beg:insels te doen het.. Daarin is duidelik aangetoon da.t die onderwy®;:;

.

^{.. '}

HOOFS'IUK XVI :qiE RUI,PI,GJ11 ':\OES,TAN;D ~ ,D,IE orq;:qEI\WY.s IN SITI;A-AFRifCA, .;::

ONDERSOEK VAN DIE PRAKTYK

_{~ r r 1}

In die vorige hoofstuk is die historiese verloop geskets vir.- ·sover dit die onderwyswetgewing betref wa.t met Christelik-nasiona.le onderwys=

beg:insels te doen het.. Daarin is duidelik aangetoon da.t die onderwy®;:;

owerhede vanwee hulle u:itga.ngspunt. nie die Christelik-nasiona.le onde'i-=

wysbeginsels volledig kon :implementee-r nie .. Hierdie ui tgangspunt :t:s na.amlik om kinders va.n a.lle geloo:f'soortuigings wa.t in Sui':tfrika voor=

kom, in een skool saam te sluit solank hulle net aan

d.ies~fde ltleurgro~

b.ehoort en in diese1fde amptelike taal onderrig kan l>Iord .. Die uitdruklike- bedoeling hiermee l>7as dat dit moet meehelp in die konsolidasie van die verskillende taalgroepe tot 'n. volkseenheid. 1 ) Ter wille hiervan moes toegewings gemaak word wat geloofsoortuiging betref" Dus

r

te cordele a.an die wetsbepalings is da.ar heelwe.t ru:imte vir verdere implementering van Christelik-na.sionale onderwysbeginsels.

Die toestand in praktyk is nde noodwendig prosies soos deur d.:ie wet beoog n:ie .. In die vorige hoofstuk. is reeds verkeie voorbeelde van afwy=

kings van die wetsbepalings besk:ryfo Dit is dan nodig om ln afsonderlike ondersoek in te stel na die voorkoms van Christelik-nasionale onderwys in sJ:.ole in Suid-Afrika, sodat dat:t,ruit afgelei kan word ~ welke me.te Christelik-nasionale onderwysbeginsels reeds ge!mplementeer is en d.us

~ .

geen vrdere voorstelle vir implementering nodig maak nie.

'

,,

Die toepassing van Christelik-na.sionale onderwysbeginsels in praktyk is

¹

n sa.a.k wat nie n:oukeurig in persentasies uitged.ruk: kan word nie.

Dit

gaa.n

hier hoofsaaklik om die hart van die opvoeder en opvoedel:ing.

En wa.a.r die resul tate van •n vraelys noodwendig in tabelle weergegee word waa.rin syfers gebruik word, beteken d:it nog glad nie dat daardi.e syfertr absoluut betroubaar is nie. Di t moet noodwendig veel meer •n ge=

val van onthuliing va.n tendense wees • .A.ntwoorde op vra.e van

di~

aard wat verband hou met geestelike beginsels moet noodwendig deur diegene wat die a.ntwoorde verstrek se lewensopvattinge be!nvloed word, Di t ka.n

1) Vgl. Pistorius, P. G:i ster en vandag in die opvoeding, P• 322 ~

Vander Sahijff, WaG• Op. cit., po 244-253

ni.e absoluut objektief' verstrek word nie. Dit bly tot tn groot mate tn sa.ak van persoonil.:ike menings" Maar antwoorcle ve"n 'n aans:ienlike a.anta.l persona ka.n nietemin tendense blootlt of' selfs ondubbelsinnige

aand~idings

van· sake van posi:tiewe of nega.tiewe aard verskaf. Dit kan bv. a.a.ntoon wa.tter Chri stelik-nasi onal e onder~zysbeginsel ~ min . of geen ~de:re ^a.andagr

II

nodig het wat d.:ie implementering in· ·prak.tyk betref nie

₁ ~n

welke beslis a.andag verdien of selfs as 'n nuwighe:i.d in die onderwys ingebring moet word. En di t :is ·wat met hierdie ondersoek beoog wordo

Hier dien bygevoeg te word dat die benadering van die

Engelsmedi~

skole va.nweg die trP.disionele lewensbeskouing va.n die Br:i tte, aans:tenlik verskil va.n die .va.n die Afrika.ansmediumskole .. In die laaste hoofstuk van hierdie

we~kstuk

sa.l h:ierdie saak weer ·te berde gebring wordo Die doel va.n hierdie hoofstuk is dan om eerstens die Af'rikaansmediumskool, wat na. bewering Christelik-na.siona,al is, te ondersoek, en tweedens: die anders=

heid van die Engels georignteerde skool in

o~nskou

te neemo

Wanneer daar aan die einde van hierdie werkstuk aanbevelings gemaak word vir die verdere implementering van Christelik-nasionale onderwysbe=::

ginsels in Suid-AfrikaEmse skole sal beide d:i..e wetgewing en die toestand in praktyk in die skole in a.anmerking geneem moet wordo So sal di t dan aanbevel:ings vir die wetgewer, administrateur en onderwyser wees.

2 .. fle;planning van die OJ:ldersoek va.n die,., toestande_}n

Af..;rikaan~me

..

<l:l~....:;

skole

(a,) Inhoud van di~ vre.elys

Dit sou onprakties wees om vrae oor al die aspekte, teoreties sowel as in praktyk, va.n Christelik-nasionale onderwys.in te sluit. Dit sou

nood.wendig ook tot 'n ui tgerekte en lomp vraelys lei. Da.arom was dit

no~ig

om noukeurig uitgesoekte punte, wat as verteenwoordigend van Christelik ....

na.sionale onderwysbeginsels beskou kan word, op te neem en die res buite rekening te laato Selfs in hierdie geval . is daar nog die moontl:lkhei.d dat sommige pu:nte, wa.a,roor daar geen onse.kerheit bestaam. nie, weggela.a,t

Die vraelys is ui teindelik aan onderwyskollegestud.ente voorgel~. 2 ) Om dan vas te stel welke vrae, hoev-Jel belangrik genoeg om :in die vra.e=

lys opgeneem te word, weggela.a.t kon word om&at daaroor geen onsek:erheid bestaan n:ie, is dae.r mondel:inge vrae gestela So is gev:ind dat di.e volgende sake weggelaat kan

word~

~

Die gebruik da.t predikante by besondere geleenthede besoeke aan

2 ) Motivering hiervoor op po 250-251 -247-

skole bring, k:om so algemeen voor dat daaroor nie 'n vraag nodig is nie.

~

Op byna elke skoolkomitee of sko61- of beheerraad het een of meer predikante sitting,. In hierdie ops:ig k:an daa.r beslis nie gek.la word oor

die samewerl\:i.ng tussen die predikant en die skool nie ..

~

Dit is vanselfsprekend dat sekere groot Bybelse beginsels in Gods=

diensonder:rrig sigbaar- moet word ... Die beginsels 1vat (net soms~ 3) verswyg vtord

₁

is di~ wat onaanReml:ik vir andersde:nkendes-. is., Daarom .was d:rt ni;e

· nodig om in die vraelys navra.ag te doen na beklemtoning van Bybelse be==

ginsels in Godsdiensonderr.ig nieo

~·Gewyde

sang is uitsluitlik bedoel om tot eer van God te strek.

Daarom is dit nie nodig om daa.roor navraa,g te doen nie .. Op die finale vrae=

lys·kom wel die item Sang/Musiek voor. Dis nie bedoel vir gewyde sang nie, en studente wat die vraelys ingevul het

₁

is d:ienooreenkomst:tg :i..n==

gelig.

~

Dit gebeur so algemeen dat onderwysers die nasionale belange van die .leerlinge onder hulle aandag bring da.t dit ook onnod:ig is om daar=

oor tn vraag te stel. Dit is egter wel nodig bevind om navraag te doen oor die bek.lemtoning van die eer van God in hierdi.e verba.nd.

~·

1fa.ar dear na.vraag gedoen is in verband met jeugbeweg:ings, is gevind da:l; die kerklike jeugbewegings wel hulle gew:ig getrek het. Die item

Jeugbewegings op die vraelys is dan bedoel vir d.:le Voortrekkers en soort=

gelyke verenigingso Hoewel dit nie so op die vraeiys aangeteken is n:ie

1

is dit by die verduidelikings aan studente wel so gestelo

Die volc-ende punte is in die vra.elys opgeneem en om die redes hier=

ond.er genoemz

E..'\lU.L!,~

Naam va,n d:i e skool

Dit help die persoon wa.t die vraelys invul om gedurig net a.an daardie spesif.:ieke skool te dinko Indien meer as een vorm vir 'n spesifieke skool ingevul word deur versk.illende studente

₁

gee di t die ondersoeker d:i.e geleentheid om d::i e a.ntwoorde met· meka,ar te

vergelyk~r

~ovinsie

waarin

d\~kool

gelee

t~

Die ondersoek is ui tgevoer a,an 'n onderwyskollege in Transvaal, maar di.t :is bek.end dat

¹

n aans:ienl:tke persenta.sie van die studeniie pla.t=

tela.nders is, terwyl tn aanta.l studente uit die ander provinsies en selfs Suidwes-Afrika. kom .. Die studente is da.n versoek om besonderhede vir skole buite Transvaal te verstrek v:i.r so ver dit moontl:ik. was ..

