Vrijheid en

Vrijheid en

den1ócrat1e

WEEKBLAD VAN

VOOR VRIJHEID

NUMMER 966

DE EN

VOLKSPARTIJ DEMOCRATIE

VRIJDAG 9 AUGUSTUS 1968

RAPPORT VAN DE' SOCIAAL-

E'COiVOMISCHE COil1JlflSSI1~ V>11V DE VVD

Herziening het onder-

van nemingsrecht

De Sociaal-Economische Commissie van de Volltspartij voor Vrijheid en De- . moeratie heeft zich uitvoerig beraden

omtrent de vraagstukleen met betrek~

king tot het ondernemingsrecht aan de hand van de voorstellen van de Com- missie-Verdani, 7!00Js de~e die in haar rapport van 26 noveml;)er 196~ heeft neergelegd. Uiteraard hebben ook ande, -re . publiJmties van oudere zowel als vàn jongere datum bij de standpuntbepaling van de SEC een rol gespeeld; met name noemt zij hier de rapporten .,Open On- dernemerschap" en ,.Verbrolten Even- wicht'' van de Tcldersstichting, Redene- rend vanuit dezelfde Hberale uit- gangspunten komt de commissie op ~n­

kcle punten tot enigszins van bovenge- -noemde rapporten afwijkende con- clusies. Zij hoopt, dat de discussie bin- nen de partij over de hier aan d.e orde zijnde, naar het oordeel van de commis- sie uiterst belangrijke, zalten dom• .de publikatie van dit rapport nog verder zal worden gestimuleerd.

De SEC beschouwt het ·rapport van de Commissie_ Verdam als een· belangrijk politiek stuk, mede in verband met het bij de formatie van het huidige lrabinet · overeengekomene. Zij is van mening, dat de voorstellen van de Commissie Verdam in het algemeen een grotere onderliJige afhankelijkheid bezitten dan de ondervcrdeling naar onderwerpen op het eerste gezicht zou doen vermoeden en dat zij steeds in hun samenhang moeten worden bezien. Desalniettemin heeft de commissie zich niet uitsiuitend willen beperken tot commentaar op het in dit rapport gestelde, maar heeft zij gemeend ook enige andere punten op het terrein van het onder-nemingsrecht te moeten aanroeren.

Niet geaarzeld

Hierbij heeft de SEC niet geaarzeld, waar zij dat juist achtte, voorstellen van vèrstrekkende aard te doen, soms ''an verdere strekking dan de voorstei- len van de Commissie Verdam; ander- zijels wil zij ook een duidelijk afwijzend standpunt innemen waa1 zij van mening is, dat de liberale beginselen worden aangetast.

Het uitgangspunt van de Commi;;;eie Verdam, dat de wettelijke regelü1g van de onderneming moet zijn afgestemd op

---·---

. VEERTIENDAAGSE VERSCHIJNING

Zoals reeds eerder gemeld ver- schijnt ons weekblad" tot eind augustus om de veettiea dagen.

Het volgende nwnmer zal dus ge·

dateerd zijn vrijdag 23 augustus.

een bestel met ondernemingsgewijze produktie, ·wordt op g'l"ond van onze be- ginselen uiteraard door de SEC on- derschreven. Eveneens geldt dit :voor beide andere richtlijnen van de. Com- missie V erdam, te weten aansluiting bij de nationale ontwikkeling en voorzich- tigheid bij wijzigingen gedachtig aan de intel·nationale vervlechtingen van onze

.economie. ·

EEG~ verhand

Speciale aandacht vereisen te dezen de onfwikkeliiigen hi EEG-verband. De SEC l\·ijst er met nadruk op, dat in de praktijk - g-c:rJen deze. ontwikkelingen - op sonnnige jnmten wel eens vari de door haa.r .als gewenst geziene richting' zal moeten \\·orden afgeweken; in het bijzonder moet de concurrentieposit-ie van rle Nederlandse omlerneminl{ ·tegen- over baar concurrenten elders in Euro·

·pa ZOI'gvuldig in het oog worden· gehtm- den. Ook uit andere overwegingen· zul- len bepaalde . maatregelen eerst op iets lang·ere terJnijn kunnen worden l'ei·we- zenlijkt met voldoende waarborgen voor een soepele overgang, waardoor Juoei- li;jkheden voor bepaaltie bedrijven wor- den voo.rkotnen, zonder nochtans de ge- wenste doeleinden uit het oog te verlie·

zen.

Het moet duidelijk zijn, dat een der- gelijke wijze van produldie-organisatie waarbij de produktiemiddelen in parti:

c_ulier e~gendom zijn - een produk- he-orgamsatle, welke door de liberalen . als de beste wordt beschouwd - steeds bepaalde risico's meebrengt voor ieder- een, die bij de onderneming betrokken is. Het is niet mogelijk deze risico's geheel weg te nemen; wel Iran de wet- gever er naar streven dergelijlte alge- mene voorw~:;trden te scheppen, dat zij zoveel mogeliJk worden beperlü. Het op- vangen der gevolgen van mislulddno- is een. zaak buiten de onderhavige 1nat~rie en is veeleer het terreiil van de sociale

·wetgeving.

