Liturgie voor VEG en DG Dordrecht, zondag Invocabit me, 21 februari 2021, 40-I.
Voorganger: ds. Eduard van den Berg-Strijker, Berlicum
Orde van de viering:
Intochtlied NLB 24: 1
Bemoediging en groet:
Wij vinden hulp bij de Eeuwige,
Die de zon heeft gemaakt als licht voor de dag, De maan en sterren als lichten voor de nacht, Die over de zee heerst,
Wiens naam is Heer van de hemelse machten;
Die nu en altijd trouw is aan zijn verbond, Die ons – het werk van haar handen – Nooit zal laten vallen.
Intochtlied NLB 24: 2 en 3
Ter inleiding
Een nieuw begin – straks uit Jesaja 58 en Lucas 20 gelezen.
Aangrijpende teksten – ze hakken erin, ze komen aan.
Ze zijn ons vreemd, en toch o zo bekend, vertrouwd (zie gedicht verderop).
Wat zal je erover zeggen? Wat kan je erover vertellen?
Stephan Sanders (zaterdagbijlage Trouw, 6 februari 2021) schrijft aan het begin van zijn essay waarin hij 2 boeken bespreekt (beide heten (de) Preek van de leek): Een preek wil gehoord worden, en uitgesproken….Iemand kan een preek voorbereiden, uitschrijven desnoods, zoveel dominees en pastoors doen het elke week, maar de
werkelijke geboorte van de preek vindt altijd plaats in de kerk. Onder het gehoor van de aanwezigen…..
Hoe doe je dat dus, op “papier”, zonder elkaar te zien of te horen?
Hoe doe je dat, zonder op elkaar te kunnen reageren of naar elkaar toe te bewegen?
Hierna een poging.
Kyriegebed met respons uit NLB 368d
(Houd mij in leven, wees Gij mijn redding, steeds weer zoeken mijn ogen naar U)
Goede God, om ontferming bidden wij, over
Wie vastgelopen is, in gevoelens van tomeloze wraak, ontembare boosheid, niet te stuiten wanhoop.
Respons: Daarom bidden wij u samen:
Om ontferming over
Wie niet kan vergeven, niet kan teruggeven in liefde, trouw, goedheid.
Mishandeling is te zwaar, te veel, te vaak.
Misbruik wordt ontkend, komt steeds weer terug.
Oorlogsmisdaden worden verdoezeld, genocide wordt verdonkeremaand.
Respons: Daarom bidden wij u samen:
Om ontferming over
Wie moet leven met ziekte, gemis, verdriet, en dat het liefst U voor de voeten werpt.
Een ander is er immers niet!
Over wie doodgaat aan eenzaamheid, verraad, onvervuld verlangen, genadeloze onbarmhartigheid.
Respons: Daarom bidden wij u samen:
En doe dat omwille van Jezus, die oproept eerlijk en rechtvaardig te zijn, zelfs met de dood voor ogen.
Amen.
Lied NLB 542: 2 en 3
We bidden, zingen, lezen, horen en spreken de Schriften Gedicht (tekst: Anne van Voorst)
Een stem roept mij vanuit de verte, ik herken de stem niet, En toch is zij me zo vertrouwd.
Deze stem lokt mij, spreekt mij aan en vervoert mij.
Ze breekt in mij, en leid mij buiten de grenzen van mijzelf.
Ze brengt een diepe stroom van leven in mij op gang.
Deze stroom voert mij weg van mezelf, En leidt mij naar de ander.
Deze stem is mij zo vreemd, en toch ken ik hem.
Ze roept een heimwee in mij op, naar verloren tijden, En opent mijn ogen voor de toekomst.
