maar hlj wil- de de regering toch de gelegenheid ge- ven "behoedzaam en voorzichtig" op de ingeslagen weg van de vrijere loonvor- ming voort te gaan, opdat de differentia- tie verwezenlijkt wordt, die de individue- le werknemers tot voordeel strekt en de produktiviteit bevordert, omdat de arbei- ders daar een direct belang bij krijgen.
Onze geestverwant sprak tevens de hoop uit, dat de verbeteringen voor de werknemers niet uitsluitend in de con- sumptieve sfeer zouden worden gebracht, doch mede de bezitsvorming ten goede zouden komen.
Doordat werkgevers en arbeiders in de Stichting van de Arbeid niet tot overeen- stemming zijn kunnen komen over het meten van de produktiviteitsverbetering, Is de regering wel gedwongen geworden tot concrete bemoeiing met de loonvor- ming.
""ftfbetonl
Het gemillimeter heeft echter nooit in de bedoeling van de regering gelegen. Zij heeft algemene aanwijzingen willen ge- ven, aan de hand waarvan "beleid" zou kunnen worden gevoerd bij de loononder- handelingen.
.. .. *
vooral de ~eren Andriessen (KVP) en Van Eibergen (AR) juichten het toe, dat de regering ruimte wil laten voor
"beleid" en dat niet de rekenmachine het laatste woord heeft.
In de praktijk betekent dit, dat de ar- beidersvertegenwoordigers zullen probe- ren er zoveel mogelijk uit te slepen en dat de werkgeversvertegenwoordigers zo- ver mogelijk zullen toegeven om geen personeel te verliezen en conflicten te vermijden, in de hoop mettertijd de ge- stegen loonkosten gecamoufleerd in de prijzen te kunnen verrekenen.
De tot nu toe ingediende loonvoorstel- len draaien alle om de 5 procent loons- verhoging, maar staatssecretaris Rooi-
i!
---~1
sterk bedrijfsvloeren vlak;
duurzaamJ
:rtv: Be;onfabriek De.Mereo~r De Stee1~ ,-a
staatssecretaris Rooivink had opge.
merkt, dat er over de vrijere loon- vorming veel minder rumoer zou zijn als de noodzaak van de huurcompensatie per 1 april 1960 er niet was. Wij moe1t·n op- passen, waarschuwde hij, dat dio huur- compensatie niet een volkomen inflatoire geschiedenis wordt. Hij stelde echi<'r ver- trouwen in de verantwoordclijklwid van het bedrijfsleven.
In weerwil van de huidige mcH'ilijk- heden had de staatssecretaris ook ver- trouwen in de voordelen van de vrijere loonvorming voor de arbeiders. V;m de banken van de socialisten kwam<'n on- middellijk protesten.
Vraagt u het dan maar eens "'"l de arbeiders in de metaalindustrie c•n bij Philips, reageerde de heer Roolvink.
Het was een pijnlijk antwoord voor de socialisten, want het belichtte de :·.wakke positie van de PvdA in de modern<' tijd van groeiende welvaart.
Op de ernstige klacht van de hc<'r ~;uur
hoff, dat juist de laagst bezoldigden er met de vrijere loonvorming beka:tid af- komen, repliceerde staatssecretaris !looi- vink, dat uit de tot dusverre aan d<' orde gekomen collectieve contracten blijkt, dat de laagst betaalden naar verhoudinr.( gro- tere verbeteringen krijgen toe;;<•wezen dan de beter be:'lalden.
Dat was niet mogelijk met de uni rorme loonronden.
De arbeiders in de metaalindustrie heb- ben van de vrijere loonvorming meer voordeel dan van een voor allen gelijke loonronde, zoals de PvdA wil, en daarbij kunnen zij de ov2rtuiging hebben, dat hun minder betaalde collega's er naar verhouding nog beter van ·worden,
Heeft de PvdA het dan wel bij het rechte eind?, zullen zij zich afvragen. En moet de PvdA zich niet aanpassen bij de nieuwe tijd?
* *
De PvdA gevoelt zich onbehaaglijk.
Dat blijkt uit haar houding in de Kamer. Het betoog van staatssecretaris Rooivink werd zó herhaaldelijk en aan- houdend door socialistische interrupties onderbroken, dat de lijn van het betoog verloren ging en voorzitter Kortenhorst terecht aan het "kruisverhoor" een einde m:1akte. Er zijn grenzen aan interrupties.
Opgewonden protesteerden de socialis- ten. Zij gingen voort met interrupties en protesten, zodat de voorzitter kwaad werd en hamerend vroeg: Heeft u de leiding of ik?
\Vaarop de heer Burger pruild<': ,.De minderheid mag niks zeggen".
Arme martelaren.
* *
uitvoerig heeft staatssecretaris Rooi- vink uiteengezet, dat voor het me- ten van de produktiviteitsstijging aan- vankelijk mocht worden uitgegaan van 1 januari 1959. Voor de metaalindustrie mocht de datum van 1 juli 1958 worden aangenomen omdat zij aan vier bijzon- dere voorwaarden voldeed.
De vakcentrales wilden de vier bijzon- dere voorwaarden echter niet erkennen, omdat niet alle bedrijfstakken daaraan zouden kunnen voldoen. Daarna heeft de regering ·voor alle bedrijfstakken als uit- gangspunt de tussendatum van 1 oktober 1958 vastgesteld, afhankelijk van de da- tum van ingang van de c.a.o., want ten hoogste mogen zes maanden "extra" wor- den meeberekend voor het bepalen van de loonsverhoging.
Zou volgens de nader verduidelijkte richtlijnen de loonsverhoging in de me- taalindustrie tot dezelfde uitkomst heb- ben geleid? vroeg de heer Suurhoff.
Dat valt niet te zeggen, antwoordde staatssecretaris Roolvink, omdat de tot stand gekomen loonsverhoging niet aan de nadere verduidelijking is getoetst.
Maar àls de rekenmachine niet dezelfde uitkomst zou geven, is het toch mogelijk, dat beleidsoverwegingen tot hetzelfde percentage loonsverhoging zouden heb-
ben geleid. V.v.D.
