ter Witteveen. Het interview vindt men op pagina 3.

et n

Mevrouw mr. E. Veder -Smit, Tweede Kamer-lid voor de VVD, voorspelt typisch Nederlands rapport over abortus-wet

· -

Vragen over allerlei actuele financiële problemen werden door ons voorgelegd aan minis·

ter Witteveen. Het interview vindt men op pagina 3.

Dr. L. de Jong is ge~n vriend van de liberalen, althans zeker niet van de vooroorlogse libe- ralen. Dit constateert A. W.

Abspoel in zijn artikel op pa·

gina 5.

l:iiiii:IQ _~

raëli

Radio-uitzending van de VVD : donderdag 13 maart van 18.20 tot 18.30 uur, over de zender Hilversum I (402 m).

Was het nu zo nodig-, om de abortus

in

de Tweede Kamer aan de orde te stellen? Dit moeilijke, ja hachelijke on·

derwerp? Zaten . de fractiespecialisten om onderwerpen verlegen of 'Nilden ze graag

in

de publiciteit komen?

Ik geloof van niet. De tijd was

riJP

voor politieke behandeling van dit on-

derwerp. Het

vraag~Stuk

van de opzette- lijke onderbreking van een zwan- gerschap was al lang

in

discussie. In kevkelijke groeperingen en

in

meà:tsc'he kringen hield men zich er mee bezig en vooral

in

de vrouwenorganisaties werd steeds meer op verandering in de huidi- ge situatie aangedrongen.

Zoals bekend is in ons land het op- wekken van abortus strafbaar. Onze wetgeving op dit punt, die uit het eind van de vorige eeuw dateert, verbiedt deze handeling en legt een extra straf op aan artsen die haar verrichten.