Deze stem welt op vanuit de diepte, En roept mij bij de naam…
Eerste Bijbellezing Jesaja 58, 6 tm 10 (NBV 2004) Lied NLB 1001: 1 en 2
Tweede Bijbellezing Lucas 20, 9 tm 18 (NBV 2004) Lied NLB 538: 1 en 4
Overweging (werkthema: Een nieuw begin)
Enige tijd geleden las ik de laatste pagina’s van een boek dat als titel heeft:
Het boek van Vreugde. Opgeschreven onder leiding van een interviewer, wisten twee overbekende gestalten van te voren dat Vreugde – haar onder- en achtergrond, haar perspectief en toekomst - het thema zou zijn, van allerlei kanten benaderd. Zo gingen ze een week lang in gesprek: de uit Tibet voor Chinezen naar India gevluchte Dalai Lama – al een dikke 50 jaar in ballingschap levend -; en aartsbisschop Desmond Tutu, in Zuid-Afrika niet minder bekend met lijden en ballingschap – denk maar aan de lange tijden van apartheid, die over dat land raasden, en de samenleving knelden en knechtten.
Ondanks hun uiteenlopende religieuze overtuiging – de een boeddhistisch, de ander christelijk georienteerd - konden ze elkaar goed vinden in allerlei aspecten van humaan, godsdienstig, economisch of sociaal gedrag. Een steeds terugkerende vraag was de vraag naar Vreugde. Wat is het? Hoe kom je eraan? Wat voor zin heeft vreugde?
Is het stadium van een dankbaar, vreugdevol leven bereikbaar? Voor iedereen? Of alleen voor wereldleiders (zoals zij)? Met aanzien, invloed. Met grote betekenis? (nb in 1989 ontvangen Tutu en de Dalai Lama samen de Nobelprijs voor de vrede).
Fascinerend is hun zienswijze van Vreugde, in allerlei lagen. Vreugde is niet een eindpunt, een te bereiken laatste stadium; Vreugde biedt “begin”. Een begin waar een lange, mooie toekomst naar toe reist. Een begin dat allereerst naar een ander (mens) verwijst. Met compassie, genegenheid, volharding en meer elementen, die deze Vreugde ondersteunen. Vreugde, in meervoud, is gelegen in het vermijden van lijden. Het lijden van een ander, van je geliefde, kind, familie, volk, deze aarde. Of, juist van iemand met wie je niet op goede voet staat. Zij zou zomaar je “vijand” kunnen zijn. Hun, haar, zijn lijden proberen te vermijden, biedt een schat aan vreugde. Allereerst voor die ander.
Maar hun vreugde keert zich tevens om naar jou: jij die het lijden van een ander probeerde te verhelpen.
Hetzelfde geldt voor geluk vinden in het leven, in het leven voor een ander. Hun geluk leidt niet alleen bij hen tot vreugde, deze nestelt zich evenzogoed in jou. Als vrucht keert zij zich naar je toe. Vrucht met in zich een nieuw begin als kern. Twee ‘soorten’
vreugde – lijden vermijden en geluk vinden -, die als rijkdommen bij jou terechtkomen, als weerkaatsing van de vreugde die je bij een ander kan teweegbrengen. Waarmee je nieuw begin kunt maken. Voor die ander ’n broeders of zusters hoeder kunt zijn. In die ander het Gelaat van een Beminde kunt zien. Naar wie je omziet, aan wie je graag nabij wilt zijn. Als vrucht daarvan een nieuw begin kunt zijn.
De profeet Jesaja laat zien dat hij hier weet van heeft. Dat hij kans ziet “Hoop” als
vrucht voort te brengen. Hoop in lijden en ballingschap. Wanneer hij religieuze ambities verbindt met sociale gerechtigheid. Wanneer hij diepe kreten uit de afgrond
beantwoordt met grote godswoorden: “Hier ben Ik”. Ik ben er voor jou, op Wie je mag rekenen wanneer je het juk van onderdrukking, lijden, apartheid, ballingschap
tegenkomt en uit je midden wegdoet. Wanneer je de beschuldigende wijsvinger aan de dijk zet, uitbant uit je leven. Wanneer je de hongerige schenkt, wat jijzelf zo hard nodig hebt; en wie knel zit, met gulheid omringt. Wanneer, wanneer… Dan zal je licht in het
donker van die ander gaan schijnen. De door het leven of de dood geslagen wonden, kunnen zich sluiten, genezen, met nieuwe huid worden overtrokken.
