Beschouwingen over het financiele beheer van banken

Tilburg University

Beschouwingen over het financiele beheer van banken

Pauwels, Ferdinand Louis

Publication date: 1970

Document Version

Publisher's PDF, also known as Version of record

Link to publication in Tilburg University Research Portal

Citation for published version (APA):

Pauwels, F. L. (1970). Beschouwingen over het financiele beheer van banken. Universitaire Pers.

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy

,-1.-BESCHOUWINGEN

OVER HET

FINANCIELE

BEHEER

VAN BANKEN

-F.L. PAUWELS

t 1 I , b- :. £._:...'« Ngl. I

STELLINGEN

I

De splitsing van de bankactiviteit in een _{'bedrijfssfeer'} (Betriebssphare)

en een'waardesfeer'_{(Wertsphiire) -}een_{splitsing die vnl. door}S.

Kamin-skyl in de Duitstalige bedrijfseconomische bankliteratuur werd

geYntro-duceerd - is _{geen positieve bijdrage tot} de _{oplossing van} de calculatie-problemen inhet bankwezen.

II

De keuze van de _algemene rentevoet als _principiBle basis voor de

be-rekening van de eigen rente, zoals o.m. voorgesteld door H. J. van der

SchroefF en J. L. Meij3, is niet aante bevelen. Deze keuzeberust op een te _uitgebreide definitie van het ondernemersrisico en verwaarloost de ._{· liquiditeitsstructuur van}het eigen vermogen.

III

De invloed van de hoge rentetarieven in de jaren 1969-1970 bij de be-strijding van de _{inflatie mag} niet uitsluitend beoordeeld worden in het

raam van de evolutie van de _{kredietvraag in} deze _{periode. Deze hoge}

: rentetarieven waren voor vele ondernemingen een_{verrassing. Het is niet} uitgesloten dat verschillende ondernemingen, zodra hun daartoe de ge-legenheid geboden _wordt, de verhouding tussen hun vreemd en eigen vermogen en/of de structuur van het vreemde vermogen zullen herzien.

IV

Bij de _{vergelijking van bankstatistieken van verschillende landen mag}

men niet uit het _oogverliezen, dat de aard vande _opgenomen kredieten (voorschotten in rekening-courant, discontokrediet, vaste voorschotten, enz.) en _sommige kredietvoorwaarden (zoals de 'compensatingbalances'

in de _Verenigde Staten) de _{cijfers van verschillende rubrieken kunnen} beinvloeden.

1 S· KAMINSKY, Die Kosten- und Erfolgsrechnung der Kreditinstitute, Meisen-heim-Glan, 1955, pp. 26 e.v.

2 H. J. VANDER SCHROEFF, Kosten en kostprUs, Se _{druk, Amsterdam, 1963,}

pp. 91-106en 161-165.

V

De_{ongewettigdeinhechtenisneming} zou _aanleidingmoetengeven tot een schadeloosstelling tenlaste van de gemeenschap, ook wanneer de voor-lopige hechtenis niet langer heeft _{geduurd dan acht dagen of} de straf

korter is dan de duur van de _{reeds uitgezeten voorlopige hechtenis. De}

bepalingen van het Belgische Wetsvoorstel van 10 september 1969, die

indeze_gevallen een_{vergoedinguitsluiten, zijn niet}

_billijk.

VI

De politiek inzake hoger onderwijs in BelgiB, die ten doel heeft de

uni-versitaire centra geografisch te spreiden, is nadelig voor de studenten. De _hogescholen verliezen het voordeel van hun huidige omvang en de 'aan huis _{gebrachte hogeschool'} ontneemt de student de _mogelijkheid

zich volledig in het universitaire milieu in te leven. Deze _politiek ver-zwakt derhalve zowel de technische als de _{persoonlijke vorming van de}

studenten. Een oplossingdient eerder gezochtteworden inruime

studie- ·,

beurzen ensubsidiaring van woon-en eetgelegenheid. .:·'

VII

Het voorstel - naarvoren _gebracht

in Belgia -

de verkeersboeten mede

vast te stellen _{op grond van het inkomen van} de overtreder, stelt prin- _..,

cipitle problemen op het vlak van

de verhouding tussen

individu en E.

gemeenschap. Dit voorstel wileenonderscheid makentussen categorieen

vanburgers, teneindevoor iedereen de strafrelatief even zwaar te laten wegen. Logischerwijze moet dan een soortgelijk onderscheid gemaakt worden, wanneer de _{gemeenschap een beroep doet op} de _{burgers voor} wettelijke verplichtingen (b.v. legerdienst) en hiervoor een vergoeding

toekent. Ook deze vergoeding zou dan moeten worden vastgesteld op

grond van het inkomen van diegene op wie de verplichting van toe-passing is.

VIII

BIBLIOTHEEK KATHOLIEKE HOGESCHOOL

Hogeschoollaan 225, Tilburg

' Dit werk terug te bezorgen uiterlijk op:

4 ri,/,8 .ps . Is 1133 9 11

El 1968

BEPALING UIT HET REGLEMENT Een werk, dat iemand inbruikleen heeft, mag

Beschouwingen over het

financiale

beheer

van banken

Proefschrift

ter verkrijging van de graad van doctor in de economische

wetenschappen aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg, op gezag

van de Rector Magnificus Dr. C. F. Scheffer, hoogleraar in de

bedrijfshuishoudkunde, in het openbaar te verdedigen in de aula van de Hogeschool op woensdag 30 september 1970 des namiddags te 16 uur.

door

Ferdinand Louis

Pauwels

Geboren te Antwerpen

L-COMP

/( ,

'1»91'.'9€,1 IS. ">7< «

1 »St:J:-i..' p1- e

1 ' .2.-4, € ti ... M./r'9 'ed

...I

--4

1 344639 C. 33 L.7' a

Woord

vooraf

Wij stellen er bijzonder prijs op Prof. Dr. H. W. J. Bosman te danken voor zijn steun en raadgevingen bij het tot standkomen van dit proef-schrift. Gaarne _{betuigen wij ook Prof. G. L.} Groeneveld onze

erkente-lijkheid voor zijn hulp in de eerste fasen van onsonderzoek. De Directie van de _{Handelsbank N.V. zijn wij} zeer _{erkentelijk voor} de steun in de loop van onzestudie.

Inhoud

INLEIDING.

BASISVEREISTEN VAN HET VERMOGENSBEHEER 1

I. DE LIQUIDITEITSVEREISTEN 3 1. De dagelijkse liquiditeit 3 1.1 De geldstromen 3

a. De kastransacties 3

b. De

externe

_{overschrijvingen 3}

c. De interne _{overschrijvingen 5}

1.2 _Kasbeweging, kasvoorraad en _{kasdrempel 5}

1.3 De liquiditeitsformule voor de _{dagelijkse liquiditeit 8}

a. De kasvoorraad 8

b. Het tegoed bij de centrale bank 9

c. Het verband tussen kasvoorraad en tegoed bij de centrale bank 9

2. De permanente liquiditeit 11

2.1 De verhoudingtussen ontvangsten enuitbetalingen 11

2.2 Concretisering van de _{liquiditeitsvoorwaarden 12}

2.3 Geinduceerde en autonome _{geldstromen 14}

a. Begripsomschrijving 14

b. Identificatie 15

3. Autonoom flucturerende vermogensbestanddelen en uitzet-tingen 17

3.1 Deposito's van clienten 17

a. Statistisch onderzoek van de niaximale netto terugtrek-kingen 17

b. _{Mogelijke toekomstige schommelingen van} de

maxima-le netto terugtrekkingen 19

c. De maximale netto terugtrekkingen voor langere perio-des 20

De aangroei van de deposito's op lange termijn 20

De individuele

crisis 21

De _algemene crisis van het

bankwezen 23

Wijzigingen in de _{financiEle organisatie} en _wijzigingen van de _{plaats van de bank in} de financiele _{organisatie 25}

