prestigieuze lezingen
Maaike Grevelink
bron
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen. Elsevier, Amsterdam 2010
Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/grev037lofv01_01/colofon.php
© 2015 dbnl / Elsevier
i.s.m.
Voorwoord
In 2009 publiceerde Job Cohen een bundel beschouwingen met de voor hem typerende titel Binden. Na afloop van de presentatie gaf de burgemeester van Amsterdam toe dat zijn boek er nooit was geweest, als hij niet zo vaak was gevraagd om een lezing te houden. Uitnodigingen voor de Cleveringa-lezing, de Abel Herzberg-lezing, de H.M. van Randwijk-lezing en een tiental andere dwongen hem zijn gedachten over het opgegeven onderwerp te ordenen en een visie te formuleren. Na een dozijn redevoeringen heb je dan een mooie bundel beschouwingen.
Maar voor bundeling zijn die lezingen natuurlijk niet in de eerste plaats bedoeld.
Vaak wil een organisatie met een lezing een persoon eren. Zo ging het bij de redactie van Elsevier toen ze in 2009 de H.J. Schoo-lezing introduceerde, genoemd naar de in 2007 overleden voormalige hoofdredacteur van Elsevier, Hendrik Jan Schoo. Maar het komt ook voor dat een club graag jaarlijks aandacht wil besteden aan een thema dat anders onvoldoende wordt belicht. Zie de Burgemeesterslezing.
In elk geval is in de loop van vier decennia in Nederland een mozaïek van
thematische, veelal ‘prestigieuze’ lezingen ontstaan, die meestal zijn vernoemd naar
een persoon. De Cleveringa-lezing is de oudste in dit boek, waarmee niet is gezegd
dat vóór 1970 dit soort lezingen niet werd gehouden. In zijn inleiding wijst Gertjan
van Schoonhoven op de voor-
drachten die in de achttiende eeuw populair waren bij de gegoede burgerij.
Begin 2010 stond de teller op 154 lezingen, maar ongetwijfeld komt er dit jaar weer een aantal bij. Er is blijkbaar een grote behoefte om met een groep
gelijkgestemden een onderwerp uitputtend behandeld te zien door een deskundige of ‘prestigieuze’ spreker. In die zin vormen al die lezingen een beetje het spiegelbeeld van wat in de media gaande is. De noodzaak voor de media om kort te zijn, heeft een markt geschapen voor het lange verhaal, de beschouwende lezing.
‘Markt’ is wellicht niet het goede woord, want anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, waar je je brood kunt verdienen met lezingen houden, krijgen de sprekers van de in dit overzicht genoemde lezingen lang niet altijd betaald, noch hoeven de luisteraars hoge toegangsprijzen te betalen. Het woord ‘prestige’ betekent meestal dat het voor de spreker een eer is te worden uitgenodigd; op betaling hoeft hij of zij niet te rekenen.
De lancering van de eerder genoemde H.J. Schoo-lezing was voor de redactie van Elsevier aanleiding een in 2004 in het weekblad gepubliceerde lijst met ‘prestigieuze’
lezingen uit te breiden. Voor dit boek is deze lijst aangevuld met de namen van alle sprekers en, indien die waren te achterhalen, met de titels van hun toespraken. Het resultaat biedt tevens een fraai inzicht in wie populair is in het lezingencircuit.
De inventarisatie is ook een lofrede op de lezing: kijk eens hoe dit genre de afgelopen veertig jaar tot bloei is gekomen. Tegelijk laat ze zien hoe rijk en divers het lezingencircuit is.
ARENDO JOUSTRA
HOOFDREDACTEUR ELSEVIER
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
De lezing bloeit en kwijnt
Minder dan veertig jaar geleden telde Nederland twee prestigieuze lezingen: de Cleveringa- en de Huizinga-lezing, beide in Leiden en beide in de jaren zeventig begonnen. Nu heeft elke stad, universiteit en maatschappelijke organisatie die zichzelf serieus neemt er wel een. Dat is een opvallend verschijnsel in deze tijd van sms'en en twitteren.
Enerzijds is het culturele motto van deze jaren: hoe korter en impulsiever een tekst, hoe beter. Anderzijds bloeit een verschijnsel dat hiervan in alles het tegendeel is.
Over de lezing is immers heel lang nagedacht; het is een eindeloze lap tekst en je moet er nog de deur voor uit ook.
Tegelijk is de bloei relatief. Want: maakt iemand zich nog weleens druk over een lezing?
Je kent het gevoel wel. Na de met stemverheffing uitgesproken slotwoorden in de Pieterskerk in Leiden, de Martinikerk in Groningen of De Rode Hoed in Amsterdam klinkt er een instemmend applaus. Het beschaafde, ietwat onwennige applaus van mensen die nog weten dat je in een (voormalige) kerk niet hoort te klappen. Dan volgt de nazit, waarin je het gesprokene nog even bespreekt, spaatje/wijntje in de hand. En daarna: doodse stilte.
Geen grote stukken in de krant, zelfs geen kleine; geen nagalmend debat op radio
en televisie; geen discussie in de wandelgangen van intellectueel Nederland; geen
napraten de
volgende ochtend op kantoor. ‘Wat vond jij nou van Mathijsens Huizinga-lezing?’
- niets van dat al.
Aan de reputatie van spreker en lezing ligt het doorgaans niet. Lezingen die niet in staat zijn telkens met boeiende sprekers te komen, is geen lang leven beschoren.
Er zijn inderdaad lezingen die stilletjes ten onder gaan, maar er zijn ook heel veel lezingen die zich handhaven. Dit boek getuigt ervan: de lezing bloeit, kwantitatief, meer dan ooit.
Waarom dan toch telkens die stilte na elke lezing? Dit boek geeft ook op die vraag antwoord. Er zijn héél véél lezingen - te veel, blijkbaar, om nog een deuk in het pakje boter van het publieke debat te slaan.
Sinds de Cleveringa- en de Huizinga-lezing voor het eerst werden gehouden, zijn er tientallen bijgekomen. In dit boek staan er 154. Hoewel ze vaak veel publiek trekken, is de kwantitatieve bloei ten koste gegaan van de indruk die ze nalaten. Toen de Huizinga-lezing in de jaren zeventig het rijk alleen had, was dat een evenement waarover vaak nog dagen werd nagesproken. Nu is het nagesprek afgelopen als in de Pieterskerk het laatste glas witte wijn is geleegd. De lezing bloeit, maar ze kwijnt ook.
Dit maakt die kwantitatieve bloei trouwens niet minder opmerkelijk en interessant.
De lezing mag dan ‘ouderwets’ overkomen, zij is van relatief recente datum: begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Daarmee is de lezing een mooi voorbeeld van een nieuwe traditie. Beter: een vernieuwde, heruitgevonden traditie. De
alomtegenwoordigheid van de lezing mag dan nieuw zijn, de lezing heeft - als een vorm van gesproken kennisoverdracht - oude wortels.
De lezing van nu komt voort uit de voordrachten die zeker vanaf de achttiende eeuw populair waren bij de gegoede burgerij. In de achttiende eeuw bloeide het letterkundig genootschap. Hoewel de voordrachten die op de avondjes van die, particuliere, genootschappen werden gehouden, meestal lite-
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
rair waren, waren er ook genootschappen die beschouwelijke lezingen hielden over zedenkundige, historische en religieuze onderwerpen. Het nog bestaande Felix Meritis in Amsterdam was zo'n genootschap. In de negentiende eeuw gebeurde iets
vergelijkbaars op de avondjes van de honderden lokale en provinciale afdelingen van de eind achttiende eeuw opgerichte Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.
Er zijn wel grote verschillen. Zeker in de achttiende-eeuwse genootschappen gebeurde het zelden dat, zoals nu regel is, een buitenstaander werd gevraagd om de leden toe te spreken, volgens letterkundige Marleen de Vries, die over de
genootschappen het boek Beschaven! (2001) schreef. Het waren de leden van het genootschap zelf die bij toerbeurt een voordracht hielden - niet zelden twee uur lang en bloedserieus. ‘Een soort hoorcolleges door leken,’ noemt De Vries ze.