Met zijn inzichten, ontleend aan de Eeuwige die hoort dat een mens in de ellende zit, brengt Jesaja zijn volk in ballingschap, brengt hij de Dalai Lama, Desmond Tutu, brengt hij jou en mij naar de voedselbank, waar jij je brood en nog veel meer kunt delen met een ‘hongerige’, tot beider vreugde; naar het opvanghuis, waar onderdak wordt geboden aan zwervers, daklozen, kromgemaakte armen; naar de GGZ waar wie in alle dimensies naakt is, wordt bekleed; naar je medemens van vlees en bloed, met bezoekgroep of pastorale zorg, ook al tot beider Vreugde.
“Hoop” in ballingschap – een religieuze ambitie – trekt op met sociale gerechtigheid. En vormen samen een broeinest van vreugde, van nieuw begin, als vrucht van genadig leven. Genadig, immers zelf door genade gedragen. Genadig voor een ander, je medemens, een schepsel, beeld van God, zij, hij zowel als jij. Vrije mensen, voor het aangezicht van de Eeuwige. Die telkens opnieuw mogen beginnen.
Maar ja, wie doet dat nog? Allereerst bedacht zijn op een ander. Ervoor zorgen dat het lijden van een ander verschrompelt? Eraan meewerken dat een ander geluk vindt, ook voor jou uit. Wie doet dat nou nog? Uit de lichting van predikanten, pastoors, pausen, bisschoppen; van kerkleiders, kerkenraden? Van “Schriftgeleerden” en “hoge priesters”.
In een gelijkenis legt Jezus pijnlijk bloot hoe mensen, van vlees en bloed, pachters, of van aanzien onder het volk - de Dalai Lama’s en Tutu’s van zijn dagen - bedacht zijn op eigen belang, op eigen gewin. Tot vier keer toe zendt een man, een mens, zendt God-in- ballingschap (buitenlandse reis), een gestalte om de vruchten te halen waarop deze mens, de Eeuwige, recht heeft. Hij is immers de Kyrios, de Heer, de eigenaar van de wijngaard, van de schepping, van de aarde, de mensheid, van Israel.
Maar tot vier keer toe wordt de kloof tussen eigen belang en andermans belang niet gedicht, maar vergroot. De eerste poging strandt met een pak slaag en lege handen. De tweede poging eindigt met onteren, vernederen, lege handen. De derde al evenzo. Een dienaar van godswege wordt afgetuigd en de wijngaard uitgegooid. Wordt verwond, verbannen. Tenslotte strandt ook de vierde, ultieme poging. De Zoon – de Geliefde – de Beminde, wordt naar de pachters, de wijnboeren gezonden. Zij zien hem al aankomen:
de erfgenaam. Het zou wat. Ze nemen wie of wat ze pakken kunnen. Ook deze Zoon wordt verbannen, de wijngaard uitgegooid, zijn leven wordt genomen.
Eigen belang, verblindende zelfverrijking vergroot het lijden van een ander, zorgt ervoor dat een ander het geluk niet vindt; stort hem, haar in het ongeluk en haalt alle opbrengst naar zichzelf toe. Niets en niemand ontziend. Verblind, schepper van dood.
Het zure? nb is nog dat die wijngaard al tot hun erfdeel behoort. Het is immers hun aandeel in het hun toegezegde land. Nu wordt dit hen afgepakt. De wijngaard wordt aan anderen gegeven. Een ander, dwz. de wereld?, klimaatjongeren?, zal hiermee een nieuw maken. De vinger op andermans wonden gaan leggen.
De wijnboeren, pachters van de aarde, staan model voor de vraag of jij je talent, je gift, je genadegave inzetten wil voor groei, bloei van een ander, opdat ieder met het zijne, het hare leven kan. Of en ook, staat model voor een andere uitkomst, die vertelt dat je bij
voorkeur wenst te leven van een gestolen erfenis, verkregen via geroofd, geplunderd, uitgeklopt leven, dat geslagen de dood zal vinden.
De Geliefde zal de dood vinden. De Zoon zal de dood vinden.
Jezus zal straks op het kruis worden geslagen, en de dood vinden.
De wijngaard, het toegezegde land, zal achterop raken, verschrompelen, vruchteloos raken, doodbloeden, zure azijn als opbrengst hebben.