De SEC verwijst hierbij naar haar rapport van 10 november 1967 betl;effen·

de de -· wenselijkheid van wettelijl'e 11}-:':n tregelen ten einde de sociale positie /van· w.m·knemers bij liquidatie, surséan-

ce Ya n betaling en faillissementen- ;·an onderneming-en te versterl\en. '') ··

/

Indeling

Ten slotte stelt de SEC omtr-ent de indeling van dit rapport:, dat eerst in een zestal hoofdstukken van het alge- meen gedeelte op de belangrijkste, pun- ten van de onderhavige problematiel1 zal worden ingegaan, terwijl het. tweede deel van het rapport gewijd is aan een artikelsgewijze commentaar op de voorstellen van de Commissie Verdam, waarbij het in het algemeen gedeelte gestelde is verwerkt en waarin tevens een aantal zaken van minder gewicht aan de orde Jwm.t.

H:ort voor het gereedkomen van .dit rapport zijn de wetsontwerpen betref- fende de wettelijlw bepalingen met be- trolddng tot de jaarrekening van onder-

nemingen en betreffende van de artikelen 53 - 54c boek. van· Koophandel enquêterecht) ·verschenen.

de WIJzrgmg van het Wet-

(herziening Deze wetsontwerpen volgen in grote lijnen de voorstellen van de Commissie Verdam. De SEC heeft in de .,Arti- ltelsgewijze opmerldngen over de voorstellen van de Commissie Verdam"

(hoofdstukken 7 en 8) alsnog deze wetsontwerpen in haar commentaar be- trokken.

Een minderheid der commissie, hoe- wel instemmend met de teneur naar grotere openheid die dit· rapport ken- merkt, koestert een aantal bezwaren die in hoofdstuk 6 g·lobaal worden weer:

gegeven.

''l Dii rapporl ie verkrijgbaar. bij het Alg-e- rn<;)en Secretariaat van de Volkspartij voor VrUlleirl en· Democratie. Koninginncgracht 61, Den IIaag, tegen betaling van j 3,-.

Samenstelling werkg,roep

Ter voorbereiding. van het rap·

port "Herziening van het oJiderne·

mingsr~cbt" heeft de sociaal-eco- nomischff commissie van de vvn

een werkgroep geformeerd, die be- stond uit de hm·en tll·s. G. 1\1, V.

-van Aardenne (voorzitter), G. W.

l{eja; drs:. J, G. Th. Liitsseu, mr.

. IJ; P. Talinna; jhr. · mr. G. 0. J.

va.n Tets en W. Verwey. Aan de --discussies heeft voorts mr. C. H.

A. van Vulpen als adviserend lid deelgenomen.

- - - · · - - - --------~---

Stuk ·ter discussie

H^ET in dit blad gepubliceerde rapport van de SO"faal-ecopomische commissie van

· de VVD legt het hoofdbestuur aan de .".rtij voor als discussie-stuk zonder nog enig standpunt ten aanzien van de inhowd in te nemen. Door de omstandigheid dat enkele leden van de sociaal-economis~ne commissie een aantál bezwaren tegen de voorstellen blijken te koesteren, t,..:nt het rapport _zich zeer wel voor de door

het hoofdbestuur gewenste discus!'J<:. ·

Het hoofdbestuur acht een cijdige meningsvorming en standpuntbepaling in de partij van gr·oot belang IY'"t het oog op de behandeling van de aanhangige wets·

ontwerpen inzake jaarr.;Kening en publikatieplicht.

Derhalve heeft het hoofdbestuur in beginsel besloten tot het bijeenroepen van een buitengewone algemene vergadering of een bijzonder congres, waarvan het tijdstip nog nader mort worden bepaald. Dit tijdstip is afhankelijk zowel van de mate waarin de iJel:andeling van de. aanhangi_ge wetsontwerpen vordert als van andere partij-activri:eiten, wáaronder de buitengewone algemene vergadering die. op_

15 en 16 nove"rbet· <l.s. zal worden gewijd aan het rapport ,.Kiezer en Gekozene".

T^EN eirrde de oorçleelsvot·ming binnen de partij te vergemakkelijken heeft het ho<>fdbestuur· de sociaal-economische commissie verzocht zich nader te beraden op afJer.natieve resoluties, waarin het minderheidsstandpunt concreet naar voren wordt gebracht. Het hoofdbestuur meent dat bij aanwezigheid van alternatieve resoluties de discussies, <le oordeelsvol'frl<ing en de uiteindelijke beslissingen aan

waarde zullen winnen. - ·

Zodra de aftert:'fatieve resoluties zijn ontvangen zal het hoofdbestuur.deze eveneens doen publiceren en alsnog al~e ontwel-p-resoluties van zijn advies voorzien.