~--~~---~~

3 ) In sommige leerboeke, bvo VanWyk, J.Ho eaao Geloofsleer en sedeleer

vir sto 10-lee:rl:inge, 1t00rd ma.ar min verswygt _ 24 ^8-

Punt 2 Die kla.sse wa.a.rin die student in daa.rdi e skool was

r-:;?"'011<"... ec-tr T -e=....,_oner =t I

•=e

'#'V... C

Da.aruit kan afgelei w:>rd of die a.ntwoorde voldoende gewig dra.

op

grond van 'n paar ja.a.r se ondervinding en of die antwoorde n:ie betroubaar ge=

noeg is nie omda.i; d:i e student die skool' net vir 'm kort rukkie besoek

het~.·

Verder kan hierdie gegewens die tota.le aantal skooljare aangee wat deur hi erdi e ondersoek betrek is .. Di t k.a.n ook a.andui hoe verteenwoordi=

gend die gegewens is

₉

aanges:ien 'n klein aa.ntal skooljare moontl:i."k tn ba:ie onbetroubare beeld kan skep

^G

Die klasse besoek du:i ook a.an of die

skool 'n

pr:lm~re

of sekondere sk:ool is

₇

sodat va.sgestel ka.n word. of daar nie te min primere of

sekond~re

skole deur die ondersoek geraak is

nie~>

Die ondersoeker was ook daarop voorbedag dat die verla.ngde gegewens nie op grond van ervar:ing in die junior primere k:;Lasse alleen verskaf kc:m

d . 4)

wor n:te ...

Punt ~ .lli .. u~tre1-[ing van §;;i e Chri st.f(Jike opvoeCi_i,J,'lgsdoel .... i.~9J!!Eli~e.

b.2,J&MRik;e

~£_<?.1

.. yak!gl_ en

Plbii0lbedrywig4_~f}.

wa.t a.s verteenwoordigend van die hele l:in:i e van skoolbedrywighede ges:i en ka:rr. Nord. Di t is eintl:ik die

sentra.l~

dee·l van die onders0ek 0mda.t die gegewens da&Jru:i t ver.kry die duidelikste beeld van die reeds getmplementeerde Christelik-nasionale onderwysbeginsels verskaf.,

. Punt. ... A .Q;Lg.]Jenadering

v~

_

_;rq]JSW.:.~~~te

en ander

l?....~E?..

. ..Y_an

nast_~n¥..2

~J,ang

Da.ar is spesif:i ek gevra of die gebeure hoofsa.aklik tot eer van God gestrek het .. Da.armee kan d.an bepaal word of die nasionale aspek van die onderwys los va.n of. ge1ntegreerd' met die Christelike aspek ges:ien is.

fupt ~ ,Pie sa.mewe~,jp,.g_ tussen die 01:J;ers en .. <Y.-L~-oo:J...

Aan die studente is gevra om na te dink oor die huisbesoek deur on=

derwysers, besoeke van ouer·s aan die skool, ouera.a.nde en ander sk.o<>l=

funk:sies, en persoonlike of telefoniese of skri:ftel:ike kontak tussen die ouers en die skool. Da.ar is egter bygevoeg dat slegs die konte.k

met~

d.i e oog

op

die onde:rwys en opvoeding in ag gene em moes word., Die gege=

wens aldus ingesamel ka.n 'n duid.elike be6'ld van die nastrewing van h:ier=

die Chri·stel:ik-na.s:iona .. le idea.al verska.fo

Punt 6

Jt~...sa.mewe:d£_:i.p.g

__ :t1a..ssen die stJ1de:p.t se kerk e.n_,._qie

~P ...

W

4) Na die vra.elyste :i.ngevul en terugbesorg is, is gev:ind da~geen ^student

'n be:pea.ld.e skool net gedurende die eerste d.rie skooljare besoek het nie .. Die meeste vorms het aangedui dat. die s.kool minstens vyf

ja.a.r lank besoek is in d:i e geva.¥va.n :p~:im~re s.kol&.

-249-

Die

besoekb~urte

van :pred;i.kante en· hulle sitting o:p skoolko=

mitees, skool- en beheerrade word u:ttgesluit omdat gegei'rens. hieroor nie nodig geag word nie, soos hierbo a.angetoon., Die vraag is dus of die kerk werklik belang·gestel het in die alledaa,gse skoolbedrywighede of nie, en of die skool voldoende ge.leenthede v:ir die k.erk gegee: het om vJel 'n wakende -oog oor die Christelike o:pvoeding al dan nie te hou. Die besoeke tyclens spesiale geleenthede soo s die gereelde saalo:pening of a.fslui t:ing·

van die skooljaar, sowel as die mede1verking in s.koolkomi tees ens .. , is nogo ni-e voldoenda konta.k met die onderrig van die sekulere vakk:e en bui:te=

bedrywighede nie ..

Punt 1 ^,Pi,e

.Q.!?.~j st~ikEl,_,.Voorbeeld

.J3P;

V?..Q.U~IDJlg

van d.ie

OJ!..<l~~-vg,_:::*ers

Dit gaan liner om die indruk wat die onderwysers op die skoolkinders gemaa.k het., In die nastrewing va.n die Chr1stelik-nasionale onderwysideaal van leiding en begeleid.ing na God toe is dit absoluut noodsaaklik dat die onderwyser self die regte pa.d moet beivandel. Ind:ien hy dit nie doen nie, kan nie van die gewenste leiding en begeleiding ge-praa.t wora_ n:i.e ..

(b) A,§;u.,_wj..§._ §..i.e vra~ys ___y;_oorgele is

Die k:euse h®t geva,l op studente i'rat byna hulle tweede en d.erd.e jare aan die onderwyskollege voltooi het, en wat gedurende hulle studies reeds dee-glik kenni.s gemaak het met die Christelik-nasionale onderwys=

beginselso Die ond.ersoeker het vooraf vasgestel dat hierdie stuclente gedurende die lesings in die Historiese Opvoedkunde en die Filosofie van die Opvoeding (die bena.m:ing gebru:ik. vir a_ie Teoret:iese Opvoedkunde) 'n goeie begrip va.n d:i e Chr:i stelik-na.sionale onderwysbeginsels gevorm het .. 5)

Reeds di ens do ende onderwysers is ni e b etrek ni e

₁

omda t daa.r eerstens geen sekerhei.d besta.a . .n of hulle opvattinge oor wat Chri stelik-na,sionale onderwys is, ooreenstem met die beskrywing in hierdie i'Jerkstuk n:ie, en d.aar tweedens

⁹

n sterk: moontlikheid bestaan dat die onderwysers hulle eie werk as basis vir beoordel:lng kan gebruik

1

sodat die gegewens aldus ingesamel ba,:i e onbetroubaar kan wee-s;.. Die onderwyser kan bai e mak.li-k dink da.t sy onderwys net mooi d.i e 't'Ja.re Jakob is .. Hy kan ook of partydi.g

~e~

.

vir sy skool of juis

vyand::t.g~

afhangende van sy e:te gevoelens teenoor

5) H:ierd.ie studente het by die skrywer hierva.n lesings ge1.-:ry .. Gevolglik kon hy o:p grond va.n die antwoorde op gereelde toetsvrae en roetine=

vrae-. gedurende lesings vasstel dat die studente wel 'n goeie begrip va.n Christelik-nas:ionale onderwys :in ooreenstemming met dee-1 I' van hierd:ie werkstuk gehad heto

-250-

sy werk en sk'ool

^o

Derdens 1 s da.ar die gew,ar dat vera.l die ouer ond.er=

· viysers moontl:ik al in 'n groe:f verkeer en da.arom dadelik skepties staan teen en:ige nuw:ighe:id o:f verandering in die onderwyso Sommige van h:ier=

die probleme kom ook by studente voor

₂

maar clit V>Ja,s moontlik vir d.ie toetsa:fnemer om hulle by te sta.an en te help om so objektie:f moontli.lt·

6 .

te oordeel .. ) In die geva;l vcm onderwysers sou daar noodwendig van brie:f==

V>Ji sseling gebruik gemaak moes word. sod.at die hulp en lefd:ing va,n d.i e toetsa.:fnemer da.a.rdeur aa.nsi enli.k :ingekort sou word

^a

Die ondersoeker vJas besonder ge1nteresseerd· in die antwoord.e van da.ardie studente wa.t nie d:irek na. hulle die skool verla.at het by die kollege ingeskry:f het nieo Hoewel hulle getal nie groot·was nie kon hulle belangrike gegevJens verstrek oor die ond.ervzys van tot twinti

g.

jaa.r geledeo7)

( c) ~},2~fn.€\, ~.n kon troJw.~-

Wanneer tn vra.elys ingewl word

₇

bestaan da>ar al tyd d.ie moontli.khe:id dat d.ie gegevvens verstrek ni e geldig o:f betroubaar sal wee-s nie. Die be=

langrikste redes hlervoor is dat die in:ter:pretas:i.e van vJat gevra is nie met die bedoelings va.n die vraest.eller sal ooreenkom ni'e

₇

en dat die persone wat die gegewens verstrek dit nie met die nodige ern.s sal doen' nie. Dis nou eenmaal menslik om 'n vra.elys ·as tn oorlas o:f

⁹

n sa,ak va.n minder belang te beskouo Daarom was dit nodig by die beplanning om die volgende sake in gedagte te houg:

1f:

Die bewoording van d.:te vrae moes baie versigt:tg ge:formuleer wordo

1f:

Da.ar moes desondanks nog mondelinge verduidelikiings bygevoeg· word·.

