JAARGANG 16-NR. 7-DEC.l983
Partijsecretariaat: Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag, ~,-p.UW\ verschijnt 8 x per jaar
telefoon: 070-858303 t>Ae_~1 l'·ne.c \..\1'\'E~
t>OCU ~osE pO
~e,oEfl.~l'f\1'\JEN /
0'66 ·GROEN ÉN PRO-EUROPA
door Doeke Eisma, lijsttrekker verkiezingen Europees Parlement.
Het congres heeft het programma en de definitieve kandidatenlijst voor de Eu- ropese verkiezingen vastgesteld. We zijn daarmee de eerste Nederlandse po- litieke partij, de Campagnecommissie zal van deze voorsprong gebruik maken!
Vrijwel eenstemmig was het congres over de relatie tot de klein-linkse/groe- ne samenwerking. De daar geldende re- serves tegen Europese politiek, de op- stelling jegens de vrede en veiligheid, alsmede de onderlinge verdeeldheid tussen haar diverse partners doen D'66 een krachtig neen zeggen tegen samen- gaan.
Dat wat ons in Nederland scheidt, kan in Europa niet binden!
Groen
De groene kaders, waartussen u deze tekst leest, worden ons door een aantal andere partijen niet gegund.
Ik voel er niets voor om te gaan wedijveren wie nu de "milieuprijs" mag ontvangen.
Beoordeel ons op ons politiek gedrag in het parlement, zoals stemgedrag, initiatieven en deelname in milieudebatten.
Dan zie je - voorzover het al niet bekend was- dat D'66 ook in het Europees Parle- ment radicaal is met het verdedigen van de milieubelangen. En dat is bij de VVD en het CDA niet te ontdekken.
Wij vinden dat Nederland de EG niet als excuus mag gebruiken om geen verder- gaand milieubeleid te voeren . Nederland e normen voor uitstoot van bijv. zwavel- en stikstofoxyden mogen best strenger zijn dan EG-normen.
Tegelijkertijd vinden wij dat de Nederland- se regering voorop moet lopen om de grensoverschrijdende milieuvervuiling ge- meenschappelijk aan te pakken. Deze ma- nifesteert zich vooral in de verzuring van de lucht en bodem, waardoor bossen afsterven en monumenten onherstelbaar worden be- schadigd .
Een oplossing alleen voor de EG is niet voldoende; de Oost-Europese en Scandi- navische landen importeren en exporteren luchtverontreiniging van en naar West-Eu- ropa. Op initiatiefvan de EG-landen zullen de onderhandelingen over wederzijdse uit- stoot-verlaging geïntensiveerd moeten worden.
Als ontwapeningsonderhandelingen drei- gen vast te lopen, hoeft dat nog niet te betekenen dat milieuonderhandelingen tussen Oost en West niet op gang kunnen komen.
De grondslag voor een milieupolitiek vormt de preventie van vervuiling door een milieuvriendelijk economisch scenario.
Minder energie-intensieve productie- en consumptiepatronen. stimulering van kleinschalige bedrijven vormen daar essen- tiële bestanddelen van. Maar ook de ont- wikkeling van technologische vernieuwing, kennis-intensieve sectoren en milieutech- nologie behoren daartoe. Europa is het eni- ge kader waarin dit kans van slagen heeft.
Vervolg op pag. 4
--- Er is bijna geen onderwerp te vinden dat binnen D'66 zo moeilijk ligt als het kernwa- penprobleem.
Een grote groep leden komt op emotionele en rationele gronden tot de conclusie dat wij definitief nee moeten zeggen tegen de middellange afstandwapens. Daarmee is de duidelijkheid gediend, terwijl d?t stand- punt bovendien juister is, gezien in het licht van de voortdurende wapenwedloop, zo zeggen zij.
Een andere grote groep leden komt even- eens op emotionele en rationele gronden tot een andere conclusie. Alles moet ge- daan worden om plaatsing van deze wa- pens te voorkomen en de al geplaatste wapens te doen verdwijnen. Daarvoor is het noodzakelijk om te onderhandelen en dat is onmogelijk met geheellege handen.
Enige manoevreerruimte is dus nodig.
Beide groepen zijn het eens over het be- oogde doel: geen nieuwe kernwapens in Europa.
Beide groepen hebben elkaar geprobeerd te overtuigen van hun zienswijze. De wijze waarop dat gebeurde is iets om trots op te zijn: open en oprecht, volgens de beste democratische principes.
Het congres
he~ftbij meerderheid beslo- ten. Of de meerderheid gelijk heeft, zal op z'n best in de toeKomst blijken.
Amsterdam, 27 november 1983.
Jacob Kohnstamm.
IN DIT
NUMMER
Leen als Partijganger Nader commentaar Geposeerd Onder 't pompeblêd Impressies Congresverslagen CONGRESMATERIAAL
3 5
78-10 11-13 14-16
Amersfoort 16
Biddinghuizen 17
In het hart het PEAC-Bulletin.
'1!1
AFSCHEID VAN
JOPIE HAIGHTON-DE VOOGD EN CORRY HUPKE.S
Joop en Carry gaan ons partijsecretariaat verlaten.
Vele jaren lang behoorden zij tot de vertrouwde gezichten (en stemmen) op ons landelijk bureau. Altijd opgewekt en altijd bereid - ook op de meest onmogelijke uren- service te verlenen aan de partij en het hoofdbestuur. U kwam Joop en Carry tegen als u het secretariaat opbelde, zomaar even langs kwam, of aan de balie bij de congressen.
Jopie heeft nu echter de pensioengerechtigde leeftijd bereikt (zou je nooit zeggen als je haar ziet). Ze is van mening dat ze nu haar arbeidsplaats aan een ander moet afstaan. Wij waarderen en respecteren dat besluit enorm. Het zal niet gemakkelijk zijn weer zo'n vaardige typiste- bekend met alle soorten handschriften- te vinden.
Carry heeft besloten elders te gaan werken. Jaren lang was zij de ruggegraat van het secretariaat. Post, Adviesraadsstukken, HB-stukken (waarvan de teksten nooit op tijd binnen kwamen) werden door haar verzorgd. Maar ook Gemeenteraads-en Statenverkiezingen. Wat al niet?!
Carry heeft alle denkbare functies op het secretariaat vervuld! Het vinden van een opvolg(st)er die nei zo flexibel en met zoveel inzet het aangeboden werk zal verrichten wordt ook een hele klus.
Partir c'est mourir un peu. Dat gevoel blijft het meest hangen. Wij zullen hen missen omdat zij onze vrienden zijn. . · Hartelijk, hartelijk dank voor alles wat jullie voor de partij hebben gedaan.
Het ga jullie wel!
Grace Cotterell, secretaris organisatie.
Taakverdeling
Tweede-Kamerfractie gewijzigd
De taakverdeling binnen onze Twee- de-Kamerfractie is onlangs gewij- zigd. Voor alle duidelijkheid volgt hierna nog eens het complete over- zicht:
Maarten Engwirda (fractievoor- zitter):
financiën, buitenlandse zaken en de- fensie;
Louise Groenman:
sociale zekerheid, werkgelegenheids- beleid, consumenten- en prijsbeleid, midden- en kleinbedrijf, hoger on- derwijs, emancipatiebeleid en gehan- dicaptenbeleid;
Gerrit Mik:
volksgezondheid, welzijn, jeugdbe- leid, culturele minderheden, lager en voortgezet onderwijs, wetenschaps- beleid, Antillen en handelspolitiek;
Erwin Nypels:
volkshuisvesting, ruimtelijke orde- ning, inkomensbeleid, pensioenen, arbeidsvoorwaardenbeleid, ambte- narenzaken, democratisering ar- beidsverhoudingen;
Dick Tommel:
milieu- en energiebeleid, verkeer en waterstaat, landbouw en visserij, re- gionaal economisch beleid, open- lucht-recreatie en natuurbehoud, in- dustriebeleid en ontwikkelingssa- menwerking;
Elida Wessel-Tuinstra:
justitie. politie. binnenlandse zaken, cultuur, sport, media-beleid en men- senrechtenbeleid.
RADIO__,
&Tv...-. ....
. Uk~tD'~opdeRADIOb;._
. _·lpisteren op vrijdag 23 decem·
• , •.