Het hoofdbestuur is ·de sociaal-economische commissie zeer erkentelijk voor de uitvoerige arbeid, die aan dit rapport ten grondslag ligt en heeft de overtuiging dat dit rappo1·t een deugdelijke bijdrage vo1·mt tot de zo zeer verlangde opinievorming en open discussie in de partij over belangrijke politieke vraagstukken.

----.- ---·---~---:---

r

Het rapport 11Herziening van het r: ' ondernemingsrecht~~, treft men verder

~ aan op pag 6 e.v. van dit blad.

r f" _.

- . ' .. -. ~

,·,

·:·.

;f1

.'.=-;.~.~~ ,_~. ;·~ ·,

.;. C;

~~·r::

2

Kopij voor deze rubriek zen- den aan: mevr. mr. E. de Roock-Beddin«, Stadhoudera- plantBOell %12, Den Haa::•

Jaarvergadering Nationale Vrouwenraad

De jaarverg-adering van de Nationale Vrouwenraad werd op 5 en 6 ju!1i j.l.

gehouden op_ de Pietersberg te Ooster- beek.

Wij ontvan~en van onze vertegen- woordigster bij de Vrouwenraad mevr.

G. Huese-Laming een uitgebreid verslag, dat wij in verband met de ons toegewezen plaatsruimte slechts in ver- korte vorm kunnen weergeven. Hier volgt het eerste gedeelte, het slot willen wij gaarne plaatsen in de volgende V en D.

Na het openingswoord door de voor- zitster mevr. M. A. v. d. Boogert-Sel- horst werd .overgegaan tot de behande- ling vàn de diverse onderwerpen.

Adoptie werd behandeld door mej. Mr.

C. ;r, v: d. Hurk medewerlmter van de Raad voor de Kinderbescherming. Al dateert adoptie reeds uit de Romeinse tijd, in Nederland is deze aan- gelegenheid pas kort geleden wet- telijk geregeld. Alleen echtparen, die tenminste 5 jaar gehuwd zijn, komen voor adoptie in aanmer- king. Voor het kind en de pleegouders zijn stringente vo01waarden gesteld o.a.

moet het kind minderjarig zijn en ten- minste 2 jaar bij de pleegouders in huis zijp geweest. Ook mag het l~ef­

tijdsverschil tussen pleegouders en kmd niet te groot zijn. De Centrale Adoptie- raad is verantwooxdelijk voor de nale- ving van deze voorwaarden.

Na haar inleiding had. spreel;ster nog vele vragen te beantwoorden o.a. over de adoptie van buitenlandse kinderen en de wenselijkheid, dat ook ongehuwden een kind zouden kunnen adopte1·en. ·

Door mej. drs. A. G. Franssen direc- '!.<!ur van de Consumentenbond, werden de belangen van de consument belicht.

De Consumentenbond werd in 1953 als politiek neutrale vereniging opgericht met als doelstelling de bevordering van de belangen van de consument. Een be- langrijk middel bij dit streven is op voorlichtingsgebied het maandblad ,.De Consumentengids". Hierin worden resul- taten van vergelijkende kwaliteits- en prijsonderz~"-l<:ingen gepubliceerd en waarschuwu1ger. inzake minder wense- lijk geachte hillodelspral,tijken. De Consumentenbond m&c 185.000 l~den is financieel onafhankelijk Van overhb'.rj en bedrijfsleven; de inkomsten uit lede."_

contl'ibuties bedroegen in 1967 bijna 2 miljoen gulden. Er werden in dat jaar 1000 produitten ,in een vergelijkend on- derzoek betrokken en de ledenservice behandelde 16.000 vragen.

Spreekster was van mening. dat men uit deze cijfers mocht concluderen, dat de consument voorlichting broodnodig heeft om meer prijs en l!waliteit bewust te leren kopen.

Weel1blad van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie.

Adres van de administratie (zowel voor abonnementen als voor advertt>nties) 1 Witte de Withstraat 73 te Rotterdam (pn.-thus 824 te Rotterdam).

Tel. 0 1 0-11 10 00, a bonne men·

ten tne.-tel 219, advertenties toe":tl'i 224, Postgiro; 24:)10~

t.n.''· Admîni.-iratie Vrijheid en

Democ.Tatie te Hotterdam.

Hoofdredacteur:

Ph. C. la Chapelle jr.

Adres 'an de redactie:

Nieu"e liet·en~rachl 89 B te l. ••• .• •• :·d~· m C.

~-...

VRIJHEID EN DEMOCRA TJE

Maandag van vijf tot zes in de Groningse Faun

Een contact ·tussen kiezer en gekozene

DANK VOOR ANTWOORD

Graag wil ik alle leden v<>n on- ze partij die- mij schreven naar aanleiding van de vragen, welke.

ik formuleerde aan het slot van mijn artilrel over de woningbouw- politiek in Vrijheid en Democratie van 12 juli, danken voor hun ant- woord.

Mijn spreekuur in Groningen, in de Faun, dat ik begon in januari 1965, heeft zich, anders dan op andere plaatsen, ont-

wil;;keld tot een reeks van persoonlijke gesprekken met mensen, die in hun con- tacten met de overheid vastgelopen wa- ren en niet wisten hoe zij de zaken verder aan moesten pakken.