1f:

D:i e persone wat gevra sou word om gegewens te verstrek

₁

moes· gemoti=

vee!' word.

Verder is da.ar in die geval van die onderhawige vraelys by die beplan=

ning voorsien dat die studente moontlik 'n sagte pleklde vir hulle ge=

wese skole kon he en daarom moontl:ik ooroptimistiese a.ntwoorde kon ver=

st!'eko Daarom was dit ook nodig om voo.ra.:f hieroor te besin en te 'bedink hoe om die studente oor te haal om so objektie:f moontlik te antwoordo

Om dante kontroleer dat antwoorde so geldig en bet!'oubaa!' as-moont=

lik SBol- Wees, is beplan Om' op die VO:J.gende wyse te Werk te ga,aru

1f:

Ter moti vering word voora.:f gewys

op

die ui ters belangrike rol

b ...

^{l" I"} l~·:t-'*·T...,_-..,..

) Op po 253-254 word die verduid.elikings wat aa.n studente gegee is, beskry:fo

7 ) Na die ingevulde vorms ondersoek is

1

is gevind d.at die gegewens deur hierdie studente verstrek

₁

nie merkbaar van die a.nder verskii.nieo

-251-

t'llat Cl:lri. stelik-nasiona.le onden.zys :in die onderwys: en opvoeding va,n elke Christen s:peel., Daarna word meegedeel dat hierdie empiriese ondex-soek bedoel :1 s om V<:ls te stel

h_o_~

Cl:lri stel:ik-nasiona.al die onderwys in Suid- Afrik:a, werklik is., Die wa.arde van hierd:ie gegewens vir die toekomstige bele:idsbepalings :in verband met d:i.e nas:ionale onderwys en opvoeding word

kortl:i~ks

gaskets .. Ten slotte word d.i e studente gevra of l:lul]e be=

reid is om saam te wer.k in hi erdi e

bela.ngr:t~ke

saak. Di egene wa t voel dat hulle l:iewers mie wil saam'liverk nie

₁

word gevra om geen· vra.elysvorms te neem nie,

ter'li~l

d:iegene wat daarvoor te vinde is meer as een.vorm mag·

neem~

bv.., een vir 'n primere en een vir 'n sekond.ere skool., Elke vorm is vir net een· skool se gegewens bedoelo Verder word gese dat d.ie stu,=

dente in ag moet neem dat sommige va,n hulle n:i e graag hulle ou sk:ole in d:iskrediet wil bring n:ie., Hulle antwoorde sal dan rooskleuriger e,s die lverklike toestand in daard:ie skole wees., Hulle moet of d.c;a,rteen waak

ar l:iewor n:ie vorms invul nie., Gevolglik moet voora£ aangeneem

"~~>rord

dat·

die finale resultate van d.ie vraelys eerder aan die optim:istiese 'ka.nt

die · .

sa.l wees., sodat...beeld wa.t oor die Chr:isteliik-nas::lonale element in d.:ie Suid.-Afrikaanse ond.erwys gevorm gaan word, nie donkerder as die werk=

like sa,l wees n:ie.,

:IE.

Die .studente word gevra om n:ie haastig te antwoord n:ie, Die toets=

afnemer moet die

~punte

een vir een verduidel:ik en eers na elke verduide=

liking vre" dat die gegewens vir net daa,rdi e een punt ingevul moet v.rord.

Die studente moet ook gevra word om n:ie te hu:tv1er om vrae te stel oor enigiets wa.aroor daar onsek.erheid besta.a.n nie ..

~

Die bewoord:ing va,n die vrael;;rs moet so goed moontl:i'k ooreens:f;em met die woorde gebruik: gedurende die lesings waarin die Chr:istel:ik- nasionale ond.erv;rysbeginsels verdu:idelik is ..

:1E

D:i e vertroul:ik'heid. van d:i e gegeHens moet beklemtoon word. In die tabelle sal slegs totale aangegee word, Die student moet selfs nie sy naam op die vorm invul nie,

~

Die studente moet gevra. word om die toestande in da.ard:ie s:pes:ifieke skool in herinnering te

Hulle moet. verder gevra Christelik-na.s:iona,a,l was

roep soos hulle d:i

J.:;

c-ts skoliere o:pgemerk: het.,

•

word.om nie om sen~mentele redes sake wat nie

"'

nie

₁

te verdoesel n:iec Verder moet hulle gevra word om in die geval van onsekerhe:id, of sake wa"arby hulle ni e betr0kke was nie

₁

geen antwoord te verstrek nie<> D:i t kom d.a,arop neer dat d.ie wa.re toedrag van sake, soos deur die studente as skoliere opgemerk, in die antwoorde weers:p:i eel moeJt w0rd sonder om da.ar doeld es om te draai,.

Op grond van h:ler<Ue beplann:ing :is d.ie vraelys opgestel ..

-252-

()

Lees die bylae.,v)

Die verduidelikings hierbo genoem, is vooraf gegeeo Die wat nou volg?

is saa.m met die invul va.n die vorms gegee.,

E_~i:J;

Moeni e nala.at om in te vul in1 I'Ja,tter provinsie die skool ge;:

lee is nie., Dit is bokend CLat ba:ie min van u E:n.gelsmediumskole besoek het .. H:ierdie ondersoek is nie bedoel om die uit te slu:it n:ie., Ind:ien·

u Wel 'n Engelsemediumskool besoek het

₉

staa,n d:i t· u vry om daa.rvoor tn vorm in te vul. Moen'io

¹

n skool wat u net

¹

n :pa.ar maa.nde besoek het kies n:ie., Die minimum moet een jaar Ness., Hoe langer· cl:ie tyd.:perk is, hoe beter.

R_¥!.1.! 1 Let daaro:p dat h:ierdie gegewens ook a.andui of die skool 'n :primere of sekondere i s ..

!'.,p.nt j.. D:i t het ongetwyfeld soms gebeur dat u in 'n besondere vak of

buitebedry~vigheid

met meer as een onderwyser te d.oen· gekry het.,. By :punt 7 moet u d.i e .indi viduele onderNysers beoordoel., ProbeeJT 'n beeld·

vorm van hoe sake in die algemeen by hierdie besondere skool' verloop het., Di t beieken eintlik da.t d.:i e beleid': v.a.n d.aard:i e skool' ten o:ps:igte van elke besondere va.k. of buitebedrywig.heid ondersoek word. In d.ie geval van s:portsoorte hoef u nie te vermeld watter soo:n:te dit was n:ie., :t1oe=

nie bek.ommerd wees oor vakke of

ouitebedry~vighed.e

Nat nie in di'e vrae=

lys genoem word nie., Die wat wel vndersoek word is verteemmord.:igenct:

ge:1;10eg vir die doel van hierdie ondersoek.,

Punt 4

_~

Dink hi er a.an Rcubli ek- en Gelofteda.gv:ierings, s:pes:ie"le geleenthede soos die besoek van 'n kalmnetslid a.an die skoal? ens"

U sal goed. onthou dat da.ar in hele program afgehandeT is en dat

daa~

fei tlik sonder ui tsondering een of meer toes:prake gehou is

waa.rfn~.

sake van nasionale belang a.angeroer is .. Kyk nou na die bewoord.ing van ct:i.e vra.ag .. Die k:.em val o:p die eer van God., Ma.ak nou u kruis:ie.,

Punt 5 Di t mag gebeur het da. t u ni e

op

hoogte is met die kontak.

wa,t da8,r tussen u ouers en skool WB.s n:i eo Ouers en onderwysers bes:preek skoolsak.e dikwels as die/kinders ni e teemvoordig is ni e., As u d.an voel datu te mjn weet van h:ierd:ie sa.a.k om tn betroubare antwoord te verstrek, moe,t u hi erd.ie punt l:i ewer oorslaan.