In de eerste decennia van de negentiende eeuw veranderde dit beeld, maar toen waren het vooral beroemde schrijvers - zoals Willem Bilderdijk - die werden uitgenodigd om hun ellenlange gedichten voor te lezen. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw ontstond een uitgebreid circuit van bijvoorbeeld
populair-wetenschappelijke lezingen, vooral door natuurkundigen. Ook een schrijver als Multatuli hield veel ‘voordragten’ over niet-literaire onderwerpen. Hij haatte het - deed het voor het geld - maar was er erg goed in; van papier voorlezen was er bij hem niet bij.
Een type lezinggever dat tegenwoordig erg gewild is - de bekende (ex)-politicus -
was in de negentiende eeuw weer onbekend. De liberale staatsman Johan Rudolf
Thorbecke hield wel lezingen, volgens zijn biograaf, hoogleraar politieke geschiedenis
Remieg Aerts, maar alleen in zijn tijd als hoogleraar. Als politicus of ex-politicus
deed hij dat niet. Anders dan nu: (ex-)politici als Job Cohen, Jan Pronk, Ed van Thijn,
Ruud Lubbers, Ben Bot en Frits Bolkestein hebben tal van prestigieuze lezingen op
hun naam staan - en iets meer
in de marge van de politiek zijn Herman Wijffels en Alexander Rinnooy Kan de laatste jaren als spreker erg in trek.
Opvallend is trouwens dat dit vaak oudere, blijkbaar als wijs beschouwde mannen zijn. Erkend polemische types als Geert Wilders ontbreken compleet bij alle lezingen in dit boek. Soms wordt er wel óver hen gesproken, maar als spreker worden ze gemeden. Iets te wild, waarschijnlijk. Dat duidt erop dat de bloei van de lezing uiteindelijk meer een sociaal dan een intellectueel verschijnsel is. Een lezing moet tot nadenken stemmen, maar net als bij de preek van de dominee binnen zekere marges. De preek kwijnt, de lezing bloeit - maar de mechanismen zijn nog dezelfde.
Het is niet de bedoeling dat de spreker de toehoorders de kerk uitjaagt. Het moet wel gezellig blijven.
Hoe dan ook, de bloei van de lezing is een archaïsch-modern fenomeen. Archaïsch, omdat ze als vorm van ‘langzame’ overdracht van kennis en opinies, anders dan in de achttiende en negentiende eeuw, feitelijk achterhaald is. Modern, omdat juist hierin waarschijnlijk de charme en de aantrekkingskracht van de lezing zit. Het is een beetje ouderwets om met z'n allen in een lauwe kerk naar een lang betoog van een niet zelden slecht verstaanbare spreker te luisteren. En dus is het een beetje chic - retro-chic. Wie daar zit, in die kerk of aula, doet zich kennen als een geletterd mens, die over dingen nadenkt en openstaat voor andermans opvattingen.
Omdat de lezing ouderwets is, heeft zij prestige. Dit boek overziend, kun je vaststellen dat eindeloos veel steden, kranten, universiteiten, politieke partijen, maatschappelijke organisaties en bedrijven dit prestige zoeken en daartoe een lezing in het leven riepen. Daardoor is er wel een paradoxale situatie ontstaan. Als er zo veel prestigieuze lezingen zijn, heeft de prestigieuze lezing dan nog prestige?
Misschien iets voor een lezing.
GERTJAN VAN SCHOONHOVEN
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Leeswijzer
De lezingen zijn gerangschikt op alfabetische volgorde, waarbij bij de lezingen die zijn vernoemd naar een persoon de achternaam van deze persoon bepalend is. De schrijfwijze van de naam van de lezing volgt de schrijfwijze die wordt gehanteerd door de instantie of de persoon die de lezing organiseert, ook als dit tot
inconsequenties leidt.
De samenstellers van dit boek hebben bij de organisaties en bij andere bronnen zoveel mogelijk informatie over de lezingen en de sprekers proberen te achterhalen.
Helaas is dit in enkele gevallen niet voor alle sprekers gelukt. Aanvullingen en correcties zijn welkom (Redactie Lezingenboek, p/a Elsevier, Postbus 152, 1000 AD Amsterdam of mailen naar: webredactie@elsevier.nl).
Bij de vermelding van de informatie over een spreker (functie, vak, titulatuur) is gekozen voor de gegevens die golden op het moment van de lezing. Gekozen is om zoveel mogelijk informatie te geven, ook als dat ten koste gaat van de consistentie.
Omwille van de volledigheid zijn ‘slapende’ lezingen en lezingen die zijn opgeheven ook vermeld. De informatie is bijgewerkt tot begin januari 2010.
Op www.elsevier.nl/lezingen staat een actuele versie van dit boek.
Lof van de lezing
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
3 Octoberlezing
Thema: geschiedenis van Leiden
Genoemd naar
De datum van het Leids Ontzet, 3 oktober 1574, de dag waarop er een eind kwam aan de belegering van de stad tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648).
Doelstelling
Laten zien waarom herdenken ook betekent dat het verleden moest worden herschreven, en uitleggen hoe dit herschreven verleden de hoeksteen kon worden van de Leidse identiteit.
Organisatie
Het Instituut Geschiedenis van de Universiteit Leiden en de 3 October Vereeniging.
Contact
3 October Vereeniging Postbus 32014
2303 DA Leiden telefoon: 071-5324724 e-mail: info@3october.nl
website: www.3october.nl/default.asp
Sprekers
2003: dr. Louis Sikking, historicus: ‘Geuzen en glippers. Goed en fout tijdens het beleg van Leiden’
2008: prof. dr. Judith Pollmann, bijzonder hoogleraar geschiedenis en cultuur van de Republiek der Verenigde Nederlanden: ‘Herdenken, herinneren, vergeten.
De herinneringscultuur rond het beleg en ontzet van Leiden in de Gouden Eeuw’
4-Meilezing
Thema: de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdenken
Genoemd naar
De datum 4 mei, nationale herdenkingsdag.
Doelstelling
Stilstaan bij de gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog.
Organisatie
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Elk jaar spreekt een bekend Nederlands auteur tijdens de herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk in Amsterdam de
4-meivoordracht uit.
Contact
Nationaal Comité 4 en 5 mei Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam telefoon: 020-7183500 e-mail: info@4en5mei.nl
website: www.4en5mei.nl/herdenken/nationale_herdenking
Sprekers
2005: J. Bernlef: ‘Ons aller geheugen’
2006: Nelleke Noordervliet: ‘De ongrijpbaarheid van het kwaad’
2007: Ernst Jansz: ‘Er staat iemand aan de deur’
2008: Marga Minco: ‘Een sprong in de tijd’
2009: Wim de Bie: ‘Raketten en onschuldige burgers’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
5-Meilezing
Thema: bevrijding
Genoemd naar
De datum 5 mei, nationale Bevrijdingsdag. Op die dag wordt het eind van de Tweede Wereldoorlog in Nederland gevierd. Op 15 augustus is ook de oorlog in het toenmalige Nederlands-Indië voorbij.
Doelstelling
De 5-meilezing vormt een belangrijk onderdeel van de Start Nationale Viering van de Bevrijding. In de lezing staat het jaarthema centraal dat verdieping geeft aan alle activiteiten op 4 en 5 mei. De Start Nationale Viering van de Bevrijding vormt de brug tussen de ingetogenheid van de herdenking op 4 mei en de feestelijkheden van de middag en avond van 5 mei.
Organisatie
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Dat organiseert sinds 1995 de lezing.
Contact
Nationaal Comité 4 en 5 mei Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam telefoon: 020-7183500 e-mail: info@4en5mei.nl
website: www.4en5mei.nl/viervrijheid/start/5_mei_lezing
Sprekers
2005: Z.K.H. de Prins van Oranje: ‘Aan de vrijheid verplicht’
2006: prof. drs. Ruud Lubbers, oud-premier: ‘De derde bevrijding’
2007: dr. Jan Pronk, speciaal VN-gezant voor de Darfurregio, Soedan: ‘Vrijheid zonder grenzen’
2008: prof. dr. Wim van de Donk, voorzitter Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid: ‘De bedoeling van de bevrijding’
2009: drs. Frans Timmermans, staatssecretaris voor Europese Zaken: ‘Vertel me wie ik ben’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Amsterdamlezing
Thema: problematiek in de grote steden
Genoemd naar
Amsterdam, Nederlandse hoofdstad.