Natuurlijk komen ook mensen_ van de pa1'tij 's maandagmiddags praten. Met de afdeling Groningen en de centrales ' bestaat een goed cootact en zo is van belang, dat zich op _mijn spreekuur ook nieuwe leden voor de partij komen mel- den ( dl'ie in het afgelopen half jaar) De culturele nota van het gemeentebestuur van Groningen heb ik met een fractielid uitvoerig doorgenomen, en via de actie- ve propagandacommissie van de afde- ling- is er gedurende dit spreekuur vóór en na het verschijnen van de. nota over het Noorden des lands uitvoerig ge- discussieerd over de moeilijkheden en mogelijkheden van dit landsdeeL

Maar hoofdzaalr blijft toch de bemid- delingsfmictie ten bate van mensen, die m.et "Den Haag'' (of een van de

"Haagse diensten" in het Noorden) moeilijkheden hebben. Een zo kan het zijn, dat men in één uur ~dat vaak uitgl'Oeit tot 1'h à 2 uur) geconfronteerd wordt een successie kwestie, onenig- heid met een gemeentebestuur ten plattelande over een erfdienstba~:hei_d,

de m_oeilijlrheden met een bedrt]fsmt- breiding, en moeilijkheden van een stu- dent met de militaire dienst.

·Om nog een greep te doen uit wat me het afgelopen half jaar is voorgescho- teld: oliderwij~n10gelijkheden met doc- toraal Rociologie (wel of niet pleiten voOJ' een aparte bevoegdheid), protesten tegen een aparte wet ziektekostenver- zekering ambtenaren, gevolgen van de hum·belasting. verzoek om plaatsing bij de te verplaats~n rijksdiensten van een 'alnbtenaar op wachtgeld, een ingewik- kelde pensioenkwestie van een geschei- den vrouw die (wat laat) achter de bepalingen 'van de nieuwe pensioenwet- ten kwam. Verder kwesties van het ont- wil,kelings·- en saneringsfonds (waarom hij wel en ik niet), een b<_>uw:'~ka:bei­

der, die een achteruitgang m ZIJn uitke- ringen constateerde bij de invoering van de WAO, mijn oude voetbalclub met financiële moeilijlu1eden en de :Ja- gásvereniging uit Drenthe over de on- oirbare wildstroperij.

Ik zou nog door kunnen gaan : actueel zijn nog altijd bedrijv~n, die zich vasthouden aan de motie-Goudzwaard hij de debatten over het Noorden, actu- eel wérd de kwestie van de tandheel- kunde in Groningen. door mij reeds in begin mei ondershands met de minister Range kaart.

Ik heb tussen 1 januari en 1 juli dit jaar zeventien maal spreekuur gehou- den en gedmende die tijd ongeveer ~0

mensen ontvangen. Schreef ik reeds 1n dit blad, dat de begintijd wat moeilijk was (querulanten, geen bezoek) mo- menteel is het zo, dat de centrale Gro- ll'Mo-en die de advertenties verzorgt, da;:'l''rlij vermeldt, dat telefooisch con- tact voo-'<tf noodzakelijk is.

UIT DE PARTIJ

• PARTIJRAAD

De Partijraad van de V-,;n zal dit nájaar tweemaal vergaderen, :namelijk op 28 september en op 26 oktober. De eerste vergadering wordt te Utreeht g"-

·houden en zal gewijd zijn aan een bf'sprelüng van de politieke toestand.

De t weerle vergadering heeft pla~tls te UlrPeht en wordt belegd om de partij- raad gelegenlwid Le geven advies uit te brengen over cle ontwerp-resoluties en ontwerp-besluiten m."t betrekking tot het J':lpport" Kiezèr en Cl<!kozene, alslne- cle over de daarop ingediende amende- l1ll'l1tcr. en \Vijzigings\'Oorstellen.

• RHENEN

De- heer H. Berenels zal wegens ver- trel{ naar het buitenland afscheid ne- men als secretaris van de VVD-rcfdeling l=:.henen. ~{ct ingang \·an 15 aug-ustus wordt hel afdelingssc<"l·ctariaat waa1·gc- nomen cloor ir. A. ?ll. nlll I-I:J.rten, Brui- ne Eng.-;C\\·eg ·JH te Rhenen.

Wat kan men voor de men:;en doen?

Wel, meestal draait l1et uit op een persoonlijke bemiddeling met de instan- tie, waarmee de communicatie werd gestoord. Soms ook schakel ik - met succes - fractiegenoten -in, wier terrein de vraag bestrijllt, en tenslotte komen - vragen op tafel, die -,- na verificatie ter bevoegder plaatse -~ aanleiding zijn totvragen aali de miniRter.

Ik geloof hiermede een contact kiezer -- gelmzene te hebben opgebouwd, dat kwantitatief stellig gering van omvang is, maar dat persoonlijk, voor de bezoe- ll:exs én voor mij van grote waarde is, ook al komt het voor dat men de moei- lijkheden wel eens niet kan oplossen.