In

de praktijk van de rechtspraak wordt

e~n

~~~ie~~· !i:di!~e in::~~äe:.

⁰

~f~~;~

volgd dan wel niet strafbaar

~rklaard.

Hiervan is men echter nooit geheel ze- ker, en vooral het begrip "medische in·

dicatie" is· voor verschillende intérpre- tatie

vatbaar~

Valt daaronder ook ge- vaar voör de psyohisclle geoondlh.eid van de aanstaande moeder, of dringende omstandigheden

in

het gezin, waarin het kind zal worden geboren?

OMSTANDIGHEDEN

Er zijn heel wat omstandigheden, die.

het wenselijk kunnen· maken dat de zwangerschap niet wordt -voltooid. Het Ii:àn. zijn dat. de aanstaande moeder ·het leven nu a.l nauwelijks aan kan, omdat ziJ psychisch labiel is, of omdat haar gezondheid te wensen overlaat. Het kan zijn dat het bestaande gezin al zo groot is, dat de jonggeborene Illiet de nodige zorg en aandacht zal krijgen. Het kan voorkomen; dat de aanstaande moeder nog heél jong is; . ook kan een grote ika.ns aanwezig zijn drut het kind volledig gehandicapt ter wereld zal komen.

Het zou daarom zo goed zijn, als in aJ.

dergelijke gevallen de :vrouw zich zon- der aarzeling, zonder angst, tot haar dokter kan wenden om raad en om steun in haar moeilijkheden. Zonder dat de str(Lfwet dreigt, en zonde·r d!at de beslissing wordt beïn'Vioed door instan- ties die de vrouw niet kent, en t!ie voor haar onbekende normen hanteren.

Maar al te vaak komt het voor, dat vrouwen zich tot onbevoegden wenden, die de ingreep voor haar. verrichten, met alle gevaren voor infecties en com- plicaties die daaruit kunnen voortvloei- en.

Van de abortus door onbevoegden is slechts weinig met zekerheid bekend.

Volgens staatssecretaris Kruisinga neemt dit aantal de laatste jaren aan- zienlijk af, doch zijn gegevens zijn uitsluitend afkomstig uit Amsterdam en niet van recente datum.

De gegevens van dr. Lamberts wijzen in omgekeerde richting: naar zijn oor- deel neemt de abortus door onbevoeg- den juist toe, en wel vooral bij de jongste leeftijdsgroepen.

TWEE STROMINGEN

In de benadering van het hele vraagstuk vallen twee stromingen te constateren. Aan de ene kant staan zij die eerbied voor het begonnen leven voorop stellen en daar tot elke prijs aan willen vasthouden. Aan de andere kant staan zij die veel meer waarde willen hechten aan de wensen van de· vrouw die het kind zal moeten opvoeden,

!m

1n •

aan de levenskansen van het ·ldnd, dat straks toch op liefde, zorg en geborgen- heid moet kunnen relrenen.

Voorzove•r ~k heb kunnen vaststellen willen de meeste artsen het vraagstuk met grote voorzichtigheid benaderen.

Zij zijn ten slotte degenen, die de in·

greep moeten verrichten, en daarmee een grote verantwoordelijkheid krijgen te dragen. Er zijn daarom allerlei voorstellen gedaan, om de beslissing van wel-of-niet aborteren

in

handen te , leggen van tenminste twee, liéfst drie artsen, namelijk de huisarts, een gynae- coloog en een psychiater. Ik vraag me af of dit de juiste weg zou zijn. Hoe meer mensen men inschakelt, des te meer tijd is ermee gemoeid, terwijl hier spoed juist zozeer geboden is. Op deze manier wordt de vrouw opnieuw aan een soort rechtspraak onderworpen. Zou het niet aan de huisarts kunnen worden overgei1aten, wie

hij

zelf voor aidvies wil inschakelen?

COMMISSIE

Het

is

wel duidelijk, dat het hele vraagstuk van de abortus in ons land nog niet aan een beslisSing toe is. Ik geloof daarom· dat we ermee tevreden moeten zijn, dat staatssecretaris Kruisinga heeft toegezegd ter zake een çommissie in· te stellen. Deze commissie kan dan kennis nemen va.Tt de me- ningsvorming

in

de Koninklijke Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunst, die in volle gang is, en zich op de hoogte. stellen van de el'Va-

Aanpassing

Staatssecretaris Kruisinga

ringen, die men in andere landen met wetswijziging heeft opgedaan. Te zijne,r tijd zal er dan wel een typisch-Neder·

lands rapport, met minderheidsnota's incluis, te voorschijn komen, waarop de.

K=er haa;r beslissing kan baseren.

Waarschijnlijk zijn we dan

in

onze pu- blieke opinie ook wat verder geëvolu- eerd naar openheid, zuiverheid en eigen verantwoordelijkheid van aHe betrokke- nen.

Het heeft wel enige moeite gekost, voor de staatssecretaris zijn toezeggig

in

nog

zeeir

voorzliclltLge bewoordingen, deed. De "linkse" partijen en wel hoofdzakelijk VVD en PvdA waren hier duidelijk eensgezind. Alleen D'66

ve1·~

tolkte een weifelend standpunt; terwijl mejuffrouw Goudsmit in ander verband de legaUsering van de abortus met alle kracht had bepleit, wilde de heer Im- kamp wel volstaan met een soepeler beleid van de zijde van justitie. Ik had een concept-motie gereed, doch heb d&- ze niet behoeven in. te dienen. Wel hèb ik per interruptie dr. Krulsin!ga Irunnen.

bewegen, n

i

e t te streven naar een commissie van de Gezondheidsraadi.

doch w e

1 na.3il' een

commissie; In- gesteld door hemzelf en minister Polak.

Een dergelijke comn1issie ·kan hij zelf directieven geven en· ooit zelf tot enige

spoed aanmanen. ·

Zoals, naar de redactie hoopt, de lezer zàl opvallen heeft ons blad Vrijheid en Democratie enige veranderingen ondergaan. Het beperken van de verschijnings- frequentie tot éénmaal per veertien dagen maakte een aanpassing op redactioneel gebied noodzakelijk en vormde een goede gelegenheid om een aantal reeds lang bij de redactie levende wensen te realiseren.

Het verheugt ons- enkele nieuwe rubrieken te kunnen aankondigen, die eenmaal per vier weken zullen verschijnen. Dat zijn: een middenstandsrubriek, een land- bouwkroniek, een defensie-rubriek en een rubriek "visie", waarin op uitnodiging van de redactie bekende ·VVD-ers en bekende liberaal denkende niet-leden een' persoonlijke visie geven op allerlei maatschappelijke verschijnselen. Deze laatste rubriek wordt in dit nummer ingeleid door mevrouw Van Someren; de defensie- rubriek start eveneens deze week. Over veertien dagen zijn de middenstand en de landbouw aan de beurt.

In elk nummer zal men voortaan een zeer beknopt overzicht kunnen aantreffen van de activiteiten van de VVD-fractie in de Tweede Kamer: vragen die door de liberale kamerleden aan de regering werden gesteld, de houdJog die de fractie bij verschillendestemmingen heeft aangenomen, vraagstukken waarop in het bijzonder door de VVD de aandacht werd gevestigd. Daarnaast zal men ook in elk nummer een bijdrage kunnen aantreffen (zoals dat trouwens de afgelopen maanden ook al

· ;elvuldig het geval was) van een daartoe uitgenodigd kamerlid zelf. Bovendien zal zoveel mogelijk in elk nummer een interview geplaatst worden met liberale minis- ters (de heer Witteveen in dit nummer), kamerleden en hoofdbestuursleden.

Meer dan tot dusver zal gestreefd worden naar een stringente rubricering, zowel wat allerlei wetenswaardigheden uit de partij betreft, als ten aanzien van de regelmatig in ons blad verschijnende artikelen, bijv. op financieel-budgettair, sociaal- economisch en buitenlands terrein. Gepoogd zal worden deze rubricering ook in de opmaak tot uiting te laten komen, terwijl wij met toepassing van enkele nieuwe ideeën zullen blijven streven naar een zo aantrekkelijk mogelijke vormgeving.

In het kader van deze vernieuwde opzet gaat de redactie enthousiast aan het werk, zich overigens bewust van de beperkingen die een blad als het onze nu eenmaal kent. Als de lezer· over enige tijd zou kunnen beamen dat tegenover de geringere verschijningsfrequentie een kwaliteitsverbetering staat, dan lijkt ons dit een teken dat wij op de goede weg zijn.

PH. C. LA CHAPELLE JR.

uitgave van de volkspartij voor vrijheid en democratie - nummer 991, vrijdag 7 maart 1969

2'- vrijdag 7 maart 1969

Kamerleden spreken