Doelstelling
Aandacht genereren voor de problematiek in grote steden.
Organisatie
De Universiteit van Amsterdam (UvA). Zij organiseert de lezingen sinds 2001. De reeks Amsterdamlezingen is voortgekomen uit de samenwerking tussen de UvA en de Wibautleerstoel. Deze leerstoel is ingesteld door de gemeente Amsterdam aan de UvA om de problematiek in de grote steden, in het bijzonder die in Amsterdam, te onderzoeken. De hoogleraar op deze leerstoel treedt op als gastheer van de
Amsterdamlezing.
Contact
UvA Congresbureau Spui 21
1012 WX Amsterdam telefoon: 020-5254791 e-mail: congres@uva.nl
Sprekers
2001: Geert Mak: ‘Amsterdam op een breukvlak’
2001: Henk Hofland: ‘Memoires van een centrumbewoner’
2001: Leon Deben: ‘De openbare ruimte’
2001: Schelto Patijn: ‘De burgemeester als waarnemer/informant’
2001: Kees Fens: ‘De metamorfose van een buurt’
2001: Edward Soja: ‘Understanding Amsterdam at a distance’
2002: Hubert Smeets: ‘Brezjnev aan de Amstel’
2002: Arnold Heertje: ‘De verborgen economie van Amsterdam’
2002: Selma Leydesdorff: ‘De stad is een open wond: joods Amsterdam’
2002: Maarten Kloos: ‘De nog niet gebouwde stad’
2002: Duco Stadig: ‘De ondergrondse stad’
2002: Nicolaas Matsier: ‘De stelling van Amsterdam’
2003: geen lezingen
2004: Piet de Rooij: ‘De tweede Gouden Eeuw van Amsterdam’
2004: Pi de Bruin: ‘De Zuidas: een Europese uitdaging’
2005: Paul Scheffer: ‘De tuinsteden: van de ene sociale kwestie naar de andere’
2005: Dirk Sijmons: ‘IJburg revisited’
2005: Maarten Hajer: ‘De Bijlmermeer: sleutelen aan een ontworpen toekomst’
2005: Duco Stadig: ‘Een balans van elf jaar wethouderschap’
2005: Gabriël van den Brink: ‘De terugkeer van de schuilkerk’
2005: Henk van Nierop: ‘Tussen theocratie en tolerantie: godsdienst in de Gouden Eeuw’
2006: Tamarah Benima: ‘De zichtbaarheid en onzichtbaarheid van joden in Amsterdam’
2006: Peter van Rooden: ‘Godsdienst en secularisatie in Amsterdam’
2006: Rudy Frank Polanen: ‘Surinaamse migrantenkerken in verandering’
2006: Ahmed Aboutaleb: ‘Demografie en stabiliteit: is er een plek voor de islam in Amsterdam?’
2006: Paul Scheffer: ‘Vrijplaats Amsterdam. De stad in tijden van globalisering’
2007: Sjoerd Karsten: ‘Is elk onderscheid een bezwaar? Over gewenste en ongewenste segregatie in het onderwijs’
2007: Robert Kloosterman: ‘De economie van de lokale
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
cultuur, de cultuur van de lokale economie’
2007: Frits van Oostrom: ‘Cultuur en innovatie. Over Amsterdam en de band tussen canon en Canon’
2007: Arnold Smeulders: ‘Die creatieve stad, met hoeveel letters schrijf je dat?’
2007: Job Cohen: ‘Topstad Amsterdam’
2008: Michaël Zeeman: ‘Het boek als bril. Of: wie geen romans leest, ziet praktisch niets’
2008: A.F.Th. van der Heijden: ‘Amsterdam: vingerafdruk Gods’
2008: Fouad Laroui: ‘De stad moet gelezen worden’
2008: Nelleke Noordervliet: ‘Mokum’
2008: Kees van Beijnum: ‘De veranderende stad die zichzelf herhaalt’
2008: Harry Mulisch: ‘Een gesprek met Michaël Zeeman’
2009: Paul Scheffer: ‘In de spiegel van New York’
2009: Adriaan Geuze: ‘Tijd voor een zelfanalyse’
2009: Lodewijk Asscher: ‘De ontsluierde stad’
2009: Ian Buruma: ‘Is de historie van New York een pleidooi voor een
multiculturele samenleving?’
De anatomische les
Thema: geneeskunde
Genoemd naar
De anatomische les, een eeuwenoude academisch-medische traditie. In de zestiende en zeventiende eeuw belegde het Amsterdamse chirurgijnsgilde jaarlijks een openbare les waarin het lijk van een pas geëxecuteerde misdadiger werd ontleed. Ter wille van het publiek was het begeleidend commentaar in de volkstaal in plaats van in het destijds in de wetenschap gebruikelijke Latijn.
Doelstelling
De traditie voortzetten door middel van een publiekslezing op het grensvlak van geneeskunde en maatschappij.
Organisatie
Het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam en de Volkskrant. De lezingen worden jaarlijks gehouden in het Amsterdamse Concertgebouw, op een datum zo dicht mogelijk bij 2 november, de dag waarop het AMC het begin van de academische geneeskunde herdenkt. Op 2 november 1669 kreeg professor Gerardus Blasius toestemming zijn studenten in het Binnengasthuis (een van de voorlopers van het AMC) medisch onderwijs te geven.
Contact
Academisch Medisch Centrum, Amsterdam telefoon: 020-5669111
website: www.amc.uva.nl
Sprekers
1994: prof. sir David Weatherall, Regius professor of Medicine, University of Oxford: ‘Molecular medicine. Hopes and realities’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
1995: prof. Henrik R. Wulff, professor Clinical Decision Theory and Ethics, University of Copenhagen: ‘Medical ethics and clinical practice. Seeking the right balance’
1996: prof. Barry R. Bloom, investigator Howard Hughes Medical Institute en Weinstock professor of Microbiology, Albert Einstein College of Medicine, New York: ‘Our Unfinished Agenda: Infectious Diseases, First World and Third World’
1997: prof. Nancy Andreasen, professor of Psychiatry, University of Iowa, en chief-editor American Journal of Psychiatry: ‘Our Brave New World: Exploring the Mind and Brain in Health and Disease’
1998: prof. Charles Weissman, hoogleraar moleculaire biologie en
wetenschappelijk directeur Institut für Molekularbiologie, Zürich: ‘Of prions, mice and men’
1999: prof. Peter Goodfellow, Senior Vice-president Discovery Worldwide van SmithKline Beecham, en (1992-1996) Balfour Professor of Genetics, University of Cambridge: ‘Genes and drugs’
2000: prof. dr. Elizabeth Barrett-Connor, hoogleraar epidemiologie, Department of Family and Preventive Medicine, University of California, San Diego: ‘A Pill for Everyone. Hormone Substitution after the Menopause’
2001: prof. dr. Rita R. Colwell, hoogleraar microbiologie, University of Maryland (Baltimore) en sinds 1998 directeur National Science Foundation:
‘Mondiale klimaatveranderingen en de verspreiding van infectieziekten’
2002: prof. Martin Raff, hoogleraar celbiologie, University College, Londen:
‘De potentie van stamcelonderzoek’
2003: prof. Harold E. Varmus, president en CEO Memorial Sloan-Kettering Cancer Center, New York: ‘De strijd tegen kanker’
2004: prof. Charles P. O'Brien, hoogleraar psychiatrie, Universiteit van
Pennsylvania: ‘Het verslaafde brein’
2005: prof. Jacques Marescaux, hoogleraar gastrointestinale chirurgie, Universiteit van Straatsburg: ‘De operatiekamer van de toekomst’
2006: prof. Robert G. Webster, hoogleraar virologie, St. Jude Children's Research Hospital, Memphis: ‘Griep met vleugels’
2007: prof. Inder M. Verma, American Cancer Society Professor of Molecular Biology, Salk Institute, La Jolla, Californië: ‘Genezen met genen’
2008: prof. Arieh Y. Shalev, hoogleraar psychiatrie, Hadassah University Hospital, Jeruzalem: ‘Leven met angst’
2009: prof. dr. Svante Pääbo, hoogleraar genetica, Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie, Leipzig: ‘De neanderthaler, de chimpansee en de bonobo’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Hannah Arendt-lezing
Thema: politiek, filosofie, historie
Genoemd naar
Hannah Arendt (1906-1975), joods filosoof en publicist. Zij was aanvankelijk fel zionistisch, maar keerde zich in 1943 tegen deze overtuiging. Zij verzette zich tegen de manier waarop de zionisten een joodse staat wilden oprichten.