3.2 Kredieten 26

a. Kredietopeningen en _{kredietopnamen 26}

b. Niet _opgenomen kredieten 27

c. Opzegtermijnen voor rekening-courant- en

disconto-kredieten 30

4. Gemengde uitzettingen en vermogensbestanddelen 31

4.1 Afwikkelingsfondsen 31

* 4.2

Eigen

vermogen 32

5. Het rente-evenwicht 33

5.1 Principe 33

5.2 Voorbeeld 33

5.3 Praktische

_{consequenties 35}

6. Het liquiditeitsschema 38

6.1 Opstelling van hetliquiditeitsschema 38

6.2 Liquiditeitssituaties en _partiale

balansen 40

6.3 De incongruentie van de

liquiditeitssituaties 42

7. Confrontatie met de geldende liquiditeitstheoriein 43

7.1 De gouden bankregel en zijn

evolutie 43

7.2 De ratio's 44

a. Primaire ratio's 44

b. _Complexe

_{ratio's 45}

7.3 De directe

relaties 46

7.4 Dynamische en statische

_{liquiditeit 46}

It. HET KREDIETRISICO 49

8. Het actieve en het passieve kredietrisico 49

8.1 Het actievekredietrisico 49

8.2 Het passieve kredietrisico 49

9. Het risicobeleid 52

9.1 Oorsprong van het risico 52

9.2 Hoofdnormen van het

risicobeleid 56

9.3 Bankcalculatie en_{risicokosten 59}

10. Schatting van de risicokosten 62

10.1 De

kredietverzekering 62

10.2 Kwantitatieve beoordeling van de _{risico-ervaring 63}

10.3 Risicokosten _afgeleid

uit officiale reglementeringen 68

10.4 De risicokosten per kredietnemer 68

11. Eigen vermogen en risicoreserve 10

11.1 Omvang van het eigen vermogen 70

11.2 De functies van het eigen vermogen 76

11.3 De risicoreserve als onderdeel van het eigen vermogen 77

1II. DE CALCULATIE IN DE KREDIETSECTOR 80

12. Doel en voorwerp van de calculatie in de kredietsector 80

13. De rentebalans 81

13.1 Hetschema van derentebalans 81

13.2 De _rentemarge 84 13.3 De _eigen

rente 85

a. Principe van de eigen rente 85

b. De vaststelling van de eigen

rente 87

13.4 Het onroerende bezit 90

a. De betekenis van het onroerende

bezit 90

b. Rentabiliteitsberekening van het onroerende

bezit 91

13.5 Garantie- en

_{acceptkredieten 92}

13.6 Herdisconteerde wissels 93

14. De calculatie van het netto rendement per rubriek bij

dub-beltelling 96

14.1 De _{'pool'-methode 96} 14.2 De _{gedetailleerde conversie 98} 14.3 Rendementsberekeningen op grond van het

liquiditeits-schema ₁₀₇

14.4 _{De liquiditeitskosten 112}

a. Wat zijn liquiditeitskosten? 112

b. Omvang van de _{liquiditeitskosten 113}

c. Ontstaan van het _{probleem van} de _{liquiditeitskosten} 116

14.5 Opheffing van de incongruentie van de _{liquiditeitssituaties 118}

15. _{De introductie van opportuniteitskosten en -ontvangsten in}

de kredietcalculatie 121

1 5.1 _{De geinduceerde marktuitzettingen 121}

15.2 Voorbeeld _{van toerekening van opportuniteitskosten en}

-opbrengsten 127

16. _{De exploitatie van gescheiden resultaten voor uitzettingen}

en vermogensbestanddelen 134

16.1 De resultaten per client 134

a. De

basiselementen 134

b. De

doeleinden 136

c. De _{speciale plaats van} de rubriekresultaten 138

16.2 De resultaten _{per kantoor 139}

a. Het gebruik van de _{winstcijfers 139}

b. De methode 140

17. _{De rentabiliteit van het eigen vermogen 142}

18. Samenstelling van de structuur van activa en_passiva 146

SAMENVATTING EN CONCLUSIES 150

SUMMARY ₁₅₆

LIJST DER AANGEHAALDE WERKEN 159

NOTEN ₁₆₃

Tabellen'·t

Tabel

I

_{Beweging van de} zichtdeposito's 18

Tabel II Frequentiereeksen van de netto

terugtrekkingen 21

Tabel III _{Liquiditeitsschema 39}

Tabel IV _{Berekening van risicocoafficiEnten per activa-rubriek} op basis van de globale risicocoefficiEnt en

risico-wegingscoafficiEnten 69

Tabel

V

Rentebalans 82

Tabel VI Resultaten van activa en _{passiva volgens de}

'pool'-methode 97

Tabel

VII

Impliciete relaties tussen vermogensbestanddelen en uitzettingen volgens de

'pool'-methode 99

Tabel VIII Toerekening op basis van een gedeeltelijk

gedetail-leerde conversie 100

Tabel IXa _{Financiering van} de rubriek 'Wissels' 104 Tabel IXb Netto rendement van de subrubrieken van de

ru-briek 'Wissels' 104

Tabel

IXc

Netto rendement van de vermogensbestanddelen

uitgezet in 'Wissels' 105

Tabel X Netto _{rendementsberekening op} basis van een

ge-deeltelijk gedetailleerde conversie 106 Tabel XIa Toerekening van de netto _{ontvangsten van de}

uit-zettingen aan de verschillende liquiditeitsperiodes 108 Tabel XIb _{Toerekening van} detotale kosten vande

vermogens-bestanddelen aan de_{verschillende liquiditeitsperiodes 109}

* Ter verduidelijking van de rentabiliteitsberekeningen werden dezelfde

basis-gegevens gebruikt voor de tabellen V t/m XV. De cijfers van activa en passiva

die in deze tabellen voorkomen, werden overgenomen uit tabel III

(liquiditeits-schema). In tabel III vertegenwoordigen deze cijfers dagtotalen; in de tabellen

V t/m XV jaargemiddelden.

t De afkorting 'MM' staat voor miljoenen Belgische franken.

Tabel

XIIa

Toerekening van de kosten van _de

vermogensbe-standdelen aan de _uitzettingen 110 Tabel

XIIb

_{Toerekening van} de netto _{ontvangsten van de}

uit-zettingen aan de vermogensbestanddelen 111

Tabel

XIII

_{Opheffing van} de _{incongruentie} 122 Tabel

XIV

_{Toerekening van} de netto _{ontvangsten van de}

uit-zettingen aan de vermogensbestanddelen 124 Tabel XV Netto _{rendement van uitzettingen} en

vermogensbe-standdelen 132

Tabel XVI Rentabiliteit _{per cliant} 135 Tabel

XVII

_{Rentabiliteitscalculatie per kantoor 141}

Schema's

Schema I _{Analyse van} de _{geldstromen 4}

Schema II Definitie van de termijnen 13

Schema

III

_{Boekhoudkundige verwerking van kredietopeningen}

en kredietopnamen 29

Inleiding.

Basisvereisten van

het

_{vermogensbeheer}

Het vermogensbeheer van de bank wordt beheerst door drie hoofdnor-men: _liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit. Deze drie hoofdnormen staan niet los van elkaar. De bevordering van de_{liquiditeit en} de

solva-biliteit kan geschieden ten nadele van de rentabiliteit en omgekeerd. Verder zijn liquiditeit en solvabiliteit tot op zekere hoogte met elkaar verbonden, voor zover riskante uitzettingen moeilijk als liquide

be-schouwdkunnen worden, terwijl omgekeerd de meestliquide uitzettingen principieel tegelijkertijd ook weinig riskant zullen zijn.

Liquiditeit, solvabiliteit en _{rentabiliteit zijn hooidnormen. Een bank} brengt haar continuTteit in gevaar wanneer zij deze basisvereisten niet respecteert. Daarnaast moet zij zich evenwel in haar _{vermogensbeleid}

o.m. richten naar de _{reglementaire bepalingen van} de monetaire en an-dere autoriteiten * en naarde _{beperkingen gesteld door}de marktsituatie.

In de laatste _jaren werden in het kader van _{het operationeel} onder-zoek verschillende studies _{gepubliceerd over} het _{vermogensbeheer der} banken.

Dit

heeft ertoe geleid modellen op te bouwen waarin de liqui-diteits-, solvabiliteits- en rentabiliteitsnormen een kwantitatieve uitdruk-king kregen in de vorm van verhoudingen tussen de verschillende uit-zettingen en/of vermogensbestanddelen of de _wijzigingen hiervan.

De opbouw van een model voor het _{vermogensbeheer} veronderstelt een stellingname t.o.v. de concretebetekenis vandeverschillende normen * Deze reglementaire bepalingen kunnen bijdragen totdeverzekering van

liquidi-teit en solvabiliteit. Aangezien ze algemeen zijn, d. w.z. niet individueel vastgelegd

in functie van de bijzondere situatie van elke bank, kunnen ze niet zonder meer vereenzelvigd worden metde eigen normen die elke bank voor zichzelf moet

vast-leggen en respecteren. Daarenboven zijn de liquiditeitsnormen van de monetaire autoriteiten (verplichte kasreserves, enz.) in sommige gevallen met de tijd uitge-groeid tot instrumenten van kredietcontrole; terwijl de _{solvabiliteitsnormen, in}

zoverre ze alleen het gepubliceerde eigenvermogen tot voorwerp hebben, het pro-bleem van het solvabiliteitsrisico niet geheel oplossen. Zie hiervoorverder pp.

die aandebasis _{liggen van het vermogensbeheer. Bij} de_{opbouw van een} model is het niet voldoende te poneren dat de bank moet streven naar een _{bevredigendeliquiditeit,} solvabiliteit en _{rentabiliteit, doch} mendient

er zich ook over uit te spreken hoe die vereisten concreet geformuleerd kunnen worden. Aan het noteren van deverschillende voorwaarden die het model uitmaken, dient een studie overde concrete betekenis van de basisvereisten vooraf te gaan. Het is b.v. niet genoeg, voorop te stellen dat de bank op elk ogenblik moet kunnen voldoen aan alle opvragingen die zij contractueel verplicht is te honoreren. Dit is slechts de vastleg-ging van een _principe en stelt meteen de _{noodzaak het principe te} ana-lyseren teneinde de determinanten van zijn verwezenlijking te

onder-kennen.