Punt

...,..._-= ... · ·rt·-"

6 U sa,l besli s kenn:i s dra. van be so eke van u leraar aan die skool .. Ind:ien

hy

net gedurende sa.albyeenkoms·te die skool besoek. he:tf

8) p., 275-276 -253-

of behalwe die saa.lbyeenkomste se bywon:ing ook nog sitting gehad het op die skoolkom:i tee of skool- of beheerra.a.d

9

en

g_~

... n ....

.x~Sh~reJwntak

met die skool gehad het nie, moet u rei.e huhrer om die kru:isie by "Glad n:ie

¹¹

te trek niew

;f..tm..t J. Dit is bai e waarskynlik clat u met meer as vyf onderwysers/

esse te doen gekry het in die betrokke skool .. Ve!!trek antwoorde vir d:i_~

persona wa.ai-mee u die beste bekend i so Indi en di t tn kln:l.n skool tj:ie was, of a,s u met minder as vyf ond.erwysers/esse goed genoeg 'bekend is om betroubare gegewens te ver-strek, moet u net vir soveel onderwysers/

esse a.s, wa,armee u a.eeglik bekend. is? kru:i si es trek., :Moeni e hulle name invul n:ieo Indieruu werklik oortuig voel dat een of meer van hulle.a=

te'iste isv moet u n:ie hu:iwer om die kruisie( s) in die J.a,aJste blokki:e te trek nie., Dit is baie belangrik ~tn ondersoek soos hierdie ook die gevalle van a.te1sme moet blootleo

Die vorms vir Engelsmed:iumskole was slegs drie in getal, soda.t dit nie moontlik is om enige betroubare beeld va.n die onderwys in daardie

skole te vorm nie .. 9)

Daar is 333 vol too :ide vorms vir Afr:ikaansmedimmkole ontvang .. Die.

studente het op sommig~vrae geen antwoorde verstrek nie, so•"Js versoek, omda.t hulle gevrees het dat hulle antwoorde nie betroubaar genoeg sou vJees nie

₂

en omdat hu2.lo by punt 3 somm:ige vakke nie geneem het n:ie of aan somm:ige buitebedryw:ighede nie deelgeneem het niea

Punt 1

~¢·"*-*?* ~

Skool en -prov:insie

-==-·=#-... -.... ~ ... ~~

Ta:b,3J..,,l

~:R,~.i;!Jng .,12!2.J;..:QJ'j,~~

en ..

~o.n_d;~=~-e~lf..9J,_e,

. _==-- -~ r-;;im~--1==~;;;~--~r~~~i~;,Ll

.~:=~:.=~~~-1 ~;J_x:I.___ I ^_:j

Da.ar :is da.n voldoende skole ged.ek om tn betroubare beeld te vorm van hoe d:i e Chri stelik-nas:ionale onderwysbeginsels s:i gbaar word.

Die a.anta.l vorms toon dat in talle gevalle meer as een vorm vir •n bepaa.lde skool :i.ngevul is

₇

veral in die geval· van sekondere skole .. Nader ondersoek het aangetoon dat t1.va.alf vorms vir een besondere sekond.ere

skool in gevul is

₁

en :in enkele ander gevalle va,n vyf tot tl.en vorms.,

9) Op p., 267 .... 270 word hierd:ie skole ondersoek deur ander bronne te

gebruik~. -25~

'n Vergelyking van die vorms van

¹

n bepaalde skool het aangetoon ctat

daa:~r

wel verskille voorkom., maar n:i e van so

~n

ernstige a.ard dat d:it die onder=

soek onbetrouba.ar en ongeldig ma,a.k. nie .. Ws.ar op die een vorm 'n gunsi:i=

ger versla.g gelevJer is as op 'n ;;mder, wa,s di t by tn a.nder punt net om=

gekeerd .. As d.ie geheelbeeld van ':n skool in ag geneem 11ord, wa.s die ver::;!l skille nie groot nie .. Aa.ngesien evaluering von sake van hierdie aard.

nie met matema.tiese pres:iesheid kan geskied n:i.e, moet verskille nood=.

wendig voorkom .. Verder moet in ag geneem word dat a.lle studente wat vorms vir d:iesel:fde skool ingevul het, n:ie altyd gelyktydig daardie skool besoek het nie, nie dieselfde va.irkeuses

gema,aJ~

het nie, dieselfde-, va.k n:ie a.ltyd by dieself'de onderwyser(s) gekry het nie en ook nie altyd a.a.n dieselfde bu:itebedryw:ighede deelgeneem het n:ie, Dit verklaar dan die versk.ille in beoordeling.,

Dis egter opmerk.lik dat die vers.kille tussen skole tn ba.ie groter omva.ng a.a.ngeneem heto Vir

⁹

n sekere sekond(n.'e skool is drie vorms ont=

va.ng., In a.ldr:ie gevalle :is

¹

n besonder gunst:ige verslag gelewer .. H:ier=

volgens geoordeel is hi erdi e skool bai e na a.a.n 'n vol slae. Chri stelik ...

nasiona.le

skool~

In d.ie geval van tn ander seko:ndere skool lyk die pren=

tjie besonder ongunstigo Da.ar is bv .. drie vermeende ate:tste tussen.' di.e vyf: onderwysers by punt 7 genoem., As skol:iere nou meen dat onderwysers a.te'l'ste is

₇

moet dit 'n geval wees ~<raa.r die leermeesters d:i.t of ek:spl;siei:t te k:enne gegee het, of

:lmpl~si.et ~

tog die indruk: geskep het dat

l!J:'l:t:H:-e-

hulle die bestaan van •n godheid ontkeno

'.rab~__.,2., VersP,reiq,~ng

oo;r.,....,d,;ier.;Q.rov:i.ns;Les e..l1=Suid,.WJlfl..:-..!fRiJ£.%.

- ...., *""*""'_..., "CII;~ .. :z::" .. :~;:;¢<·'""'c#· ... ~.

Provinsie Aa.ntal skole

Transvaal 1'54

Oranje Vrysta.at 6,

Natal 4

Kaapland 13

Sui dv-Jes':"'Afrika - 6

TotaaJl 183

Die vorms vir die 29 skole buite Tra.nsvaa.l is ba:ie noukeurig onder=

soek., Die besonder gunstige versla.e vir die sekondere skool hierbo ge-::

noem

₁

was mr •n skool in die O~je Vrystaat .. Verder is daa.r geen noe=

menswa.a.rdige versk:tl tussen die skole in en buite Transvaal. gevind nie ..

Di t lyk dan of die n.a.strewing va.n d:i e Chr:i stel ik-nasi ona.le i dea.al ni e baie verskil va.n provinsie tot provinsie nie ..

-255-

Pupt

~

i[eJ;·sk:iJ.leE ..

d~SL..fkM.E?..,

ged.§._Js ci§rg . .rn<U.§L 9,11cl§Y,§.9..\?k .'J!,a.E,.e,1 3 !(l:g.sse _.§Jl

ja:r:~...Y=l:t;....§]..Jse k:L.~

e=:Tt-r,..._ - '"="'='=""*"=ett = ^{...,.. . ..._} =---===-==- ....--... ... ____ ...--,.=:=.:::t.::f7: =t:- ... ==-t",.,.,.

Klas Aa.nta1

~a.re

OJ2. vorms a.an_ge_g_ee: 10)

G:;.~a.ad

:i 1DO Gra.a.d ii 107 st .. ^y 116;

st .. I I 119 St .. III 126 st .. IV

^,.

128 st .. v 131 st. VI . 153 st .. VII 157

st .. VIII 172 ..

st~

IX IL70

st. X 170

Tota.9.l l~ g3 . --~-"=-~

^{.. ~} ·.::Q·--=~-~ :::::o=s=:::=::;p:d; ==· ^*=~=

Die ondersoek dek dus tn a.a.nsien1ike R.anta.1 ja.re va.n skoo1ga.an.

Dit is 'n· gemidde1d va.n net m:i:rrder as vyf jaar :per vorm., Die a.a.ntal ja.re in die junior :pr:imere k1a.sse :is clie k1e:inste .. Da.arom ka.n a.a .. nge=

neem word da.t die studente we1 aansien1ike tyd:perke deurgebr:ing het in die sko1e waarvoor hu11e vorms ingevu.1 het, vera1_ in die hoer klasse

1

sodat hu11e oordeel nie 1:igtel:ik o:psy geskuif kan word nie ..

Punt 3 J[ersl_ag

oor_,§}\;?..Q.lva.kJse.O'~

...

J:mii~9tefu';vwi~h

..

~c!§.

]2:..1? e1 _4

~

... t¥ ..

^E?.-ver~UX53j,9Jng_.Q_o.ree~k£!!lsti g

die =yYf;pu:trt.skaa,1

I

l

Evaluering ~~a.1 l5";,JZ..UJ:.. s.i§l s • ,.