Doelstelling
Een prominent wetenschapper vanuit zijn eigen discipline in laten gaan op een politiek, historisch of filosofisch thema, en dat in verband laten brengen met het werk van Arendt.
Organisatie
Het Soeterbeeck Programma van de Radboud Universiteit Nijmegen organiseert de lezing jaarlijks sinds 2006. Sinds eind 2008 is dagblad Trouw betrokken bij de organisatie. Het Soeterbeeck Programma bevordert reflectie en debat over wetenschap, samenleving en levensbeschouwing.
Contact
Soeterbeeck Programma Erasmusplein 1, kamer 15.15 6525 HT Nijmegen
telefoon: 024-3615555
e-mail: info@soeterbeeck.ru.nl
website: www.ru.nl/soeterbeeckprogramma
Sprekers
2006: prof. dr. Dirk de Schutter, filosoof: ‘De opdracht van de politiek’
2007: geen lezing
2008: prof. dr. Hans Achterhuis, filosoof: ‘Geweld ≠ macht. Het tegendraadse
2008: prof. Bernard Wasserstein, hoogleraar moderne Europese joodse en Midden-Oostengeschiedenis, Universiteit van Chicago: ‘Barbarism in Civilization: How to Write and How not to Write the History of Twentieth Century Europe’
2009: geen lezing
2010: dr. David Grossman, filosoof: geen titel bekend
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Trudy van Asperen-lezing
Thema: ethiek
Genoemd naar
Geertruide (Trudy) van Asperen (1941-1993), Amsterdams filosoof en publicist.
Was vanaf 1980 tot haar dood hoogleraar ethiek aan de Universiteit van Amsterdam.
Verwierf postuum grote bekendheid met haar opstellen in de bundel Het bedachte leven: beschouwingen over maatschappij, zingeving en ethiek (1993). Van Asperen concentreerde zich op filosofische en medische ethiek. Grote thema's als pijn, ziekte, dood en zingeving hadden haar belangstelling.
Doelstelling
Aandacht geven aan de discussie rond beroepsethiek. Als spreker wordt iemand uitgenodigd die zich met de ethische vragen van zijn of haar beroep bezighoudt.
Organisatie
De Onderzoeksschool Ethiek. Die organiseert sinds 1995 elke twee jaar de Trudy van Asperen-lezing.
Contact
Onderzoeksschool Ethiek c/o Ethics Institute Utrecht University Heidelberglaan 8 3584 CS Utrecht
telefoon: 030-2535943 of 030-2534160 e-mail: ozse@ethics.uu.nl
website: www.ozse.nl
Sprekers
1995: Geert Mak: ‘Een kleine flirt met Emma Woods’
1996: prof. dr. F.A.M. Kortmann: ‘Weldoen op contract. Over ethiek en psychiatrie’
1997: prof. dr. Leo Stevens: ‘Fiscus, ik ben je vriendje niet!’
2001: mr. Ed d'Hondt: ‘Ethiek en integriteit van het openbaar bestuur’
2005: mr. Britta Böhler: ‘Van rechtsstaat naar veiligheidsstaat’
2007: prof. dr. Hugo Priemus: ‘Ethiek en de Nederlandse bouwsector’
2009: prof. Amitai Etzioni: ‘The Moral Dimension of Decisions and Policies’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Prof. Baarda-lezing
Thema: ruimtelijke informatie en geodesie, de meetkundige beschrijving van de aarde
Genoemd naar
Prof. dr. ir. Willem Baarda (1917-2005), hoogleraar aan de Technische Universiteit Delft. Voorzitter van de Rijkscommissie voor Geodesie, nu de Nederlandse Commissie voor Geodesie (NCG). Zijn werk was van internationale betekenis.
Doelstelling
Bekendheid geven aan nieuwe, belangrijke ontwikkelingen op het gebied van de geo-informatie en geodesie.
Organisatie
De Nederlandse Commissie voor Geodesie. Zij heeft tijdens haar 125-jarig jubileum in 2004 de Prof. Baarda-lezing ingesteld als eerbetoon aan Baarda. De lezing wordt om het jaar gehouden tijdens het GIN-symposium (Geo-Informatie Nederland).
Contact
Nederlandse Commissie voor Geodesie Jaffalaan 9
Postbus 5030 2600 GA Delft
telefoon: 015-2782819 e-mail: info@ncg.knaw.nl
website: www.ncg.knaw.nl/Studiedagen/lezingen.html
Sprekers
2004: prof. dr. Reiner Rummel, Technische Universität München: ‘Geodesie en het systeem aarde’
2006: prof. dr. Salomon Kroonenberg, Technische
Universiteit Delft: ‘De aanblik van de aarde over tienduizend jaar’
2008: prof. Luc Van Gool, Katholieke Universiteit Leuven, ETH Zurich: ‘Image processing en 3D-modellering’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Duque de Baena-lezing
Thema: de Spaanse taal en cultuur
Genoemd naar
José María Ruiz de Arana y Bauer, hertog van (duque de) Baena (1893-1985), Spaanse ambassadeur in Den Haag van 1957-1963. De Baena schreef een boek over Nederland, The Dutch puzzle, dat nog steeds veel wordt gebruikt door zowel de Spaanse als de Nederlandse diplomatieke dienst.
Doelstelling
Inzicht geven in de relatie tussen Spanje en Nederland en in de positie van Spanje in de wereld, en de kennis van de Spaanse taal en cultuur in Nederland bevorderen.
Organisatie
Het Instituto Cervantes (het Spaanse culturele instituut), de Spaanse ambassade in Nederland en het Genootschap Spanje-Spaansch Amerika organiseren sinds 2003 jaarlijks de lezingen in Den Haag.
Contact
Spaans Ggenootschap van Den Haag Postbus 82159
2508 ED Den Haag
e-mail: secretaria@asoha.nl website: www.asoha.nl
Sprekers
2003: prof. dr. Jacques de Bruyne, em. hoogleraar van de Universiteit Carlos V van Gent: ‘Lo que nos enseña (deleitando) “el mejor libro del mundo”
(Introducción a una lectura del Quijote)’
2004: mr. Eppo Jansen, oud-correspondent voor NRC Handelsblad in Madrid:
‘Holanda y España. Socios en
Europa. España en busca de su posición en el mundo’ (Nederland en Spanje, partners in Europa)
2005: Carlos Fuentes: geen titel bekend
2006: prof. dr. Jan Lechner, em. hoogleraar Spaanse taal- en letterkunde aan de Universiteit Leiden: ‘Lo que dicen las letras’
2007: prof. dr. Angel de Prado, hoogleraar hedendaagse geschiedenis aan de Universiteit van Valladolid: ‘La imagen de España en el mundo’ (het beeld van Spanje in de wereld)
2008: Steven Adolf, correspondent voor NRC Handelsblad in Madrid en auteur van Spanje achter de schermen: ‘De Spaanse puzzel’
2009: Catedrático Germán Gullón, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam: ‘La imagen de España a través de la literatura’ (het beeld van Spanje gezien vanuit de literatuur)
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Pierre Bayle-lezing
Thema: filosofie en actualiteit
Genoemd naar
Pierre Bayle (1647-1706), Franse protestants filosoof, historicus en criticus. Hield aanhoudend pleidooien voor religieuze tolerantie. Dat was heel bijzonder en gevaarlijk in zijn tijd. In 1681 week Bayle dan ook uit naar Rotterdam om zijn kritische beschouwingen te kunnen blijven schrijven.
Doelstelling
Reflectie en debat stimuleren op het gebied van kunst, wetenschap en maatschappij in Nederland, in het bijzonder in Rotterdam.
Organisatie
De Pierre Bayle Stichting. Zij organiseert sinds 1990 elke twee jaar een lezing in Rotterdam. Daarvoor wordt een wetenschapper gevraagd zijn of haar filosofische visie op de actualiteit te geven.