Itt is onze _{bedoeling in}deze studie_{de algemene bedr seconomische} principes van het vermogepsbeheerder bankentebehandelen. Wij stellen hier de bedrijfseconomische tegenover de algemene economische prin-cipes die de banken _opgelegd worden door de autoriteiten in het kader van een macro-economische _{kredietpolitiek.} Kredietcontrole door de

monetaire autoriteiten kan bijdragen tot b.v. _{liquiditeit, maar haar} be-staansreden vindt elders haar _{oorsprong, ook al zijn} de _gebruikte in-strumenten oorspronkelijk bedrijfseconomisch georiEnteerd. Wij willen

daarenboven slechts spreken over de _{algemenebedrijfseconomische} prin-cipes, d.w.z. deprincipes die de _grondslagvormen voor _het

vermogens-beheer van alle banken. Elke bank heeft een _{'huisreglement', dat haar} vermogensbeheer in een _{bijzondere richting leidt. Het is niet onze} be-doeling na te gaan welke de grondslagen moeten zijn voor de bevoegd-heden van de directies die de _{kredietlijnen} toekennen, welke de criteria

zijn bij het onderzoek van de kredietdossiers, enz.

De ontwikkelde theorie werd zoveel _{mogelijk algemeen gehouden.} Waar het evenwel nodig was door een voorbeeld of een illustratie een praktische _{situatie te schetsen,}hebben wij onslateninspireren door situa-ties in _{het Belgische bankwezen.}

I. De liquiditeitsvereisten

1. DE DAGELIJKSE LIQUIDITEIT

1.1 De geldstromen

De rubrieken van de bankbalans kunnen als _{volgt gegroepeerd} worden:

a. kasvoorraad

b. tegoeden bij decentrale bank c. andere activa-rubrieken d. passiva-rubrieken

Elke debitering van een van deze _{rubriekgroepen impliceert} de

credi-tering van een andere _rubriekgroep of eventueel van dezelfde rubriek-groep. In schema I wordteen analysegemaakt vandeverschillende geld-stromen. Deze laatstekunnenherleidworden totdrie _{types: de} kastrans-acties, de externe _{overschrijvingen en} de _{interne overschrijvingen. T.o.v.} kastransactieswordt _{hierbij gedacht aan 'kas' in enge zin zoals de term}

algemeen in het bankwezen _{gebruikelijk is.} a. De kastransacties

De kasvoorraad van de bankwordt _{hoger indienzij tegoeden bij de}

cen-trale bank omzet in contanten, indien andere activa - hetzij op initiatief

van_{derden, hetzij op} initiatief van de bank - in _{contanten worden}

omge-zet of indien contanten worden gestort ten voordele van een passief-rekening. De kasvoorraad vermindert indien een kasoverschot wordt

gedeponeerd bij de centrale bank, indien de tegenwaarde van nieuwe uitzettingen wordt vereffend in contanten of indien een deel van het bankvermogen in contanten wordt terugbetaald (b.v. opvraging van

cliEntendeposito's).

b. De

externe _{overschrijvingen}

SCHEMA 1. Analyse van de geldstromen

Ck Cv Ca Cp

(-kasvoorraad) (-tegoed bij centrale bank) (-andere activa) ( + passiva)

Omzetting in con- Vermindering vande _{Storting in}

contan-Dk tanten

van tegoeden uitzettingen waar- tentenvoordelevan KASTRANS-(+ kasvoorraad) bijdecentralebank. van detegenwaarde een_{passiva-rekening} ACTIES

ontvangen wordt in contanten.

Storting bijdecentrale _{Verminderingvan}de _{Toename van de}

pas-Du bank van een declvan _{uitzettingenwaarvan siva waarvan de}te- EXTERNE

( + tegoedbij dekasvoorraad. de tegenwaarde ont- genwaarde ontvan-

OVER-centralebank) vangenwordt inver- gen wordt in verre-

SCHRIJ-rekening. kening. VINGEN

Betaling in contanten Toename van deuit- _{Overschrijving} van Overschrijving van

van de tegenwaarde _{zettingen die veref- een rekening „an-} een _rekening

„an-Da vannieuwe uitzettingen fend wordt in ver- dere activa" naar dereactiva"naareen

(+andere activa) rekening. een andererekening passiva-rekening.

"andereactiva" INTERNE

(verschuiving in de OVER-uitzettingen).

SCHRIJ-VINGEN

Terugbetaling in con- _Vermindering van Overschrijving van Overschrijving van

Dp tanten van een decl van het bankvermogen een_{passiva-rekening een passiva-rekening}

(-passiva) het bankvermogen. vereffendinverreke- naar een rekening naareenandere pas-ning. "andere activa". siva-rekening.

omgezet in contanten. In hoeverre de bank hierop kan steunen is

af-hankelijk van de materiEle _{problemen gesteld o.m. door} de transport-mogelijkheden van de contanten en de loketuren van de _{kasafdeling van} de centrale bank. _{Tegoeden bij} decentrale bank kunnen ook het

karak-ter hebben van een verplichte kasreserve. Eenvoudigheidshalve wordt

hier verondersteld dat deze _{reserveverplichtingengegroepeerdworden bij}

deandere _{activa-rubrieken daar zijals zodanigniet beschikbaar zijn voor}

de liquidatie van het dagelijks betalingsoverschot.1 De liquidatie van

vorderingen op andere banken (incl. de _{centrale bank) en} van vorde-ringen van andere banken (incl. de centrale bank) geschiedt, indien ze nietin contanten_geregeldworden(hetgeen zeldenplaatsvindt), in clearing of verrekening.2Het saldo vandeverrekening wordt geboekt op de

reke-ning bij de centrale bank. In de_{praktijk mogen} de _{verrichtingen in} ver-rekening gelijkgesteld worden aan _{bockingen op} de _{rekening bij de}

cen-trate bank. Met het _{tegoed bij} de centrale bank kan dus ook eventueel

een tebetalen saldo in verrekeninggedekt worden. Dit isde derde

func-tie van deze tegoeden.

De externe _{overschrijvingen worden dus} in _{verrekening vereffend. Op}

een bepaald tijdstip wordt het verschil vastgesteld tussen alle betalingen en alle ontvangsten in_{verrekening en} dit saldo wordt, al naar gelang het geval, gedebiteerd of gecrediteerd op de _{rekening bij} de centrale bank.

Het tegoed bij de centrale bank _{ter dekking van} de externe overschrij-vingen moet derhalvenooit hoger zijn danhet eventueelnetto te betalen bedrag (betalingen minus ontvangsten) in verrekening. Dit tegoed mag

zelfs nul zijn als de _{ontvangsten gelijk zijn aan of groter zijn dan de} be-talingen in verrekening.

c. De _{interne overschrijvingen}

Interne overschrijvingen vinden b.v. plaats wanneer een cliEnt een

be-drag van zijn rekening overschrijft naar de _{rekening van} een andere

clilfnt van de bank of naareen _{rekening bij} een andere bank indien deze laatste _{overschrijving} leidt tot het debiteren van de _{rekening van de} be-gunstigde bank in de boeken van de uitvoerende bank. Tot de interne overschrijvingen behoren ook alle internegeschriften zoals afschrijvingen, aanleggenvanreserves, enz.

De interne overschrijvingen beinvloeden alleen de 'andere

activa-rekeningen' en/of de _{passiva-rekeningen.}

_Zij

beinvloeden evenwel niet de dagelijkseliquiditeit.3

1.2 Kasbeweging, kasvoorraad en kasdrempel

openstelt voor het _{publiek. De kastransacties zijn dan gecentraliseerd in} 6dn punt. Bij de _{aanvang van}de kastransacties moetdekassier over een kasvoorraad beschikken die hem toelaat de _{uitbetalingen uit} te voeren.

Zijn

aanvangskasvoorraad wordt evenwel aangevuld door de ontvang-sten in de loop van de transactieperiode. Onderstaande grafiek geeft een voorbeeld vande _{wijze waarop} de _{kasvoorraad kan evolueren in de loop}

van de transactieperiode.

Evolutie van de kasvoorraad in de loop van de transactieperiode (voorbeeld)

N g

§A A

a

K.,n - - \ - - j-, - - --,-

_,-

--"

\ K,·· 1

K....1 ---v---\--/----1

\'(--- , f.