Dr. K. VAN DIJK, Lid van de T\veede Kamer voor de VVD.

Aan de vele waardevolle sug- gesties die ik mocht - ontvangen hoop ik bij de koiuende begro- tingsbehandeling zoveel mogelijk aandacht te besteden.

Direct na het verschijnen van het begratingshoofdstuk Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening voor het jaar 1969, hoop ik nog een aantal vragen aan de lezers van ons blad voor te leg- gen. Ook tussentijdse opmerkin- gen en voorstellen zijn echter van harte welkom.

H. WIEGEL

Mijn opinie is _•

• VPRO (11)

Naar aanleiding van het ingezonden stuk over de VP~O van mr. J. Schutte- vaer in Vrijh. en Dem. van 12 juli, zou ik graag het volgende willen opmerken:

Het bevreemdt mij dat een VV)D'er het nodig vindt propaganda te maken voor de VPRO. Bij het beluisteren en bekijken van de VPRO-uitzendingen, komt niet zo:<:eer de P van protestants naar voren. maar veeleer de P van politiek. Indien de VPRO nu objectieve politieke voorlichting zou geven, dan was er niets aan de hand. Maar deze omroep is al net zo socialistisch ge- oriënteerd als de VARA, de KRO en de NCRV. Ik betwijfel zelfs of de NTS wel vrijuit gaat als ik denk aan "Monitor".

Misschien luister ik niet goed, maar ik hoor uit:;luitend uitlatingen van linkse

figuren via de VPRO.

Al~ de leden van de VPRO weglopen, dan is dat de schuld van de VPRO zelf.

Volgens mij ligt het niet op de weg" van een VVD' er dat- vcrloop tegen te hou·

den. Wel .zou men kunnen proberen de mentaliteit bij de VPRO te veranderen, maar dat zal wel teveel gevraagd zijn.

Het we1mge godsdienstige dat de VPRO brengUn vcrgelijking tot zijn politieke uitzencl·ingcn, zou et:'n ··usie bij-

FABRIKANT!

Wenst u brandschade of brandpreventie? Onze assu- radeuren belonen de nale- ving van door hen verstrekte adviezen met een lager tarief, ook bij gevaarlijke risico's.

Inlichtingen : G. L Elout As- surantiën, Lid N.V.A., Hoge- weg 20, Wassenaar.

voorbeeld met de VARA helemaal niet in de weg staan. Neen, ik pleit juist voor het bedanken voor de VPRO. Het iR mij trouwens een raadsel waaro1n .zoveel VVD'ers zo lang lid van die omroep zijn gebleven. Verdraagzaamheid is mooi, maar daarom hoeft men nog niet alles te accepteren.

P.R. VAN CALKER, Balhbmg.

• VPRO_ (111)

Gaarne wil ik hierbij l111Jl1 adhesie betuigen met de inhoud van het ingezo;l- den artikel van mr. J. Schuttevaer m dit blad van 12 juli over de Jn·itieke toestand waarin momenteel de VPRO verkeert.

De heer Schuttevaer toont in dit arti- kel een groot Yerantwoordelijk- heidsgevoel voor en medeleven m~~ ?e

omroep, eens opgericht om een vrlJZII1- nig protestants geluid ook· in de ether te laten horen, doch· door volgens llllJ, vooral eigen schuld in een ernstige cd- sis geraakt. De VPRO die zich zo ver- draagzaam toonde door zelfs atheïsten en roomsen in bestuur en personeels- staf op te nemen, liet zich door diezelf- den in een links gerichte omroep veran-

deren. .

Onder die omstandigheden verlieten toen velen deze -omroep o.w. vele vrijz.

prot. liberalen. Dit uittreden was zeer begrijpelijk' daar dezen de VPRO steun- den om haar vrijz. protestantisme en niet gediend waren van e<·n tweede soc~­

alistische omroep waarop-de VPRO dm- delijk ging lijken.

Gelukkig (achteraf) zijn velen geble- ven om nog zo veel mogelijk te redden van wat verloren scheen te gaan. Tij- dens de onlangs gehouden ,,Poolse land- dag" wist men zelfs de oppo;;itie buiten de deur te houden. ,

Gaarne hoop ik nu mei mr. Schutte- vaer dat vele "uittreders'' zullen willen overwegen bij de VPRO terug te komen om tijdens de algemene ledenvergade- ring in september te komen tot een doelstelling waarin men de VPRO weer herkent als de vrijz. prot. ommep, openstaande voor iede1·s mening.

Gr. ZIENGS. Valthe 1Dr.)

AANMELDI NGS FORMU ll ER

·'In Ir ~•mo'r 11 oa1< Alg. Secr. VVD, Kötling-innègracht 61_, Den Haag) Ondcr"·t'tekt>nde o·pcft zich op voor deelneming aàn de culturele dag op 7 ~<;pl~mbet· te _,\:-;·nhenL

N·n.<1lll: ...•.•.••...•...•...•••...•.•..••.•.••••.••••••••...•. , ... ~·

···-···

'1-Voonplaal~: ... ..