:;b~r'6 januari, 20 januari enz •.
· bm de _veertien dagen. Stém . tussen 18.20 en 18.30 uur àf 9P
. . Hil*rium 2. . .
,,,,,, , , 'i"
-···~.eerstvolgende TV~uitzen·
• diltgis op woensdag. 25 janua·
· ti:
19.12-19.~uur op
Ned~r··
r.~nc12·DEMOCRAAT JAARGANG Jó-NR. 7- DECEMBER J~S.1
COLOFOf\
De uitgave van de Democraat ge- schiedt onder verantwoordelijk- heid van een door het Hoofdbe- stuur benoemde redactieraad die als volgt is samengesteld:
Jan Goeijenbier. Marie-Louise Tiesinga. Ed Veenstra. Stijn Ver- beeck, Mieke van Wagenberg.
Kitty Warburg. Roei Heskamp.
Kees van den Brink.
Als secretaris is aan de redactie- raad· toegevoegd: Carry Hupkes.
Correspondentie, copy e.d. rich- ten aan het redactiesecretariaat van:
De Democraat, Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag.
Verantwoordelijkheid
De redactieraad draagt de eindverant- woordelijkheid voor inhoud en opna- me van puhlikatics in de Democraat.
Het moet duidelijk zijn dat deze ver- antwoordelijkheid zich niet uitstrekt tot hijdragen van het Hoofdbestuur.
fracties in vcrtegenwoordigende licha- men. het SWB-hcstuur. het PSVI-be- stuur. de Adviesraad en andere offi- ciële partijorganen. Al deze bijdragen zijn als zodanig herkenhaar aan het ruhrickshoofd.
Ook de inhoud van ingezonden hricvcn. die steeds de naam van de schrijver vermelden. valt buiten de verantwoordelijkheid van de redac- tieraad.
Voorzover er enig misvcrstand om- trent de redactionele verantwoorde- lijkheid mocht dreigen. worden de ti- tels van hijdragen die buiten die ver- antwoordelijkheid vallen, voorzien van een*
De Democraat
De Democraat wordt gratis toe- gezonden aan alle leden van D'66. Niet-leden kunnen zich abonneren voor f 35.- per jaar.
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat voor f 4,- per stuk.
Wanneer verschijnt de Democraat?
De Democraat verschijnt m.i.v.
I-I-'R4 15 maal per jaar.
Democraat nr. I-R4 verschijnt 13 januari 19R4.
De sluitingsdatum voor ALLE kopij voor dit nummer Is:
maandag 19 december 19R3.
16.00 uur.
Advertentietarieven per 1-2-1982 1/1 pagina: f 1300,-
1/2 pagina: f 800,- 1/3 pagina: .f 600,- 1/4 pagina: .f 500.- 1/6 pagina: f 400.-
Steunkleuren zijn mogelijk;
meerprijs op aanvraag verkrijg- baar.
Contractprijzen op aanvraag ver- krijgbaar.
Plaatsing van advertenties is me- de onderworpen aan de goedkeu- ring van de redactie .
Oplage: 10.500 ex • Druk en Lay-out:
Brouwer Offset BV /Utrecht Partijsecretariaat
Bureau SWB D'66 Bureau PSVJ D'66 Bezuidenhoutseweg 195 2594 AJ Den Haag Telefoon: 070-858303 giro 1477777
Partijvoorlichter: 070-R32468
PORTRET lt4N EEN B4RTUGANGER
door Stijn Verbeeck
IN GESPREK MET LEEN SCHOTEL
, ,Een militair die begint te studeren en na te denken en dan kritische vragen gaat stellen aan zijn omgeving, is bezig aan de afbouw van zijn carrière in het leger."
Eén van de krasse uitspraken die over de tafel rollen als je een paar uur met Leen Schotel gaat praten.
"Ik was zestien en padvinder," zegt hij.
"Het militaire uniform was voor mij niet meer of minder dan wéér een insigne er bij, de sergeant was de hopman en ik zelf een bevorderde patrouille-leider.
Dat hele leger was een uitkomst voor me.
Ik had de ambachtsschool gedaan en als ik tekende voor zes jaar kreeg ik een gratis opleiding tot electronica-specialist en was bovendien nog onafhankelijk van thuis.
Het was het absolute einde en ik werkte me kapot.
Ambachtelijk
In de kortst mogelijke tijd was ik onderoffi- cier en commandant van een rijdende werkplaats. Dat moet je goed begrijpen: ik had het gezag over één soldaat, een dienstplichtige, die met mij in een vracht- wagen vol apparaten en materiaal zat. Wij repareerden tanks, dat wil zeggen de com- municatie-apparatuur ervan, en dat was leuk werk, want het zoeken naar het man- kement nam meestal veel meer tijd in be- slag dan het repareren. En ook het repare- ren zelf, het solderen en lasverbindingen maken, vergde nog iets van je ambachtelijk kunnen. Maar na een paar jaar werd het hele systeem gewijzigd. De oude buizen werden vervangen door transistoren. Er was veel minder werk aan, want met com- puterapparatuur was elke fout zó opge- spoord. Ook werd er veel minder gerepa- reerd, want nagenoeg elk defect onderdeel werd meteen vervangen. Maar omdat het zo nieuw en dus "ingewikkeld" was, werd mijn personeel van één tot drie manschap- pen uitgebreid. Bovendien kreeg ik vanaf die tijd H.T.S.-ers en zelfs ingenieurs van de T.H. toegewezen. Daar zaten we dan elke morgen met zijn vieren en nauwelijks iets om handen. Al gauw volgden we een hele nieuwe procedure. De commandant nam drie lucifers. Wie de kortste trok mocht die dag werken, de tweede ging naar de welzijnszorg om een cursus te volgen en de derde intellectueel mocht de comman- dant les geven. Zo deed ik MAVO en HA- VO en later M.O.Wiskunde aan de Fryske Akademie in Leeuwarden. Na een jaar of
Leen Schotel,
• geboren in 1947 in.Dordrecht
• werd op zijn zestiènde beroepsmilitair en kreeg een ópleiding tot electronica- specialist
• deed HAVO en Wisk"nde M•O. in
· diensttijd
• was een aantal jaren wiskundeleraar
•• trouwde
me~Annet van Gijzel
• ·het echtpaar ac;lopteerde . twee Kore- aanse weesjes, die nu Koen en Minja heten
• Leen Is sinds 1976Iid van de partij, was regio HB-Iid en werd in 1978Iid van de
·Staten van Friesland
• het gezin Schotel vertrekt op 31 decem- ber 1983 naar Zimbabwe op een con- tract met de plaatselijke overheid van voorlopig drie jaar.·
wat groeide ik qua opleiding boven mijn eigen commandant uit en dat geeft wel eens frictie. Het leger gaf mij bovendien een opleiding tot specialist in Nucleaire, Biolo- gische en Chemische oorlogvoering (NBC). Dat werd een defensieve cursus genoemd, maar was het allesbehalve, daar zijn die wapens overigens ook niet naar. En dan ga je piekeren en vragen stellen aan je zelf en aan je omgeving. In die tijd kwam ik ook in contact met de partij. Het had te maken met de democratisering van de krijgsmacht. Ik werd politiek bewust en naar aanleiding van bepaalde uitspraken die ik deed zei iemand tegen mij: als je zó denkt dan moet je maar lid worden van D'66.
Emmervol
De infrastructuur in de militaire werkplaats in Havelte, waar ik toen lag, moest gewij- zigd worden. De commandant legerplaats spoorde iedereen aan mee te denken en zijn ideeën daaromtrent te spuien. Ik had daar veel lol in en maakte een uitgewerkt plan. Maar dáár had mijn commandant niet op gerekend. Waarschijnlijk had hij ge- dacht dat die sufferds toch niets zouden presteren, want toen ik mijn plan indiende, Vervolg op pagina 4
DEMOCRAAT JAARGANG ló- NR. 7- DECEMBER IYX3
Van de
redactie
De dagelijkse rituele handeling van het ver- wijderen van een blaadje van de bescheurka- lender leert dat het jaar 1983 weer op een eind loopt.
Het stapeltje afgescheurde dagen dat trouw bewaard is, biedt de mogelijkheid om een terugblik op het jaar Anno Van Kooten en De Bie te slaan.