In deze rubriek worden openbare of tenminste voor alle VVD-leden toeganke- lijke bijeenkomsten aangekondigd, tijdens welke het woord ~revoerd zal worden door kamerleden van de VVD. Alleen volledige aankondigingen ·worden gepubliceerd (mi·

nlroaal. moeten worden . opgegeven de ge- meente waar de bUeenkomst plaats heeft en het ~rebouw, de naam van de spreker en het tUdstip· van ·aanvang). ·, · Kopij voor· deze .rubriek dient gezo'!lden ..

te. wOJ:den aan .het algem.een secretariaat.

van de VVD. Koninginnegracht. 61 ·te Den Haag. · De ··rubriek ·wordt afgesloten op maandagochtend 12.00 uur voorafgaande aan de verschijningsdatum van Vrijheid en Democratie.

Aankondigingen

In

deze rubriek worden korte aankondi- · gingen opgenomen van vergaderingen van afdelingen. statencentrales, kamercentra- les en eventuele andere VVD-bijeenkom- sten. Uitzonderin_e- hierop vormen bijeen- komsten. tijdens welke het woord gevoerd zal worden door VVD-kamerleden (deze worden aang·ekondigd in de daarvoor be- stemde aparte rubriel<) en b\jeenkornsten die plaats hebben in Amsterdam, Rotter- dam, Den Haag en in de agglomeratie Eindhoven (deze worden aangelwndigd in de aan deze steden gewijde aparte rubrie- ken).

De rubriek wordt afgesloten op de za- terdag, voorafgaande aan de verschijnings- datum van het blad.

In deze rubriek worden korte' med.ede- lingen opgenomen. zoals mutaties in be- sturen, van afdelingen, staten- en kamer- centrales, de instelling van commissies· en andere daarvoor in aanmerking komende wetenswaardigheden. Voor uitvoerige ver- slagen van gehouden afdelingsvergaderin- gen is geen ruimte beschikbaar.

Wetenswaardigheden betreffende de af- delingen Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en die In de agglomeratie Eindho- ven, worden vermeld bij de aparte aan deze steden gewijde rubrieken.

Kopij voor deze rubriek dient de redactie te bereiken uiterlijk op de zaterdag voor- afgaande aan de verschijningsdatum van Vrijheid en Democratie. Telefonisch wordt geen kopij voor deze rubriek geaccepteerd.

VRUHEID EN DEMOCRATIE

Datum !Gemeente Gebouw en tijdstip Spreker Overige bijzonderheden

7 maart Gouda Mr. W. :r. Geertsema -

7 maart Leeuwarden De Klanderij, 20.00 uur Me,vr. mr. E. Veder-Smit onderwerp: Overheid en volksge- zondbeid (discussie-avond)

7 maart Ruinen - ^Dr.

^K.

^{van Dijk} -

10 maart Zeist hotel 't Rond, 14.30 uur H. Wiegel onderwerp: Partijvernieuwing (Vrouwengroep)

onderwerp: Waaruit blijkt de libe- 10 maart Lochem hotel Heldoorn, 20.00 uur H. Wiegel rale invloed op het regeringsbe-

leid? (statencentrale Zutphen)

10 maart - Winschoten - Drs. Th. H. Joekes -

10 maart Woerden - ^Mr.

^F.

^Portheïne -

14 maart Epe - Mr. E. H. 'l'oxopeus georganiseerd door statencentrale

Harderwijk

14 maart Reinenoord - ^{Ir. D.}

^S.

^Tuijnman vergadering ter oprichting van een

afdeling

17 maart Haarlem Lion d'Or, 20.00 uur. Mr. H. van Riel onderwerp : Buitenlandse politiek

17 maart Heerenveen

^____.,

Dr. K. van Dijk georganiseerd door de gezamen-

lijke politieke partijen

17 maart Rotterdam Rijnhotel, 20:00 uur Mr. J.

F.

G. Schlingeman onderwerp: Ontwikkelingshulp, ons aller zaak

17

ma~rt

Delden café-rest. Hoogspel, 20.25 uur Ir. D. S. 'l'uynman -

onderwerp: Actuele politiek, o.a.

17 maart Bergen op Zoom - H. J. L. Vonhoff Wigbold en Indonesië (West-Bra-

bant)

17 maart Midden-Beemster Het Heerenhuis, 20.00 uur H. Wiegel onderwerp : De VVD en de partij- vernieuwing

...

18 maart Alkmaar - H. Wiegel georganiseerd door kamercentrale

Den Helder

21 maart Brussel 21.30 uur Mevr. mr.

M~N.

W. Dett- georganiseerd door de Nederlandse meijer-Labberton liberale kring

-

21 maart Veendam - Mevr. mr. E. Veder-Smit debat VVD-PvdA, georganiseerd

door de JOVD

22 maart - 16.30 uur H. Wiegel tweede lustrum JOVD-afdelingen

Rijswijk, Voorburg en Delft 24 maart s-Hertogenbosch hotel Centraal, 20.00 uur Mr. J.

F.

G. Schlingeman -

24 maart- .. Doorn

^~

Mr. H. van Riel

31 maart Koudurn De Klink, 20.00 uur H. J. L. Vonhoff 31 maart Zuidwolde Zl).al.Schrotenboer, 20.00 uur

H.

Wiegel

• . T~ Alklridtar zál op 18 maàrt in Het Wapen van Heemskerk de voor- jaarsvergadering worden gehouden van de kamercentrale Den Helder.

• Te Bussum organiseert de statencen- trale Hilversum een kadercursus- avond op 10 maart om· 20.00 uur in

hotel De· Gooise Boer. ·Mi:. A. Geurtsen zàl spreken over de PBO.

• 'Te Goedereede spreekt op 14 maart

·een ·bijeenkomst plaats in het "poli- tiek café," tijdens wélk'e het woord gevoerd zal worden door de heer · K.

Weide.

0

Te Middelburg neemt mr. H. P.

Talsma op 10 maart deel aan een fo- rumgesprek in cie middelbare detail- handelsvakschooL

0

Te Tilburg tenslotte hebben twee ka- dercusus-avonden plaats. Op 8 maart houdt de heer drs. L. van Leeuwen een inleiding over het onderwerp

"Waarom ik VVD'er ben." Op 22 maart spreken de heren mr. W. J.

Geertsema en mr. F. Korthals Altes over "Politieke partijen en hun doelstellingen, gezien vanuit de

VVD.''

0

Het ledental van de afdeling Drie- bergen-Rijsenburg steeg in 1968 met 30 pct. van 119 tot 153. Dank aan de secretaresse, mevrouw H. H. Olt- hof-Kuiper aan wier activiteiten deze stijging voor het grootste deel te danken is. De "open" liberale sociëteitsavenden waarmee de afdeling in novPmber start- te en die elke eerste vrijdagavond van de maand gehouden worden, trekken een steeds groeiende belangstelling, ook

bij de jeugd. ·

• Het bestuur van de afdeling Leiden heeft afscheid genomen van zijn leden mevrouw J. Elzens-a-Sixma en de heer E. H. Moens. Lc Leer Moens werd be- noemd tot ereli•l. als dank voor zijn bestuursactiviteiten (sinds 1954) en voor het werk dat hij met name in de verkie-

~ingstijden

heeft verzet.

0

De afdeling Hehloo heeft mevrouw C.

G. Stikkel-Sigling benoemd tot voor- zitster en de heer A. M. Grondhout tot bestuurslid.

0

De afdeling 1\Ionnickendam heeft besloten tot een contributieverhoging van f 25 tot f 30 per jaar, met terugwer- lcende kracht tot 1 januari 1968, om een begin te kunnen make:1 met de vorming van een propagandafonds voor de ver- kiezing in 1970.

0

Tot bestuurslid van de afdeling Velsen werd benoemd de heer J. W.

Kok. Tijdens de jaarvergadering van de- ze afdeling kon overigens gewag ge- maakt worden van een steeds verder stijgend ledental.

• In

dé Zaanstreek waren enige muta-

c,.Q PIJN

GROENEI(AN.

*

REEDS 1\IEER DAN TWEE EEUWEN EEN

BEGRIP .

VOOR

boomkwekerij- produkten

EN

tuinarchitectuur

*

TELEFOON 03401-1207

ties nodig door het vertrek van mr. J.

C. Cleyndert. Als lid van de gemeente- raad van Zaandijk is hij opgevolgd door

·mevrouw A. Koeman-Leguit. Het pen- ningmeesterschap van de statencentrale Zaandam, dat de heer Cleyndert vervi.Jl- de, wordt thans waargenomen door de secretaris van deze centrale, de heer P.

B. J. Ferf. In de vacature, ontstaan door het overlijden van de heer

I.

J.

Wolleswinkel, is als lid van de gemeente- raad van Koog aan de Zaan benoemd

mej. W. Allen. · · ·

• De afdeling Haarlem heeft tot bestuursleden gekozen de heren E.

Kroskinski, J. A. M. Gies en A. Maas.

De heer Joustra, die wegens drukke werkzaamheden het penning- ' rfleesterschap niet langer kon .vervullen, is opgevolgd door de heer ir. H. H. de Haan.

• Ook in Bloemendaal werd een aantal nieuwe bestuursleden gekozen. Het bestuur van deze afdeling ziEit er. thans als volgt uit: mr. C. H. Strumphler (voorz.), mevr. S. Makkreel-de Vries (secr.), mevr. H. M. W. Màrkerink-de Leede (penningm.), de heren C. H. Pau- lus (vice-voorz.), F. Heyman, J. E. van Hulst, C. de Jong, ir. C. Romefjn en mej. G. W. Selle. De heer J. K. Lan- ting, die als penningmeester aftrad, werd benoemd tot lid van verdienste, als dank voor• zijn vele werk gedurende zijn bijna 20-jarige bestuurslid- maatschap.