Contact
Pierre Bayle Stichting Mauritsweg 35
30000 CV Rotterdam telefoon: 010-4335833 e-mail: info@pierrebayle.nl
website: www.pierrebayle.nl/lezingen
Sprekers
1990: Martha Nussbaum: ‘Political Animals: Aristotle on Nature and the Human Order’
1991: Michael Ignatieff: ‘The Republic of Letters, Now and Then’
1992: Léon Poliakov: ‘De la judéophobie’
1993: Peter Burke: ‘History as fact and fiction’
1994: Adam Michnik: ‘The East-European revolutions of the year 1989’
1995: Hilary Putnam: ‘Non-Scientific Knowledge’
1999: Alain Finkielkraut: ‘Tolérance: notre dernier tiran’
2002: John R. Searle: ‘The Future of Philosophy’
2004: Jonathan I. Israel: ‘Bayle, Enlightenment, toleration, and modern western society’
2006: Kwame Anthony Appiah: ‘The Difficulties of Religious Toleration’
2009: Susan Neiman: ‘Crimes and Misfortunes. Does Bayle's Vision of History have a Future?’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Pietje Bell lezing
Thema: actualiteit
Genoemd naar
Pietje Bell, hoofdpersoon uit de gelijknamige reeks jeugdboeken van Chris van Abkoude (1880-1960), waarvan het eerste deel in 1914 verscheen. Pietje is een Rotterdams jochie vol kattenkwaad.
Doelstelling
Opvallende meningen honoreren, uitingen van rechtgeaarde, oorspronkelijke en ongebonden geesten. Van de sprekers wordt gevraagd op originele wijze invulling te geven aan een actueel onderwerp. Met de lezing wil de organisatie het sympathiek ondeugende erfgoed van Pietje Bell levend houden.
Organisatie
De Kunsthal Rotterdam, NRC Handelsblad en de Kenniskring Opgroeien in de Stad van de Hogeschool Rotterdam organiseren sinds 2003 elk jaar in november de lezingen in de Kunsthal aan de Westzeedijk in Rotterdam.
Contact
Hogeschool Rotterdam telefoon: 010-2414141
website: www.kunsthal.nl/31-93-Pietje_Bell-lezing.html
Sprekers
2003: Henk Hofland, journalist en columnist 2004: Naema Tahir, mensenrechtenjurist 2005: Hans Goedkoop, historicus en criticus
2006: Mei Li Vos, oprichter van Alternatief voor Vakbond
2007: Heleen Mees, econoom en jurist
2008: Pieter van Vollenhoven, voorzitter Onderzoeksraad voor Veiligheid 2009: Valentijn Byvanck, directeur Nationaal Historisch Museum
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Johann Bernoulli-lezing
Thema: wiskunde
Genoemd naar
Johann Bernoulli (1667-1748), wiskundige. De Zwitserse familie Bernoulli bracht veel bekende wiskundigen en natuurkundigen voort. Zij leverden een bijdrage aan de door Newton en Leibniz ontwikkelde infinitesimaalrekening (rekening met oneindig kleine en oneindig grote grootheden). Bernoulli promoveerde in de geneeskunde, maar legde zich later toe op wiskunde. Van (1695-1705) was hij hoogleraar wiskunde aan de Groningse universiteit.
Doelstelling
Het onderzoek en het onderwijs in de wiskunde bevorderen. Elke Johann
Bernoulli-lezing wordt voorafgegaan door een laudatio (lofrede) waarin het werk van de spreker wordt toegelicht. Soms wordt het onderwerp ook historisch ingeleid.
Sprekers hebben een waardevolle bijdrage aan de wetenschap geleverd, en aan de wiskunde in het bijzonder.
Organisatie
De Johann Bernoulli Stichting voor de Wiskunde organiseert de lezingen sinds 1992 samen met Studium Generale Groningen. De lezing heeft meestal plaats in het voorjaar.
Contact
Universiteit Groningen, Instituut voor Wiskunde en Informatica telefoon: 050-3633939
website: bernoulli.math.rug.nl
Sprekers
1992: prof. dr. Rudolf Kalman: ‘Probability and Science’
1993: prof. sir Erik Christopher Zeeman, FRS, Hertford
College, Oxford: ‘Controversy in science. The ideas of Daniel Bernoulli and René Thom’
1994: prof. em. Paul R. Halmos, University of Santa Clara, California: To Count or to Think, that is the Question
1995: prof. dr. H.W. Lenstra, Jr., University of California, Berkeley: ‘Wiskunde en onbegrip’
1996: prof. dr. Gene H. Golub, Stanford University: ‘Aspects of Scientific Computing’
1997: prof. sir David R. Cox, University of Oxford: ‘On the nature of statistical inference’
1998: prof. dr. J.H. van Lint, Technische Universiteit Eindhoven: ‘Wiskunde en de compact disc’
1999: prof. dr. David Ruelle, Institut des Hautes Études Scientifiques, Bures-sur-Yvette: ‘Mathematical platonism reconsidered’
2000: prof. dr. Ivor Grattan-Guinness, Middlesex University London: ‘Daniel Bernoulli (1700-1782) and the varieties of mechanics in the 18th century’
2001: prof. dr. Jacques Laskar, Observatoire de Paris: ‘Chaos and organisation in the solar System’
2002: prof. dr. Paul Embrechts, Eidgenössische Technische Hochschule Zürich:
‘The wizards of Wall Street: did mathematics change finance?’
2003: prof. dr. Robbert Dijkgraaf, Universiteit van Amsterdam: ‘The unreasonable effectiveness of physics in mathematics’
2004: prof. dr. ir. Bart de Moor, Katholieke Universiteit Leuven: ‘Systems biology: a new mathematical frontier’
2005: prof. Jean-Pierre Ramis, Université Paul Sabatier, Toulouse: ‘From Leibniz to quantum world: symmetries, principle of sufficient reason and ambiguity in the sense of Galois’
2006: prof. em. dr. Dirk van Dalen, Universiteit Utrecht: ‘Weet u dat zeker?
Over (on)zekerheden in de wiskunde’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
2007: prof. dr. Ian Stewart, University of Warwick: ‘All the world's a network’
2008: prof. dr. Hans Oerlemans, Institute for Marine and Atmospheric Research, Universiteit Utrecht: ‘The earth: an icy planet’
2009: prof. dr. Jan P. Hogendijk: ‘Arabische astrologie en West-Europese
wiskunde: 900-1300’
Mr. J.W. Beyenlezing
Thema: Europese politiek vanuit christen-democratisch perspectief
Genoemd naar
Mr. Johan Willem Beyen (1897-1976), partijloos oudminister van Buitenlandse Zaken die begin jaren vijftig een belangrijk aandeel had in de totstandkoming van de EEG, de voorloper van de Europese Unie.
Doelstelling
Debatteren over belangrijke politieke thema's, los van de waan van de dag, en aanzetten tot discussie over Europese thema's. De lezing is bedoeld voor zowel de achterban van het CDA als voor andere geïnteresseerden.
Organisatie
Europarlementariër Corien Wortmann (CDA). De lezing is in 1996 ingesteld door Karla Peijs, destijds ook lid van het Europees Parlement. De lezing heeft om het jaar plaats.
Contact
Corien Wortmann telefoon: 030-6977650
e-mail: corien.wortmann@xs4all.nl
Sprekers
2004: Bernard Bot, oud-minister van Buitenlandse Zaken, en Ernst Hirsch Ballin, minister van Justitie: ‘Allemachtig Amerika! De verhouding tussen de Verenigde Staten en Europa in de 21
steeeuw’
2005: Karla Peijs, minister van Verkeer en Waterstaat, en Klaas van Egmond, directeur Milieu- en Natuurplanbureau: ‘Mobiliteit en duurzaamheid in Europees perspectief’
2007: Gerda Verburg, minister van Landbouw, Natuur en
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Voedselveiligheid, en Bart Krol, gedeputeerde in de provincie Utrecht
(Ruimtelijke ontwikkeling, landelijk gebied en stedelijke vernieuwing): ‘Europa en de toekomst van natuur en platteland’
2009: Maxime Verhagen, minister van Buitenlandse Zaken: ‘Omdat de wereld
groter is dan Utrecht’
Beyers Naudé-lezing
Thema: verzet en verzoening
Genoemd naar
Christiaan Frederik Beyers Naudé (1915-2004), Zuid-Afrikaanse theoloog. Beyers Naudé was aanvankelijk voor apartheid, het systeem van rassenscheiding in Zuid-Afrika, maar veranderde radicaal van opvatting en werd tegenstander. Zijn motto was verzet en verzoening.