A1 tyd. 232

meesal 436

D:ikwe1s 754

Se1de 807

Nooit

_-

1441

_-

Tota.al 367<$

Hierdie gegewens is veelseggend .. Indien die integrasie van Eybe1se en seku1ere 1eerinhoude as onderwysbeginse1 a1gemeen a.a.nva.ar word, be=

hoort die a.anta1 kruis:ies onder

₇₁

A1tyd

¹¹

bes1is

⁹

n meerderheid te he oor a.1 die ander eva1uerings saam.. ma.a.r nou is hu11e. ver in die minderhe:id .. Da.a.r kan net een verk1aring

1-vees~

In die da.a.gl1kse gebeure

-256-

in skole :is 'n element wa,t ·as Chr:i stel :ik:-nas:iona.le onderwys beskry:f kan word, maar vir so ver c1i t d:i e :i..ntegrasie van Bybelse en selru.lere leerfn=

houde betref

1

is dit in die ooglopend. swak., Let veral daarop dat onder ,1-Tooi t" meer as een derde van die to tale aantal krui sies getrek

is~

!®.stl...i ;g[yi]Jue:si!J£.-YC!>.n.. die af,sonderlike s1S2£>.Jyak.k:e ...

~Jl.ll3..1?Jte§.r:,v..r1i._g;:;

h..?£§

=- ^{- -}

Yak_of

pu~tebe~~wi~heid

Al tyg. Meesa'J.

^j

Dlhve::Lf?_ Se;Lde Nooit' Tptaal

^.

Afrikac:ms ":"' - -:- -:- -:- -- ^{23 55 85 93 62 .318}

Engels -

^...

·---- -- ^{11 30 58 9'2 1'24 315}

Reken1mnd e /111 i sku:p_d~ -- ^{8 15 34 88 145 290}

Geskied'enis - - -- ^{-- 29 42 95 62 49 277}

Aardrykskunde - -- -- ¹⁴

^35~

^{65 50 61}

^225~

Gesondheidsopvoeding - ^{15 27 78 46 46 212}

Liggaam1ike O:pyoed:ing - 4 ²³ . 27 61 166 281

Kuns/Kunsvlyt - - ... - L- 2' 16 30 53 129 230

Sang/Musi ek - - - --- ^{15 31 66 55 87 254}

J

eugbe1nreg:i:p_gs -·- --- ^{67 62 49 17 17 212}

Vo1kspe1e - .,. ... -- ^{14 18 35 22 58 147}

Ballet --- --- -- ^{2 4 2}

^:

^{6 60 74}

KunsWedstryde -- ^{- -- 7 21 411 37 67 173}

Skoolkonserte --- -- ^{6 17 47}

^:

^{46 79 195}

rk:-=-~-- --- ^--- .. -

- ^~

^{-·- - 15: 0 36; 4}

^..

^{39 ... 3}

..

^{74 5 24? 55 406. 6':r}

- 1 - - - -- --

^{. -}

^{232 _436 _7_5_4 807 ,:L_4_4:L}

^..

^36.76

Die gegewens verstrek dek tn baie goeie verteenwoordiging van die sk.oolva.kke en

buitebedryr.Ni~hedea

Die betrek:l'ik lae syfers vir ballet en;

skaak toon duidelik aa~:":1a.a,3<m:in sko1iere is wat hieraan dee1neem.,· In=

dien hierdie twee sake egter weggela.a.t is

₁

sou dit

trn

te groot ongevulde oop ruiinte ge-laa.t het, aangesien ballet en sk.a.ak eiesoortige bedrywig=

hede is.,

Ontleding van elk:e va.k. of buitebedrywigheid a.fsonderlik:

7

toon die

volgende~

:k.

Die gegeuens vir j eugbewegings vertoorr d:i e gunsti gste vir Chr:i s==

telik:-nasiona1e onderwys. Di t lyk: d.a.n of Voortrekkers beter vir die op==

voeding a.s enige sk.oo1 vak :is.

:k

By sk'aak :is da.ar n:i e een kru:i si e onder

_{1 7}

Al tyd

¹¹

getrek n:i e" By sport is daa.r da,rem 15 ui t

¹

n tota.a.1 va.n 406.,

-257-

:R:·

Tn net vyf uit die sestien gevalle is die syfer vir

₀

Nooft

11 ·

nie die hoogste niep

:R:

Afrikaa.ns i$ die moedertsal van die studente., 11

) Die belangriJmeid van·

c1

:i e rmo ed ertaal in Christel :i.k-na s:i onal e opva, ttinge is reeds herha,a.l=

del:ik bespreek, Die syfers is ta:bel 5 kan nie dien a,s bewys dat hierd.ie Christelik-nasiona,le onderwysbeginsel in die praktyk na wense uitgelee:F word n:ie .. Die getalle 23 em 55 by

₇₁

Altyd" en ,Meesalu res:p. is veels te laag .. Die verbondenheid van die moederta.al- en J3ybelse inhoude is glad ni e b evred i gend ni e.

:'k

Volgens Chr:istel:ik-na,sionale onderwysbeginsels is dit nodig dat die tweede taa.l (in hierdie geval is dit Engels) met d:ie nodige agting en liefde behandel moet wordo Die ware liefde kan net in J3ybelse sin tot volle ont:plooiing kom, Die syfers in tabel 5 skilder egter 'n somber prentjie. J3y

_{7 1}

Selde

¹¹

en·,

₁

Nooi.t

¹¹

is meer as twee derdes van die k.rui=.

sies getreko

:k

Die syfers vir Rekenkunde/Wiskunde vertoon nog veel swakker~ soos va.nuit Christelik-nas:iona.le oogpunt gesien. Dit lyk of ondert-Jysers ba,ie min verband tussen hierdie vakke en die J3ybel kan s:ien.

:It:

Die inhoud van cl:i.e sko.olvak Geskiedenis kan met groot gerief ge=

bru:ik. word om aa.nkno:pings:punte met die gewyde gesk:i eden:i s te v:i.nd. D:i s nou •n geval wa,ar integrasie van J3ybelse en sekul'6re leerinhoud.e n:i e veel probleme behoJt op te lewer ni e .. En tog is daar net ongeveer een

1\

t:iende va.n die kruisies by

₇₇

Altydn getrek.'l,Dik.wels

¹¹

het wel 'n aans:ien=

like syfer

₁

maar d:ik.wels :is n;i e v:old.oende vir Chri stelik-nasiona,le on=

derwys nieo

:R:

Die bodem:pers:pektief, is belangrik: in Chri stelik-nasionale onder::::

wys. Die skoolvak Aardrykskunde kan dus met groot gerief' met die J3ybelse leerinhoud.e ge:integreer "tvord. Maar in die :pra,ktyk word di t gans te min::

gedoen, soos aa.ngedui :in ta.bel 5o

:It:

Die liggaa.m a.s tem:pel van God geniet ba.ie aandag in Christelik-

nasionale ond.erwyso In die skoolvakke Gesondheidso:pvoeding en Ligga.a,mlike O:pvoeding is da.a.r oorvloedige geleentheid vir die integrasie met J3ybelse leer:inhoudeo Die syfers in tabel 5 vertoon egter nie

⁹

n mooi prentjie nie, vera,l in die geval van Liggaa.mlike O:pvoedingo Die t1eelna.me aan

sport raak oak hierdie sa,ako Die syfers h:iervoor ma.ak egter ook 'n ba.ie swa,k indruk..

:It:

In Chr:istelik:-na.sionale onderwys word. ba.ie klem gele o:p die ont=

wikkeling van die esteti ese sin., Die skool vakl~e Kuns/Kunsvlyt en

11) Di.e vorms vir Engelse skole is nie bygereken n:ie. -258-

Sa.ng/Musiek bied rui-m geleentheid vir opvoedende aanwend:ing

₁

ma.a.r in praktyk kom daar min tereg hiervanco Die buitebedryw:lghede Volkspele

₁

Ballet, Kunswedstryo.e en Skoolkonsel'te het ook baie met d:i e estet:i ese

ontwikkel:ing te doen

1

maar h:ier vJord ba.:ie min geleentheid vir optimisme vir die Chr:istelik-nasionale o:pvoeder gevind.

:k

Hoewel Jeugbewegings die hoogste syfers vir

₇₇

Al tyau· en

₇₉

Meesal

¹¹

vertoont :is da,ar nog ruimte vir verbeter:ing.

*Die swa.k indruk wat Ballet en Ska.ak ma,ak

₁

toon nogmaals dat daar nog ba.i e werk vir die Chri stelik-nasiona.a.lgesinde wag.,

~· Wa.nneer die syfers vi~s:Po.rtsoorte ondersoek word

₁

word dit duide-l:i:k.

dat ignorering van J3ybelse beg:insels 'n baie a.lgemene :praktyk in d:le skool is wanneer dit by sport kom.

-:~t:

In tota.a.l geneem is d:it duidelik da.t :integra.sie va,n Bybelse en1 sekulere 1eerinhoude in praktyk nie onbekend is nie maar n:ietemin ga,ns te min voorkom om die onderwys as Chri stelik-nas:ionaa.l te bestempel ..