0

De afdeling Winschoten-Mid- wolda-Oostwold heeft een nieuwe voor- zitter, namelijk de heer H. G. Strating.

-

(Z.W.Hoek)

liberale kring Hoogeveen

De redactie van het partijblad Vrijheid en Democratie is geves- tigd te Amsterdam, Nieuwe He- rengracht 89-B. Hoofdredacte.ur en voorzitter van de redactie- commissie is de heer Ph. C. Ia Chapelle jr.

De administratie (zowel voor abonnementen als voor adverten- ties) van het partijblad Vrijheid en Democratie is gevestigd te Rotterdam, Witte de Withstraat 73 (postbus 824). Telefoon (010)- 111000, abonnementen toestel 219, advertenties toestel 224. Postre- kening: 245103 ten name van ad- ministratie Vrijheid en Democra- tie te Rotterdam.

Het algemeen secretariaat van de VVD is gevestigd te Den Haag, Koninginnegracht 61, tele- foon (070)-604803. Postrekening:

67880 ten name van de· algemeen secretariaat secretaris van de algemeen secretaris van de VVD te Den Haag.

-sécretarfáai7'····,_ --

^{'{? --}

, twe.ede '·káme·r '·'.rractl.e

- -~ > ~ ~" .:

Het secretariaat van de VVD- fractie in de Tweede Kamer is gevestigd in het gebouw . van de Tweede· Kamer, Binnenhof lA te Den Haag. Telefoon: (070)-614911.

Deze volgde de heer A. van Rozen op, die zich niet herkiesbaar had gesteld.

• Bestuursmutaties ook in de afdeling De Bilt-Bilthoven, .waar ihet bestuur thans als volgt is samengesteld: J.

Brander (voorz.), J. H. Buinink (vi- ce-voorz.), mr. R. Glazener (secr.), ir.

J. de Niet (penningm), ir. A. M. de Broekert, mevr.

J.

H. Verberg-Heins, mej. mr. M. v.d. Vrugt, drs. H. D.

Schouten,

B.

C. E. Spee en mevr. M. C.

Laan-Benders.

0

Naam, adres en telefoonnummer

van de secretaresse van de kamercen-

trale Dordrecht werden in ons vorige

nummer helaas onjuist vermeld. Be-

doelde functie wordt vervuld door me-

vrouw P. A. Kampers-Beens, Vlassers-

singel 24 te Hendrik-Idö-Ambacht, tele-

foon: 01858 - 2162.

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

itteve ^{nIS •} er u st

Interview met de minister . van financiën, vorige week woensdag op diens departement gehouden

Prikkels

• De heer Meyer Sluyser in Het Parool: ,.Hoe dan ook, deze keer moet de PvdA de NATO verdoe- men en de DDR erkennen. En daarom, en daarom alleen, mag de heer Mansholt niet aan het woord komen. Dat is ·de waar- heid, al wordt zij duizend maal ontkend. (. .. ) De PvdA is een gek- kenhuis, waarin de patiënten de

baas zijn." ·

e Mr.

E.

H. Toxopeus in de Tweede Kamer: President de Gaulle wil de Benelux terugdrin- gen in de> modder van de Delta."

0

De socialistische fractievoor- zitter drs. Den Uyl in een forum te Zoetermeer: ,.D'66 is een ouwe herenclub, die als jonge partij in het proces van vernieuwing veel te bang is."

• Een van de doelstellingen van de Scholieren Belangen Organisa- tie (SBO) is: "Het bevorderen van het scholierenbewustzijn en het propageren van acties, agita- Ue of ondermijning en dergelijke, door middel van bijv. stencils, blaadjes, pers, radio, televisie, teach-ins, enz."

0

De heer Den Uyl op een de- monstratieve vergadering van de PvdA te Rotterdam: "De heilige koe van een belastingverlaging met 900 miljoen gulden moet tot elke prijs worden geslacht."

• Hopper in De Volkskrant: "De firma Rheenen en

Zn.

in Heerhu- gowaard brengt een z.g. "de- monstratie-klapbord" in de han- del, . dat bruikbaar is voor alle mogelijke demonstraties. Aan scharnieren langs de stok waar- mee men het bord omhoog houdt, hangen (al naar gelang de prijs die men bereid is te betalen) drie, vijf of zeven rechthoekige, door de stok in tweeën gedeelde bor- den, waarop afwisselend te lezen staat: Viet-nam, Bia-fra, Spa-nje, Port-ugal, Black-Power, Cas-tro, en Nixon, met daarboven:

Weg-met of Le-ve. Men klapt de gewenste leuze naar voren en maakt die vast met twee haakjes ter weerszijden. Een praktisch geschenk voor uw schoolgaande kinderen

! ''

REDACTIE: De Unie van Beambten en Hoger Personeel heeft u het verwijt gemaakt dat u voor het verkri,igen van een extra belastingopbrengst dit jaar de middengroep voor de zoveelste

~aal

als melkkoetje gebruikt." De Unie stelt in dit verband onàer meer dat de middengroep extra wordt belast met een aanzienlijke verhoging van de be- lasting op bijzondere beloningen. Zij wijst er voorts op dat door veThoging van àe premiegrens voor AOW en AWW en door de stijging van de paTtioulieTe ziektenkostenverzekeTing reeds voor 1969 een grote aanslag wordt gepleegd op · ·het besteedbare inkomen van de middengroep. De Unie laakt het achter- wege blijven van een aanpassing van de belastingtarieven aan de opgetreden in- flatie en

is

van oordeel dat de midd?n- groep niet profiteert van de verhogmg van de belastingvrije voet met

f

600.

Wat

is

hierop uw commentaar?

MINISTER WITTEVEEN: De ver- vroegde inning van de belasting op de bijzondere beloningen betekent geen en- kele verzwaring van de belastingdruk.

De bedragen die worden berekend zijn dezelfde, die men anders later in de vorm van een aanslag inkomstenbe.- lasting zou moeten voldoen. Ik acht het een redelijke regeling. Waarom zouden mensen met een wat hoge>r inkomen· d·e belasting 1ater mogen betalen dan dege- nen met ·een inkomen beneden de f 115.000? Op den duur heeft het nieuwe systeem van innen ook voor de be- lastingbetaler zelf voordelen: hij komt later niet voor onaangename verrassin- gen te staan als hij wordt aangeslagen voor de inkomstenbelasting. Ik wijs er overigens op dat de maatregel niet zo- maar door mij is genomen, maar dat het een wettelijke regeling is, die in het najaar van 1968 door de Tweede Kamer is aangenomen met slechts één stem tegen.

De verhoogde premies zijn uitvloeisel van een algemene kostenstijging waar- op de regering geen directe invloed heeft.

De belastingcorrectie neemt in het re- geringsbeleid een belangrijke plaats in en zal dan ook in de jaren 1970 en 1971 moeten worden doorgevoerd.

In de middengroepen ondervinden de inkomens tot f 27.000 per jaar wel de- gelijk enig soelaas van de verhoging van de belastingvrije voet.

BELASTINGVERLAGING

REDACTIE: Er wordt in veel kringen aan getwijfeld, of het mogeli.ik za-l zijn binnen afzienbare tijd een belastingver- laging door te voeren zonder dat essen- tiële collectieve voorzieningen in gevaaT k~men of de economie als geheel overspannen raakt. Wat vindt u daar- van?

MINISTER Wl'ITEVEEN: Om te be- ginnen dit: de twee aangevoerde argu- menten sluiten elkaar uit, maar het on- logische is dat zij toch vaak door dezelfd.e mensen worden gehanteerd. De argumenten sluiten elkaar uit: als men meent dat de conjunctuur geen extra besteding van f 900 miljoen toelaat, moet m.en ook niet pleiten voor extra over- heidsuitgaven. ·

De regering streeft ernaar de uitga- venstijging per jaar te houden binnen een grens van 6 pct. Dit vraagt een zorgvuldig beleid en efficiency. Bij de begroting-1968 hadden wij nog te maken . met een aantal overloopposten, maar het eerste resultaat van ons beleid is duidelijk te vinden in de begroting-1969.

De netto uitgavenstijging

is

praktisch binnen die 6 pct. gebleven en dit moet ook voor 1970 het geval zijn. Het is dan natuurlijk niet mogelijk allerlei kostba- re collectieve wensen te verwezenlijken (wals de door de PvdA gevraagde 2 pct.

van het nationale inkom,en voor ontwik- kelingshulp.) Maar ook hl de particuliere J;;feer zijn er wensen, waar de overheid rekening mee moet houden. Dit is een kwestie van evenwichtig beleid.

De door inflatoire tendensen verhoog- de belastingopbrengst zal besteed wor- den ter ontlasting van die belastingbeta- lers, die door deze tendensen het sterkst worden benadeeld. Ik acht dit een vol- komen redelijke zaak. Ook als er meer uitgaven nodig zouden blijken dan bin- nen de 6 pct.-grens te financieren

