Natuur.oriolus 2009-1 Fenologie: resultaten en bespreking 2008

(1)

VLAAMS DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT VOOR ORNITHOLOGIE - ERK. P706369

JANUARI - FEBRUARI - MAART 2009 - JAARGANG 75 - NUMMER 1

België-Belgique P.B.

ANTWERPEN X 3/ 1485

atuur.orio us

(2)

Fenologie: resultaten en bespreking 2008

GERALD DRIESSENS

Resultaten en bespreking 2008

De oorspronkelijke dataset die voor dit Fenologierapport werd gebruikt, werd samengesteld uit verschillende databanken (Vogellijn,

www.trektellen.nl, www.waarnemingen.be. Na het uitfilteren vaJl extreme data, dubbeltellingen en niet-eerste waarnemingen per gebied bleven er voor de besproken soorten 6111 bruikbare gegevens over van eerste waarnemingen per soort per gebied. Soorten waarvan minder dan 20 waarnemingen overbleven werden niet opgenomen.

Voor meer info over het weer in het voorjaar van 2008 zie artikel Vogelnieuws uit Vlaanderen: voorjaar 2008 in dit nummer.

Gebruikte afkortingen en uitdrukkingen:

N

=

aantal ontvangen waarnemingen; GA

=

Gemiddelde aankomstdatum;

ex.

=

^exemplaar

Van elke soort zijn datumgrenzen gehanteerd voor de gegevens. Al te vroege gegevens zoals bv waarnemingen van Roodborsttapuit begin februari werden geschrapt (overwinteraars of te grote kans op fouten) maar ook late gegevens werden geweerd. Het bepalen van deze laatste datum is moeilijk en er dient vaak met heel wat factoren rekening gehouden.

Klassiek is dat, eens een soort op vele plaatsen is aangekomen, de motiva- tie om ze door te geven afneemt. De datumgrenzen kunnen dus van jaar tot jaar schommelen afhankelijk van jaarlijkse verschillen in het weer en in de aankomstperiode. De dataset per soort bleek soms aanzienlijk groter te zijn dan de vorige jaren.

01341 Ooievaar Ciconia ciconia GA 03/03 (2007: 16/02) N 134 (2007: 33) Waarnemingen voor 6 februari werden niet meegerekend vanwege vermoede- lijke overwinteraars. Vanaf 6 februari kunnen we spreken van een aaneengeslo- ten dataset. De grootste groep telde 16 exemplaren over Heist-op-den-Berg op 27 februari (S. Janssens).

01910 Zomertaling Anas querquedula GA 24/03 (2007: 13/03) N lOB (2007:

40)

Feb 24 Genk, De Maten 26 Gent, Bourgoyen Maa 7 Tienen, bezinkingsputten

2 ex. Carlo Vanderydt 2 ex. jelle Devalez 2 ex. Philippe Smets

02310 Wespendief Pemis apivorus GA 8/05 (2007: 15/05) N 85 (2007: 48) Apr 22 Duffel-Rumst, A W W S l e x . Kris De Keersmaecker

25 Mater, Bos 't Ename 1 ex. Luc Menschaert 28 Gent, Bourgoyen 1 ex. Dimitry De Wilde

023Bl Zwarte Wouw Milvus migransGA 26/04 (2007: 19/04) N 19 (2007:

26)

Maa 6 Turnhout, Turnhouts Vennen- gebied

27 Mortsel

29 Harelbeke, De Gavers

1 ex. Marc Smets 1 ex. Natuurpunt Vogellijn 1 ex. Filip Goussaert

02391 Rode Wouw Mi/vus milvusGA 22/03 (2007: 19/03) N 51 (2007: 26) Twee vroege februarigegevens werden niet als aankomsten behandeld maar hadden mogelijk betrekking op overwinterende exemplaren.