---0

Chronologischevolgorde derkastransacties

De kasbeweging (Kb n) van een transactieperiode n is het verschil tussen enerzijdsde totaleuitbetalingen (Ck,n) en anderzijdsde totaleontvangsten (Dk.n) bij het afsluiten vande transactieperiode n. Dekasbeweging is dan uiteraard ook gelijk aan hetverschil tussen enerzijds dekasvoorraad bij de aanvang van de transactieperiode n (Kv,n) en anderzijds de

kasvoor-raad bij het einde van de transactieperio(le n _{(Kv,n+1). Met} deze laatste kasvoorraad wordt de volgende transactieperiode (n + 1) begonnen. Wij kunnen dus_schrijven:

Kb,n = Ck,n - Dk,n

Kb,n = Kv,n - Kv.n + 1

daar per definitie:

Ck,n 2 O en Dk,n 2 0

geldt:

Uit

het voorbeeld van de _grafiek

_{blijkt dat}

een _{aanvangskasvoorraad} overeenkomend met het _{bedrag van de kasbeweging,} onvoldoende zou

zijn om alle uitbetalingen uit te voeren. De kasbeweging van de trans-actieperiode is derhalve geen juiste norm voor de vaststelling van de

kasvoorraad bij de aanvang van detransactieperiode.

Dit

sluit alle liqui-diteitsformules uit van het type:

Kv,n 2 Ck,n-Dk,n

als enige en voldoende voorwaarde voor de _{verzekering van de}

kas-liquiditeit.

De aanvangskasvoorraad moet minstens gelijk zijn aan het maximale

positieve verschil tussen enerzijds de cumulatieve uitbetalingen en

an-derzijds de cumulatieve ontvangsten in de loop van de transactieperiode.

Dit verschil is de kasdrempel (Kd,n) van de transactieperiode n.

Indien er geen positief verschil is _{(cumulatieve uitbetalingen na elke} transactie kleiner dan de ontvangsten) zou de aanvangskasvoorraad nul

mogen zijn. Een negatieve kasvoorraad is natuurlijk onmogelijk. Per definitie_geldtsteeds:

Kd,n 2 Kb,n

In principe zou bij de aanvang van elke transactieperiode de kasdrempel geschat moeten worden. In de praktijk evenwel wordt de _kasdrempel voor een _{lange periode vastgesteld.} Wanneer er meer kassen worden opengesteld voorhet publiek, danwordt voor elk vandekasloketten een kasdrempel vastgesteld. Hierbij wordt natuurlijkrekening gehouden met

de mogelijkheid van de _{overbrenging van} kasvoorraden van het ene

kasloket naar het andere. In _{het algemeen bewaren} hoofdkantoren een globale kasreserve die aangesproken kan worden door de daartoe be-horende kantoren die een meer dan normale druk op hun kasvoorraad ondervinden. Bij de statistische studie die de _{gegevens moet opleveren} voor de _{vaststelling van} de _kasdrempel, wordt vooreerst voor elke kas de kasdrempel van dag tot dag vastgesteld voor een voldoende _lange periode. De perio(le moet zo lang zijn dat met een _bevredigende zeker-heid _{de laagste kasdrempel per kas kan worden vastgesteld.} Drie cijfers zijn bijzonder relevant voor devaststelling van de kasdrempel:

a. de gemiddelde kasdrempel voor debestudeerde _periode;

b. de _{laagste kasdrempel die op 66n dag voor alle}kassen tezamen werd bereikt;

c. de som van _{de laagste kasdrempels voor elk der kassen in de loop}

van de _periode.

bijzondere of bekende _geldstromen de _cijfers beinvloeden. Een kantoor kan b.v. _{belast zijn met betrekkelijk belangrijke uitbetalingen die zich} niet of slechts _{bij uitzondering} herhalen en die vooraf _medegedeeld worden door de _{opvragers of op} een andere _{wijze aan de bank} bekend

zijn. De drie bovenvermelde cijfers mogen de invloed van deze bijzon-dere opvragingen niet weerspiegelen.

Ondanks alle statistische berekeningen blijft de keuze van de _globale kasdrempel steeds _{subjectief. Naar} onze _{mening is} de _gemiddelde kas-drempel voor de bestudeerde _periode zeker geen veilige basis. De

laag-ste kasdrempel die op 66n dag voor alle kassen tezamen werd bereikt, is een aanvaardbare basis. _{Temeer wanneer op die dag sommige} kassen steeds eennegatiefverschil hadden tussen de gecumuleerdeuitbetalingen en _ontvangsten, omdat dit een _{mogelijkheid inhield} tot kasoverheve-lingen tussenkantoren. Nochtans mag men niet uit het oogverliezen dat 66nzelfde situatie als deze van de _{referentiedag zich}zou kunnenherhalen zonder _{enige verwittiging (bekende bijzondere uitbetalingen} werden

im-mers uitgesloten) en _{eventueel met een nog lagere kasdrempel.} Daarom beschouwen _wij slechts die kasreserve als_{veilig, die gelijk is aan de som} vande _{laagstekasdrempels voor elk} der _{kassen in de loop van} de

perio-de. De bank zal zich natuurlijk niet beperken tot 66n kasdrempel als refertebedrag voor het vaststellen van een_{onveranderlijke minimum} kas-voorraad. De normale minimum aanvangskasvoorraad zal op bepaalde dagen, wanneergrote uitbetalingen worden voorzien die vanhet normale patroon zullen afwijken, hoger moeten zijn. Opanaloge wijze kan bij de

vaststelling van de _{aanvangskasvoorraad} een _{seizoenpatroon gevolgd}

worden.

1.3 De liquiditeitsformule voor de dagelijkse liquiditeit a. De kasvoorraad

De aanvangskasvoorraad van eenbepaalde transactieperio{ie

_(Kv.)

wordt dus in de loop van de transactieperio(le aangevuld door de ontvangsten in contanten (D n en verminderd door de uitbetalingen in contanten (Ck.n)• (11 het einde van de transactieperiode moetde kasvoorraad gelijk

zijn aan of groter zijn dan de _{kasdrempel van} de _volgende transactie-periode (Kd n+1)• Op het einde van de transactieperiode moet de bank derhalve aan de_{volgende voorwaarden voldoen:}

Kv.n + Dk,n- Ck.n -Kv,n +1 2 Kd,n +1 (1)

De bank moet bij het begin van elke _{transactieperiode beschikken over}

door de _{kasdrempel. Daarom zal zij op} het einde van elke transactie-periode haar kastransacties zodanig aanpassen, dat zij de periode afsluit met een kasvoorraad die _{gelijk is aan} de _{kasdrempel van} de volgende

periode of deze overtreft. De bank kan haar kastransacties aanpassen

door tegoeden bij de centrale bank om te zetten in contanten of omge-keerd door contanten om te zetten in tegoeden bij de centrale bank. Een en ander zal zij doen al naar gelang haar kasvoorraad

respectieve-lijk

teklein of tegroot is.

b. Het tegoed bij de centrale bank 4

De externe _{overschrijvingen worden vereffend} in verrekening, het saldo van de _{verrekening wordt, al} naar _{gelang het geval, gedebiteerd of} ge-crediteerd op dezichtrekening * bij de centrale bank.

Daar de _{zichtrekening bij} de centrale bank in de boeken van de depositobank per definitie nooit een passiefpost mag worden 5, mag het verschil tussen ontvangsten (Dv,n) en de betalingen (Cvn) in verrekening nooit het actieve saldo van de zichtrekening bij de _{centrale bank (Bv,n)} doen omslaan in een_{passiefsaldo. D.w.z. dat:}

Bv,n + Dv,n-Cv,n 2 0 (2)

De bank kan zowel de betalingen als de _ontvangsten in_verrekening

be-invloeden. Zij kan haar betalingen verhogen door o.m. daggeldleningen toe te staan, terwijl zij haarontvangsten zal verhogen door o.m. daggeld

ofeen_{voorschot bij} de _{centrale bank op}te nemen.

c. Het

verband tussen kasvoorraad en tegoed bij de centrale bank Kasoverschotten kunnen omgezet worden in tegoeden bij de centrale bank en _{tegoe(len bij} de centrale bank kunnen omgezet worden in con-tanten om kastekorten weg te werken. Het tegoed bij de centrale bank en de kasvoorraad zijn theoretisch niet geheel onderling substitueerbaar wegens het materiBle probleem van de geldtransporten en de openings-uren van de kasloketten van decentrale bank.