is

- ik denk daarbij onder meer aan het gemeentefonds - is dat geen reden om deze belastingoorrectie uit te stellen.

Men zou het geld dan moeten vinden in andere belastingmaatregelen, bijvoor- beeld in

de

sfeer van de indirecte be- lastingen.

Zo

denk ik voor de sanering van het gemeentefonds aan enige ver- hoging van de omzetbelasting.

De inpassing van de belastingverla- ging behoeft conjunctureel niet moeilijk te zijn. Tegenover de f 900 miljoen die de belastingverlaging kost zal een meer- opbrengst van f 250 miljoen staan door verhoging van d_e accijnzen, zodat netto f 600 à f 700 miljoen overblijft. Dit be- drag zal voor wat de conjuncturele impuls betreft voor een deel worden op- gevangen door de verhoging van de om- zetbelasting ter belastingverlaging aan de voet (dit jaar gefinancierd uit de door de inflatoire tendens extra binnen- gekomen belastinggelden). Resteert ten- slotte een bedrag van ongeveer f 400 miljoen als conjuncturele impuls waar- tegenover extra · belastingopbrengst ten gevolge van de prijsstijging staat, die deze impuls nagenoeg teniet doet. De be- lastingverlaging zal dan een conjunc- tureel neutrale operatie zijn. Het. is wel- iswaar geen rem op de bestedingen, maar het lijkt mij dan ook onjuist een billijke zaak, als de belastingcorrectie daarvoor te gebruiken.

REDACTIE: Moet naar uw mening de belastingverlaging groter worden, als de inflatoire tendensen zich voortzetten?

MINISTER WI'ITEVEEN: Het is nu juist ons streven te voorkomen dat de inflatoire tendensen zich voortzetten. Ik heb goede hoop dat dit ook zal lukken.

De onrust op het prijzenfront zal, naar ik verwacht, verminderen. Overigens is biJ de . belastingverlaging rekening ge- houden met de ontwikkeling tot 1971.

De gedachte van een omvangrijker be- lastingcorrectie bij een sterkere inflatie is op zichzelf juist maar het streven is erop gericht de prijzen voldoende in de hand te houden. ·

VERSCHUIVING

REDACTI-E: Vindt u een verschuivin{J van de -.directe naar de indirecte be- lasting toe te juichen en zo ja, waarom?

Welke verh01(ding tussen ·de opbrengst van directe en indirecte belasting zou volgens u ideaal zijn?· ·

MINISTER WITTEVEEN: De verhou- ding tussen beide soorten belasting in de meeste landen van de Europese Ge- meenschap maakt een aanpassing van het Nederlandse belastingstelsel noodza- kelijk. Deze vers·chuiving is echter ook om andere redenen gewenst, al is het principe van directe belastingen naar draagkracht op. zichzelf billijk. De progressiviteit bij de directe belasting heeft echter dikwijls niet dat effect, dat men er op het eerste gezicht van zou verwachten. De hogere belasting wordt vaak afgewenteld door een verhoging van de tarieven. Heel duidelijk speelt dat bijvoorbeeld bij de huisartsen, die stellen een bepaald bedrag te willen overhouden na betaling van inkom- stenbelasting. De progressie in de

be-

lastingtarieven werkt dan niet en in feite dragen de patiënten de druk van de hogere inkomstenbslasting. Dit speelt natuurlijk niet alleen bij de huisartsen, maar op vele andere terreinen een rol, bijvoorbeeld ook bij de ondernemingen, die streven naar voldoende reserverin- gen. De draagkracht komt bij de pro- gressie lang niet zo duidelijk tot uit- drukking als het lijkt.

De hoge directe belastingen betekenen echter wel een rem op het streven naar extra inkomsten, bijvoorbeeld bij de ge- huwde vrouw die ervan wordt weerhou- den te gaan werken omdat de progressï.e een groot deel van de extra ver- diensten te niet doet. Zij vormen ook een rem op de besparingen, omdat de daaruit resulterende inkomsten, bijvoor- beeld in de vorm van rente, progressief worden belast.

Een ander argument voor indirecte belasting

is

dat deze onzichtbaar is en dus minder ergernis wekt.

Wat de ideale verhouding tussen di-

vrijdag 7 maart 1969 - 3

Minister Witteveen

recte

~n

indirecte belastingen is, durf ik niet precies te stellen. Het lijkt mij dat wij eerst moeten streven naar de 50-50 verdeling, die prof. Lieftillek destijds reeds als norm noemde.

In

EEG-ver- band zal er echter in de loop van de komende jaren waarschijnlijk een nog verdere verschuiving in de richting van indirecte belastingen plaats moeten heb- ben.

BTW

REDACTiE: Het lidmaatschap van Nederland van de EEG maakte de in·

voèring van de BTW i.n ons land noodza- kelijk. Wordt de hoogte van de BTW ook door de EEG bepaald en zijn er in EEG-verband de komende jaren nog a~

dere ingrijpende belastingmaatregelen te verwachten?

MINISTER WI'ITEVEEN: De hoogte van de belasting wordt (nog) niet door de

EEG

·bepaald. Er is immers nog geen harmonisatie van de tarieven tot stand gebracht; eerst heeft men ge- werkt aan gelijkschakeling van de sys- temen.

'Om verstoring van de onderlinge con- currentie tegen te gaan moest de

druk

op bepaalde artikelen geharmoniseerd worden. De BTW is daarbij doorzichtiger dan het cascade-stelsel dat wij hadden.

Alle bezwaren die het bedrijfsleven on- dervindt bij de invoering van het · nieu·

we stelsel zijn voorzien, maar een ster- ke aandrang van de kant van de ll)EG

·maakte invoering thans noodzakelijk.

Minister Vondeling aanvaardde het prin- cipe van de BTW, dat nu door dit kabi- net is uitgevoerd.

Het voordeel van de BTW is, behalve een betere concurrentiepositie, voor het bedrijfsleven vooral dat de investerin- gen worden vrijgesteld van omzetbe- lasting, waardoor er voor dezelfde

in-

vesteringen minder geld nodig· is. Hier- door ontstaat een betere verhouding op de kapitaalmarkt en komt er meer geld voor investeringen vrij.

Ingrijpende andere belastingmaatre- gelen in EEG-verband zijn niet te ver- wachten. Men is in de EEG alleen nog bezig met een harmonisatie van de be- lastingen op heot kapitaalverkeer.

REDACTIE: In welke orde van groot- te ligt de verhoging van de BTW, die voor 1 janl(ari 1910

is

aangekondigd'!

MINISTER WITTEVEEN: Dat is nog onbekend, maar er is zeker f 250 mil- joen nodig om de belastingverlaging aan de voet te financieren. Daarnaast zal de sanering van het gemeentefonds waar- schijnlijk ook wel enige verhoging nood- zakelijk maken.

REDACTIE: Acht u de administratieve rompslomp, die de BTW met zich mee·

brengt, niet fnuikend voor de kleine midr denstander?

MINISTER WI'ITEVEEN: Neen. Van rompslomp zal alleen in het begin spra- ke zijn. Ik geef toe dat er voor de mid- denstander nogal wat moeilijkheden zijn, maar als men eraan ·gewend is, gaan ook de voordelen van het nieuwe sys- teem spreken.

(Vervolg op pag. 6)

4 _. vriidag 7 maart 1969

AMSTERDAM

• Op 7 maart heeft in Amster- dam een· kadercursus-avond plàats, ,Drs.

Th~

H. Jo.ekes zal dan een inièiding

'houd~n

over de economische ··· ontwikkeÜng op middellange termijn.

• Op 17 maart bele.gtde .Amster- damse afdeling van de VVD een openbare ledenvergadering, !CC- paviljoen,

V~Jndelpark,

20.00 uur (voortzetting .van de op 17 febru- ari gehouden -vergadering). ·

• Het secretariaat van de Am- sterdamse VVD-afdeling .is gevesc tigd: Herengracht 36 (telefoon:

246003). .

ROTT~RDAM

• Jàarlijkse ledelivergadering van de"VV

D~afdeling

Rotterdam· IJP 10 maàrt, Rijrihotel,

20~00

uur. 'Op de agenda'o.m. de verkiezing van zes bestuursleden wegens pe"riodiek aftreden en bespreking van de be.

schrijvingsbrief voor· de aJgemène vergadering te Groningen.

• Openbare bijeenkomst op 17 maart, eveneens Rijnhotel, 20.00 uur. Het Tweede Kam.erlid·mr.

J.

F. _G. Schlingemann· zal spreken over ontwikkelingshulp.

• Adr:es van het: ka~toor van de.

afdeling Rotterdam: Avenue C.on- cordi.a 83, telefoon. 133995.