Dat is een plezierige gebeurtenis. Veel min- der vrolijk is het terugkijken op het politieke jaar 1983. Nog treuriger wordt het als de lijn wordt doorgetrokken naar 1984. Die lijn is er één van de machtigen tegenover de mach- telozen.
Deze regering zal zijn tijd niet verdoen met het anders gaan denken over verdeling van arbeid, de relatie (geen) arbeid-inkomen en de fundamentele rechten van de niet actieven op de arbeidsmarkt in onze samenleving.
Het leitmotiv van deze machtbezittende, ,ha- ve's" tegenover de machteloze "have not's", is het reeds eeuwenoude: zij die werken zul- len eten.
De vraag waar het werk dan is, is niet oppor- tuun. Laat staan een andere visie op het zinvol en waardig kunnen functioneren in de samenleving van morgen en overmorgen.
Echte alternatieven van D'66, FNV en PvdA hoeven niet bediscussieerd te worden. Het denkbeeld dat in een democratie ook een minderheid waardevolle ideeën kan bijdra- gen aan een beleid, is dit jaar volstrekt buiten de orde gebleven. Het negeren en wegwui- ven van andere ideeën dan die van het kabi- net is beleidslijn geworden. Signalen uit de eigen achterban die zich vertalen in een elec- torale teruggang, worden niet meer ge- hoord. De op hol geslagen bezuinigingstrein met no-nonsense machinisten en stokers dendert voort. Wie tussen de wielen komt krijgt te horen, dat het helaas zo niet anders kan. We moeten immers op tijd arriveren.
Wellicht is deze doldriestigheid het enige po- sitieve punt. De kans op ontsporing neemt toe. Wanneer dat in I984 zou kunnen, dan is deze ellende misschien toch nog ergens goed voor geweest.
De politiek van de macht beperkt zich niet tot onze grenzen. Internationaal zien we een dergelijke houding ook. Discussies over kernwapenvermindering spelen zich af tus- sen zeer weinigen. Inderdaad: spelen, al i$
het dan ook een spel van leven en dood.
In dit machtsdenken wordt ook makkelijk geëist en geaccepteerd dat het wapentuig door een ander in je land wordt gezet, met daarbij de opmerking: "ik zal wel zeggen als je er mee mag schieten." Natuurlijk slaateen argument aan van het kaliber , ,je kunt toch niet blijven praten, er moet toch wat ge- beuren."
Daarbij wordt echter al te gemakkelijk ver- . geten om eens de inhoud van het,, wat" na te
gaan. Als dat ons verder afbrengt van het- geen we willen bereiken is het echter wel noodzakelijk om te luisteren naar anderen.
Wie dat zou doen, zou aantonen terecht te bezitten over macht en weten hoe er mee om te gaan.
•
'111113IJ
L!.ll
Vervolg van pagina 3
legde hij het zonder er een blik op te wer- pen in een la van zijn bureau en riep:
"Schotel, jij bent door God aangewezen om te werken en ik om te denken!" Daar- mee was de emmer vol en de druppel die hem deed overlopen was de eremedaille voor twaalf jaar trouwe dienst, die volauto- matisch werd toegeschoven aan iedereen die het presteerde om zo lang te blijven zitten. Ik heb een hekel aan dat soort papie- ren waardering en had ook duidelijk aan mijn commandant te verstaan gegeven dat ik dat ding niet wilde hebben. Maar jè voelt het al: op een morgen moet Schotel uittre- den en krijgt voor het front van de troepen de gelukwensen van Hare Majesteit. Grote consternatie! Toen ik de man voorzichtig herinnerde aan mijn eerdere mededelingen riep hij rood van drift uit: "Dat is Schotel weer! Weet je eigenlijk wel dat dit kan
· worden opgevat als een belediging van de koningin?"
Oog
Daarmee verliet ik de dienst, werd wiskun- deleraar aan een middelbare school in Lemmer en stortte mij in de partij.
Intussen had mijn goede moeder mij "uit- gehuwelijkt" aan een meisje, wier moeder naast de mijne in het ziekenhuis lag. Ze vond dat er maar eens een vrouw in mijn wilde leven moest komen, maar met de ver- pleegster die zij eerst in gedachten had, werd het niks. Toen viel haar oog op Annet en later het mijne ook en hoewel wij allebei uit Dordrecht komen, emigreerden wij sa- men naar Friesland en hebben daar nooit spijt van gehad. Voor Friesland werd ik regio HB-lid en in 1978 moest er een lijst- trekker komen voor de Statenverkiezin- gen. Omdat er niemand anders was heb ik dat maar op me genomen en zo is het eigen- lijk altijd gegaan bij de funkties die ik in de partij had. Al betrekkelijk snel na mijn
Vervolg van pagina 1
Samen met negen andere landen staan we sterker om ontwikkeling en research van de grond te krijgen en toe te passen.
Werk
De Europese Commissie en de meeste poli- tieke partijen zijn nog steeds van mening dat door een economische opleving de werkloosheid zal verminderen. D'66 denkt gat door automatisering en de informatie- technologie- ook bij economische groei- weinig toename van de werkgelegenheid is te verwachten.
Een aanzienlijke en snel in te voeren ar- beidsti jdverkoiting- bij voorkeur per dag- kàn leiden tot een betere verdeling van werk tussen degenen met en de 14 miljoen Europeanen zonder betaald werk. . Als we in deze ambitieuze doelstelling al slagen- de ervaringen van de laatste jaren wijzen er nietop-dan zullen we toch moe- ten erkennen dat in de toekomst miljoenen mensen geen betaald werk kunnen krijgen.
Daarom zullen we moeten toegroeien naar een maatschappij, waar het ethos van be- taalde arbeid zal verbleken en ook het ver- richten van onbetaald werk zal worden ge- waardeerd als betaald werk. Dan zal de kloof tussen beide categorieën kleiner wor-
intreden in de Staten van Friesland ben ik overgeschakeld op een halve leraars baan."
En nu na vijf jaren statenwerk gaan jullie plotseling naar Afrika? Hoe komt dat zo?
"Niet plotseling natuurlijk. Ik ben nog steeds een avonturier, ik zit voortdurend ergens achter aan en dat ontwikkelings- werk is een al lang sluimerend plan van Annet en mij. De terugloop van het aantal leerlingen aan de school in Lemmer werd de aanleiding. Met Zimbabwe was de zaak zó geregeld. Wij gaan werken aan een on- derwijsprojekt voor ex-guerrillastrijders, die als dank voor hun jarenlange inspannin- gen van de staat een opleiding krijgen tot het niveau dat ze nodig hebben om in hun directe omgeving mee te werken aan de verdere ontwikkeling van hun land. Dat projekt speelt zich af in een genationali- seerde farm met vee en 952 ha grond. Er was daar behoefte aan een wiskundeleraar en aan een onderhoudsmonteur voor de bedrijfsmachines. Omdat ik in staat ben die twee funkties te combineren kon ik meteen aan de slag. Voorlopig gebeurt dat op een contract met de regering van Zimbabwe voor de duur van drie jaar. Misschien wordt het wel iets langer, maar het is in elk geval mijn taak te zorgen dat ik mij zo snel moge- lijk overbodig maak. Dat betekent dus dat ik moet beginnen met een onderhouds- monteur en een wiskundeleraar op te leiden.
Zwarte wiskunde
Annet begint met het basisonderwijs van onze twee kinderen te verzorgen en ze wil zien hoe zij zich verder van dienst kan ma- ken. Haar hart gaat naar het werken met vrouwen. Die zijn daar minder geëmanci- peerd dan hier, maar door hun aandeel in de vrijheidsstrijd zijn zij over het algemeen zéér zelfbewust.
Pionieren vinden we allebei spannend. We
den en zullen de vele werklozen meer ge·
holpen zijn dan met voorspiegeling van be- taald werk, dat er ook in de toekomst voor hen niet zal zijn.
Ook daaraan wordt door D'66 in het Euro- pees Parlement gewerkt.