Doelstelling
Het gedachtengoed van Beyers Naudé levend houden.
Organisatie
Het Christelijk Gymnasium Beyers Naudé en boekhandel De Tille in Leeuwarden.
Zij organiseren de lezingen sinds 1997, het jaar waarin het Leeuwardense gymnasium werd vernoemd naar de Zuid-Afrikaanse theoloog.
Contact
Christelijk Gymnasium Beyers Naudé Ger Witteveen
telefoon: 058-2881006 website: www.cgbn.nl
Sprekers
1997: mr. Gert H.O. van Maanen, directeur oecumenische ontwikkelingsbank EDCS: ‘Met de moed der wanhoop’
1998: mr. Carl Niehaus, ambassadeur van Zuid-Afrika in Nederland: ‘De uitdaging en lessen van de Waarheids- en Verzoeningscommissie voor de jeugd van Zuid-Afrika en die van de wereld’
1999: dr. Mient Jan Faber, secretaris Interkerkelijk Vredesberaad: ‘Verzet en verzoening aan de grenzen van Europa’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
2000: Arie Kuiper, biograaf van Abel Herzberg: ‘Abel Herzberg, jood, zionist, humanist’
2001: Carl Friedman, auteur: ‘Een avondje volkerenmoord. Holocaust memorial day’
2002: mr. Willem Aantjes, oud-politicus: ‘Kijken door de ogen van een ander’
2003: mr. dr. Afshin Ellian, rechtsgeleerde, dichter, filosoof: ‘De straffende waarheid’
2004: Clazien Verheul, neerlandica, en Rutger Kopland, dichter: ‘De nieuwe bijbelvertaling’
2005: Willem Jan Otten, schrijver, dichter, essayist. Geen lezing, maar een gesprek tussen Ger Witteveen en Willem Jan Otten
2006: Leon de Winter, schrijver. Geen lezing, maar een gesprek tussen Ger Witteveen en Leon de Winter
2007: prof. dr. Arjo Klamer, hoogleraar culturele economie, Erasmus Universiteit Rotterdam, decaan van Academia Vitae, Deventer: ‘De waarde van klassiekers’
2008: prof. dr. Herman Pleij, historisch letterkundige: ‘Calvinisme of koopmansmoraal’
2009: dr. Antoine Bodar: ‘De fierheid van ons geloof’
Bilderdijk-lezing
Thema: dichtkunst
Genoemd naar
Willem Bilderdijk (1756-1831), geschiedkundige, taalkundige, dichter en advocaat.
Doelstelling
Het literaire klimaat in Haarlem bevorderen.
Organisatie
Stichting Bilderdijk Haarlem. Zij organiseert sinds 2006 de lezingen op 18 december, de sterfdag van Willem Bilderdijk. De lezingen worden om het jaar gehouden, in de Sint Bavo of Grote Kerk te Haarlem, waar Bilderdijk begraven ligt. Na de lezing wordt in de kerk een krans gelegd op zijn graf.
Contact
Stichting Bilderdijk Haarlem George Moormann
telefoon: 023-5329508
e-mail: stadsdichter@dezingendezaag.com website: www.bilderdijk.org
Sprekers
2006: dr. Piet Gerbrandy, dichter, classicus en literair criticus: ‘Een leven vol sukkelingen. Het levenslange sterfbed van Willem Bilderdijk’
2008: prof. dr. Marita Mathijsen, hoogleraar moderne Nederlandse letterkunde:
‘Romantischer dan romantisch. Bilderdijk herzien’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Prof. Blaauw-lezing
Thema: sterrenkunde
Genoemd naar
Prof. dr. Adriaan Blaauw (1914), astronoom. Hij deed onderzoek naar de structuur van ons Melkwegstelsel en de vorming van sterren. Werkte vanaf 1953 bij de Yerkes sterrenwacht in Chicago en werd in 1957 directeur van het Sterrenkundig
Laboratorium Kapteyn. Leidde de European Southern Observatory van 1970 tot 1975 en werkte tot zijn pensioen in Leiden.
Doelstelling
Een internationaal vooraanstaand astronoom een lezing laten geven voor een breed publiek.
Organisatie
Het Kapteyn Instituut, de afdeling sterrenkunde van de Faculteit voor Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (genoemd naar prof. dr.
J.C. Kapteyn, de eerste hoogleraar sterrenkunde). In 1997 is de Blaauw-leerstoel ingesteld, een visiting professorship. In 1999 is met de jaarlijkse lezingen begonnen.
Contact
Kapteyn Instituut
Landleven 12 (Zernikegebouw) 9747 AD Groningen
Postbus 800
9700 AV Groningen telefoon: 050-3634073 e-mail: secr@astro.rug.nl
Sprekers
1999: Michael Feast, South- African Astronomical
Observatory, en University of Cape Town: ‘How far, how old, how certain?’
2001: Rob Kennicutt, Steward Observatory, en University of Arizona: ‘The Birth of Stars and Galaxies’
2002: Martin Harwitt, Cornell University, Verenigde Staten: ‘How Do Astronomical Discoveries Come About?’
2003: Ken Freeman, Mount Stromlo Observatory, en Australian National University: ‘Globular clusters: cannonballs of the cosmos’
2004: Joe Silk, Oxford University, Verenigd Koninkrijk: ‘Formation of the galaxies’
2005: Simon White, Max-Planck-Institut für Astrophysik, Duitsland: ‘Out of the big bang: the origin and évolution of structure in our universe’
2006: Colin Norman, Space Telescope Science Institute, en Johns Hopkins University, Verenigde Staten: ‘Black Holes in the Universe’
2007: Donald Lynden-Bell, Cambridge University, Verenigd Koninkrijk: ‘The history of massive black holes in galaxies’
2008: prof. Andrea Ferrara, Scuola Normale Superiore, Pisa: ‘The first billion years’
2009: prof. dr. Scott Tremaine, Institute for Advanced Study, Princeton: ‘Nieuwe werelden. De zoektocht naar planeten buiten ons zonnestelsel’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Pieter Boeke lezing
Thema: psychologie
Genoemd naar
Pieter E. Boeke (1920-1995), oud-hoogleraar klinische psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen
Doelstelling
Een breder publiek laten kennismaken met de theorie en methodiek van de psychotherapie en het onderzoek daarnaar.
Organisatie
De Pieter Boeke Lezing wordt sinds 1998 georganiseerd door de Rijksuniversiteit Groningen, de Stichting
Praktijkinstellingen van de Postacademische PSY-Opleidingen en Studium Generale Groningen.
Contact
Studium Generale Groningen Oude Boteringestraat 13 9701 BG Groningen telefoon: 050-3635460 e-mail: studium@rug.nl
Sprekers
1998: dr. Paul Schnabel, directeur Sociaal en Cultureel Planbureau: ‘Wat is psychotherapie nog in dit land?’
1999: dr. Rutger Trijsburg, hoogleraar psychotherapie: ‘Psychotherapie:
millenniumproof!’
2000: prof. Rudi van den Hoofdakker, psychiater: ‘Empathie’
2001: prof. dr. Andries van Dantzig, psychiater en hoogleraar psychotherapie:
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
2003: drs. Justine van Lawick, psychotherapeut: ‘Problematiek en therapie bij huiselijk geweld’
2004: dr. Sjoerd Colijn, psychotherapeut: ‘Psychotherapie tussen twee culturen’
2005: prof. dr. Joris Slaets, hoogleraar klinische geriatrie: ‘Psychotherapie voor ouderen. Groeiende noodzaak, gestage afbraak’
2006: drs. Indra Boedjarath, directeur Mikado, kenniscentrum interculturele geestelijke gezondheidszorg: ‘Klem tussen twee werelden. Over transculturele psychotherapie’
2007: prof. dr. Corine de Ruiter, hoogleraar forensische psychologie: ‘Tussen wens en werkelijkheid. Zijn tbs'ers effectief te behandelen?’