ALLE

VERZEKERINGEN

•

HYPOTHEKEN

•

FINANCIERINGEN!

•

makelaarskantoor

f ·.· . ~-

.

·.

^{~ ' .~ ~ .: -.:.}

h<•.. ' "'' . · • • '

-r "- , ~

JrawesS wassenaar t~l. 0.1751.•liG7&•

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Ii.ngen van stadsbestuur en alle andere raadsleden in. Maar dat is dan niet alleen een onzindelijke, maar ook een doorzichtige tactiek die ook bij de intel- ligente PSP-ers vermoedelijk weinig instemming zal vinden.

Begroting in de arena

. Behalve de hier aangeduide bezwaren van de_ openbare commissiebehandeling, .die in feite niet een gevolg· zijn van het systeem maar van de instellmg van· de commissieleden, is er het bezwaar van de indelmg van de materie. Het uit- gangspunt van b. en w. is waarschijn- lijk geweest dat iedere commissie aan zijn trekken moet komen, zO<fat de agenda is. ,opgesteld op basis van de commissieindelmg. Daardoor kon het gebeuren dat een hele middag is ge- praat over een begrotingsonderdeel. dat amper enige bespreking behoefde, ter- wijl . voor. andere hoofdstukken, die veel meer het· Iii"ïnèipïëie beleid raakten, te weinig tijd beschikbaar was. Zaken als het havenbeleid .(waarover binnenkort een nota -zal verschijnen) zijn ternau;

wernood besproken omdat de spreektijd niet toereikend was om dit .onderwerp te. zamen 'me_t _ .de; economische .· aangele- genheden grondig door te p:raten. ·Voor het , volgende·. jaar zou wellicht een agen- da •,kuruien worden. opgesteld die meer rekel}ing' houdt· niet.· de ingewikkeldheid va.p.. h(Ol1; onderwerp dan met het feit dat

E R zit weillig gevaar in de voorspel- ling dat deze week in de Amster- damse gemeenteraad de begroting voor

1969

is goedgekeur•d; De slotvergadering van woensdag is gehouden toen de tekst voor dit nummer al gezet was maar gezien de

~ange

en soms langdradige commissiedebatten is er· wednig ·reden te verwachten dat niet een 'ruime m'éer- derheid de begroting met het 'tekórt van zo'n honderd miljoen gulden hèeft

aan~

vaard. ·

Het systeem van de openbare com- missiebehandelingen zoals dat nu enkele jaren in Amsterdam is toegepast, heeft

z~kere

voordelen _boven de b"'handeling van alle hoofdstukken van de begToting in plenaire vergaderingen·. Eep voordeel·

dat evident zou moeten zijn is dat

in

de commissiebehandeling .. van' de hoofdstukken althans die raadsleden aan het woord komen die door htm werk in de commissie weten waar ze over praten en dus puntiger en '·zake- lijker kunnen oordelen. Dat voordeel is helaas niet altijd duidelijk gebleken. Er is over verscheidene onderwerpen nog heel wat gepraat op ·een manier die aantoonde hoe slecht sommige commis- sieleden hun eigen terrein kenden.

Daarenboven is er verscheidene malen duidelijk de indruk gewekt dat niet zo- zeer de stadsbelangen dan_ wel de. par- tijbelangen vooropstoJ:ldèn. ·

Toeil itàll. het . begin 'val).

~e

lQpende

:'.' c•,

· ..

,

^{\.·,' '•.}

zittingsperiode mr. J .. de Wilde als voor- zitter van de liberale fractie optrad, stelde hij scherp en helder dat in een gemeenteraad de fracties niet als par- tijverteg€mwoordigers, maar aLs . stadsvertegenwoordigers dienen te wer-. · ken. Het belang· van 'de gemeente moet · de enige leidraad zijn. Aanvankelijk was dat bij .. de . meeste raadsleden ook wei het geval, maar langzamerhand,' voórai nu de vè1:kiezingen wee1; wat dichterbij beginnen tè komen, beglint de gemeente- raad te veranderen in een soort · partij- politieke arena. En de begrotingsdebat- ten hebben · duidelijk in die arena·

plaatsgevonqen.

In het . bijzonder geldt dat wel voor de PSP, die trouwens in toenemende mate de ergernis van de rest van de raad (en van b. en w.) opwekt. Kennelijk is met het vertrek van fractievoorzitter Brug- geman het evenwichtsgevoel in deze groepering ernstig gestoord. De manier waarop mejuffrouw Boerlage en de heer J. ten Brink hun privé•stokpaardjes

be-

rijden· bevlekt de zuiverheid van

deeln~

ming in het stadsbestuur. Voor de libe- rale fractievoorzitter H. H. Jacobse is dat aanieiding .geweest om. mejuffrouw Boerlage te ver:gelijken met een gene- raal die nog steeds bezig is een reeds lang beëindigde oorlog . te voeren. Wel•

licht voert het koppel Boerlage-Te11 Brink een tactiek die erop .

is

gericht zichzelf te etaleren als de onvermoeide strijders voor de' b,elangen. ván de . ver- drill,te .bu1:&"e1;ij, tegen de. slechte. bedoe,

er een ·commissie voor bestaat. · · Bij de begrotingsdebatten heeft de VVD~fra~tie een motie . ingediend. die erop is gericht de kleine en middelgrote bedrijven te helpen als zij door stads- reconstructie worden gedwongen te

ver~

huizen. Op initiatief van het VVD-raads-.

lid Pais is voorts een motie ingediend door vele fracties inzake de rechtsposi·

tie van gemeentepersoneel. Andere· door de fractie of met medewerking daarvan ingediende moties hebben betrekking op

een . nieuw .. ziekenl:luis .·.in Slotervaart, .dè.

de bouw vair een nieuwe k,;eej;:school, en de bouw van een dierentehuis ànnex polikliniek voor . kleinè huisdieren:

Rotterdamse agoglomel'a;tïe zijn die voor een bedrag van f 8 miljard willen in- vesteren. Die wetenschap, zo voegde hij eraan toe, zou voor minister· De Block van economische zaken best eens aan- leiding kunnen worden om met zijn col- .. !ega van verkeer en waterstaat contact

· op te nemen.

Rotterdanr vl.art door

Op die persconferentie hebben wij het gevoel gekregen dat de heer Thomassen vertrouwt op de juistheid van het gezeg- de, dat de soep nooit zo heet wordt gegeten als ze wo,rdt opgediend. Met zoveel woord én . zei hij de: hoop te koesteren . dat qe: regering bereid kan worden gevonden· voor een heropening

V OOR een' discussie ·over de

havenont~

wikkeling in het Deltagebied is zo langzamerhand een nauwelijks meer te overziene hoeveelheid gegevens ter · · beschikking gekomen. Men herhmere zicli de groene, ·blauwe, en oranjeboek- jes die over -.dit onderwerp verschenen zijn. Directe aanleiding ·tot, het schrij- ven van deze · kroniek ._ is de recente verschljning van het gele boekje onder de titel "Ontwikkeling noordelijke Delta - plan 2000." De schrijvers zijn ir.

Posthuma van het Gemeentelijk Haven- bedrijf, _ir .. B. Fokkinga èn ·

Stadsontwik~

keling en ir.

J.

A. C. Tillema van Ge- meentewerlwn.

Het rapport van de drie

direct~Uren

blijkt in zeer belangrijke mate te zijn geïnspireerd door eri gel5ase.erd op _geg:e: · vens uit de drie voorafgaande ràppor, ten. Met behulp van deze gegevensheb- ben de directeuren eèn schets opgesteld van de manier waarop naar hun mèning de havenindustriële ontwikkeling zich in het noordelijke deel van het Deltagebied zou dienen te voltrekken.

Heel summier samengevat komt hun visie erop neer dat de Maasvlakte moet worden uitgebreid, ·dat Voorne moet worden vrijgehouden om - ·als de be- hoefte daaraan ontstaat - 'tot havens met bijbehorende haven- en industrie- terreinen te worden vergraven en dat het oostelijke deel van Putten tezamen met het Westelijke deel van de Hoekse Waard en het eiland Tiengemeten ook voor de aanleg van een groot haven- complex moet worden bestemd. Dit complex zou dan door middel van het veelbesproken kanaal voor schepen van omstreeks 60.000 bereikbaar moeten worden.

Wat zal er van deze visie ooit terecht komen? Niet veel, als we afgaan op het feit dat minister Bakker van verkeer en waterstaat slechts enkele dagen . voor de verschijning van het gele boekje elke aanleg van havens op Voorne en in de Hoekse Waard categorisch van de hand heeft gewezen. De btwindsman toonde zich alleen bereid medewerking te ver- lenen aan enige uitbreiding van de Maasvlakte.

· . ·-• Ilt l.ioévei·r'e ···zUllen .de uitspr:Ü{én · van.