Feb 23 Genk, de Maten 4 ex. Ca rio Vanderydt 23 Lier, Anderstad 1 ex. Dirk Colin

23 Lommel, Maatheide 2 ex. Lex Peeters, Nico Venema

02601 Bruine Kiekendief Circus aeruginosus GA 30/03 (2007: 12/04) N 70 (2007: 34)

Gegevens vanaf 15 maart kwamen in aanmerking. Eerdere waarnemingen kwa- rnen van plaatsen waar de soort overwintert; het ging om negen februari- en drie maartwaarnemingen.

Maa 15 Boekhoute, Doodhoek- Hazenbeloop Schare, Sint-jorispolder 16 Duffel-Rumst,AWW5

1 ex. Walter De Smet 1 ex .. Walter De Smet 1 ex. Bart De Keersmaecker 03011 Visarend Pandion haliaetus GA 11/04 (2007: 15/04) N 36 (2006: 24)

Maa 26 Tienen, Bezinkingsputten

29 Mol, Grote Zand put Zoutleeuw, Het Vinne

1 ex. Michaël Vandeput, Kurt Boux, Erwin Collaerts 1 ex. Natuurpunt Vogellijn 1 ex. Michaël Vandeput,

Kurt Boux, Erwin &

Peter Collaerts

03101 Boomvalk Falcosubbuteo GA 20/04 (2007: 19/04) N 109 (2007: 47) Een waarneming op 17 maart werd niet weerhouden in de dataset.

Apr 10 Oud-Turnhout, De Liereman 1 ex. Bas Van derVeken 12 Terhagen, Kleiputten 1 ex. Kris De Keersmaecker 13 Sint-Agatha-Rode, Grootbroek 1 ex. Bart Creemers

03701 Kwartel Cotumix cotumixGA 20/05 (2007: 13/05) N 41 (2007: 30) Apr 23 Nokere, Zaubeekgebied 3 ex. Natuurpunt Vogellijn

26 Zeebrugge, Achterhaven 1 ex. Frank de Scheemaeker, Gustaaf Neyt 28 Zeebrugge, Voorhaven 1 ex. johan Buckens

04692 Kleine Plevier Charadrius dubius GA 1/04 (2007: 11/04) N 105 (2007:

95)

Maa 13 Kieldrecht, Putten West 15 Antwerpen, De Ku ifeend 16 Kortrijk, Keibeekbekken

1 ex. Kenny Hessel 1 ex. Ludo Benoy 1 ex. Dirk Derdeyn

05170 Kemphaan Philomachus pugnax (2007: 17/03) N 241 (2007: 21) In midden februari waren er enkele waarnemingen van relatief grote groepen (30,80 en 65 exemplaren), die het resultaat behoorlijk beïnvloeden. Aangezien niet helemaal duidelijk was of het om aankomsten, dan wel om overwinterende vogels ging, opteren we om geen gemiddelde te geven.

05320 Grutto Limosa limosa GA 2B/02 (2007: 16/03) N 569 (2007: 37) Een bijzonder vroeg resultaat in vergelijking met 2007,nochtans op basis van een veel grotere dataset,

Feb 18 Kieldrecht, Puttenplas 20 Kieldrecht, Drydijk

21 Turnhout, TurnhoutsVennengebied

2 ex Björn Deduytsche 2 ex Björn Deduytsche 3 ex Marc Smets

05381 Regenwulp Numenius phaeopus GA 15/04 (2007: 14/04) N 806 (2007:

40) Apr 4

5

Zwijndrecht, Vlakte Rijkevorsel, Kleiputten Bolk Duffel-Rumst,AWW5

1 ex. Björn Deduytsche 1 ex. Stijn Leestmans 1 ex. Kristof Van Asten

05480 Groenpootruiter Tringa nebularia GA 14/04 (2007: 13/04) N 62 (2007:

36)

Een exemplaar op 6, 28 en 29 februari in Kallo-Zwijndrecht betrof waarschijn-

Koekoek

Cuculu$ canorus.

3

aug 2008,

Kallo (0)

(Foto: Raymond de Smet)

(3)

6

Natuur.oriolus 75(1): 5-7

P ROJ ECTE N

lijk één exemplaar dat daar langdurig vertoefde. Winterwaarnemingen zijn bijzonder zeldzaam in België.