Vallen de _{openingsuren van} de kasloketten van de centrale bank samen met die van de bank, dan is het_{praktisch om het even of de}

fond-sen _{worden aangehouden in de vorm} van kasvoorraden of tegoeden bij

de centrale bank. Zijn de kasloketten van de centrale bank _gesloten

tijdens een deel van de openingsuren van de kasloketten van de bank

(b.v. tijdens de middaguren), dan moet de bank tijdens een deel van de * Het tegoed op een dergelijke rekeningis geheel ofgedeeltelijk onmiddellijk

op-vraagbaar. Deze tegoeden worden aangeduid met de term zichtdeposito's.

dag k„nnen _{werken zonder kasbevoorradingsmogelijkheden bij de}

cen-trale bank. In dit_{geval zal de bank} de eventuele _{opname van}de _nodige

contanten vervroegen, maar het totaal bedrag van de aanvangskasvoor-raad en het _{tegoed bij} de _{centrale bank zal er niet door worden} be-invloed.

De centrale bank kan de _opnamen van contanten in _verrekening ver-effenen of zij kan er _onmiddellijk de _{zichtrekening} voor debiteren. De twee methodes _komen, tenzij zeer uitzonderlijke reglementeringen zou-den bestaan, op hetzelfde neer. Wordt de _opname in verrekening ver-effend, dan zal de bank ook deze _betalingin_verrekening moeten dekken met haar_{tegoed bij} de centrale bank of door _ontvangstenin _verrekening,

d.w.z. eventueel een voorschot in _{rekening-courant bij} de centrale bank. Wordt de _{opname onmiddellijk gedebiteerd op} de _{zichtrekening dan kan}

eventueel reeds v66r de _verrekening een voorschot in rekening-courant bij de centrale bank _{gecreeerdworden, hetwelk bij} de _{vereffening van de}

verrekening al dan niet geliquideerd wordt. Deze methode zou alleen dan tot moeilijkheden _{leiden, wanneer de bank v66r de betreffende} op-name haar_{voorschottenkrediet bij} decentrale bankzou hebben_uitgeput, maar bij de _{eerstvolgende vereffening van de verrekening een}

ontvang-stenoverschot heeft die deze_{opname compenseert.}

De _{gelddispositie waarbij over} het totaal van de kasvoorraad en het tegoed bij de centrale bankwordt beslist, vindt plaats bij devereffening van de _verrekening. De _{gelddispositie voor}de _{dagelijkse liquiditeit} heeft derhalve betrekking op een transactieperiode die loopt van een vereffe-ning van de verrekening tot de vereffening van de eerstvolgende

ver-rekening.

In het licht van het _geschetste verband tussen de kasvoorraad en het tegoed bij de centrale bank moeten de _{liquiditeitsvoorwaarden,} vastge-steld voorde kastransacties en voorde externe_{overschrijvingen, niet} be-handeld worden als twee onafhankelijke en gescheiden voorwaarden maar mogen ze _{geglobaliseerd} worden.

Aldus _{mogen de}voorwaarden

Kv.n + Dk,n-Ck,n 2 Kd.n + 1 (1)

Bv,n + Dv,n--- _{Cv,n 2 0 (2)}

vervangen worden door hun som:

(Kv,n + Bv,n) + (Dk,n + Dv,n) - (Ck,n + Cv,n) 2 Kd,n + 1

(3) = (2) + (1)

daar nu: 6

(Dk,n + Dv.n)-(Ck,n + Cv,n)-(Ca,n + Cp,n)-(Da,n +Dp,n) (4)

geldt ook:

(Kv,n + Bv,n) - (Da,n + Dp,n) + (Ca,n + Cp,n) 2 Kd,n + 1 (5) In het geval waarin de opnamen van contanten direct gedebiteerd wor-den opde zichtrekening bij de centrale bank en de bankdetotaliteit van haar voorschottenkrediet heeft opgenomen, mogen de voorwaarden nfet opgeteldworden. In ditgeval kan eenkastekort niet gedektworden door

een_{positief saldo in} de _{eerstvolgende} verrekening.

2. DE PERMANENTE LIQUIDITEIT

2.1 De verhoudingen tussen ontvangsten en uitbetalingen

De _{dagelijkse gelddispositie geschiedt dus niet} in functie van het eind-saldo van de verwachte uitbetalingen en _{ontvangsten in} de _{periode die}

loopt totde volgendeverrekening. De gelddisponent laat zich leiden door

zijn minimum aanvangskasvoorraad, waarmede hij de volgende 'dag'-periode I moet beginnen. Deze minimum aanvangskasvoorraad is voor hem een _{gegeven, dat} zich slechts wijzigt onder invloed van bekende wijzigingen inde geldstromen van de volgende'dag'periode en, meer be-paald, de invloed van deze geldstromen op dekasdrempel.

Bij een _{rationeel liquiditeitsbeheer zal} de _{gelddisponent bij} het einde van elke 'dag'periode een kasvoorraad samenstellen gelijk aan de mini-mum aanvangskasvoorraad van de volgende 'dag'perio(le.

Voorde verzekering vande _permanente liquiditeit dienen de volgende vool:waarden simultaan vervuld te worden:

- voor de _{'dag'periode 0:}

(Kv,0 + Bv.o) - (Da,O + Dp,o) + (Ca.O + Cp,o) 2 Kd, 1 (6)

- voor

de _{'dag'periode 1:}

(Kv. 1 + Bv,1) - (Da,1 + DP,1) + (Ca.1 + CP,1) 2 Kd,2 (7)

- maar aangezien:

(Kv,1 + Bv,1) = (Kv,0 + Bv,o) - (Da,0 + Dp,o) + (Ca,0 + Cp,o) (8)

geldt ook:

(Kv,0 4- Bv,o) - (Da,0 + Dp,o) - (Da,1 t Dp,1) t (Ca,0 -1- Cp,o)

t (Ca,1 + Cp,1) 2

Kd,2 (7')

de _{toekomst, theoretisch tot}de_{liquidatie van de bank, zodat in het} alge-meenkan worden_gesteld:

n

I (Ca,i + Cp,i) - (Da,i +

Dp,i)

2 Kd,1+1-(Kv,O + Bv.o) (9)

1=0

n = 0 -* 00

Voor elke periode moet dus het totaal van de ontvangsten verminderd met dat van de _{uitbetalingen}minstens _{gelijk zijn aan} de_{kasdrempel voor} de '(lag'periode die volgt op het einde van de _{periode, verminderd met} de kasvoorraad en het tegoed bij de _{centrale bank bij} de _{aanvang van} de onderzochte_periode.

2.2 Concretisering van de liquiditeitsvoorwaarden

De verzekering van de _liquiditeit veronderstelt in _principe een _prognose

van de ontvangsten en uitbetalingen voorelkeactiva- en_{passiva-rubriek,} en wel voor elke _{'dag'periode.} Vanuit een _{zuiver liquiditeitsstandpunt is}

het niet _{strikt noodzakelijk dat} deze _{prognose per rubriek geschiedt.} Daar evenwel de rubrieken meer _homogene massa's _{vertegenwoordigen,} bieden zij een betere basis voor de prognose.2 Elke rubricering is

uiter-aard totop zekerehoogte subjectief, maar in het algemeen magworden aangenomen dat de _{gebruikelijke rubriekindeling in het bankwezen een}

aanvaardbare grondslag vormt voor het liquiditeitsonderzoek.

Daar de gelddisponent het dagelijks evenwicht tussen ontvangsten en uitbetalingen moet verzekeren, zou hij voor elke _{'dag'periode in de} toe-komst de _{geldstromen moeten schatten. Dit zou problemen van}

tweear-lei aard met

zich _{meebrengen. Men} zou

_{letterlijk voor}

een _oneindig aantal dagen _{deze prognose moeten maken, tenzij men de datum van de} liquidatie van de bankkent. Naarmatede _{'dag'periodes verder in de} toe-komst_liggen, wordt het _moeilijker een aanvaardbare _{prognose per} dag-periode te maken.3 Daarom zal men de prognoses maken voor periodes die bestaan

uit

meerdere _{'(lag'periodes en dielanger} worden naar_gelang

ze verder in de toekomst _{liggen. In} de voorbeelden die in de verdere tekst werden opgenomen werden de volgende

vijf

basistermijnen of

periodes gekozen: onmiddellijk; binnen de week; binnen drie _maanden;

binnen het jaar en na 66n jaar. Deze termijnen _werden, bij wijze van

voorbeeld, gedefinieerd in Schema II. Bij een _{praktische studie van de} liquiditeitsstuctuur zal wellicht een meer _{uitgebreide detaillering van de} termijnen moeten _{plaatsvinden. De beperking die wij} ons _hebben opge-legd, vindt alleen _{haar oorsprong in} de_betrachtingde voorbeelden in de verdere tekst een _{grotere overzichtelijkheid} te geven. In de _praktijk

SCHEMAll. Dejinitie van de termijnen

(Voorbeeld)

Termijn Na Fddr Kalenderperiodesi

Onmiddellijk de vereffening vandeverreke- de vereffening vandevolgende 05.01.70 (1301 u)-06.01.70 (1300 u)

ning verrekening

Binnen de week de vereffening van de volgende de vereffening van deverreke- 06.01.70 (1301 u) - 12.01.70 (1300 u) verrekening ning over7_dagen

Binnen3maanden _{de vereffening van} de verreke- de vereffening van deverreke- 12.01.70 (1301 u)-05.04.70 (1300 u)

ning over7 dagen ning over3maanden

Binnenhetjaar de vereffening van de verreke- de vereffening van de verreke- 05.04.70 (1301 u)-05.01.71 (1300 u)

ning over3maanden ning over 1 jaar

Na 1_{jaar de vereffening van} de verreke- de beeindiging van de bankac- 05.01.71 (1301 u)

-ning over 1 jaar tiviteiten

moet de ideale detaillering van de tel:mijnen vastgesteld worden op grond van hetpatroon van de _{geldstromen van} debestudeerde bank.