D:it is ba.ie noukeuriger om slegs van

¹

n Christe1:ik-nasiona.le element te pra.a.t. wat egter ve.n skool tot skool verskil.

Verder dien opgemerk te word da.t da.ar baie geva.lle v-ra.s waar die studen=.

te geen krui si es getrek het n:i e by in skool vak vJat ba:i e a.lgemeen deur skol:iere geneem word. E1ke skolier neem bv" Afr:ika.ans en Engels en byna a.1ma,l neem Ligga.amlike Opvoed:ingll en in geeneen van hierdie geva.lle :is c1a.e.r 333 kruis:ies getrek nie. Dit beteken dat daar we1 geva1le van on=

sekerheid. was en d.at die studente daa.rom geen antwoorde verstrek. het nie,soos hu1le versoek is.

!'Jl:g,:\i_ 4 .Q?)eurtepi sse van

.1!;1!Di?n~e

be1a,ng

2§b,.,<'?.l §.. )~Z:~W#J.ng

'l@;_:q.

_g_e.1?J2.1l:t;:iell:L~.§l~ .Y<¥1 nas,i,o,p..sJ..§._..Q.gJJl.ng

- -

_l ^-

I

_9trek net :tot eer van God Aanta1 15-:ruis;_l,:es A1tyd -·- - - - - - ^{- -} - ⁶¹

¹

MeesaJl - - - - - - ^{- - - 119'}

Dikwels

':"' ':"'

- -

^':"'

- ^{- -}

^':"'

⁸⁴

'

Selde - -·- - - ^{- - - - .... 29}

'

Nooi:t -·- - ^- - - ^- -

^··-·

- - - - ²¹

^{- -}

Tota.a1

^...,

- - ^{- - - - - - 31LL -}

Op slegs 19 vorms is hiercl:ie punt oorgesla.an ..

Die gegewens hierbo getabuleer vertoon 'n veel gunstiger bee1c1

~ir

sover di t Chri stelik-nas:ionale onderwysbeginse1s betref as in die gev:a.lle van ta:JJel1e 4 en 5 .. Desni eteensta.a.nde is cl:i e sy:fer vir

_{7 7}

Al

tyd~"'

s1egs die

-259-

derdehoogsteo Daar :is dus ruimte vir verbetoring;,

Hierdie ta:bel lewer ook bewys vir die bewering dat die mens d:ikwels al die eer ontv.ang

₁

asof' hy ui t homself' in staat 'Iivas tot die groot da.de wat tydens volksf'eeste in herinnering geroep word$

Verder toon hierdie ta.bel aan dat die eenheid van die Christelike en 'nasionale aspekte in baie geva.lle nie gehandhaaf is nie. Die na.sionB4le

a.spek was in al 314 gevalle teenwoordig

₁

maar net in somm:ige gevalle is d:i.t verbind. met die Christel:ikeo

Samewerking tusseru hui s en skooT.

_{="' -} ... ...,...-. ... _,,...,,.___,...,__ ..

."

A an tal kruisies

Ui

tste..~.end

- - - ^{- -} - - ³¹

Goed: - - - - - - - ^{- - - 79}

Mi dd.elm9.t;i g, - ^- - - ^- - ⁶²

Swak

.,_,.,-

·-·- - ^{- - - - - 3),}

Glad nie - - - - - - - - ^'66

Totaal - -- - ^- - ^{- -} - ^2'73

Die rea.ks:ie va.n die studente was bo verwagting g0ed vir sover cBt hierdie punt betref'" Dit skep die indruk dat die sk.oolkinders meer weet van hulle ouers en ond.erwysers se kontak met mekaar as wat die onder1ivy=

sers vermoedo

Hierdie ta:bel vertoon gunstiger vir Christelik-nasionale onderivys as tabelle 4 en 5

₁

ma.a.r hier is ook ruimte vir verbeteringo

Verder lewer hierdie tabel bewys vir die bewering dat die wyse wa.ar=

op die staa.t die onderwys beheer

₁

aan baie ouers die geleentheid bied om hulle te onttrek aan skoolsake., 12 )

In totaal beskou lei di t tot die gevolgtrekldng dat ouers heel clikwels die doopf'ormuli er verkeerd verstaan, of :b.ulle geloftes voor d:Ie kansel afgele ignoreor .. Die woorde , ,te laat onderr:igfl· betek.en gla,d nie dat die ouer sy pligte, a.l is dit net gedeeltelik

₇

op

¹

n instansie buite d.ie hu:iskring mag afskuif' n:i.e., Die ouer :is nog altyd die eerste en,belangr:ik=

ste per soon van wi e God rekenskap kan· ei s vir d:i e opvoeding va.n sj ki'ndo As daar te mim kontak:. tuasent ouer en onder111yser i s

1

weet die ouer nim

wat presies· met sy kind :in die skool gebeur nie .. Indien die ondervJyser dan die kind v..a.ri die >val in die sloot laat beland

1

wend die ouer geen

12 ) Lees po 230 hierboo

-260-

:pog:ing aan om d:i t te keer nieo

Punt 6.

§.?.:E.l~we,rk~ng

tll§S.?R kerk. en ..§.\£921

Dit ga.a.n hier om die belangstell:ing van die kerk in d.ie onderrd.g van die skoolvakke en buitebedrY'vighede • .T.§.b=eJ..Jl !,v.§J.A,E?J:.ing van samw§..:r;lsip_g__ tussen kQ.:£_Js.,_EW.__' s.f .. ooi'

- ^., -

AantalL krui

si~s

Ui tstf3ken(3.

";"'

- ^- - - - ^40·

Goed - ^{- -·-- - -}

':""

- ⁸⁷ Micldelm?>t:ig_ - - - - - ⁶¹

Swak --<- - ^-

^...

^{- -} - ⁴⁷

Glad nie - - - ^{- -} - ^{- 60}

^..

Tota.al - - - - - - ^- - ' ²⁹⁵

^-

As hierdie syfers onder oe geneem word., kom die volgende vraag na voreg Waar i s die dae toe die kerk die b ehee':r oo r die onderwys gehad het t

Desnieteenstaande reflekteer die tabel die feit da,t die kerk die skool nog nie vergeet of a.fgeskryf het nie. Verder d:i err o:pgemerk te word dat :predikante in talle gevalle so baie verc:mt·woordel'ik:hede o:p hulle skouers dra. da.t die tyd. vir groter samewerking· met die s.kool ontbreekc Dit ge=

beur ook d:ikwels da.t die :poJstorie vir a.a,nsienlik:e tyd:perke leeg staano Daar kan mie o:p grond. vc:m tabel 8 beweer word dat :pred:ikante d:i·'e _samewerk:f.ng met die skool nfe as deel van hulle :pa.storale pligte beskou nie. As geroe:rrenes van Gocl stel hulle :irr:tens belang in a.lle menslike akt:iwite:ite., Die orga.n:i.sa.sie van Sondagskole en kategeseklasse lewer bev-Jys·

van die kerk se pogings om op te voedo

Hi er mo et no gmaal s ver1rzys wo rcl na eli e b eweri ng va.n

t

n :paar stuclente, naaml:ik dat d.:i e pastore van d:i e Apostoli ese Geloofsending nie genooi word om saalbyeenkomste te lei nie. D:it ontneem hulle egter nie die geleentheid om van hulle kant na.der o.an die sk.ool te beweeg ni e .. Saal=

byeenkom·ste en d.i enste as skoolkom:i. tee-

₁

skoolra.acls- of beheerra.adslede is nie clie en:igste moontl:ike..vorm van samewer.k:ing met die skool ni'e.

D:it sta.an enige geestelike bV'• vry om dienste aan te bied om mee te werk in clie bepleonning van die integras:i e van :Sybelse en sekulere leerinhoude.

Irid:ien skole ged:ifferens:i.eer word o:p groncl van geloofsoortuiging

7

sal h1 erdie :pastore l:Yesli s meer geleenthede key om saa.lbyeenkomste te lei ofom op rade te dien.

Die k.erk· l·ewer 'n bydrae tot Chr:i. stel:ik-nasionale onderwys. bui te skoolv:erbancl in die vorms van prediking·, huisbesoek en

kerkra.?,dsv~r=

. -261-

gaoderings. Ifieroor is nie navraag ged.oen nie omdat die onclersoek beperk was tot wat :in die §.k{?.O.l. gebeuro D:ie uitwerking van :prediJdngl

ens.~

d.. a ^{k 1} a · a· ^k

^{'<' ...}

o:p 1e on ertvysers

7

wer- we eur ::tn 1e s oolwek, en d1t 1ivord wel. deur

II

die ondersoek nagevors.

;punt 7.