2008: prof. dr. Alfred Lange, hoogleraar relatie- en gezinstherapie: ‘Interapy.
nl. Werkt psychotherapie via het internet?’
Boekman-lezing
Thema: overheid en kunst
Genoemd naar
Emanuel Boekman (1889-1940), gemeenteraadslid en wethouder voor de SDAP (de voorloper van de PvdA) in Amsterdam. De joodse Boekman pleegde samen met zijn vrouw en een bevriend gezin zelfmoord op 15 mei 1940, toen Nederland capituleerde voor Duitsland.
Doelstelling
Herdenking van Boekman, en van het feit dat hij 1939 zijn nog actuele proefschrift Overheid en Kunst in Nederland verdedigde in de aula van de Universiteit van Amsterdam.
Organisatie
De Boekmanstichting. Zij organiseert de lezing sinds 1989 elke tien jaar in de Boekmanzaal van het Amsterdamse stadhuis.
Contact
Boekmanstichting, studiecentrum voor kunst en beleid Herengracht 415 1017 BP Amsterdam
telefoon: 020-6243736
e-mail: secretariaat@boekman.nl website: www.boekman.nl
Sprekers
1989: Johan Polak, uitgever: titel lezing onbekend
1999: Jan Bank, historicus: ‘Honderd jaar private en publieke kunstbevordering in Amsterdam, 1899-1999’
2009: Carolien Gehrels, wethouder van Cultuur in Amsterdam: ‘Overheid en kunst in Amsterdam. Kunstbeleid in een postideologische samenleving’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
W.A. Bonger-lezing
Thema: criminologie en sociologie
Genoemd naar
Willem Adriaan Bonger (1876-1940), hoogleraar sociologie en criminologie aan de Universiteit van Amsterdam.
Hij stond aan de wieg van deze twee wetenschappen.
In 1921 bezette Bonger de eerste leerstoel sociologie en criminologie in Nederland, en was in 1925 een van de oprichters van Mensch en Maatschappij, het eerste sociaalwetenschappelijke tijdschrift. Hij was betrokken bij de oprichting van de Nederlandsche Sociologische Vereeniging, en schreef de eerste inleiding tot de criminologie.
Doelstelling
Een eerbetoon aan Bonger, die voor het vak zo belangrijk is geweest.
Organisatie
Het Bonger Instituut voor criminologie. Dat organiseerde tussen 1990 en 1995 de jaarlijkse lezingen. Het instituut is een multidisciplinaire onderzoeksgroep binnen de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit van Amsterdam.
Contact
Bonger Instituut
Nieuwe Doelenstraat 14 1012 CP Amsterdam telefoon: 020-5253918 e-mail: bonger-fdr@uva.nl
Sprekers
1990: Stanley Cohen, hoogleraar aan de Hebrew University of Jerusalem:
‘Intellectual scepticism and political comitment’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
1991: Ernest Zahn, em. hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam: ‘In de schaduwen van de 21ste eeuw. Historische toekomstvisies, huidige prognoses en overlevingsstrategieën’
1992: Jaap Goudsblom, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Amsterdam: ‘Het civilisatieproces in Europa’
1993: Pat Carlen, hoogleraar criminologie aan de Keel University, Staffordshire:
‘Underclass crime and imprisonment’
1994: dr. Jac. van Weringh, em. hoogleraar criminologie: ‘Over het bilaterale karakter van criminaliteit’
1995: Zygmunt Bauman: ‘How to make a stranger?’
Titus Brandsma-lezing
Thema: spirituatiteit
Genoemd naar
Titus Brandsma (1881-1942), Nederlands priester. Hij was een kenner van mystiek en de geschiedenis van de Nederlandse vroomheid. Brandsma promoveerde in 1909 in Rome in de wijsbegeerte en werd later benoemd tot hoogleraar aan de Nijmeegse katholieke universiteit. In 1985 werd hij zalig verklaard door paus Johannes Paulus II.
Doelstelling
Vormgeven aan het interdisciplinaire karakter van de studie van de spiritualiteit.
Deskundigen uit diverse vakgebieden wordt gevraagd hun visie te geven op spiritualiteit.
Organisatie
Het Titus Brandsma Instituut. Dat organiseert de lezingen jaarlijks sinds 1993.
Contact
Titus Brandsma Instituut Erasmusplein 1
6525 HT Nijmegen telefoon: 024-3612162
e-mail: marianne.debaan@titusbrandsmainstituut.nl website:
www.titusbrandsmainstituut.nl/ned/algemeen/titus_brandsma_lezing.htm
Sprekers
1993: prof. dr. Koos M.M. de Valk, em. hoogleraar sociologie en sociale filofofie: ‘Een hedendaagse spiritualiteit’
1994: dr. Herman Andriessen, psycholoog: ‘Spiritualiteit als modern verhaal’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
1995: dr. Louis J.M. ter Steeg, oud-secretaris bisschoppenconferentie: ‘Aandacht en afleiding. Over massamedia en spiritualiteit’
1996: prof. dr. Frits van Oostrom, historisch letterkundige: ‘De verzuilde Middeleeuwen’
1997: Anton. G. Weiler: ‘Desiderius Erasmus. De spiritualiteit van een christen-humanist’
1998: prof. dr. Henk van Os, kunsthistoricus: ‘Titus Brandsma, de man Gods uit Bolsward. Over heiligenverering vroeger en nu’
1999: prof. dr. Theo de Boer, em. hoogleraar filosofie: ‘De hemel weet hoe.
Over spiritualiteit en rationaliteit’
2000: kardinaal Godfried Danneels, Belgisch aartsbisschop: ‘Is een oude honger terug? Schoonheid als bron van spiritualiteit’
2001: prof. dr. Patricia De Martelaere, Vlaams filosoof en schrijver: ‘Wie is er bang voor de dood?’
2002: drs. Edy Korthals Altes, oud-diplomaat: ‘Spiritualiteit. Nieuw leven voor een verdord Europa’
2003: prof. J. Wessel Ganzevoort, hoogleraar organisatiedynamiek: ‘Een verkenning naar de betekenis van spiritualiteit voor het leiderschap in organisaties’
2004: prof. dr. Frans Maas, hoogleraar geschiedenis en grondslagen van de spiritualiteit: ‘Kunst en echt. Spiritualiteit als meer dan menselijke constructie’
2005: prof. dr. Ernest Henau, hoogleraar pastorale theologie: ‘Hoe kunnen wij zingen op vreemde grond. Over de kerk als minderheid’
2006: Doekle Terpstra, voorzitter HBO-raad en oudvakbondsbestuurder: ‘Waar het visioen verdwijnt, verwildert het volk’
2007: prof. dr. Ulrich Berges, hoogleraar oud-testamentische exegese: ‘Profetie
zonder profeet. Afscheid van Deuterojesaja’
2009: dr. Jean-Jacques Suurmond, predikant en gestalttherapeut: ‘Ziekte als een spirituele weg’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Burgemeesterslezing
Thema: de positie en functie van de burgemeester
Genoemd naar
De burgemeester, voorzitter van het college van B en W en van de gemeenteraad van een dorp of stad, en vertegenwoordiger van de gemeente naar buiten toe.
Doelstelling
Eerbetoon aan de burgemeester. Elke lezing wordt opgedragen aan een Nederlandse burgervader. De eerste was Ad Havermans, destijds burgemeester van Den Haag.
Organisatie
Stichting Atrium, met financiële steun van Deloitte en de gemeente Den Haag. De Burgemeesterslezing wordt sinds 1996 gehouden in het Atrium in het Haagse stadhuis.