De prognose van uitbetalingen en ontvangsten mag

natuurlijk niet

louter steunen op de formele of _{contractuele opvraag-} of

realisatieter-mijnen, maar moet ertoe leiden de _{materiale termijnen vast te} stellen.

Formeel zijn alle zichtdeposito's onmiddellijk opvraagbaar, materieel moet de bank slechts _{rekening houden met}de _{mogelijkheid dat een zeer} beperkt percentage van haar zichtdeposito's in de loop van de volgende 'dag'periode opgevraagd zal worden. De prognose moet ook niet alleen rekening houden met de evolutie van de bestaande _{uitzettingen en} ver-mogensbestanddelen, maar ook met de toekomstige verwachte aangroei van activa _{en passiva.}

2.3 Gelnduceerde en autonome geldstromen a. Begripsomschrijving

Het initiatief voor

het ontstaan van een _{geldstroom kan zowel bij de} bank als bij derden _{liggen; in} heteerste _{geval kan} men _{spreken van} ge-induceerde _{geldstromen; inhet twee(le geval} van autonome _geldstromen. Derden nemen het initiatief wanneer zij b.v. deposito's terugtrekken, voorschotten _opnemen in_{rekening-courant in} het kader van een tevoren toegestane kredietlijn of omgekeerd deposito's storten of voorschotten terugbetalen. De bank neemt het initiatief wanneer zij b.v. deposito's plaatst of opneemt bij een andere bank, wanneer _{zij inschrijft op} over-heidspapier en _{-fondsen, herdisconteert,} daggeld opneemt of uitzet.

Door de _{geinduceerde geldstromen zal de bank o. m. het evenwicht in} haar _{liquiditeitsstructuur aanpassen} in zoverre dit verstoord werd door

de autonome _geldstromen.

Elke geldstroom veronderstelt de tussenkomst van twee partijen: de

bank en een derde. Het is _{duidelijk dat, wanneer gesproken} wordt over

geYnduceerde geldstromen in de zin van geldstromen waarvoor de bank het initiatief neemt, dit een _{benadering is die uitgaat van} een interne visie opde geldstromen.

Termijnleningen tussen banken veronderstellen een initiatief van twee

banken: de_{lening door de bank die}het_{termijndeposito plaatst en de} ont-lening door de bank diehet termijndeposito opneemt. Dezeverrichtingen geschieden _{in principe per transactie in tegenstelling tot b.v. ontvangst} van termijndeposito'svan clianten. Indit laatste gevalmaakt de bank op een ofandere wijze haar tarievenbekend en aanvaardt zij alledeposito's die tegen de door haar gestelde voorwaarden aangeboden worden.4

Bij de _{geinduceerde geldstromen} heeft de bank ook het initiatief wat

voor deze _uitzettingen en _{vermogensbestanddelen resp. de ontvangsten} en uitbetalingen nietschatten. Zij zijn hem _{zowel wat de dag als wat het} bedrag betreft, bekend.

Geinduceerde beleggingen en _{vermogensbestanddelen} kunnen samen-gaan. De bank kaneen_{deposito opnemen van} eenandere bank voor een periode van vier maanden en dit uitzetten in overheidspapier met een zelfde aanvangsdatum en vervaldag. Bij de _{bespreking van de partiBle} balansen wordt de _{problematiek van} deze _{verrichtingen uitgebreid}

be-handeld.5

De termen 'autonoom' en 'geinduceerd' zijn in de hier gehanteerde terminologie natuurlijk relatief. Globaal _genomen neemt de bank het

initiatief voor al

_{haar verrichtingen.} Het onderscheid is slechts zinvol indien de _{verrichtingen individueel worden bekeken, en meer in het} bij-zonder de keuze van hun _{aanvangsdatum en}

_{vervaldag. Bij het}

dis-conto van _{handelswissels kent de bank voor elke verrichting} de verval-dag. Wanneer de wissels echter _{worden gedisconteerd in} het kader van een toegestane kredietlijn voor discontokredieten wordt de aanvangs-datum van het disconto vastgesteld door de cliant

De geinduceerde verrichtingen komen doorgaans tot stand op de pro-fessionele geld- en _{kapitaalmarkt, waarop} de verschillende financiBle instellingen met elkaar concurreren voor het lenen en _{uitlenen van} gel-den.

Dit

betekent meteen dat de _{bank onderworpen is} aan _{vraag en} aanbod op dezemarkt.

Buiten deze _{professionele geld-} en _{kapitaalmarkt ontstaan als} ge-induceerde _{verrichtingen} alleen het _{herdisconto bij} de _{centrale bank, de} voorschottenin _{rekening-courant bij} de centrale bank en de geinduceer-de _{speciale verrichtingen met bepaalde cliEnten (belangrijke deposito's}

en termijnleningen), die in wezen _{door bemiddeling van} financiBle

in-stellingen, al is het niet rechtstreeks, aandeze markt deelnemen.

b. Identificatie

Bij de studie van de _{liquiditeitsvereisten dienen de geYnduceerde}

uit-zettingen en vermogensbestanddelen onderscheiden te worden van de

autonoom fluctuerende uitzettingen en _{vermogensbestanddelen. Voor de} eerste zal de gelddisponent onmiddellijk de daarmede verbonden toe-komstigegeldstromen, verrichting per verrichting, kunnen bepalen. Voor de laatste zal_hij eerder moeten steunen_{openerzijds statistische gegevens} betreffende de evolutie in het verleden van de bestudeerde rubrieken en anderzijds de _{analyse van} de factoren die _{de toekomstige ontwikkeling}

evolutie en in de _{evolutie van de bank, die} de bestudeerde rubrieken kunnen beinvloeden. Ook zullen voor de _{autonoom fluctuerende} geld-stromen, in tegenstelling tot wat geschiedt voor de _{geinduceerde, de} liquiditeitsvereisten perrubriekglobaal geschatworden.

Op grond van de aard van de _geldstromen kunnen niet alle uitzet-tingen en vermogensbestanddelen gerangschikt worden hetzij bij de

ge-induceerde rubrieken, hetzij bij de autonoom fluctuerende rubrieken. Er

zijn vermogensbestanddelen en uitzettingen waarvan de bewegingen nu eens toe te schrijven zijn aan geinduceerde geldstromen, dan weer aan autonome geldstromen. Dit is b.v. het _{geval met het eigenvermogen dat} kan aangroeien door reservering, en dus op initiatief van de bank, en

kan verminderen wanneer reserves gebruikt worden om verliezen te dekken, hetgeen dan weer eerdereen _{autonome geldstroom} is.Verder is het nog mogelijk dat in 66n rubriek _{zowel geinduceerde als} autonome verrichtingen hun neerslag vinden, omdat, ook al ontstaan de verrich-tingen op een _{verschillende wijze, het boekhoudkundig bezwaarlijk zou}

zijn deze verrichtingen in afzonderlijke rubrieken te boeken. Dit zal in de praktijk vrij vaak voorkomen _{bij overgangsrekeningen,} waar verrich-tingen ontstaan op

initiatief van de bank, die

weer _vermengd worden met verrichtingen ontstaan op initiatief van de clienten, b.v. bij de af-wikkelingvan aankopen enverkopen van deviezen of effecten.