mil1istei; Bakker op d.eil ciuu!'houdbaar, zijll? Burgemeester Thomassen heeft

ili

een pe.rscoil.ferentie bij de verschijning . van:· het gele boekje .verklaard .dat er geg:;-digden voor een vestig:ing . in de

· van de discussie. Als de r_egering het wel meent met de ·welvaàrt en de werk- gelgenhedd in ons land - en dat mogen wij van haar veronderstellen - dan

ho~de

zij zich ervoor die hoop te

~eschamen.

EEN PARTIJTJE LI.BRE

een

verftissend · · politiek

boekje

door ·Hans _Wiegel

CITAAT UIT HET VOORWOORD:

Het zijn wat losse persoonlijke notities over de v.v.D., de J)artijvernleuwlng, de democratie in bestuur en maatschappij geworden. Over mijn eigen partij ga ik niet "hoera" roepen, daarvoor ben ik te verdacht. Overigens

Ugt

bet liberalen niet zichzelf op de borst te slaan en de eigen ideeën briljant te vinden. Een beetje meer relativeren

In

de politiek, bereid zijn naar anderen te luisteren en

a.f

en toe ook eens om jezelf kunnen lachen, zonder de ernst van de zaken waar het

in.

de samenleving om gaat te vergeten, zou een bijdrage tot politieke vernieuwing zijn, waar we wat aan -zouden kunnen hebben •

U kunt dit openhartig boekje (87 pagina's), dot u. in één adem uitleest bestel/en door

f 3,95 over

te

maken op postgiro 10303

ten name

van NRC"Tijdschriftenuitgeverij,

Rotterdam. Op het bijstrookje vermelden: ,.Libre". ·

VRIJHElD EN DEMOCRAilE

Voor()ê)rlogse liberalen

In dit tweede artikel over het boek van dr. L. de Jong gaat A. W. Abspoel in o.a~ op

de figuur van mr. D. Foef·

Mr. D. Fock, liberaal staatsman van allure uit de eerste helft van deze eeuw, naar een schilderij van Han van Meegeren.

VAN ONZE LEESTAFEL

• Bij de uitgeverij Van Gorcum en Comp. NV · te Assen is een herdruk

in

paperback verschenen van het stan- daardwerk van wijlen prof. mr. P. J.

Oud : Het jongste verleden. De zes delen (2400 bladzijden) kosten samen f 61,20.

De tekst verschilt in niets van die van

·de eerste druk, die luxueuzer werd uit- gevoerd én reeds geruime tijd was uit- verkocht. Ook de uitgebreide registers, die naslag zeet• vergemakkelijken, ont- breken in deze keurig· verzorgde paper- back-uitgáve n1et.

Het jongste verleden, waarin de par- lementaire geschiedenis van Nederland van 1918 tot 1940 behandeld wordt, b&- hoeft - zeker in onze kring - verder nauwelijks commentaar. Een ieder die dit briljante standaardwerk, door Oud voomamelijk in de jaren van de tweede wereldoorlog geschreven, nog niet in zijn boekenkast heeft staan, wordt thans de gelegenheid geboden om in deze leemte te voorzien.

• In de serie Actuele Parool-pockets is van de !hand van drs. c. H. Jansen verschenen een. encyclopedie van het M:idden-Oosten. Het is een dubbel-dikke

0

Pocl,et va.n 340 pagina's, geïllustreerd

1

11et enkele duidelijke kaartjes, die .i 14,50 kost.

In een Ten geleide schrijft de auteur onder meer: "Het Midden Oosten heeft de hele geschiedenis door een belang- rijke rol gespeeld. Veel van wat zich. de laatste hvintig jaar rond het ontstaan.

van de joOdse staat en wat· !i1en dt · emancipatie van de Arabische' wereld · zou kunnen noemen, heeft, afgespeeld, Vindt zijn oorsprong in het verre .. of U1eer !labije v:erleden. Een duidelij,k.

overzich't van de feiten, problemen;

stromi:rigeri meniilgen, partijen en ach- tergronden, was tot nu toe niet voorhan- den." Wij voegen hieraan toe dat de heer Jansen er op bewonderenswaardi- ge wijze in is geslaagd deze zaken op Overzichtelijke en objectieve wijze . te g1·oeperen. Wie de krant leest met

dit.

b?ekje onder handbereik, zal zijn in·

ztcht in deze complexe materie zeker kunnen verdiepen.

Cll

Dr. L. de Jong, de schrijver van het magistraal opgezette boekwerk "Het Koninkrijk der Nederlanden in de twee- de wereldoorlog" (men zie het inleiden- de artikel in ons vorige nummer) is geell. vriend van de liberalen; Althans zeke1' niet ·van de . vooroorlogse libera- len.' .. · ··· . , ·

Dat is utter(l,ard zijn goed recht.· Nie- mand zal trouweris ·pewereli dat ·. dié vooroorlogse liberalen :_ vooral acht(;lr- af gezien - geen fouten . hebben . ge- maakt. M:aar wie is onfeilbaar en welke .partij Js iiJ. die· jaren tussen be!de \ve-,.

reldoorlogen zonder zonden gewe,est? Ik , ben zelfs bepaald van mening, dat. de fouten van de socialisten en confessione- len. veelvuldiger en ernstiger :;:ijn .ge.f weest dan die-de1· liberalen.

De gebroke11-geweertjes mentaliteit, de . voortdurende socialistiscne en· paci- . fisÜsche agitatie tegen alles wat· de krijgsmacht betl'of, ondermijnden de volkskracht en leidden tot uitwassen als Albarda's "dappere ongehoorzaamheid"

en tot .de verheerlijking door het socia- listische .Kamerlid Cramer. van de mui.

terij op, . De . Zeven Provi11ciën, welke hem zo. "verduiveld goed had ·gedaan''.

Ergerniswekkeilde dingen als déze joeg·en öok · mensen die daar echt n

i

e t thuishoorden. nàar het NSB-kamp; een misstap waar zij, die te goeder trouw wal.·en, dan ook snel van

zijn· teruggekomen. .

De bijna· ziekelijke afkeer van·het ko- ningschap en het volstrekte

onb~grip

bij vele leidende ·socialisten voor de respec- tabele en diepe sentimenten in ons volk in de verhoudi11g tot het Huis van Oran- je, ·leidden tot een volstrekt onverdedig- bare en tegenover het constitutionele staatshoofd ook affronterende afwezig- heid gedurende vele jaren van de socia- listische Kamerleden bij de jaarlijkse openingsplechtigheid van de zitting der Staten-Generaal.

Toen de dreiging van Hitier in het nabije Duitsland en de gevaren van de eigen NSB eindelijlt tot brede lagen van ons volk begonnen door te . dringen, zijn de socialisten - te laat - van deze misgrepen teruggelmmen.

De confessionelen, op

hun

beurt, cultï- , veerden met een elan, een betere zaak waardig, de hokjesgeest op welhaastcal- Ie terrei11en des levens. In een op 1 februari 1933 gedateerd mandement (bij De Jong kan men het uitvoerig vermeld viriden) richtten de Nederlandse bis- schoppen zich nog weer eens o.a. tegen het lidmaatschap van "in schijn neutra- le, maar in werkelijkheid liberale

<if

vrijzinnige" verenigingen, tegen het

le-

zen van "zogenaamd neutrale bladen"., waardoor zij "druppelsgewijze het gif zouden indrinken". Zelfs zouden de Hei- lloge Sacramenten worden onthouden aan de katholiek, "die de liberale of vrijzin- nige beginselen op godsdienstig of zede- lijk gebied aanhangt."

Eenheid

Men kan dit, als vermeld, ook

i).l.

het aan de voorool'logse .siturutie gewijde eerste deel van De Jongs werk omstan- dig vermeld en ooi{ gekritiseerd vinden.

Toch ontkomt men niet aan de indruk, dat het "conservatisme" van de voor- oorlogse liberalen (zoals hij dat 2liet) hem extra heeft geprikkeld en hier en daar toch wel tof een wat eenzijdig en generaliserencl oordeel heeft geleid.

Zelfs tot een enkele .feitelijke onjuist-

heid. . .

Naar men weet vormden liet tweede en derde ministerie-Colijn (resp. van 1933 tot 1935 en van 1935 tot 1937) kabi- netten op brede basis. D.w.z. samen- gesteld uit ministers, .behorend tot de drie confessionele partijen, de vrijzin- nig-democraten en de liberale Vrij- heidsbond. Toen de Kamerverkiezing van 1937 voor het eerst NSB'ers (direct een viertal) i11 de Kamer bracht - op zichzelf eigenlijk een nederlaag vergele- ken bij de veel gunstiger Statenverkie- zingen van 1935 - bepleitten. wij in het toemrialige .. Liberale. Weekblad een nieuw coalitie-kabil}et in dezelfde geest.

Woordelijk ·schl'even wij in een hoofdar- tikel ovel' de· Kabmetsformatie in ,·,J:tet Lib.erale Weekblad" van

11

juni. 1937:

"Tegenover het extremisme hebben alle

niet~extremistische