Europees
Wij zijn er van overtuigd- in tegenstelling tot de klein-linkse partijen en stromingen binnen de PvdA- dat voor de grote proble- men oplossingen op Europees vlak onont- beerlijk zijn. Het is nog duidelijker dan bij de eerste directe verkiezingen van het Eu- ropees Parlement, dat de problemen-van de verhouding rijk en arm in de wereld, de vrede en veiligheid, het milieu en de werk- gelegenheid niet meer op nationaal niveau kunnen worden opgelost.
De bestaande EG-instellingen, waaronder het
parl~ment,functioneren daartoe onvol- doende. Maar D'66 gaat de strijd aan om dit te veranderen vanuit een pro-Europese gezindheid. Europese samenwerking is ook nodig binnen het Atlantisch bondgenoot- schap om de eigen veiligheidsbelangen te bepleiten en om technische defensiesamen- werking en communautaire controle op wa- penexport tot stand te brengen.
Europese samenwerking is onontbeerlijk om een arbeidsherverdeling met de Derde
DEMOCRAAT lAAKGANG ló-NR. 7- DECEMBER I~X3
beginnen met het bouwen van de schoollo- kalen en intussen schrijf ik hier mijn eigen cursus wiskunde die ik straks in het Swahili zal vertalen, want die Engelse boekjes dat kan natuurlijk niet meer."
Wie volgt je op in de Friese Staten?
"Ellen van Hulzen. Een rasechte feministe, maar ook iemand die het dal, waar we nu met de partij door gaan, ervaart als een uitdaging om er des te harder aan te wer- ken. Ik betrap me er zelf op dat ik, nu ik bijna weg ben uit de Staten, denk dat het goed zou zijn als er een soort revalida- tiecentrum voor democraten zou bestaan.
Dat de partij zou kunnen zeggen: ga jij maar eens een beetje op verhaal komen, dan kan een verse kracht jouw taak eens even overnemen. Niet dat ik van plan ben om te stoppen met aan politiek te doen.
Dat kun je toch niet laten. Ik werk daar bovendien met oud-strijders en we bouwen een land op. Daar kun je best gebruiken wat je in een democratische partij hebt ge- leerd.
Ik vind wel dat die partij eens moet leren wat meer van zich af te bijten. Onze fouten wél toegeven, maar ze niet blijven koeste- ren. Twijfels minder benadrukken en ster- kere kanten laten zien. Daar hebben we minder een nieuwe aanduiding dan nieuwe mensen voor nodig. Mensen die de moed hebben om dingen te zeggen en te doen als democraten. Op alle formulieren die ik het laatste half jaar heb ingevuld heb ik achter politieke gezindheid altijd ingevuld: "De- mocraat". Nooit heeft iemand mij ge- vraagd wat ik daarmee bedoelde."
Op 30 november heeft hij in een regionaal congres afscheid genomen van Friesland.
"Houd de discussie gaande!" zei hij toen wij afscheid namen. "En heb niet het hart de partij in mijn afwezigheid op te heffen, want ik begin onmiddellijk opnieuw als ik terug ben!"
ledereen is gewaarschuwd! •
Wereld tot stand te brengen en om Europe- se afzetmarkten te creëren voor producen- ten uit de ontwikkelingslanden.
Een echte Europese campagne zal in 1984 nog niet gevoerd kunnen worden omdat - bij gebrek aan een uniforme Europese kieswet- de Nederlandse Euro-kandidaten zich alleen op de Nederlandse kiezers kun- nen richten.
Vermenging van nationale en Europese po- litiek zal ongetwijfeld in de campagne op- treden. Dat is onvermijdelijk en logisch in- dien de Europese dimensie van de nationa- le politiek wordt erkend.
Campagne voor Europa betekent voor alle kandidaten van alle partijen Nederlandse kiezers ervan te overtuigen dat Europa moet. Dat zal moeilijk zijn.omdat Brussel, Luxemburg en Stráatsburg in menig op- zicht zo ver van ons bed zijn.
Ik ben ervan overtuigd dat voor D'66-stem- mers die afstand relatief nog het makke- lijkst is te overbruggen.
De Euro-kandidaten, de Kamerfracties, de Campagnecommissie, de werkgroep Euro- pa en alle regio's en afdelingen van D'66 gaan er tegenaan om van de D'66 Eurover- kiezingen in juni 1984 een succes te maken.
•
GEEN NADERE AANDUIDING, MAAR WATDAN WEL?
Commentaar op een partijdiscussie
door Bob van den Bos, vice-voorzitter politiek
"Geacht nageslacht, ik voel mij als de opa die het lang niet gedaan heeft en, bij.
toeval in zijn geboortedorp verzeild ge- raakt, tot verbijstering van zijn verte- derd gehoor zegt: "Goh, zijnjullie daar nou nog mee bezig?"
Aan het woord is Hans van Mierlo.
Plaats: Hofvan Holland in Hilversum, waar D'66 een symposium hield over de nadere aanduiding.
Voor wie het nog niet wist, de vraag of D'66 een links-liberale partij is, wordt al gesteld zolang de partij bestaat.
Van Mierlo, en met hem velen van het eer- ste uur, hebben er nooit van willen weten.
Zijn eerste bezwaar is dat het niet wáár is.
"Historisch niet, we zijn geen afsplitsing van een liberale partij, en in ons bestand niet. D'66 is altijd bevolkt door mensen van verschillende "gezindten", die met hun li- berale, sociaal-democratische of gelovige gezindheid nu juist geen zin hadden om zich bij de VVD, PvdA of CDA te voegen, maar zich prettiger voelden in een politieke gemeenschap, waarin die anderen ook zaten.
Ten tweede: "Het is niet doelmatig, want het is niet duidelijk. Als je het erg vergraft is liberaal voor Nederlanders door de histo- rische posities rechts. Dus links-liberaal is links-rechts.
Verder is het niet nodig. Iedereen' mag- D'66 vanuit zijn eigen gevoel uitleggen en die uitleggingen ontlopen elkaar niet veel.
Tenslotte: "Ik vind het niet deftig, net iemand die er een naam bijkoopt."
Ook Jan Glastra van Loon vindt een etiket niet nodig. Iedereen mag D'66 uitleggen zoals hij de partij zelf ziet.
Als iemand zich links-liberaal voelt en hij daarmee aan iemand anders duidelijk kan maken wat D'66 betekent, uitstekend. Op zich zelf een zeer links-liberale benadering, zou ik bijna zeggen. De vraag, of die vrij- heid ook aan het Hoofdbestuur gelaten moet worden, bleef hiermee onbeant- woord: moet het op het briefpapier van de partij?
Maarten Engwirda bleek eveneens geen behoefte te hebben aan een toegevoegd eti- ket. "Het komt neer op een capitulatie voor het bestel dat wij in 1966 wilden door- breken."
M. D. Boogaarts, medewerker parlemen- taire geschiedenis aan de Universiteit van Nijmegen, pleitte noch vóór, noch tegen een nadere aanduiding en toonde, zeer goed gedocumenteerd aan, dat met D'66 verwante partijen ook vroeger al hadden bestaan in Nederland (Vrijzinnig Demo- craten) en op dit moment ook elders in
Europa op het politiek toneel geen onbe- kend verschijnsel zijn. Bogaarts' tekst is mijns inziens verplichte literatuur voor een ieder die er aan twijfelt of er voor een partij als de onze wel een politieke plaats is weg- gelegd!
De voorstanders van een links-liberale aan- duiding leken tijdens deze studiedag duide- lijk in de minderheid.
Erwin Nypels bracht in het midden dat D'66 op grond van de uitgangspunten van _de Franse revolutie opkomt voor gelijk-
waardigheid, verscheidenheid en een blauwdruk voor een betere samenleving.
"Dat is liberaal, dat is gewoon zo."
Zoals bekend is ook Jan Veldhuizen een pleitbezorger van een nadere aanduiding.
"Vanwege de noodzaak van een eigentijd- se aanpak om het mensbeeld te realiseren waarvoor je staat."
In het middagforum onder leiding van Wim Dik, kwamen ook Marga Goudriaan en Hans van Oerle aan het woord.
Marga wees op de redenen voor de oprich- ting van D'66, het openbreken van vanzelf- sprekendheden en bestaande structuren,
"de ongebondenheid" die het mogelijk maakt op nieuwe ontwikkelingen oncon- ventioneel te reageren. Als wij ons afvra- gen tot welke stroming wij behoren, vallen wij terug in het patroon van de vijftiger en zestiger jaren. De naam Democraten '66 is sprekend genoeg, vond zij.