Wat de secties betreft gaat mijn eerste roorkeur uit naar sectie ... •) en mijn tweede voorkeur naar sectie ... *)

De lunch in Royal ad f 5.90 zal ik welfniet bijwonen.

De de81neme.r~kosten ad f 5.- zal ik storten op girorekening nr. 67880 ten name van de secretaris van de VVD te 's-Gravenhage.

Handtel>ening:

•) Tnvnllrn ~~r.tie A, B. C, D uf E.

& • • • • ' • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ' • • • • • • • • • 0 ~ • •

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Verzuiling, pacificatie en kentering ( 11)

olitieke spelregels

In ons vorige nummer wijdden WlJ

reeds een eerste artikel aan de belang- wekkende studie van de Amerikaanse politicoloog van Nederlandse afkomst dr. Arend Lijphart, door hemzelf in het Nederlands vertaald onder de titel:

"Verzuiling, pacificatie en kentering in de Nederlandse politiek" (uitgegeven bij J. H. de Bussy, Amsterdam).

De Nederlandse pacificatiepolitiek is (ook) in theoretisch opzicht van groot belang, omdat zij niet in overeenstem- ming is of lijkt te zijn· met sommige conclusies, die uit de theorie van het pluralisme zijn af te leiden.

In het tweede (tevef!S beknoptste) deel van zijn boek beschrijft dr. Lijp- hart deze theorie zowel als een aantal andere theorieën, die op de politieke stabiliteit in democratische stelsels be- trekking hebben. Dit deel is - om het eens populair uit te drukken - "voer voor politicologen". Een uiteenrafeling van deze materie hoort dan ook meer thuis in een vakblad op dit terrein dan in een partijblad als het onze.

In ieder geval echter is de schrijver er stellig in geslaagd om aan te tonen, dat en waarom de Nederlandse pacifi- catiepolitiek meestal goed gefunctio- neerd heeft.

Die pacificatiepolitiek stelt wel hoge eisen aan de politieke leiders. Om met succes gezamenlijk het politieke beleid te voeren en om onenigheid tussen de zuilen uit de weg te ruimen in een land waar we1mg consensus aanwezig is, moeten de middelpuntvliedende krach- ten v-an de verzuildbeid de leiders steeds duidelijk voor ogen staan. Bovendien moeten zij de gaven hebben om de hier- uit voortvloeiende ziektes van het poli- tieke bestel óf te voorkomen óf te gene-

· zen.

In Nederland wordt (is), zo meent de schrijver, de kans van slagen van de pacificatiepolitiek verhoogd, omdat het

"spel" van deze politiek wordt gespeeld volgens een aantal politieke spelregels.

Die spelregels zijn geen onderdeel van een alomvattende nationale consensus;

ze zijn vooral van toepassing op de "po- litieke elites".

Belangrijkste spelregel

De schrijver ontwikkelt dan de ver- rassende, maar toch wel aannemelijke stelling, dat de allerbelangrijkste spel- regel van de pacificatiepolitie}l: is, dat ...

de politiek juist helemaal niet als een spel mag worden beschouwd; de poli- tiek is voor de Nederlandse leiders, evenals de oorlog voor Von ClaUsewitz,

"ein ernstes Mittel für ein emster Zweck".

Dr. Lijphart waarschijnlijk uit de traditie

meent dat deze houding gedeeltelijk voortkomt van Nederland als han- delsland, "waar de zakenmensen, ook in

politiek opzicht, lange tijd de toon heb- ben aangegeven"·. Men zou hier wellicht een vraagteken kunnen zetten, 1naar hoe dan oók: de zakelijke Nederlandse politiek heeft een zeer gunstige invloed gehad op de stabiliteit van het democra- tische stelsel.

De schrijver acht de Nederlandse po- litiek in dit opzicht wel heel anders dan de Franse politiek van vóór de Gaulle,

"die gekenmerkt werd door het zo lang mogelijk uitste!len van moeilijke beslis- singen en het pogen om aan de verant- woordelijkheid hiervoor te ontkomen".

.Heel anders dan dit politieke spel, is de Nederlandse politiek gericht op het be- reiken van resultaten.

Verdraagzaamheid

Een andere belangrijke spelregel van de pacificatiepolitiek is de verdraagc zaamheid, vooral in de vorm van een pragmatische aanvaarding van de geestelijke verzuildheid. Het belang- rijkste probleem voor de elites in ^de

pacificatiepolitiek, zo schrijft hij ergens anders, is om met elkaar, ondanks le- vensbeschouwelijke tegenstellingen, tot vruchtJbare samenwerking te komen.