partijen de volkseen- heid. gesteld; volgens Nederlandse, par- lementaire traditie, en vervuld van de nationale vrijheidszin. De volkseenheid komt, op dit ogenblik, niet tot haar recht in een (beperkte) partijregering, maar- alleen in een kabinet. der natio-

l~ale eenheid~'.

Maar toen Co lijn weder- om een kabinet op deze grondslag wilde formeren, stuitte hij op verzet in het C{)nfessionele kamp. Zijn eigen geest- verwanten en de katholleleen van de

staatspartij voelden zich met het ·totaal van 56 (van de 100) zetels nu sterk genoeg om het zonder de vrijzinnige Oud en de liberale Van Lidth de Jende te dOeJ1.

··.,Positief christelijk"

Ond~~: .hun drul~: · kwam Colijn toen met. d,e, forihule, dat he.t beleid van het . kabinet m de eerste plaats gericht, zou zijn "óp de l;>evestiging van de posi- tief-christelijke grondslagen onzer sa- menleving." Dat was, in de Neder- landse politieke' verhoudingen, de be-

l~:

ende · ·foi·mu!e voor een zuiver

rechts~~onfessiónéel

· kabi!1.ét. Oud en

Van LÎdth weigerdendit te aanvaarden.

En Jioé>vei tEin slotte. in overlég tussen Co lijn ."én Van Lii1th . cle J eude nog éen gewi.jzlgcle tekst tot stànd kwam, die ool(dé iilsteniming van de. heer Oud kon hebben (prof. Oud bevestigt dit nadruk- kelijk in zijn "Het Jongste Verleden"), kwam het echter noch tot wederzijdse aaruva.a.i.·qîg

.v~

..

d.~ze

_nieuwe formule, noch, tot

to~tredillg ~van

.een der .vrijzin- nige (vpjZi:;rçügcdemocratische en Ube·

rale)

n~i~sD?~·.s,

. · · ·

Het .

v~e1~de

ka1:,1inet-Colijn werd dus . een. :zuiver · .. reqhts-confessioneel kabi11et met

(zo~ls

·veelal) · twee . partijloze . mi- nisterEi·, D!1-t. waren de minister van bui- tenlandse.zaken mr. J. A. N. Patijn en de minister van waterstaat mr. dr. ir.

.J. A. :M. van Buuren. Patijn, oud-burge•

meester van Dell. Haag, behoorde tot het :vroegere typische soort p&rtijloze ministers arul dit departement, die zich in ieder kabinet thui:s konden voelen. Ir.

Van Buuren was een zuivere vakmi- nister, die ook met de Vrijheidsbond geen eiil\ele binding had.

In de bijlagen van het boek van dr.

De Jong, waar de samenstelling van de kabinetten uit

d~e

dagen staat aangege- ven, wordt dan ook achter de namen Patijn en Van Buuren correct vermeld:

"partijloos". Maar in de tekst zelf van zijn boek schrijft dr. De Jong keihàrd:

.,De liberalen, allang verheugd dat het conserv'atief beleid op economisch ge- bied voortgezet zou worden slikten die formule, de vrijzinnig-democraten niet.

Gevolg was, dat in Colijns vierde }l:abinet vier in plaats van vijf partijen verte- genwoordigd waren.''

Dat is een onbegrijpelijke' bewering (of vergissing?) van de schrijver. Het vierde ministerie-Colijn was geen kabi- net van vier partijen, maar een reclhts-c<mtfessitionee1 drie-partijen k!aJbi- net.

Mr. D. Fock

Veel te generaliserend en dus onbillijk is dr. De Jong in zijn oordeel over een liberaal staatsman van allure uit de eerste helft van deze eeuw: mr. D.

Fock. Reeds in het eerste hoofdstuk van zijn "Voorspel" ·voert dr. De Jong Fock ten tonele. En hij schrijft dan van hem:

.,Onder de liberalen behoorde hij tot de meest conservatieven". Nogmaals: dip uitspraak is ·onjuist ·en onbillijk. Hoe anders zou het oordeel van dr. De Jong zijn uitgevallen, wanneer hij niet slechts op een enkel feit zou zfjn afge- gaan en vooral: watmeer hij de heer Fock persoonUjl\ zou hebben gekend.

Ik zou in· dit verband willen helinne- ren aan wat de vroegere socialistische voorman Koos Vorrink ervoer. Deze had o.a. samen. met de later in Eer-

Prof. mr. B. M. Telders, de in Bergen- Belsen omgebrachte voorzitter van de vooroorlogse Liberale. Staatspartij.

vrijda-g 7 maart 1969 ,;;,;, .· 5 .

gen-Belsen omgebrachte voorzitter ''all de Liberale Staatspartij (de 'Vrij" · heidsbond); professor Telders, gevangen gezeten. Vorrink beschouwde a:anvanke·

lijk Telders , natuurlijk ook als . een oer-conservatief, eéll ' reactionair ·mis· · schien zelfs. Maar in juni.1945 getuigde Vorrink van hem in Het Vrije Volk:. "Ili denl\ aan pi'ofessói" Telders, de voorzit-. · ter van de vroegere Vrijheidsbond. Een sterk, gaaf en nobel karakter, in wie ilf in de illegaliteit een gans andere persoonlijkheid heb leren kennen dan wij allen geneigd waren te menen. Een groot Nederlander, zonder reactionaire gezindheid."

Een groot Nederlm1der, zonder reacti- onaire gezindheid. Dat mag ook van Fock worden · getuigd, geboren uit een Thorbecldaans geslacht. Töen ·mr. Fock in 1901 door Rotterdam I voor de eerste maal naar de Tweede Kamer werd af- gevaardigd, was dat niet voor de, naar het iheette wat

c~:mservatieve.r

Vrije

Li-

beralen, maar voor de vooruitstreven- der liberale tak: de Liberale Unie. M:et zijn vriend mr. P. Rink nam hij zitting in het door Goeman Borgesius gefor- meerde vrijzinnige ministerie-De Meester. Op grond van zijn 18-jal'ige

"tropenpraktijk" als advocaat

in

Neder- lands-Indië, werd mr. Fock daarin als minist-er van koloniën opgenomen. Voor- al de reorganisatie van het inlandse onderwijs had zijn belangstelling. Het aantal scholen voor inlands lager onder- wijs werd uitgebreid, het dessa-onder- wijs werd ingevoerd volgens een voor- treffelijk plan van Van Heutsz (die nog wèl wat meer heeft gedaan dan vech- ten!). Door de opvoering van de begro- tingen van de jaren 1906 tot 1908 .konden opleidingsscholen voor

~1landse

rechtskundigen, veeartsen, latldbouwle- raren en legerofficieren worden opge- richt. Door irrigatiewerken en waar no·

dig emigratie, werd

de

welvaart bevorl-. · derd. ·

Kamervoorzitter

Inderdaad is mr. Foclt, in Nederland teruggekeerd en later voorzitter van de Tweede Kamer geworden, in de Kamer- vergadering van

4

april 1919 van zijn zetel afgedaald om als "gewoon Kamer- lid" de staf te breken - zoals dr. De Jong misprijzend schrijft - over het be- leid van de gouverneur-generaal van dat ogenblik: Van Limburg Stirum.

Het is begrijpelijk, dat bijvoorbeeld een socialist over de situatie in Indië in ileze jaren anders oordeelt dan een libe·

Mal. Naar ons oordeel had Foclt gelijk toen hij zich bezorgd maakte over de z.i. lichtvaardige wijze, waarop gouver- neur Van Limburg Stlrum het door mr.

Fock goedgekeurde progressieve beleid van diens . voorganger Idenburg een te grote versnelling wenste te geven.

Op zijn beurt gouverneur-generaal ge- worden (1921 - 1926) kreeg mr. Fock de ondankbare taak om als opvolger van Van Limburg Stirum o.a. de financiën te saneren. Dat hem dat is gelukt zon- der op het onderwijs in belangrijke ma- te te besnoeien, rekende mr. Fock zich terecht tot een. eer. Evenals het feit, dat hij in 1925 de Rechtshogeschool te Bata- via kon openen. Dat Fock waar nodig met kracht optrad tegen het extre- misme, is begrijpelijk. Te begrijpelijker wanneer men in het boek vm1 dr. De Jong zelf, ]):an lezen welk een rol het internationale communismè'bij het aa!';oO wakkeren van het Indonesische extre- misme heeft gespeeld.

Hoe mr. Fock als Kamervoorzitter wérd gewaardeerd, bleek wel uit het uitzonderlijke feit, dat Fock zelfs toen er' in de Tweede Kamer in 1918 geen linkse meerderheid meer was, a!ls zoda- nig gehandl:iaafd bleef. Oud noemt hem dan öok een "uitnemend voorzitter", die met grote rust ook de moeilijkste verga- dering (en die waren er in die tijd nogal eens!) leidde. Als bijzondere ver- dienste van mr. Fock als Kamervoorzit- ter noemt prof. Oud ook, dat het deze gelukte t-erug te keren tot "de goede traditie, sinds een aantal jaren verla- ten, dat de begroting

\éÓÖl'

het kerstreces wordt afgedaan."

Het leek inij goed; tegenover het wat eenzijdige beeld, dat dr. De Jong in zijl<

eerste deel van deze vooroorlogse libe- rale politicus heeft opgeroepen, ook eens een "andere Jl'oclt" te plaatsen.

A. W. ABSPOEL