Hans van Oerle noemde D'66 op inhoude- lijke punten een soort herleving van de Vrijzinnig-Democratische Bond. Bindend element bij D'66-ers noemde hij het solida- riteitsgevoel en het opkomen voor ande- ren, voor hooggestemde idealen, voor ho- gere belangen. "Dat", aldus Hans van Oer- Ie, "geeft een gevoel van gezamenlijkheid, van gelijkgestemdheid en groepsbesef."
Conclusies en commentaar
De conclusie die uit dit symposium getrok- ken kan worden is dat de behoefte aan een ondertiteling op dit moment zeker niet alom in de partij gevoeld wordt. Reden te meer voor het Hoofdbestuur om vast te houden aan zijn oorspronkelijke stand- punt, zoals neergelegd in HE-resolutie 11, AL V mei 1983. Hierin bleek dat het Hoofdbestuur de naam "Democraten" nog steeds voldoende kenmerkend voor onze partij acht en geen behoefte heeft aan een nadere aanduiding. Op de komende AL V zal het Hoofdbestuur dan ook niet (meer) zelf met een resolutie komen. Als een twee- de naam niet door een ruime meerderheid
in de partij gedragen wordt (bijvoorbeeld met 51% van de stemmen wordt aangeno- men!) verliest het immer.s daarom alleen al zijn bindende en wervende functie.
Nee, in plaats van nog langer over onderti- tels te discussiëren, kunnen wij ons beter bezig houden met de eigenlijke vraag: hoe
DEMOCRAAT JAARGANG ló- NR. 7- DECEMBER 19H3
we de 0'66-ideeën beter over het voètlicht krijgen.
Problemen voor D'66
D'66 heeft in elk geval haar eigen recente . verleden en het huidige tij tegen. In een notabene door Van Agt geleid kabinet bleek D'66 in de ogen van veel kiezers niet het frisse redelijke alternatief. Wie op on- middellijke hervorming à la D'66 had ge- hoopt, werd niet op zijn wenken bediend door het verlamde coalitie-kabinet.
In de recente economische teruggang blij- ken veel mensen geneigd hun houvast te zoeken bij de stromingen, die al vóór D'66 bestonden. Materiële belangenbehartiging wordt eerder toevertrouwd aan PvdA en (voor andere belangen) aan de VVD, die bovendien geacht worden meer tot stand te brengen omdat ze een grotere politieke machtsfactor zijn. Veel typische D'66 ideeën (immateriële zaken, welzijn, milieu, innovatie enz.) zijn ofwel door andere (gro- tere) partijen overgenomen, ofwel politiek niet meer aan de orde.
Op dit moment concentreert bijna alle aan- dacht zich op problemen, waar geen enkele partij (ook D'66 niet) een "echte" oplos- sing voor heeft: werkloosheid en kernbe- wapening.
In deze hoogst onzekere tijd zijn veel kiezers geneigd traditioneel te stemmen, behalve dan de uiterst ontevredenen, die zich door de Centrumpartij politiek laten misbruiken.
Mogelijkheden voor D'66
Veel van de huidige maatschappelijke pro- blemen vragen juist nu om een typische D'66-benadering. Het terugschroeven van de verzorgingsstaat draait uit op een ver- lammend touwtrekken van belangengroe- pen. Het.kabinet van zijn kant staart zich blind op het financieringstekort en legt daardoor een eenzijdige dadendrang aan de dag met alle onrechtvaardige gevolgen van dien. De bijeffecten van de economi- sche crisis (trefwoorden: werkloosheid, in- tolerantie, criminaliteit, moedeloosheid, veronachtzaming van het milieu) zetten de democratie onder spanning. Er bestaat op- nieuw een vertrouwenscrisis tussen be- stuurden en bestuurders, bevolking en poli-
tiek. ·
En toch moeten nu de voorwaarden voor herstel op langere termijn worden gescha- pen. Allereerst door de economische basis weer te versterken.
Tegelijkertijd is echter een ingrijpende ver- andering van mentaliteit nodig. We moeten · proberen de toekomst positief tegemoet te treden. De enorme nieuwe technische mo- gelijkheden moeten worden aangegrepen om het leven aangenamer te maken. Werk zal veel meer verdééld moeten worden, vrije tijd zinvol besteed. Deze uitdagingen aannemen vergt moed en creativiteitszin. "'
'1!1
I I I.,.. Wie niet (meer) streeft naar een fundamen- teel betert;: samenleving vervalt in een be- leid van Thatcher en Reagan, waardoor de zwakkeren het gelag betalen.
Wie de ogen sluit voor de realiteit van van- daag, scheept de volgende generatie op met (een verdubbeling van) onze problemen.
Nodig is onze onafhankelijke, niet ideolo- gische benadering, los van deelbelangen, waar gevoel voor rechtvaardigheid en de- mocratische gezindheid het fundament van vormt.
Als er door de SWB en alle(!) andere gele- dingen in de partij voldoende ideeën wor- den aangedragen, zal het aan onze bood- schap zelf niet liggen.
Blijft over: de stijl van politiek be- drijven
Mede door de geweldige verkiezingsneder- laag, is het zelfvertrouwen en, wat minstens zo erg is, HET EIGENZINNIG ANDERS ZIJN, aangetast. D'66 is volgens sommigen een beetje kleurloos geworden. Netjes, ook ja, redelijk, zeker. Maar: ER SPRIN- GEN TE WEINIG VONKEN VAN AF.
Voor een partij als de onze, die de kiezers telkens weer opnieuw aan zich moet zien te binden, is dat natuurlijk niet zo best.
Nieuwe vitaliteit
D'66 als partij en sommige D'66-ers per- soonlijk combineren een bijna "anarchisti- sche rebellenneiging" met een nuchtere be- stuursmentaliteit. Een overdosis van het laatste heeft wellicht onze herkenbaarheid aangetast. Nu we niet meer in een kabinet zitten en er minder noodzaak voor conces- sies bestaat, is er in principe weer ruimte voor ons oorspronkelijk élan. Geen stunts of vuurpijlen, maar met verve uitdragen van geloofinde eigen ideeën.
De traditionele partij-geborgenheid zullen wij vermoedelijk nooit kunnen bieden.
Maar met een "nieuwe vitaliteit" moeten wij in staat zijn het verloren vertrouwen
terug te winnen. •
Als je rijk bent de macht hebt eenleger achter de hand wat kan het je dan schelen dat de paupers weer kreperen nu de krisis overheerst.
De vakbonden de buurtorganisaties de boeren
de politieke oppositie in Latijns Amerika staan zwak, zijn verdeeld is er een alternatief?
Solidaridad blijft hen steunen de lange krisis door niet afwentelen maar omwentelen.
BINNENHOF 7-22
WAAR BLIJFT HET
REGERINGSSTANDPUNT?
Tijdens de algemene· en politieke be- schouwingen in de Tweede Kamer heeft de minister-president medegedeeld, dat het Kabinet over een aantal grondwet- telijke aspecten van een eventuele plaat- sing van kruisvluchtwapens in Neder- land ook het oordeel zal vragen van de Raad van State. Dat doet D'66 genoe- gen, want het wordt de hoogste tijd dat de regering laat weten op welke wijze en in welke vorm zij voornemens is deze zaak te regelen.
Naar aanleiding van deze mededeling heeft Marie-Louise Tiesinga aan de minister-pre- sident en de minister van defensie een aan- tal schriftelijke vragen gesteld, waarin zij er o.a. op aandringt de adviesaanvrage open- baar te maken. Tijdens de algemene be- schouwingen zei Lubbers de aanvrage pas openbaar te willen maken ná ontvangst van het advies van de Raad van State. Op zich is dat gebruikelijk, doch de titel, waarop de regering de aanvrage doet in relatie tot de openbaarmakingsregels in de Wet op de Raad van State, sluit openbaarmaking van de adviesaanvrage geenszins uit.
Bovendien is Tiesinga van mening, dat juist
de vraagstelling van zeer grote betekenis is voor de inhoud van het uit te brengen ad- vies. Reden waarom zij het kabinet heeft gevraagd welke reden(en) het kabinet heeft om een adviesaanvrage over aspecten van een in vele opzichten belangrijke zaak als plaatsing van kruisvluchtwapens in Ne- derland niet terstond openbaar te maken.