Apr 4 Wintam, Noordelijk Eiland 1 ex. Kris De Keersmaecker Z ex. Maarten Willems 5 Stuivekenskerke, Viconiakleiputten

8 Kluizen, Spaarbekken Z ex. Luc Bekaert

05560 Oeverloper Actitis hypoleucosGA 19/04 (Z007: 17/04) N 109 (Z007:

37)

De waarneming van een exemplaar in Sint-jan-in-Eremo op Z maart werd niet in de berekening van de GA verwerkt.

Apr 1 Adinkerke 1 ex. Wouter Van Gompel

1 ex. Kris De Keersmaecker Z Ruisbroek, Kanaalzone

Rumst-Terhagen, Rupel 3 ex. Kris De Keersmaecker

05750 Zwartkopmeeuw Larus melanocephalusGA 27/03 (Z007: 14/03) N 669 (Z007: 34)

Er is wellicht overlap tussen wintervogels en de fenologiegegevens.

Feb 18 Verrebroek, Drydijk 1 ex. Björn Deduytsche

Z3 Middeldorpe 1 ex. Bart Vandevoorde

Z4 Lommel, Maatheide 1 ex. Michel Emmers, Toon jansen

06151 Visdief Sterna hirundo GA 20/04 (Z007: 17/04) N 47 (Z007: Z7) Apr 5 Brecht, Groot Schietveld 1 ex. Peter Symens

9 Wieze, Dender 1 ex. Pol Meert

lZ Antwerpen-L.O., Blokkersdijk 1 ex. WillyVerschueren, Bart De Keersmaecker

06871 Zomertortel Streptopelia turturGA 28/04 (Z007: Z4/04) N 48 (Z007:

40)

Apr 15 Tienen, Getevallei 19 Zee brugge, De Fonteintjes ZO Poederlee, Aa-vallei

1 ex. Philippe Smets 1 ex. Kenny Hessel 1 ex. Tom Gaassens

07241 Koekoek Cuculus canorusGA 18/04 (Z007: 13/04) N 47 (Z007: 79)

Maa 31 Zwevegem 1 ex. Dirk Derdeyn

Apr 5 Wetteren, Boskant 1 ex. Patriek Casier 5 Ruisbroek, Coolhem 1 ex. Chris Coeckelbergh

07951 Gierzwaluw Apus apus GA 24/04 (Z007: ZZ/04) N 353 (Z007: 88) Apr 13 Antwerpen-L.O., Blokkersdijk 5 ex. Willy Verschueren

15 Stuivekenskerke, Viconiakleiputten 1 ex. Marc Rooghe 17 Duffel-Rumst, AWW5 Z ex. Kris De Keersmaecker Op Blokkersdijk werden op 16 april reeds 15 Gierzwaluwen geteld (Mathias D'Haen), deze werden niet in het lijstje van drie opgenomen omdat het niet om de eerste gebiedswaarneming ging.

09741 Boomleeuwerik Lul/uia arborea GA 24/02 (Z007: 13/03) N lZ9 (Z007:

Z6)

De eerste trekwaarnemingen gebeurden op 17 februari. Winterwaarnemingen werden zo mogelijk gemeden uit de fenologielijst.

Feb 17 Waarschoot, Arisdonk 41 ex. Dirk Willems 19 Sint-Martens-Latem, Westerplas 7 ex. Peter Van Herp ZO Neerpelt, Het Hageven 1 ex Patrick Schuurmans

09811 Oeverzwaluw Riparia riparia GA 30/04 (Z007: 16/04) N 164 (Z007: 41) Eerder late aankomst voor de soort. Grotere aantallen op latere data zorgen voor een later gemiddelde. Toch hebben we getracht uitsluitend nieuwe aankomsten te gebruiken.