Naast de _{geinduceerde en} de autonoom fluctuerende _{rubrieken zijn er} derhalve gemengde rubrieken. De hiernavolgende indeling heeft tot doel een grondslag te geven aan de verdere bespreking van de bepaling van de liquiditeitsvereisten; deze _{indeling is geen doel op} zichzelf. _Speciale omstandigheden waardoor rubrieken gedeeltelijk of zelfs _{geheel van} groep zouden veranderen (b.v. geinduceerd i.p.v. autonoom fluctuerend) wijzigen principieel niets aan de _{hiernavolgende uiteenzetting.}

Ge'induceerde uitzettingen en vermogensbestanddelen Uitzettingen Vermogensbestanddelen Thesaurie-uitzettingen Thesaurievermogen

- _{uitgezette daggeldleningen}

-

_{opgenomen daggeldleningen} - termijnleningen aan banken - termijndeposito's van banken - termijnleningen aan cliEnten - voorschotten in rekening-courant

- _{overheidspapier van banken}

-

_{overheidsfondsen} - _{herdisconteerde wissels}

- als

_{beleggingspapier aange-} - voorschotten in

Autonoom fluctuerende uitzettingen en vermogensbestanddelen Uitzettingen Vermogensbestanddelen

Kredieten Deposito's

- wissels en gedisconteerde - zichtdeposito's van clianten bankaccepten en promessen - termijndeposito'svan clianten

- voorschotten in _{rekening- - spaardeposito's} van clienten courant aan clianten _{- obligaties} en kasbons

- voorschotten in

rekening-courant aan banken

Gemengde beleggingen en vermogensbestanddelen Uitzettingen Vermogensbestanddelen Afwikkelingsfondsen Afwikkelingsiondsen Kas, centrale-bank-tegoed en Eigen vermogen girosaldi

Zoals hierbovenuiteengezet zal de prognose van de geldstromen die

ont-staan uit _{de geinduceerde} uitzettingen en vermogensbestanddelen geen bijzondere problemen met zich _{meebrengen, daar} deze _geldstromen uiteraard _{bekend zijn voor wat} hun bedrag en localisatie in de tijd

be-treft. Er doen zich

wel problemen voor bij de prognose van de geld-stromen die kunnen ontstaan als _{gevolg van uitzettingen} en vermogens-bestanddelen die in de toekomst _{geinduceerd zouden} kunnen worden. Een vermindering van cliEntendeposito's kan theoretisch geneutraliseerd worden door _geinduceerde bankdeposito's op termijn. Het is evenwel zeer moeilijk te voorzien

in

hoeverre ditpraktisch mogelijk zal zijn over

b.v. een _{periode van} zes maanden.

3. AUTONOOM FLUCTUERENDE VERMOGENSBESTANDDELEN EN

UIT-ZETTINGEN

3.1 Deposito's van cliZnten

a. Statistisch onderzoek van de maximale _{netto terugtrekkingen}

Uit

de dagelijkse totaalcijfers per depositorubriek kunnen de dagelijkse bewegingen van de deposito'sin absolute cijfers en in percentages afge-leid worden. Tabel I_geeft hiervaneenvoorbeeld. Daar de _{bedoeling van}

moge-TABELI. Beweging van de zichtdeposito's (periode: januari 1970) Verzameling van de gegevens

Datum* _{Dagelijkse Bij voorbaat Dagelukse}

totaalcijfers gekende totaalcjfersna Bewegingen in de loop van

inleggingen ( t) aftrek van de

enterug- buvoorbaat 1dagperiode 2dagperiodes 3dagperiodes 4 dagperiodes

trekkingen (-) gekende bewegingen (MM) (MM) (MM) ( MM) (%) (MM) (%) ( MM) (%) (MM) (%) 31.12.69 821 821 -3 3 - 4,02 -3 0 - 3,65 - 2 - 0,24 -1 7 - 2,07 02.01.70 782

-6

788 3 0,38 31 3,93 16

2,03 6 0,76 05.01.70 791 791 28 3,54 13 1,64 - 3 -0,38 7 0,88 06.01.70 819 819 _{-15 -1,83 -25 -3,05} -15 -1,83 --14 - 1,71 07.01.70 804 804 - 10 - 1,24 0 0 1 0,12 - 13 - 1,62 08.01.70 794 _{794 10 1,25} 11 1,39 - 3 - 0,38 -15 - 1,89 09.01.70 814 ₊ 10 _{804 1 0,12 -13 -1,62 25} -3,11 --19 - 2,36 12.01.70 805 805 _{- 14 - 1,74 -26 -3,23} - 20 -2,48 7 0,87 13.01.70 791 791 _{-1 2 - 1,52 - 6 - 0,76 21 2,65} 5 0,63 14.01.70 779 779 _{6 0,77 33 4,24 17 2,18 17 2,18} 15.01.70 765 -20 785 _{27 3,44 11 1,40 11 1,40 -} 6 - 0,76 16.01.70 812 812 _{-16 -1,97 -16 -1,97 - 33 - 4,06 -} 1 _{- 0,12} 19.01.70 776 -20 796 0 0 - 17 -2,14 -15 -1,88 - 9 -1,13 20.01.70 796 796 - 17 - 2,14 15 1,88 - 9 -1,13 6 0,75 21.01.70 779 779 32 4,11 8 1,03 23 2,95 - 1 _-0,13 22.01.70 811 811 _{-2 4 -2,96 - 9 -} 1,11 - 33 - 4,07 -25 _{- 3,08} 23.01.70 787 _{787 15 1,91 - 9 - 1,14 - 1 - 0,13 22 2,80} 26.01.70 802 802 - 24 - 2,99 - 16 -2,- 7 0,87 --11 - 1,37 27.01.70 778 778 _{8 1,03 31 3,98 13 1,67} 28.01.70 786 786 23 2,93 5 0,64 29.01.70 809 809 - 18 - 2,22 30.01.70 791 791

lijke bewegingen van elke _{depositorubriek, worden de bij voorbaat} ge-kende _{bewegingen van} de _{deposito's niet opgenomen in} de _gebruikte cijferreeksen.

Op analoge wijze als voor de dagelijkse beweging wordende

procen-tuele bewegingen berekend voor twee opeenvolgende 'dag'perio(les, drie opeenvolgende '(lag'periodes enz. tot 66n maand en dan voor maande-lijkse periodes. Het statistisch onderzoek moet zich uitstrekken over een voldoende lange periode.

Voor elk van de _{reeksen percentages} wordende_{maximale netto} terug-trekkingen (d.w.z. rekening houdend met de inleggingen) voor elk van

de bestudeerde periodes opgezocht.

Zij

vormen een eerste _grondslag voor de _{vastlegging van} de _{liquiditeitsstructuur van} de _{zichtdeposito's.} Wanneerwe gezien hebben hoever dezichtdeposito's kunnen teruglopen binnen verschillende periodes, dan is dit alvast een _mogelijk

uitgangs-punt voor de _{prognose van} de _{opvragingsmogelijkheden van} de zicht-deposito's.

In het voorbeeld van tabel I belopen de netto maximale terugtrek-kingen per periode:

cumulatief per dagperiode

1 ste _{dagperiode 4,02 4,02}

2de dagperiode

3,65

-3de _{dagperiode 4,07 0,05}

4de dagperiode

3,08

-Het spreekt vanzelf dat deze _{cijfers fictief zijn; elke bank moet deze}

studie individueel _{maken, aangezien de bestudeerde bewegingen van}

bank tot bank verschillen. De enige bedoeling van _{dit voorbeeld is, te} illustreren wat als_{uitgangspunt moet worden genomen en} een _grondslag te leggen voor de illustratie van de verschillende correcties die moeten worden aangebracht in de reeks van de _{netto maximale terugtrekkingen} om te komen tot dete weerhouden liquiditeitsstructuur.

b. _{Mogelijke toekomstige schommelingen van} de _{maximale netto} terug-trekkingen

De na correctie _{overgebleven maxima zijn maxima voor} de _periode waarover het statistisch onderzoek zich uitstrekt. Het is _{niet uitgesloten} dat in de toekomst ofwel nog hogere _{maxima zullen voorkomen ofwel} deze maxima naar alle _{waarschijnlijkheid niet} meer zullen worden be-reikt. Door middel van twee statistische onderzoekingen kan voor dit

maxima (een dag, twee dagen, enz.) per jaar kanblijken dat de maxima

in de loop der jaren toenemen of afnemen, dan wel fluctueren zonder merkbare tendens. Voor elk der onderzochte opvraagperiodes (66n dag, twee dagen, enz.) heeft men een reeks percentages die de omvang van de bewegingen weergeven. Aan de hand van deze reeksen percentages kan voor elke_{opvraagperiode} de_{frequentietabelopgesteld} worden waar-in de gegevens voor elk onderzochtjaarworden opgenomen. Uit de ver-gelijking van de _{frequentietabellen van opeenvolgende jaren kan}

afge-leid worden of de _{omvang van} de _{depositobewegingen al dan niet een} tendensvertoont tot verminderingof verhoging. TabelII geeft een voor-beeld _{van dergelijke frequentiereeksen.}