Zoals bekend heeft Tiesinga bij de behan-
deling van de defensiebegroting iri juni de grondwettelijke discussie over de plaatsing van 48 kruisraketten in Woensdrecht aan- gezwengeld. Tijdens de algemene beschou- wingen in de Eerste Kamer heeft Jan Gla- stra van Loon er nogmaals op aangedron- gen dat de regering haar eigen standpunt hierover kenbaar maakt. Naar de mening van D'66 zal de eindbeslissing over de grondwettigheidsvraag in ieder geval bij het Parlement moeten liggen. •
D'66 ONTEVREDEN OVER DEFENSIENOTA
De 2e Kamer-fractie van D'66 vindt dat een drietal zaken in de Defensienota in het oog springen.
Allereerst, zoals al bekend was, dat, on- danks het feit dat een apart hoofdstuk is gewijd aan de kernwapen problematiek, deze Defensienota toch alleen over de conventionele middelen duidelijke uit- spraken bevat. De D'66-fractie betreurt dit in hoge mate. Zij is van mening dat in het geheel van het Nederlandse veilig- heidsbeleid de nucleaire component niet geheellos kan worden gezien van het conventionele deel, maar dat deze twee elementen voor een belangrijk deel onderling bepalend zijn. Voornemens met betrekking tot de kernwapens heb- ben immers gevolgen voor de conven- tionele inspanning, zouden dat althans moeten hebben.
De fractie van D'66 vindt dat uitbreiding van de conventionele bewapening terwille van vermindering van de nucleaire compo- nent niet vanzelfsprekend tot aanzienlijke verhoging van het defensiebudget behoeft te leiden. Hoewel een verhoging voor D'66 niet is uitgesloten, moet in de eerste plaats bezien worden in hoeverre de voor een der- gelijk beleid benodigde middelen gevon- den kunnen worden door een verschuiving in de prioriteitstelling voorde krijgsmacht als geheel.
De fractie van D'66 betreurt het dat in de
Defensienota ook voor de nucleaire bewa-
pening zonder meer wordt uitgegaan van
handhaving van de huidige invulling van de
strategie van de "flexible response". D'66
vindt dat meer aandacht had moeten wor-
den besteed aan de mogelijkheden om in
Navo-verband te komen tot een strategie
waarin de rol van de kernwapens is terugge-
bracht tot het afschrikken van het gebruik •
Statieportret
Het congres van 25 en 26 november koos twee nieuwe Democraten in het Dagelijks Bestuur. Maar ook in mei (Zutphen) traden twee nieuwe DB-ers aan. Hieronder ziet u ze allemaal. V.l.n.r.: Martien van Dedem-van der Does- 2e publiciteitscoördinator; Peter Fonkert- le penningmeester; Edo
Spier- 2e penningmeester; Kees van den Brink -Ie publiciteitscoördinator;
Miehiel ten Brink - secretaris-politiek; Jan Lucas van Hoorn - secretaris- buitenland; Bob van den Bos- vice-voorzitter-politiek; Ewout Cassee- vice- voorzitter-organisatie; Jacob Kohnstamm - voorzitter; Grace Cotterell - secretaris-organisatie.
van kernwapens door de tegenstander. De Defensienota had daartoe ten minste een aanzet moeten geven, mede gezien in het licht van de doelstelling, die ook dit kabinet zegt te hebben, van vermindering van de afhankelijkheid van kernwapens.
Met betrekking tot de financiering van de plannen stelt de D'66-fractie vast dat het investeringsprogramma van de Defen- sienota zeer ambitieus genoemd mag wor- den. Niet duidelijk is, of de gestelde priori- teiten met betrekking tot de verzekering van de exploitatie voldoende tot hun recht zullen kunnen komen.
Positief waardeert de D'66-fractie lret dat zo veel mogelijk gestreefd zal worden naar inschakeling van de Nederlandse industrie bij defensie-orders. Zij tekent daarbij wel aan dat de meerkosten die door dit beleid worden veroorzaakt niet onevenredig op de begroting van Defensie mogen drukken.
Tenslotte is het kabinet bij de financiering van de defensieplannen uitgegaan van een groei van jaarlijks 3%. Voor deze kabinets-
periode geldt echter als uitgangspunt een reële groei van de defensie-uitgaven van 2% per jaar.
De fractie van D'66 acht dit2%/3% plan uit planningsoverwegingen niet verstandig.
Terwijl ook de D'66-fractie kan instemmen
met een reële groei van de defensie-uitga- ven van 2% per jaar tot 1986 - mits daar vanzelfsprekend een concept aan ten grondslag ligt met een werkelijke visie op de gewenste opzet van de westelijke verde- diging en de Nederlandse rol daar in- kan echter op dit moment geen zekerheid be- staan omtrent de financiële mogelijkheden
DEMOCRAAT JAARGANG 16- NR. 7- DECEMBER IYH.1
in de periode na 1986. Daarmee wordt met deze Defensienota het risico gelopen, dat een zelfde situatie zal ontstaan als met de Defensienota 1974 is gebeurd, namelijk fi- nanciële middelen die voortdurend achter- blijven bij de geplande middelen. Het fi- nancieringsbeleid dat het kabinet in de De- fensie nota voorstelt, vormt geen garantie dat deze ontwikkeling zal kunnen worden voorkÓmen.
De fractie van D'66 zou daarom de voor- keur geven aan een meer realistische finan- ciële planning met gelijkblijvende, en ver- volgens na een aantal jaren aflopende groeipercentages. Een dergelijk krap fi- nancieringskader dwingt tot fundamentele keuzes over de structuur van de Nederland- se defensie, maar alleen op die manier kan een gezonde basis worden gelegd voor de Nederlandse defensie-inspanning op lange- re termijn.
•
7r!i
HET WOORDAAN REGIO'S EN AFDELINGEN
HET FRIE LANDSCHAP
"Friesland is mooi zo" en "Praat mar frysk" zijn hoge noorden begrippen wSJSJrrnPP geleefd en gewerkt wordt.
De begrippen sentiële zaken door de
voor de meest es- deze overwegend wordenervaren: de wo,onom12e·viqrg in samenhang met de
COIIIlnturtiCilU,t~vorfll,
de friese taal.
gecharmeerd van eigen
lal beschadigde, terpen prik-
u"''~""J~IJcn
door het vlakke friese op het eens zo deze overwinning nog eens
· daar onze dijken, als
"].,,,..h,tur.•rl ,
ogenschijnlijk kriskras in ken een taal, zij vertel- ontstaan en instandhouden van onze
Ooit he
provincie.
voorouders met praam , ,grond onder de voeten"
ons hierover te waken.
karresporen) en kelen als grote wur- and.
en kruiwagen gegeven. Het is Boerenweggetjes smalle slootjes, zij men door het
Het boerenland, dat het, dat is het nog steeds.
De boer bepaalde het
friese platteland, hij
<tnoft<><>rriPvoor he·m zo alom bekende boerderijen, de hekken en sloten.
Friesland is een boerenland óf zegd: Friesland is een agrarische Maar ook: "Friesland- waterland".
Het water, eens onze aartsvijand, wordt het gekoesterd. "Skûtsjesilen , ,,fierljeppen" en bovenal ook "elfsteden- tocht" zijn begrippen waaruit moge blijken hoe de fries middels zijn sporten verbonden is aan dat waterland.
en verzorgd door mensenhanden.
Dat is Friesland.
Het is dan ook niet toevallig dat er diverse instellingen in Friesland zijn ontstaan die
"hoed en noed" willen staan om deze parel te bewaren.
Ik noem hier:
lt Fryske Gea (Het friese landschap)- Fe- riening fan lytse Doarpen (vereniging van kleine dorpen) - de Friese Molen en de vereniging tot behoud van de Waddenzee.
"Friesland is mooi houen zo!"
Nu
Nog steeds is Friesland die agrarische pro- vincie van weleer, maar anders. Ook voor Friesland heeft de technologische en indus- triële ontwikkeling niet stil gestaan. Dat is merkbaar.