Maa 15 Blankenberge, Duinen 16 Genk, De Maten 19 Schulen, Schulensmeer

8 ex François Doyen 1 ex. Carlo Vanderydt Z ex. Koen Leysen

09921 Boerenzwaluw Hirundo rustica GA 31/03 (Z007: 10/04) N 91 (Z007:

80)

Maa 5 Ezemaal 1 ex. Griet Nijs

15 15

Zeebrugge, De Fonteintjes Genk, De Maten

1 ex. François Doyen 1 ex. Carlo Vanderydt

10011 Huiszwaluw Oelichon urbica GA 14/04 (Z007: 14/04) N 111 (Z007: 57) Maa ZZ Zoutleeuw, Het Vinne 1 ex. Philippe Smets

Z8 Harelbeke, De Gavers 1 ex. Filip Goussaert

Z9 Wortel Z ex. Erik Rijnen

10091 Boompieper Anthus trivialisGA 15/04 (Z007: 14/04) N 111 (Z007: 48) Maa Z9 Genk, De Maten 1 ex. Carlo Vanderydt,

joachim Bertrands

30 Antwerpen

31 Wortel-Kolonie, Heide

1 ex Wim Veraghtert 1 ex. Stijn Leestmans

10170 Gele Kwikstaart Motacil/a flavaGA 9/04 (Z007: 17/04) N Z48 (Z007:

59)

De vogel van 8 maart werd later nog ter plaatse waargenomen.

Maa 8 Kieldrecht, De Putten 1 ex Kenny Hessel 16 Diest, Webbekomsbroek Z ex. Willy Vanwesemael

ZZ Gelrode 1 ex Kamiel Aerts

11041 Nachtegaal Luscinia megarhynchos GA 21/04 (Z007: 18/04) N 79 (Z007: 56)

Apr t' Sint-Huibrechts-Lille, Broekkant 10 Tienen, Bezinkingsputten 13 Antwerpen-L.O., Blokkersdijk

1 ex, Patrick Schuurmans 1 ex. Philippe Smets 1 ex. Willy Verschueren

11060 Blauwborst Luscinia svecica cyanecula GA 21/03 (Z007: 15/03) N 85 (Z006: 5Z)

Feb Z4 Tielt-Winge, De Spicht Maa Z Kortrijk, Keibeekbekken 11 Tienen, Bezinkingsputten

1 ex. Kamiel Aerts 1 ex. Dirk Derdeyn Z ex Philippe Smets

11210 Zwarte Roodstaart PhoenicurusochrurosGA 18/03 (Z007: 18/03) N 68 (Z007: 58)

Vier februariwaarnemingen werden niet in de GA verwerkt gezien de mogelijk- heid van overwinteraars. .

Feb Zl Geraardsbergen, centrum Ekeren, Rangeerstation Antwerpen-N Z4 Aalter, centrum

1 ex. johnny Cornelis 1 ex. Sandra Van Hees 1 ex. jan Versigghel

11221 Gekraagde Roodstaart Phoenicurus phoenicurus GA 17/04 (Z007:15/04) N 53 (Z007: 34)

Maa 27 Zwevegem

31 Antwerpen-L.O., Sint-Annabos Apr 4 M erelbeke

1 ex. Dirk Derdeyn 1 ex. Willy Verschueren 1 ex, Dominique Verbeien

11370 Paapje Saxicola rubetra GA 25/04 (2007: 17/04) N 63 (2007: 30) Een waarneming op ZZ maart in Wintam is extreem vroeg en werd niet weerhouden bij de verwerking voor de GA.

Apr 19 Meeuwen

20 Berlare, Scheldebroeken Leefdaal, Plateau

1 ex. Peter Gabriëls Z ex. André Van Doorsselaer Z ex, Mathias D'Haen

11392 Roodborsttapuit Saxicola torquata GA 04/03 (Z007: 14/03) N 79 (Z007: 64)

Vanwege de recente toename van winterwaarnemingen is de grens tussen overwinteraars en nieuwe aankomsten onmogelijk te trekken en worden de eerste waarnemingen hier niet opgelijst.