De meeste kwesties kunnen niet - zoals enige tijd wel het geval is geweest met· de Nieuw-Guinea kwestie - zo maar in de ijskast worden gezet. Dan wordt echter alles in het werk gesteld om alle zuilen bij het zoeken naar een oplossing te betrekken. En indien men niet tot een billijk en voor alle zuilen aanvaardbaar compromis kan komen vanwege de principiële oppositie van een of meer zuilen, doen de andere zui- len htm uiterste best om hun tegenstan- ders niet tegen zich in het harnas te jagen, aa!ll hun bezwaren zoveel moge- lijk tegemoet te komen, en bovenal zich niet over het doorzetten van eigen wil te verlustigen. Beslissingen worden niet gemaakt door een meerderheid, die een minderheid eenvoudig overstemt.

Het spel van de pacificatiepolitiek is een spel, waarbij getracht wordt alle spelers zoveel mogelijk te laten winnen, en verliezen - vooral pijnlijke verliezen - zoveel mogelijk te voorkomen. Als voorbeeld noemt de schrijver hier de in 1960 en 1964 behandelde rege- ringsvoorstellen inzake de voetbalpool.

Topconferenties

Als derde regel volgt dan het regelma- tig beleggen van topconferenties der

"zuilenelites". In de overkoepelende or- ganen van de verzuilde werknemers- en werkgeversorganisaties en vooral ook in de Sociaal-Economische Raad (SER) is dit overleg zelfs geïnstitutionaliseerd.

Vooral als de SER niet intern ver- deeld is, kunnen het Kabinet en de Sta- ten-generaal zijn advies niet gemakke- lijk naast zich neerleggen, omdat dit

"a-dvies" het resultaat is van het door de leiders van alle verzuilde grote belan- gengroepen bereikte patroon van de pa- cificatiepolitiek. De door de wet toe- gestane besloten· vergaderingen, waarin de SER over zijn adviezen kan delibe- reren, vergemakkelijken het bereiken van compronüssen in dit overkoepe- lingsorgaan.

Men kan naar de mening van dr.

Lijphart zonder overdrijving stellen, dat de SER na regering en parlement het belangrijkste staatsorgaan in Nederland is. En hij maakt hier de aantekening, dat "in dit opzicht de SER een grote uitzondering is op de veelal zwakke of geheel mislukte economische parlemen- ten elders". De SER met zijn officiële grondvesting in ons staa-tsbestel en ztJn uitgebreide taak, vertegenwoordigt het toppunt van de institutionalisering van de pacificatiepolitiek. De oprichting van de SER in 1950 kwam aan het eind van een geleidelijke ontwikkeling in die richting sinds 1917.

De regering regeert

Geheimhouding in bepaalde fasen van het overleg en het zich zorgvuldig hou- den aan de idee van de evenredigheid zijn de volgende spelregels van dit sys- teem. Wat die geheimhouding betreft, de schrijver ziet deze als een regel, welke ook door Kamerleden en pers in ere wordt gehouden. Hij verwijst daar- bij o.a. naar een redevoering in 1964 va-n de toenmalige minister-president mr. Marijnen in de jaarvergadering van "De Nederlandse Dagbladpers".

Deze betoogde toen, dat "de grootheid

Mr. V. G. M. MARIJNEN . . . zelfbeheersing .•.

van de pers in een democratie niet al- leen wordt bepaald door wat zij publi- ceert, maar ook door de zelfbeheersing, welke zij in acht weet te nemen".

De laatste en zeker niet onbelang- rijkste spelregel is ten slotte, dat het de regering is, die regeert. In het Ne-

-PRIKKELS

0 Uit Onze Taal, Maandblad van het gelijknamige genootschap:

"Juist omdat het onderwijs zulk een bij uitstek menselijk bedrijf is, vinden we bet ja.mmer, dat voor de nieuwe schooltypen kunst- woorden zijn verzonnen. Hoe sys- te'matiseh ze ook zijn: 1-m-h plus avo en l·m·h plus eao. Ze zullen een ontelb:t,ar aantal malen ge- bruikt moeten worden in: aflei- dingen (een · ex-bavo'er), sa- menstellingen (bavoprogramma) en in zinnen als: Hij gaat van het lavo naar bet mavo. Met mavo k(lm je op het havo. Meao is mak- kelijker dan heao. Een leao-le- raar beeft een andere opleiding dan een lavo-leraar (streepje of geen streepje?). De havo (d.i.

school; bet havo d.i. het onder;

wi,is) staat in de nieuwe buurt; er is ook nog een meao aan verbQn·

den" ..

e Enige bloempjes uit de uitla- tingen van de heer Jan Kassies, directeur o.a. vam de To- neelschool te Amsterdam: "Ik denk dat· we door een langdurige periode van anarchie zullen gaan.

En altijd geeft de tegenpartij de.

communisten de schuld. (. .. ) Daarom was "zo is het" zo goed, dat gaf de mensen de kans om van hun va•nzelfsprekendheden af te komen. En wat is men daar tegenin gegaan. Treurig. ( ... ) De hetze tegen linkse mensen, de wartaal van Het Parool, het avondblad van De TelegTaaf..."

e D. Rebel in een artikel in bet Christeli,ik-historisch Weekblad De Nederlander: "Merkwaardig vinden we dat de meeste journa- listen de CHU als uitermate conservatief noteren. Een misverstand, dat waarschijnlij~

geweten moet worden aan de veelzijdigheid der Unie, waaraan conservatieve trekken niet ontbre-

;;;ken. Toch lazen wij nog dezer

da~en in de notulen van de C.H.