Niet meer de mensenhand die schaal en schoonheid aan ons gewest geeft, nee de machine, de diepploeger, de greppelfrees.
Zij tasten diep in onze bodem. Die bodem van cultuur en historie, hoe diep?
Dat bepaalt wederom de boer, die om voor hem zo functionele redenen de struktuur van het friese platteland deed veranderen.
Ruilverkaveling!
Als een oude verkreukelde lappendeken lag daar eens die voor ons zo bijzondere provincie. Thans zou een Mondriaan zijn vingers aflikken bij het aanschouwen van het mathematisch opgedeelde stukje aar- de. Zelfs voor de Fl6 piloot van de vliegba-
sis Leeuwarden was dat wel even wennen.
Maar de boer hij ploegde voort!
Ook in vertikale zin is het zo vertrouwde beeld ingrijpend gewijzigd. Grote torensi- lo's markeren, als opgeheven vingers. de plaats waar de boer voortaan zijn bedrijfs-
verricht. De markante kop-hals- n door de niet fries-eigene Stoere stalen hoogspanningsmasten t lijkt of de door-
lachebekken derd is in het priemen in de lucht
hangende draden als willen zeggen dat er iets friese. Iets onherroepelijks.
Veel te snel misschien ...
Veel te snel vliegt ook de strakke rechte vierbaansweg van stad. Van het agrarische dorp n dustriële stad met haar standbee koe en paard. Maar nog steeds:
"Friesland is mooi houen zo!"
Straks
Angstige gevoelens bekruipen mij:
.. Straks boerenbedrijven met twintig silo's op een rij! !Amerikaanse
tot~st:m<llStraks hectares windmolenpark. St Friese taal die geen taal meer is.
eilanden en meren waar je je in alleen nog verstaanbaar kunt m de Duitse taal. .. Of erger die geen eilanden meer zijn!!!
satieproces waardoor nauweli
"het platteland" gesproken Een randstad in het noorden
Dit kàn niet gebeuren, màg niet ge- beuren.
Er zal een ander nd ontstaan, maar een "eigen" F ·
het woord, een echte Fries.
optoo,•n
op het Friese platte- ist-een realist (niet te ver-
"diep-Fries", die thans de vrijstaat" bepleit!) met gevoel voor het ""zigende toekomst- beeld van Friesland, waakzaam!
Daarom ook ben ik lid van Daar liggen voor mij de ide ciaal of landelijk de men te lijf te gaan.
De partij die groot moet worden leus "kleinschaligheid". Het me zicht van D'66 zal weer maatstaf worden voor menselijke verhoudi ons gewest, zowel in materie als geest
De frieseweiden en meren, de waddenzee met zijn serene eilandjes: uniek als monu-
menten. Het regiobestuur: (vlnr)
WiDt-vatt-lllub:m,...gm;:taJ::is;~ltfelk:Möller-Roosjen, secretaris-organisatie;
Een eenheid op menselijke schaal gemaakt voorzitter1 Kees Spithost, penningmeester; Bertus Monsma, lid.
I
PROBLEMEN OP GROTE ÉN KLEINE SCHAAL
Sinds 1978 is D'66 weer terug in de provinciale politiek, aanvankelijk met twee zetels en vanaf 1982 met 3. We zijn gewend om hier kleine stapjes te nemen, al mag dan zeker niet onvermeld blijven dat er een behoorlijk potentieel aan groeimogelijkheden ligt.
Halverwege de vorige statenperiode wees een regionale enquête uit dat D'66 wel eens met 7 à 9 zetels uit de bus zou kunnen komen (de landelijke doorstoot naar boven de 20% moest toen nog komen).
Dat was niet alleen toe te schrijven aan de groeiende populariteit van de kamerfractie en de toenmalige politieke voorman, maar zeker ook aan de politieke voorman in de staten: Leen Schotel. Na 5Y, jaar frac- tievoorzitter te zijn geweest, gaat hij ons nu verlaten. Hij heeft in belangrijke mate bij- gedragen aan de organisatorische en poli- tieke wederopbouw van de partij. Hij was een bindende figuur tussen de verschillen- de organen in de partij en hij wàs er altijd.
Met zijn kordate aanpak, zijn inzet en , doorzettingsvermogen heeft hij de fractie uitgebouwd tot het huidige fractieteam van 5 mensen. Zijn vertrek naar Zimbabwe (zie ook elders in de Democraat) betekent voor partij en fractie, dat een boel inzet, kennis en ervaring verdwijnt; en laten we in dat verband ook z'n humor niet vergeten.
("Ook jij had je achterkant van het gelijk"
en Sirnon v. d. Kastele weet dan wel wat hier bedoeld wordt.) Het fractieteam van vijf personen neemt de draad weer op en gaat, maatschappelijk gesproken onrustige tijden tegemoet.
Gegoochel met doelstellingen
De sociaal-economische crisis snijdt diep in de Friese bevolking. Als u weet dat in som- mige delen van Friesland de werkloosheid is opgelopen tot rond de 30%; dat van die werklozen 80% jonger is dan 30 jaar en dat een langere termijn perspectief op een op- leving feitelijk nog ontbreekt; dan wordt het in Friesland roeien met de riemen die je hebt.
Het provinciaal bestuur doet er overigens alles aan om die riemen te verbeteren.
Om enig inzicht te krijgen in de sociaal- economische problematiek van Friesland is het goed te vermelden dat in Friesland sinds 1949 de structurele component in de
11>
tuurlijk zal de technische en industriële ontwikkeling ook in Friesland doorgaan.
Natuurlijk zal dit mede beeldbepalend zijn.
Maar: Laat het D'66 ideaal er op gericht zijn dat Friesland zijn eigen identiteit be- houdt.
En bovenal: Laten wij er voor zorgen dat Friesland leefbaar blijft. leefbaar voor mens èn dier.
Inderdaad:
"Friesland is mooi houen zo!"
werkloosheid niet is weggewerkt. De aan- dacht van de Rijksoverheid voor het Noorden dateert van 1949. Toen verscheen de industrialisatienota (de eerste).
Tot op de dag van vandaag wordt er nog gegoocheld met doelstellingen van het re- gionale beleid. Aanvankelijk was het de bedoeling van de Rijksoverheid om de structurele werkloosheid in het Noorden weg te werken. Later kwam de doelstelling in het licht te staan van , ,spreiding van de bevolking vanuit de dichtgroeiende rand- stad". De nieuwste vondst is dat het so- ciaal-economische beleid uit dient te gaan van een bijdrage aan 's lands economie.
Steeds meer lijkt het er op dat het regionaal Sociaal-Economisch Beleidsplan als sluit- stuk gaat gelden van de landsbegroting.
We mogen ons niet laten leiden door de
de statenfractie: (staand v.l.n.r.) Ellen van Hul- zen-Figee, statenlid; Karin Oele-van Heerde, fractievoorzitter; André v. d. Heide, statenlid;
(zittend v.l.n.r.) Tjeerd Piek, fractiesecretaris;
Syb de Jong-v.d. Gout, fractiemedewerker.
, ,huidige" economische situatie om onzorg- vuldig met het milieu om te springen. Het is juist de huidige economische situatie die een extra dimensie geeft aan het zoeken voor Friesland naar structuurverbeterende maatregelen, waarbij milieu en werkgele- genheid hand in hand kunnen gaan.
De statenfractie van Friesland speelt een grote rol in het sociaal-economische beleid van de provincie. Speciale aandachtsvelden voor de fractie zijn o.a.: · - problematiek van het inpolderen van een deel van de Waddenzee;
- de ontwikkeling van de Harlinger haven;
- innovatie, zowel technisch als sociaal;
- advisering en voorlichting over regel- en
DEMOCRAAT JAARGANG 111- NR. 7- DECEMBER I Y~J
wetgeving door gesubsidieerde instel- lingen;
- Noordelijke Ontwikkelingsmaatschap- pij (NOM);
- landbouw en aanverwante bedrijvigheid.
De D'66-statenfractie benadert deze aan- dachtsvelden kritisch omdat b.v. bij de ad- visering en voorlichting veel overlappingen van taken voorkomen bij diverse institu- ties. Zij is van mening dat er behoefte be- staat aan déinstitutionalisering (grote be- zuinigingen), omdat de ontvanger (in be- drijven) van de advisering/voorlichting zo langzamerhand door de bomen het bos niet meer kan zien.