Tot nu toe werd gesproken over maximale netto terugtrekkingen

af-geleid uit een statistisch onderzoek dat zich uitstrekte over een _periode van verscheidene _{jaren. Daar} deze _{maximale netto terugtrekkingen} be-invloed kunnen worden door _{seizoenbewegingen,} heeft men er voordeel

bij deze studie uit te voeren opeen maandbasis en aldus de maxima te bepalen voorelkemaand. Aldus kunnenseizoensinvloeden uitgeschakeld worden en zullen de _{basiscijfers voor} de _{liquiditeitsstructuur van} ver-schillende maanden doorgaans lager komen te liggen. Voor de korte periodes (66n dag en twee totvierdagen)zullen door een onderzoek van dag tot dag in hetkader van elkemaand eventueel verschillendemaxima vastgesteld klinnen worden voor dagen waarop doorgaans grote

be-talingen, zoals maandultimo's enz., vervallen.

c. De maximale netto terugtrekkingen voor langere periodes

- De aangroei vande_{deposito's op langetermijn}

Wanneer men bij het statistisch onderzoek _{de periodes} steeds _langer

maakt, zal men normaliter constateren dat, wanneer de _{periode een}

zekere grens overschrijdt, er geen netto terugtrekkingen meer zijn, doch wel een voortdurende netto aangroei. Op lange termijn zal doorgaans de aangroei van de_{deposito's, vanaf} een _{zeker punt, alle opvragingen} neu-traliseren en overtreffen. Als men eenmaal _{voorbij dit punt} is _{geeft de} onmiddellijke ervaring, zoals ze

_{blijkt uit}

statistische _{studies, geen}

aan-duiding voor wat betreft de _{mogelijke netto terugtrekkingen.}

TABEL II. Frequentiereeksen van de netto krugtrekkingen

( per dagperiode, in procenten)

Netto terugtrekkingen (-) Frequenties

Netto inleggingen(t) _{1955 1960 1965} 5,01 -4,51 - 5,- 2 1 4,01 - 4,50 3 2 1 3,51 - 4,- 5 4 3 3,01 - 3,50 9 6 5 2,51 - 3,- 8 5 4 2,01 - 2,50 8 5 7 1,51 - 2,- 9 8 10 1,01 - 1,50 9 10 12 0,51 - 1,- 9 12 14 0,01 - 0,50 9 11 11 - 0,49 - 0,- 8 9 8 - 0,99 - - 0,50 6 4 6 - 1,49 - - 1,- 4 5 6 -1,99--1,50 4 6 7 - 2,49 - - 2,- 2 5 3 - 2,99 - - 2,50 1 4 2 -3,49 --3,- 2 2 1 -3,99 - -3,50 1 1

- 4,49 - - 4,- 1

4,99 -100 100 100

- De

individuele crisis

Een individuele crisis zou ontstaan wanneer de bank de _{gunst van het}

publiek zou verliezen zonder dat dit de _{evolutie van het gehele} bank-systeem merkbaar beYnvloedt. De _{proporties die} een _dergelijke

indivi-duele _{crisis kan aannemen zijn} in hoofdzaak _{afhankelijk van} de

aanlei-ding tot de crisis en van de samenstelling van de deposito's. Indien de deposito's hoofdzakelijk samengesteld zijn uit een _{beperkt aantal grote} deposito's, zijn het risico en de _{mogelijke afmetingen van} een _dergelijke individuele crisis groter dan wanneer de _{deposito's regionaal, per}

dat _zij reserves moet maken _{opdat niet} zal _plaatsvinden waarvoor de

reserves moetendienen.

Aan een _{individuele afvloeiing van deposito's is} een _{grens voor} zover een bank niet meer deposito's kan verliezen dan haar rentabiliteit

op lange termijn toelaat. Ook al zou de bank doorde liquiditeit van haar

beleggingen al haar deposito's kunnen terugbetalen, dan kan zij niet het verlies dragen datvoortvloeit uithet wegvallen van inkomsten waar geen proportionele vermindering (zo er vermindering is) van _{exploitatiekosten} tegenover staat. Wanneer deindividuelecrisis niet afgeremdkan worden, moet de bank zich laten overnemen door een andere bank. Aldus zal de

mogelijkheid van een individuele crisis nietde _{mogelijkheid van de}

weg-vloeiing van de totaliteit van de deposito's impliceren. Uit een cijfer-voorbeeld _{blijkt dit} zeer _{duidelijk. Uitgegaan} wordt van de _volgende situatie:

Ontvangen interesten en _{provisies 5,5 MM}

Betaalde interesten en _provisies

- 2,0 MM

Bruto winst _{3,5 MM}

Exploitatiekosten

- 2,5 MM

Winst 1,0 MM

Aangenomen wordt dat het jaargemiddelde van het vreemde vermogen 100

MM

_{bedroeg, dat} de _provisies

uit

_{administratieve verrichtingen}

proportioneel fluctueren met het vreemde _{vermogen en dat} de exploi-tatiekosten slechts verminderd kunnen worden met 0,25 MM per jaar.

Bovendien worden _{de interesten, ontvangen}

uit

_{belegging van het eigen}

vermogen, geabstraheerd. Bij een constante_{rentemarge zou het vreemde} vermogen nooit lager mogen zijn dan:

le _{jaar (2,50-0,25) X 100 : 3,50 = 64,3 MM} 2e _{jaar (2,50-0,50) X 100 : 3,50 = 57,1 MM} 3e _{jaar (2,50-0,75) X 100 : 3,50 = 50,0 MM} 4e _{jaar (2,50-1,00) X 100 : 3,50 = 42,9 MM} 5e _{jaar (2,50-1,25) X 100 : 3,50 = 35,7 MM} 6e _{jaar (2,50-1,50) x 100 : 3,50 = 28,6 MM} 7e _jaar (2,50-1,75) X 100 : 3,50 = 21,4 MM 8e _{jaar (2,50-2,00) X 100 : 3,50 = 14,3 MM} 9e _{jaar (2,50-2,25) X 100 : 3,50 = 7,1 MM} 10e _{jaar (2,50-2,50) X 100 : 3,50 = 0 MM}

Bovenstaand voorbeeld illustreert de _{berekeningswijze van} de maximale periodieke depositoverminderingen die een bank vanuit een

teitsstandpunt zou kunnen verwerken. Grotere verminderingen zouden haar _{eigen vermogen} aantasten. Het voorbeeld omvat niet alle factoren waarmede _{rekening zou} moeten worden _{gehouden (rendement van het} eigen vermogen, evolutie van de rentemarge, winst of verlies _bij liqui-datie of overneming, enz.). Deze factoren leiden echter slechts tot meer complexe berekeningen; zij wijzigen niet het principe van de redenering.

- De _algemene crisis van het bankwezen

Bij de studie van de _{mogelijke netto terugtrekkingen over langere} perio-des stuit de _{gelddisponent op} het _{probleem van} een _{mogelijke algemene} crisis van het bankwezen,waarinalle banken _{geconfronteerd worden met}

uitzonderlijk hoge en voortdurende terugtrekkingen van deposito's. Dit

probleem heeft twee facetten. Is in de _huidige economische organisatie van de _samenleving een_algemenecrisis van het_{bankwezen nog mogelijk} en, zo ja,in welke mate moet de _{gelddisponent errekening} meehouden? Sinds de _{jaren dertig is} een _{grote vooruitgang geboekt op het gebied} van de _{analyse en de beheersing van} de nationale economische

ontwik-keling.

Dit

heeft geleid tot een zeker gevoel van optimisme, waarbij de

mogelijkheid van een _algemene bankcrisis steeds minderreEel _lijkt.

Ver-schillende auteurs minimaliseren deze _{mogelijkheid dermate, dat zij} im-pliciet de conclusie _{suggereren dat} een _{algemene crisis uitgesloten is.} De huidige standpunten _terzake, zowel in de

praktijk als in

de _theorie, weerspiegelen veeleer een optimistische visie.1 Ongelukkigerwijs zijn alle

crises _{gegroeid uit} een _optimisme dat naderhand overdreven bleek te

zijn. De mogelijkheid en de wil om denationale economie buiten iedere grotecrisis 2 tehouden, is in elk land in hoge mate aanwezigzonder dat daardoor absolutezekerheid bestaat dat te allen _tijdeeen _{grote crisis die}

haar weerslag zouhebben ophet bankwezen, vermedenkan worden. Een algemene crisis van het bankwezen zou aan de andere kant ook buiten een economische crisis om kunnen _{ontstaan; zij kan} o.m. veroorzaakt

worden door een zeker wantrouwen t.o.v. enkele _{banken (individuele} crisis) die omslaat ineen wantrouwen t.o.v. _{het gehele banksysteem. De} huidige bankactiviteit is zeer _{internationaal gericht.}

_{Zowel bij de}

uit-zettingen als bij de _{vermogensbestanddelen vertegenwoordigen de} ver-richtingen in deviezen een _belangrijk aandeel. Daardoor is elk nationaal banksysteem, voor zover het deelneemt aan deze internationale finan-ciale _{markten, ook blootgesteld aan} de _gevolgen van _{ontwrichtingen in}