Persvereniging, !lat bij de oprich- ting in 1919 al vrouwen betrokken waren en niet ongeamuseerd za- gen we dezer dagen een C.H. poli- tien aan de sigaar".

e Mr. C. Aalders, voorzitter van de Vereniging van ex-politieke ge- vangenen (Expogé) in een rede te Groningen: ,.Studenten misbrui- ken hun vrijheid, als zij de idea- len, waarvoor ook in het verzet 1940-1945 geleden en gestreden is, ontkennen en ontkrachten. Laat men niet vergeten, dat commu- nisme, anarchisme en pekinisme, zo goed als nationaal-socialisme en fascisme, de radicale onder- gang van de democratie beteke- nen."

vrijdag 9 augustus 1968 - 3

derlandse parlementaire stelsel kunnen de Staten-Generaal een minister en zelfs een geheel kabinet ten val brengen (de schrijver noemt dit met een o.i. wat minder gelukkige term "de . theoretische soevereiniteit van dè Staten-Generaal").

Desondanks bezit het kabinet een grote mate van zelfstandigheid en autonomie, die gebaseerd is op de traditionele hou- ding, dat het de taak der regering is om te regeren.

Dit houdt in, dat de politieke partijen in de Staten-Generaal,. het regeren niet onmogelijk maken. "Het kabinet of de individuele ministers mogen natuur- lijk wel in de Kamer worden aangeval- len en gekritiseerd, maar de Kamerle- den behoren daarbij de beleefdheid nooit uit het oog te verliezen. De kritiek mag niet ontaarden in een kwelling vari het Kabinet". De begrotingen worden gewoonlijk ook door alle grote partijen goedgekeurd; de tegenstemmers zijn meestal slechts een paar kleine partij- en.

De slotconclusie van dit hoofdstuk luidt: "De Nederlandse politiek is in de afgelopen halve eeuw zo weinig opwin- dend geweest, niet omdat dit haar na- tuurlijke neiging was of· omdat er een grote mate van consensus en weinig geëmotioneerdheid aanwezig was, maar omdat de elites er opzettelijk voor zorg- den, dat de emoties binnert de perken bleven. Aldus is de "saaiheid" van de Nederlandse politiek niet een symptoom van een ziekte van het democratische bestel, maar juist een symptoom van de gezondheid (stabiliteit) geweest".

Nieuwe periode

Deze Amerikaans-Nederlandse politi- coloog mag een compliment niet worden onthouden voor het eigen licht, dat hij op onze staatkundige ontwikkeling heeft weten te werpen. Men moge hier en daar dan misschien wat overbelichting aantreffen, maar over het algemeen is het toch een uitwnderlijk helder en scherp beeld, dat hij ons (juist mis- schien als in zekere zin: buitenstaan- der) heeft weten te verschaffen.

Ook dr. Lijphart gaat ervan uit, dat de Nederlandse politiek thans staat "op de drempel van een. nieuwe periode", al was het dan in deze opzet niet zijn taak, dat laatste nader uit te werken. Daar willen wij dan zelf echter wel een enke- le opmerking over maken.

Er wordt thans gevraagd om meer

~ "openheid", n1eer "inspraak", meer dy- namiek. Men wil ook tot een aantal formele veranderingen en tot andere partijverhoudingen komen. Die zullen ook zeker niet uitblijven.

Willen . zij gezond en dus voor langere tijd houdbaar zijn, dan zullen die veran- deringen echter wel voldoende moeten appelleren aan onze Nederlandse rechtsovertuiging. Zij zullen, willen zij wederom sterke wortels schieten, ook

"historisch bepaald" moeten zijn. D. w.

z. moeten passen bij ons volkskarakter en moeten aansluiten op de historische ontwiltkeling, die nooit stilstaat, maar wel vraagt om zoveel mogelijlt wijsheid en geleidelijkheid en om behoud van hetgeen in de loutering der geschiede- nis zijn blijvende waarde heeft getoond.

Ik geloof ook, dat onze eigen Commis- sie kiezer- gekozene (Commissie- Geertsema) zich in haar rapport en in haar voorstellen, die de nodige ver-

nieuwingen inhouden. door deze grondge- dachten heeft laten leiden. Vandaar on- getwijfeld de bijval, welke zij blijkens de uitlatingen in de pers en de eerste reacties uit de partij, voor een groot aantal van haar voorstellen reeds heeft weten te verwerven.

Ik hoop, dat dit t.z.t. ook met de resultaten van het "Liberaal 'Beraad"

het geval zal blijken te zijn.

A. W. ABSPOEL

ALGEMEEN SECRETARIAAT

V.V.D.

Koninginnegracht 61 's-Gravenhage Telefoon (070) 604803

Giro 67880