11460 Tapuit Oenanthe oenanthe GA 12/04 (2007: 14/04) N 89 (Z007: 51) Maa 15 Adinkerke, Drie Vijvers 1 ex Henri Tyteca

ZZ Kruibeke-Burcht 1 ex. johan Colman Apr 3 Koksijde, Doornpanne 1 ex. Marc Rogghe

Rode Wouw Mi/vus mi/vus. 29 maa 2008 (Foto: Raymond de Smet)

(4)

Paapje Saxico/a rubetra. 6 sep

2008,

Zeebrugge (W) (Foto: Frank Snijkers)

11861

Beflijster Turdus torquatus GA

17/04 (2007: 12/04)

N

108 (Z007: 67)

Maa

31

Schelle, Rupel

1

ex. Kris De Keersmaecker Apr Z Boorsem, Gravelco 1 ex. Mat Dolmans

4 D e Panne, De Westh oek 1 ex. Wouter V an Gompel

12361

Sprinkhaanzanger Locustella naevia GA

18/04 (2007: 15/04)

N

51 (2007: 44)

Apr 2 Koksijde, Doornpanne 5 Antwerpen-L.O., Blokkersdijk 7 Meldert, Lange Beemden

3 ex. Marc Rogghe Z ex. Willy Verschueren 1 ex. Jan Kenens

12430

Rietzanger Acrocepha/usschoenobaenusGA

15/04 (Z007: lZ/04)

N

72 (2007: 33)

Maa

28

H arelbeke, De Gavers 1 e x. F ilip Goussaert

31

Adinkerke, Drie Vijvers 2 ex. Klaas Debusschere

31

Pulderbos

1

ex. Ilf Jacobs

12500

Bosrietzanger Acrocepha/us pa/ustris GA

13/05 (Z007: 17/05) N lZ5 (Z007: 44)

Apr

10

S chulen, Schulensbroek ZZ Tienen, Bezinkingsputten

Z4

Berlare, Brede Schoren

1 ex. Willy Vanwesemael 1 ex. Philippe Smets 1 ex. Marc Rogghe

12511

Kleine Karekiet Acrocepha/us scirpaceus GA

21/04 (Z007: ZO/04) (Z007: 48)

Apr 7 Munsterbilzen, Munsterbos 1 ex. Peter Gabriëls

N 51

12

Terhagen, Kleiputten

13

Berlare, Scheldebroeken

1 ex. Bart De keersmaecker 1 ex. André Van Doorsselaer

12590

Spotvogel Hippo/ais icterina GA

9/05 (Z007: lZ/05)

N

58 (Z007: 44)

Mei Z Z outleeuw, Het V inne 1 ex. Philippe Smets

4 Schulen, Schulensbroek 1 ex. Koen Leysen 5 Nieuwerkerken, Binderveld 1 ex. Stijn Raymaekers

12741

Braamsluiper Sy/via curruca GA

22/04 (Z006: 20/04)

N

76 (2006: 51)

Apr 3 Zoutleeuw, Het Vinne 1 ex. Philippe Smets

16

Zee brugge, De Fonteintjes

1

ex. Jelle Van den Berghe

Drogenbos 1 ex. Didier Rabose

12751

Grasmus Sy/via communis GA

20/04 (2007: 16/04)

N

37 (2007: 85)

Een bijzonder kleine dataset voor zo'n algemene soort. Gegevens doorgeven blijft de boodschap ...

!!

Apr

14

Zoutleeuw, Het Vinne

1

ex. Jorg Lambrechts

15

S t-Lambrechts-herk, Mombeekvallei

1

ex. Pierre V andersmissen

Mechelen, Mechels Broek 1 e x. Jean Niesz

12761

Tuinfluiter Sy/via borin GA

22/04 (Z007: 25/04)

N

29 (2007: 57)

Ook hier een kleinere dataset dan verhoopt.

Apr 4 Aalter, Switten

18

Elingen-Bellingen

Herentals

1 ex. Jan Versigghel 1 ex. Stijn Leestmans 1 ex. Tom Goossens

12771

Zwartkop Sy/via atricapilla GA

3/04 (2007: 30/04)

N

104 (Z007: 73)

Twee febr ua rigegevens werden niet gebruikt voor het berekenen van de GA vanwege w aarschij nlijk overwinteraars.