.iLoE..h~J.SL

y;a;p. __ gj..§_

9:P.Ji9£~2!:

Hierdie saak geniet

ba~e

aandag vandat die stude;nt met sy onderNYS=

stud:l.es begin tot die d.ag wanneerr hy Gos onderwyser die tuig·

neerl~o

In deel I van h:ierdi e werkstuk is by ta,lle gel:eenthede verwys na hi er-=

die belangr-ike Christelik-nasionale ond.erwysbeg:inseh Da.arom is op die vraelys voors:iening gema.ak vir d.ie evaluering van

vyf

onderwysers/esseo ..

Aantal kruisies:

-

Vurig_

C:tlr~

s:t;elilF - - ^{- - 366}

Go eel

_':"'

- ^-

^~

^- - - ^-

^~

- ⁶⁴⁶

Lou - - ^- - ^{- -} - ^-· - - ²¹⁴

Onversk:illig - - ^{- -} - ^{- 158}

Ate:t'sti

<;JS ^-

--- - - - - - ²⁰

Totaal

*"''"'"'

-

·..t.="'**-:<:!::

^{- - - - -}

"*="'rl,:Tt::'

^-

-·-

^{- -}

-

^1LI04

^..

Vir volsslae Christelik-nas:ionale onderwys behoort alle kruis:ies by

n

Vur:i g Chri stel{k" te sta.a.n. Die getal 366 is egter slegs ongeveer

· een kHart vc=m d:ie totaal. Die evaluering , ,Goedn moet as bevredigend maar nog nie die idea.le toestand n:ie beskou word. nVur:ig Christel:ik

^11•

en

₇₁

Goec1

¹¹

tel saa.m so1va.t 70% va.n d:i e totaalo Di t vertoon ba.ie beter as die resulta.te va.n tabelle 4 en 5· Dit lyk dus of clie onderwysers se ui tlew:ing van hulle Christel ike oortuig:ings in die lesse ni e na" wense geslded n:ie. Dis waarskynlik so omdat hulle nie voldoende bekend :is met die beginsel van integra.sie van J3ybelse en sekulere leer:inhoude n:ie.

Onder die hoofde

₁₁

Lou

¹¹_{1 11}

0nverskillig

¹¹

en

₁₇

.Ate1sties

¹¹

word. meer as een kwart van d:i e tota,a,l gev:ind. Onder1o1ysers aldus geevalueer hoort b esl is ni e tu:i s in die Christ eli k:-nasi onal e skoo 1 n:i e"

D:i e voorlew:ing va.n d :i e onclervrysers

1

wa.ar hullo met d:i e leerlinge in aa.:nraking kom

₁

is nie -vm.-G d:it behoort te 1orees nie. As daar in aanmerking geneem word da,t die kind hom grB,a.g :ident:if:i seer met ·cl:::i:e

vaorbeel r1 :Jmaa

die onderwyser

₁

is die toesta.nd soos v-reerspieel in tabel 9

7

besl:is ver:::

ontrustend vir die Christelik-nasionaalgosindeo Hoe kan beweer v-rord dat die onder1vys 'n o:psetlike

₇

doelbewuste :pogi:ng :is om die kind na God toe te lei en begelei? Slegs ongeveer een k.wa,rt is vurig Chri stel:ik .. As

-262""!

beweer word dat die 646 weot a,s goed geeva,lueer is, ook wel Christelik- nas:iona.le onderwysers is

7

ke,n gevra word vJaarom hulle lig nie helderder

skyn n:ie ..

Die slotsom kan nie.anders wees nie as dat da.a.r va,n die onderivysers=

kor:ps se kant nog baie verandering nod:ig is voorda.t van volledige im:ple=

menter:ing van Chri stelik-n8osionale

onderwysbeg~nsels

ge:praat kan wordo

Die globale beeld wa.t deur die resultate va.n die vraelys geskilder is

7

is dan dat diE? ond.errrys

1

soos dit in die :praktyk waargeneem word., 'n bonte mengsel van Christelik-nasionale ond.e:TI'1rJys en geen Christelik- nasione,le onderwys i

^So

Die gevalle· ondersoek wi ssel vc:m toestande waar fei tl:ik niks meer no dig is nie tot waa.r fei tl:ik nog rciks gedoen is ni e om Christelik-nasiona.le onderwysbeg:insels te :im:plementeer ..

Die verskil tussen tabelle 4 en 5

₁

waarin d:i e onderrig in die skool=

vakke en buitebedrywighede ondersoek. is, en tabel 9, waa.rin die voor=

beeld va,n die onderwysers aand.ag geniet het, noodsa,a.k verdere nadenke.

Tabel 9 skild.er 'n bc:de gunstiger :prentj:ie a.s tabelle 4 en 5o Dit beteken dan dat d:i e ondervrysers in hulle persoonl:ike voorbeeld.stelling aanmerklik beter vertoon a,s in hulle skoolwerk .. Wa,ar die integra,s:ie van Bybelse en

sek:ulere leer:inhoude in ta,belle 4 en 5 belig word, kan dan ges'e Hord dat onderwysers nie so veel aa.n hierd.ie saak gedoen het nie as wat· van hulle verwag ka,n 1<1ord .. Daarom :is verder ondersoek ingestel na die oorsake van hi erdi e vers.kynsel

o

Die sillabusse vir O:pvoedkunde (Pedagogiek) vir onder1rJYskolleges, waar die meeste onderwyserG opgelei rJord.

₁

is sorgvuldig nagegaano DaR,r is bevind dat besondere a,andag aan d:i e lewensbeskoulike geskenk is., Daar kon egter geen punt gevind word wa.t dui op :integrasie van J3ybelse en sekulere leerinhoude n:ie .. 13

) Die diensdoende onder1rJYSers is dus nie·

voldoende oor hierdi e bela.ngrike Chr:i stelik-nasionale onderwysbeginsel ingelig nie, tensy dosente op eie innsiat:ief hierdie beginsei. ·t-Jaar gepas in die besta.a.nd.e silla.busse ingewerk

het~.

Daa.r moet dan na 'n rede gesoek "rord vir d.ie vers.kynsei' dat onder=

wyse-rs in bai e gevalle wel van integra>si e gebruik gemaak het. Na sorg=

13 ) Die studente "rat die vra.elys bea.ntvJoord. het, was wel met hi erd.i e beginsel bekend. omdat hulle by skrywer hi erva.n lesings gekry het en by besondere moeite gedoen het om hierd.ie beg:tnsel te verd.uideJ_iko

-263-

vuld:ige oorweg:ing- lyk d:i e volgencte verklar:ing d:i e a.e..nneeml:ikste~: Die roe:pingbevm.ste onderwyser het

¹

n a<:mvoel:ing vir d:i e noodsaaJ.rlikJleid va.n integrasie van Bybelse en sekulere

lee~nhoude.

Hy besef dat Christeliffi- nasi onale onderwys mi. e tot die Godsdi ensonf!'e:rrigperiod.e rre:perk is nie ..

Hy beskou dit as vanselfs:prekend dat die leerliinge Gbd ook deur midctel van:

die ander ~Xakke en die buitebedrywighede moet leer ken .. ¹ 4}.

Die tabelle h:ierbo vertel egter ook dat hierdie integra.sie glad. nie die algemene reel :is n:i e, en ook dat die

voorbe~ld

van

somnrlg~

onderNy::::

sers veel te wense oorla.at. 11\fat dfe ve:rrskill

¹

ende kenmerke van Christe=

li~asiona.le

onderwys betref', kan dan d:l. e volgende gese wordg

~

J ..

~

... 2 ...

~"P.aa_d

met di,e _,_g;rondb §.el de ....

:v.,:L:r._C__t.r...i;'E!~~'J,i.~":llil:&i,RJ!;,~l,.§.., \fP.v;CL~d.:t~·

Die Gbdsbeeld geniet >vel die nodige aeu11dag

d.i~e

sillabus vir

Godsdiensonder:rr.ig~

D:ie nodige leerboeke vir die gebruik va.n leerl,:inge.

en d:ie leid:ing van die onderwyser is ook beskikbaar., Soos hierbo aaJ:rt=:

getoon ¹ 5) was d:i e antwoorde o:p mondelinge vrae oor hi erd:i e sodan:i g·

dat d:i t a,s onnodig beskou :is om in die vraelys daarvoor ruimte af te staa.n., Maar \..ranneer d:i e seku.lere wkke en die l:m:i tebedry11i ghede aan die ll:eurt·.

kom

₁

word die ta,lle geleenthedo om die Gbdsbeeld uit die ske:pping al beter- te leer ken, n:ie na wense benut nie .. Die atmosfeer van die Godsdiensonder;:

rigperiode is

n~e

ook die atmosfeer va.n die ander :per:iodes: nie •

Die sk:e:p}!1hgsbeeld k:a.n nie vermy word rrieo VaJr.ke soos Aa.:rdrykskunde

₁

olog:ie, Fisika. en Chemie se studieterreine word a.lmal uit d:i;e ske:p:::::

ping geneem .. 1\[aa.:r d.ie resul tate van die vraelys toon duide]ik: aa;n dat di'e Christelike s:ieni'ng van d:ie skepping n:ie voldoende tot sy reg kom in d:i'e praktyk n:ie .. By gebrek a.a.."'l :i'ntegrasfe met Bybelse inhoude kan dfe on=

derwys nie a.nders as om :in tn na.turalist:iese rigting te bewee-g nie._

D1 e na.tuurversk:ynsels is daa,r en bulle word deur d:i e k:i11.ders bestudeer, maar d:i e verband tussen hulle en God word d:ik.vlels nie ra.akgesien ni·e.