De kleine kernen
Een ander onderwerp, niet specifiek Fries, maar wel typisch een probleem voor een provincie, die dun bevolkt is en veel kleine dorpen telt, is het leefbaar houden van de kleine kernen.
In Friesland bestaat de "Foriening foar lyt- se Doarpen" (Vereniging voor kleine dor- pen) die vaak aan de bel trekt bij de staten- fracties. Er is ook een aparte adviescom- missie (commissie kleine kernen), die het provinciaal bestuur adviezen geeft betref- fende zaken die kleine kernen aangaan. In het Streekplan voor Friesland staat dat er 235 kernen zijn die voor wat hun voor- zieningen betreft afhankelijk zijn van ande- re plaatsen. Op een totaal van 395 kernen is dit natuurlijk erg veel.
Wat zijn de specifieke problemen voor klei- ne kernen? Ten eerste heeft men een aantal voorzieningen niet of nauwelijks. Het be- kende verhaal van: als de laatste school uit een dorp verdwijnt, is de leefbaarheid ook voor het grootste deel verdwenen, speelt hier heel sterk.
Er komt geen of bijna geen openbaar ver- voer. Gevolg is dat mensen die geen auto hebben afhankelijk zijn van anderen. De ontwikkeling van het openbaar vervoer is zodanig dat het eerder slechter wordt dan beter; minder frequent, de bereikbaarheidstij d loopt terug en het wordt voor veel mensen onbetaalbaar. Er worden wel pogingen gedaan om voor de kleinste dorpen belbussen, bustaxi's en buurtbussen te laten rijden, maar dat ver- keert nog steeds in een experimenteel sta- dium en is op den duur waarschijnlijk niet rendabel.
Gezien deze problematiek is de fractie van mening dat het tijd wordt om landelijke normen die gelden voor onderwijs, open- baar vervoer, eerstelijnsgezondheidszorg enz. te splitsen in normen voor dichtbe- volkte en normen voor dunbevolkte ge- bieden.
De provincie voert een speciaal ondersteu- ningsbeleid voor kleine kernen, o.a. door het subsidiëren van de enig overgebleven winkel in een dorp. Als de kleine kernen hun dorpswinkeL school en busverbinding weer terugkrijgen, komen ook de bewoners wel weer terug. Dit kan volgens de D'66- statenfractie alleen gerealiseerd worden als men normen toepast, die toegesneden zijn op de situatie op het platteland. Aan rand- stedelijke normen hebben we in Friesland niets.
Schaalproblemen
De maatschappelijke problemen van Fries- land zijn in belangrijke mate "schaalpro-
yr!i
I''
i
blemen". Bij allerlei door het Rijk gehan- teerde normen valt o.a. Friesland buiten de boot, omdat we met zo weinig mensen op zo'n groot gebied wonen. Ter vergelijking:
er wonen in heel Friesland net zoveel men- sen als in de helft van Amsterdam. De schaalproblemen daar liegen er ook niet om, maar bij bezuinigingen, b.v. op biblio- theekwerk, valt er in Friesland een hele- boel weg, terwijl er in de Randstad slechts wat minder keus is.
De problematiek van de grote steden wordt hiermee niet weggepoetst, maar de al tientallen jaren bestaande problematiek van de plattelandsgebieden in Nederland dreigt steeds meer onder druk te komen van de in de afgelopen jaren toegenomen problemen in de steden. Deze schaalpro- blemen dienen naar onze mening ook bin- nen D'66 meer aandacht te krijgen (SWB, Adviesraad).
"Breed" emancipàtiebeleid
U kunt zich voorstellen dat de positie van vrouwen een geheel andere is dan in de verstedelijkte gebieden. De "traditionele"
vrouwenorganisaties zijn hier hecht maat- schappelijk verankerd, terwijl de "nieuwe"
vrouwenbeweging hier net zo diffuus en pluriform is als elders.
Op initiatief van D'66 is door het provin- ciaal bestuur een aanvang gemaakt met een
"breed" emancipatiebeleid. Dit voorstel werd overigens gehonoreerd dankzij één echte liberaal bij de VVD ("Je vrouw zit zeker op de publieke tribune") en een paar zieken bij het CDA. En sindsdien is er weliswaar een provinciale emancipa- tiecommissie ingesteld, maar tekenend is toch wel, dat de "nieuwe" vrouwenbewe- ging haar eigen wegen zoekt, via Rijkswe- ge, om het emancipatieproces te stimule- ren. Een echte emancipatieraad is hier (nog) een illusie.
De uitdaging
De laatste Statenverkiezingen die als inzet hadden: een progressief bestuur, hebben de meerderheid van CDA en VVD niet aangetast. Het landelijk beeld was ook hier zichtbaar: klein links en klein rechts terug in de staten, verlies voor de PvdA en in mindere mate voor het CDA; winst voor de VVD en één zetel winst voor D'66 en de FNP (Frysk Nasionale Party). Wij weten dat er ook in Friesland een veel grotere potentiële aanhang te vinden is dan de hui- dige drie zetels aangeven. En met die uitda- ging gaat-het nieuwe fractieteam verder.
Karin Oele-van Heerde (fractievoorzitter) André van der Heide (statenlid) Ellen van Hulzen-Figee (statenlid)
FQI(
,,IT IS MEI SIZZEN NET TE DWAAN!''
door Riemke Bos-Osinga, voorzitter regiobestuur en Wim van Hulzen, secretaris-politiek regiobestuur
Zoals bekend heeft Friesland zijn eigen taal. Een taal die door de Rijksoverheid.
erkend wordt als tweede rijkstaal, naast het Nederlands.
Elida Wessel gebruikte nog dit jaar, in haar bijdrage aan het debat in de 2e kamer over de gemeentelijke herinde- ling in Friesland het volgende welspre- kende gedicht van Ed. Hoornik:
"Niet in mijn dorpen en mijn elf steden, Niet in mijn meren en mijn heerlijk- heden,
Ben ik het meest mijzelf, maar in mijn taal,
Het instrument waardoor ik adem- haal."
Het blijft echter een minderheidstaal in het Nederlandse taalgebied. De provinciale overheid voert een beleid, dat gericht is op het bevorderen en stimuleren van het ge- bruik van het Fries. Een beleid, dat door D'66 Friesland ondersteund wordt.
Zo is per 1 januari 1980 het Fries als ver- plicht leervak op de lagere scholen inge- voerd. Het regelen van ontheffingsmoge- lijkheden heeft onze bijzondere aandacht gehad. Tenslotte wordt niet overal in Fries- land Fries gesproken. Zo kennen o.a. de Stellingwerven (Z.O. Friesland), Het Bildt, en de waddeneilanden hun eigen streektaal.
De discussie over: het Fries als verplicht leervak in het voortgezet en buitengewoon onderwijs is nog niet afgerond. Met betrek- king tot het bevorderen van het gebruik van het Fries in stukken en brie ver. van de over- heid (Fries in het officiële
verk~er)kiezen wij voor tweetaligheid, d.w.z. dat over- heidsstukken of in het Nederlands of in het Fries worden opgesteld. Daarmee steunen wij het provinciale beleid.
Dat beleid schept echter problemen. Het veronderstelt dat de inwoners van Fries- land het Fries passief beheersen (verstaan en lezen). Op zich is dat een juist uitgangs- punt. Maar realisten als we zijn, beseffen we dat dit nog lang niet het geval is. Daar- om moet dat uitgangspunt tevens doel zijn, zolang dat doel niet bereikt is, en moeten ons inziens vertalingen kosteloos beschik- baar worden gesteld, wat overigens niet ge- beurt.
Het bevorderen van het gebruik van het Fries doe je tenslotte niet door mensen er toe te verplichten, maar door ze er warm voor te maken.
Gemeentelijke herindeling
Op 19 oktober vonden er in een aantal ge- meenten raadsverkiezingen plaats. Hier- mee werd een ingrijpende gemeentelijke herindelingsperiade afgesloten. Per 1 janu- ari 1984 zullen er 31 inplaats van 44 ge- meenten zijn. D'66 heeft landelijk en pro-
DEMOCRAAT JAARGANG lil- NR. 7- DECEMBER ~~~.1