P ROJ E CT E N

Natuur arialus

7

75(1): 5-7

Maa 7 Dendermonde

22

Zichem, Kloosterbeemden Wuustwezel

1 ex. Marc Rogghe 1 ex. Kamiel Aerts 1 ex. Peter Symens

13110

Tjiftjaf Phylloscopus co/lybita GA

7/03 (2007: 12/03)

N

112 (2007:

132)

Negen winterwaarnemingen voor

15

februari werden niet gebruikt voor het berekenen van de GA; gelet op het aantal winterwaarnemingen lijsten we voor deze soort de eerste waarnemingen niet op.

13120

Fitis Phylloscopus trochi/usGA

3/04 (2007: 14/04)

N

99 (Z007: 9Z)

Maa

17

Wortel-Kolonie, Heide 1 ex. Stijn Leestmans

18

Harelbeke, De Gavers

1

ex. F ilip Goussaert

19

Turnhout, Turnhouts V ennengebied

1

ex. Marc Smets

13351

Grauwe Vliegenvanger Muscicapa striata GA

6/05 (Z007: 14/05) N 41 (Z007: Z3)

Apr

30

Puurs, Heide 1 ex. Joost Reyniers Mei 1 Genk, De Maten 1 ex. Carlo Vanderydt

1 Schelde rode 1 ex. Dominique VerbeIen

13490

Bonte Vliegenvanger Ficedu/a hypa/euca GA

22/04 (Z007: 16/04)

N

55 (2007: 28)

Apr

14

Lommel, Maatheide 3 ex. Michel Emmers.

15

Houthalen

19

Antwerpen-L.O., Blokkersdijk

Toon Jansen 1 ex. ChristofVan A ckere 1 ex. Willy Verschueren

15081

Wielewaal Orio/us oria/us GA

03/05 (Z007: 3/05)

N

58 (2007: 35)

Apr

27

Zemst 1 ex. Maurice Segers

Mei 1 Moerbeke-Waas, Etbos 1 ex. Paul Vervaet 2 Nieuwerkerken, Binderveld, Z ex. Stijn Raymaekers

Invoer van Fenologiegegevens:

We wille n erop aandringen om zoveel mogelijk fenologiegegevens in te voeren op www.waarnemingen.be.

V oor toekomstige rapporten zal deze databank als gegevensbron gebruikt worden.

Het is nooit helemaal uit te sluiten dat er bij het invoeren of verwerken van gegevens een foutje is geslopen in dit overzicht. Gelieve dat te melden.

Dankwoord

We willen André Vandesande en Gaby Jochmans hartelijk danken voor het verzamelen en invoeren van de gegevens.

Gerald Driessens, Natuurpunt Studie, Coxiestraat

11,

B-

2800

Mechelen

gerald.driessens@natuuffiunt:J!~

Samenvatting - Abstract - Résumé

Van het voorjaar van

2008

werden

6111

bruikbare

aankomstgegevens van vogels verzameld in Vlaanderen. Dat zijn er bijna drie keer zoveel als voor

2007.

Dat heeft alles te maken met het succes van de invoersite www.waarnemingen.be. die nochtans pas in juni

2008

gelanceerd is. De gemiddelde eerste aankomstdatum wordt per soort vergeleken met deze van

2007.

Phena/agy: resu/ts

of

summer visiting birds in 2008

In spring 2008

6111

first arrival dates were col/ected far migrating birds in Flanders. That is a/most three times as many as in 2007 and is due to the success

of

the website www.waarnemingen.be which was launched in june 2008. For each species the mean first arrival date is calculated and compared to similar data for Z007.

Phéno/agie: résu/tats printemps 2008

Au cours du printemps Z008, pas mains de

6111

dannées phénologiques utilisab/es ont été rassemblées en F/andre. Ce/a fait presque trois fois plus que paur Z007. Ceci est dû au succès du site www.waarnemingen.be qui n'a paurtant été lancé qu'en juin Z008.

Ces données nous pertmment d'étilb(lr, pour chifque e$pèce, la date

moyenne d'arrfvée et de la

comparer </vec celle de 2007.