Aan di-e einde va,n die jaar moet d:i e kind oor voldoende parate kenn:i s beskik om in e

el~sa.rnen

te slaag

₁

maar die

bel'nvloedingsmoont]:i1r~'hed:e

vir die verste1.v:i.g:ing va.n die Christelike ske:p:p:ingsbeeld word so dikwels

14) Ge4-q.:rende besoeke a.an skole vir e aanhoor van p:rakti ese onder1<VYs==

15)

lesse het skrywer hierv:cm in besonder gelet o:p d:i e -vJerk va.n die d:iens=

d.oende onderwyserso In ·balle geva,lle is opgemerk d.at hulle wel oo:rge=

gaan het tot integrasie" In een geval het •n mooi naJtuurtoneel bv ..

die volgende o:pskr:lf gedra: Ons :pr?,gtige natuur

₂

geskenk van Godo

P •· 247 hi erbo

n:ie aangegryp nie., Die ondersoek van leerboeke in gebruik in skolei6) het dan ook duideli:-k a.angetoon da,t die Chri stelike skepiJingsbeeld maa:rr min aandag geniet in hierd.:ie vJerke., Dis weer die geval de:\t in Godsdiens=

onderrig gepoog word om die skep:p'i'ng a.s ha.ndewerk van God voor te stel, maar wanrreer die skep:ping v:ir verd'ere studie onder oe geneem word, word die hand van God ba.ie d:ikwels n:ie ra.akgesien nie.,

Met die mensbeeld gebeur d:ieselfde as·met die skepp1'ngsbeeld. D:ie talle leerboeke :in gebruik in skole waa.rin d:i e evolusioni st:i ese s:i eningr van die mens aa,nvaa,r en verkondi g '\<Vord

₁

is aau die beg:hr van 197 4 verder aangevu.l met 'n nuwe reeks gesk:ieden:isboeke uit die pen van tn bekende en le:id:inggewend.e Engelse onde:vwysm~n. ¹ 7) Hierdie boekies is ook in Af=

r:tkaaJ.'lS beskikbaa.r., Dus, die Bybelse mensbeeld sowel as die evolus:io:nis=

t i ese word langs mekaar verkond:i go By die een geleenthei d '11ord die mens a,s beelddra,er van God voorgestel, en by. 'n an:der as die a.fstammelfng·

van

¹

n d:i er ..

:IE'

Jn verb.§ldl<i..l!l..,E?.t rela,si es in §.;i ..

~

...

<J"''Q.Yg_~,_g.:l

ng

Relasies kan in die lev-re van geen mens vermy word n:ie .. Dis noodsa.a,k=

lik da.t die skoolk:ind h:ieroor ingelig moet 111ord., al

ges1~ied

d.:i t op heel element'Sre 1iryse., Die vertikale relasies kom egter slegs in die Godsd:iens=

onderrig tot hulle reg" Die d.riehoeksverhouding word nou wel selde by die na.am genuem

₁

maar die implika.sies daarvan geniet baie a.andag .. Daar is bv .. ba:'ie min kinders in Af'rikaansmed.:iumskole '>vat nie Ps ... 23 as BybeJJ;:::

verse leer nie ..

Sodra die ander vakke en

bu:itebedry~nghede

aan. die beurt kom, ont=

breek die integrasie met Bybelse inhoude so dikwels .. Dan kan daa,r slegs aand.ag gegee word aan die bi.Loot horisontale verhoudingeo

£ :J;_n_y,2.iQ,?L,!td_.,_~t

di

§...

a.oel= e11;

W8S.§.~i?E~JLte,.Q:RVO@]l,_,g

Hierd:i e sa,a,k geni et ba,i e a.anda.g by onderwysersople:'i

ding~

te oordee-1 a.an d.:ie silla,busse v:ir O:pvoedkunde (Pedagogiek:) en die talle opmerltings daaroor :in die silla:busse vir die skoolvakke .. D:it ga.an da.n so dikwels om die leid.:ing en begele:id:ing tot volwa.ssenhe:id

₁

die o:pdoen van :parate kennis, kul tuurskepp:ing, verkryging va.n insig

₁

ontwikkeling va:tr ini.sia=

t:ief'

₇

tegniese va.a.rdigheid

₇ ens<~

Maar die oorkoepelende .a.oel van le:id'in;g- en begele:iding na. God toe word meer gel'gnoreer as a,anva.a,r, soos dui clelik

) Lees Du Plessis

₁

S .. J .. Pra.gmatistiese tendense in Transva.a.lse lae:ron=

derwys, p .. 119-1:25. 'n Latere ondersoek het tot dieself'de gevolgtrek-:::

kings gelei-.

17) Boyce, A.N., Erfenis u:i·b die verlede -265-

uit die empiries~ ondel"soek 18

) bly.'k: ..

1

J.,n verb,and met .die

J:!Q.9'"'d..§.~C!Jflj,khei

d en waJ9,rde .:Y;?m

o;p~jM

... €t!£

ona,enw:Ei

Di t gaan:.

h:ien::~'

meer oor die redes Haarom opvoeding en onderwys .nood=

saak]j.k en Hat die waarde daarvan is .. Opvoedero en opvoedkuncliges erken d.eurgaans da.t opvoeding en onderwys noodsaakl'ik en vJaardevol :is, maar hul=

le o:pvatt'inge verskil d:ik1>Jels hemelsbreed ..

er vertoon d:i e praktyk di eselfde p6droon a.s by clfe doel en wese ..

In die sillabusse vir skole en opleidingsinrigtingo vir onderwysers

wor~

hierdie saJak ba:ie dikwehr onder die aandag van die lee.rmee13ters en stu=

dente gebr:ingo Vir kinders word ook: ba.ie d:ikli'Jels gese dat hulle so lank as moontlik op die skoolbank'e moet sit

₁

en indien moontlik, m:instens tot hulle st .. X gesla,ag het .. Die empiriese ondersoek: het. egter getoon dat die noodsaakl:ikb.eid en waarde

₁

soos vanu:it Christelike stanpun·t gesien, ba:ie dikwels nie in geda.gte gehou vmrd. nie" Da.a,r moet dan :in so bade ge=

valle aangeneem word da,t 'n bloot hor:isontale benadering aanvaa.r word.

1E Jll...Y..2r..~?;!l..§._I!l~

dj2._s:in V!3dL ..

9J~

OPI[9..§.¢ling

Tabelle 4 en 5 toon ondubbelsinnd g aan dat die sin van die opvoecling ook so d:ikwels nie in die ChristeHke lig beskou -vmrd nie. In so ba:i.e gevalle word n:i e gedink aan leidinge;:begele:iding na

God

toe ni e, maa.r wel na i ets and.ers op hori sontaJle vlak: ..

1E

.!A. Y§ ..

r,ha&c!_I!ll'?.'t,S~·..i ~ Jlasi..Qn§l;.,~.§1:..SJ?.el::,=

van

..£-i~_o,-aY:9...~di

ng

Tabel 6 en die bespreking da.a.rvan het reeds voldoende aal'll'getoon da.t onderwysers hier ook ba.:ie

dik~trels

nie verder as die hor:i.sontale vlak:

dink nieo

In totaal oor-wee-g :is die slotsom dat die onderwys in Suid-Afrika -wel

¹

n element van Chri stelik-na.siona.le onderlivys bevfl,t en dat sekere beginsels wel tot tn ma,te ge'implementeer is

₉

maar da.t daar nog baie ge=

leentheid vir verdere :i.m;plementering i

So

Slegs in c:t:i e geval van Godscliens=

onderrig a.s sko.olvek moet nog net tn sillabus opgestel word. waar:in nie

wegge:;t~am

111ord van d:i e sui -wer Cal vin:i st:i ese leer ni e

~

en hoef da,aJr ver=

der niks meer gedoen te -vmrd in d:i e Afrikaa ... nsmed:iumskole ni e, op voor=

waa.rde dat een of a.nder ma.a.treel getref li-lOrd om· te verseker dat a.lle onder=

w:rsers tn vur:ig Christelike gesindhe:id sal openbaarv ¹ 9) In d.:ie ancler

8

-==-....-·r,.,.T"'¢"'#'br:t ' t ...

1 ) Punt 3 van die vraelys

1 9) Sodan:ige ma.atreel ka.n nie getref >{)rd sonder om vooraf meer onder=

s0ek :i.n te stel nie.,

-266 ...