Wie doet dat nou nog? Ervoor zorgdragen dat ’n ander een nieuw begin kan maken? In Vreugde zijn, haar leven mag beginnen, vervolgen, vol maken? “Twee?”. “Drie?”. Dan is er goed nieuws - Evangelie van Jezus Christus.
In “Waar twee of drie” zegt Alfred Bronswijk het zo:
‘’Waar twee of drie in uw naam geloof delen, hoop koesteren, liefde schenken, elkaar de hand toesteken, elkaars zwakte dragen, elkaar levenskracht geven, daar bent U in hun midden als bron van leven.
Met maar twee of drie durft U het aan een nieuw begin te maken, een andere weg te wijzen, de toekomst te openen voor het gedeelde brood, voor het levende water, voor de klare wijn. Zo verandert U eenlingen in een volk dat samengaat’’.
Zo kunnen we ook zijn, nu, vandaag, morgen en straks.
Op de Naam van de Eeuwige, Vader, Zoon en Heilige Geest. Amen.
Lied NLB 843
Dankgebed, voorbeden, stil moment en Onze Vader
Goede God, Die de aarde gezegend heeft met alles waarvan wij leven, Die haar als een wijngaard met zorg en liefde heeft aangelegd,
Zodat ook wij zullen genieten van haar goede gaven, En niet van brood alleen moeten leven.
Laat ons goede rentmeesters zijn en niet meer nemen dan ons toekomt.
Geef ons in deze vastentijd de wijsheid in eenvoud te leven, eerlijk, rechtvaardig.
Laat ons met Jesaja een licht opgaan, dat is:
Ons brood delen met de hongerige,
De vluchteling onderdak geven, en de verdrukte haar vrijheid gunnen.
In ons bidden en werken, zoeken wij u, verlangend naar uw weg en recht.
Leid ons als een bron die laaft, als een tuin die altijd bloeit, Als een lente die altijd straalt, als een stad die leeft en geeft.
Daartoe bidden wij voor mensen die zich buitengesloten voelen,
Voor mensen die niet weten hoe ze contact kunnen maken met anderen, Voor allen die betrokken zijn bij rampen die geschieden op deze aardbol, Bij aanslagen, racisme en discriminatie.
Voor allen die het water tot aan de lippen staat,
Voor wie staakt om goede redenen, zoals de vrijheid van overtuiging en oppositie, Voor wie kampen met de nawee van wraak, vergelding, doodslag, moord.
We denken aan het volk van Jemen, aan het volk van Myanmar.
We bidden rondom onszelf, noodgedwongen thuis.
Omring ons met uw nabijheid en hulp.
Maak waar wat u belooft: Ik ben er voor jou.
Schenk uw trouw, genade, liefde aan wie Corona-ziek is, Aan wie gebrekkig is geraakt, versleten naar lichaam of geest,
Voor wie kampt met haar gezondheid waar Parkinson heeft toegeslagen, Voor wie verdriet heeft om een geliefde die er niet meer is,
Om een kind dat door de dood aan haar leven werd onttrokken.
Voor wie een levensweg moet gaan, vol valkuilen en voetangels.
Een weg als die van Jezus Christus, getypeerd door tegenstand en lijden.
In de stilte van ons huis, in het rumoer van ons hart, noemen wij namen, als Jarige Ida Agatz (16 feb), als Nel Brand-Tiemens, Vreedonk.
Namen als…….
En samen bidden wij in stilte, lezend, fluisterend of hardop: Onze Vader, die….
Amen.
Slotlied NLB 351
Wegzending en zegen
We gaan op reis, de erfenis van God in, om nieuw begin te maken, telkens weer.
In huis, dorp, stad, omgeving, wereld, de aarde over.
Zegene ons daartoe de Eeuwige, - Vader, moeder voor altijd;
- Zoon, gevallen en opgestaan, de wijngaard in;
- Geest, zij die met ons haar vruchten deelt.
Dat het zo mag zijn.
Amen met NLB 431c.
Collecten: 1. Gemeente; 2. Noodfonds SZD (??)