Contact
Stichting Atrium Corné Ran Postbus 498
2501 CL Den Haag telefoon: 070-3533629
e-mail: stichting.atrium@idc.denhaag.nl website: www.burgemeesterslezing.nl
Sprekers
1996: Ruud Lubbers: geen titel bekend. De lezing is opgedragen aan Ad Havermans, bij zijn afscheid als burgemeester van Den Haag
1997: Arthur Docters van Leeuwen: ‘De relatie tussen openbaar ministerie en
lokaal bestuur’, opgedragen aan Ed d'Hondt, burgemeester van Nijmegen
1998: Louis Tobback: ‘De positie van de gekozen
burgemeester in België en de relatie met de actuele Nederlandse situatie’, opgedragen aan Rein Welschen, burgemeester van Eindhoven
1999: Douwe Jan Elzinga: ‘Naar een nieuwe politieke machtenscheiding’, opgedragen aan Piet Hein Schoute, burgemeester van Wassenaar
2000: Alexander Rinnooy Kan: ‘Het aanzien van het openbaar bestuur. Het burgemeestersambt als roeping of professie?’ Opgedragen aan Schelto Patijn, burgemeester van Amsterdam
2001: Henk Hofland: ‘Kentering in de gedoogcultuur’, opgedragen aan Hans Ouwerkerk, burgemeester van Almere
2002: Jan Pronk: ‘Leiderschap na 11 september’, opgedragen aan Ivo Opstelten, burgemeester van Rotterdam
2003: Ben Knapen: ‘De boel bij elkaar houden’, opgedragen aan Luigi van Leeuwen, burgemeester van Zoetermeer
2004: geen lezing
2005: Hans Wiegel: ‘Leiderschap: de zin en onzin’, opgedragen aan Rudolph Gerrit Boekhoven, burgemeester van Zeist
2006: bisschop Ad van Luyn: ‘Religie en samenleving’, opgedragen aan Job Cohen, burgemeester van Amsterdam
2007: Guusje ter Horst: ‘De (on)zichtbare overheid’, opgedragen aan Geert Dales burgemeester van Leeuwarden
2008: Jouke de Vries: ‘De terugkeer van de burgemeester’, opgedragen aan Gerd Leers, burgemeester van Maastricht
2009: Yves Leterme: ‘De legitimiteit van het openbaar bestuur in het geding’, opgedragen aan Jacques Wallage, (oud-)burgemeester van Groningen
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Edmund Burke-lezing
Thema: politiek conservatisme
Genoemd naar
Edmund Burke (1729-1797), Ierse staatsman, schrijver en belangrijk politiek denker.
Burke legde de grondslagen voor het politiek conservatisme. Hij was van 1765 tot 1794 lid van het Britse Lagerhuis.
Doelstelling
De Edmund Burke Stichting te presenteren aan donateurs en andere belangstellenden.
Het thema is altijd actueel en onderdeel van de maatschappelijke discussie. De Edmund Burke Stichting wil een platform zijn dat het conservatieve gedachtengoed in Nederland verspreidt.
Organisatie
De Edmund Burke Stichting. De lezingen worden sinds 2001 in Den Haag gehouden.
De Stichting heeft zich enkele jaren exclusief geconcentreerd op activiteiten voor studenten (zomerscholen, conferenties, leesclubs), maar wil de jaarlijkse organisatie van een grote publiekslezing in 2010 hervatten.
Contact
Edmund Burke Stichting Postbus 10498
2501 HL Den Haag telefoon: 070-3925180
e-mail: info@burkestichting.nl website: www.burkestichting.nl
Sprekers
2001: Roger Scruton: ‘De betekenis van het conservatisme’
2002: Herman De Dijn: ‘Erkenning, gelijkheid en verschil’
2003: Onno Ruding: ‘Markt en moraal’
2004: Leon de Winter: ‘De wereld van Mohammed Bouyeri’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Buytendijklezing
(radboud universiteitslezing)
Thema: wetenschap
Genoemd naar
Frederik Jacobus Johannes Buytendijk (1887-1974), bioloog, antropoloog, psycholoog en fysioloog. Buytendijk was buitengewoon hoogleraar in Nijmegen en Leuven.
Doelstelling
Algemene ontwikkeling en interdisciplinair denken stimuleren. De lezing is alleen bedoeld voor studenten.
Organisatie
De Honours Academy van de Radboud Universiteit Nijmegen. Zij organiseerde van 1993 tot 2001 (bijna) elk jaar een Buytendijk-lezing. De organisatie is onlangs weer opgepakt. Voor 2010 is een nieuwe lezing gepland.
Contact
Honours Academy telefoon: 024-3615955
e-mail: honoursacademy@ru.nl
Sprekers
1993: prof. dr. Franc M.J. Schuerewegen: ‘Intellectuelen, van nu en straks’
1995: prof. dr. Cornelis Verhoeven: ‘Voorgeschreven saaiheid’
1996: prof. dr. Jo Vossen: ‘Versierde wetenschap’
1997: prof. dr. Willem J.M. van Genugten: ‘Wat te doen met de erfenis?’
1998: prof. dr. Jean-Pierre Wils: ‘Traditie en globalisering’
1999: prof. dr. Henk P. Barendregt: ‘Overleven in de complexe wereld’
2000: prof. mr. Ybo Buruma: ‘Na het millennium van de universiteit’
2001: prof. dr. Peter Raedts: ‘Herfsttij der universiteiten?’
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
Cleveringa-lezing
Thema: recht, vrijheid en verantwoordelijkheid
Genoemd naar
Rudolph Pabus Cleveringa (1894-1980), rechtsgeleerde. Hij werkte als rechter en hoogleraar in Leiden.
Doelstelling
De beroemde rede gedenken die Cleveringa, als decaan van de Leidse rechtenfaculteit, hield op 26 november 1940 uit protest tegen het ontslag van de joodse medewerkers van de universiteit, met name dat van hoogleraar E.M. Meijers. De volgende dag sloten de Duitse autoriteiten de universiteit.
Cleveringa werd gevangengenomen.
Organisatie
De Universiteit Leiden. Zij organiseert de lezingen sinds 1970. Op of rond 26 november houdt de Cleveringa-hoogleraar de Cleveringa-rede in het Groot Auditorium van het Academiegebouw. De Cleveringa-leerstoel is een wisselleerstoel, die sinds 1975 elk academisch jaar door een andere, Nederlandse of buitenlandse, geleerde wordt bezet. De Cleveringa-hoogleraar geeft college over ‘vraagstukken op het gebied van recht, vrijheid en verantwoordelijkheid’, zoals de officiële leeropdracht luidt.
Contact
Universiteit Leiden Steven Hagers
telefoon: 071-5274691
website: www.evenementen.leidenuniv.nl/lezingen/cleveringa
Sprekers
1970: Ben A. Sijes: ‘Enkele Marxistische opvattingen
betreffende de verovering van de politieke macht in de laatste zeventig jaar’
1973: Jan Tinbergen: geen titel bekend 1975: E.A. Shils: geen titel bekend
1976: M.H. Gans: ‘De Joden in Nederland’
1977: Irma Adelman: geen titel bekend
1978: Ivo Samkalden: ‘Een internationale wet op de rechten van de mens, de weg erheen en het probleem van de handhaving’
1979: Ch.J. Enschedé: geen titel bekend 1980: André J.F. Köbben: geen titel bekend
1981: geen Cleveringa-hoogleraar; rede gehouden door Lou de Jong, titel onbekend
1982: E.L. Feige: ‘Observer-subject feedback: the dynamics of the unobserved economy’
1983: J. Kaufman: geen titel bekend 1984: M.J. Lerner: geen titel bekend
1985: H.A.J. Deleeck: ‘De ongelijke verdeling der sociale overheidsuitgaven en de armoede’
1986: Peter R. Baehr: ‘Mensenrechten en buitenlands beleid: verenigbare grootheden’
1987: Marcel L.L.V. Storme: geen titel bekend 1988: F. van Dam: geen titel bekend
1989: Sompong Sucharitkul: ‘International law and international relations in a pluriform world’
1990: H.J.J. van Beinum: ‘Over participatieve democratie’, Huib Drion: ‘1940 en de terugblik vijftig jaar later’
1991: D.J. van der Kaa: ‘Demografische dilemma's in een democratisch Europa’
1992: Ernst H. Kossmann: ‘Bentham en Goethe: twee erfenissen’
1993: T.A. Mensah: ‘The group system in international negotiations: an appraisal’
1994: A.R. Solberg: geen titel bekend
1995: geen Cleveringa-hoogleraar; rede gehouden
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
door L. Leertouwer: ‘Cleveringa's koffer’
1996: Ben J. Asscher: ‘Recht, vrijheid en verantwoordelijkheid’
1997: Ed van Thijn: ‘Ons kostelijkste cultuurbezit: over tolerantie, non-discriminatie en diversiteit’
1998: Victor W. Sidel: ‘Medicine and human rights’
1999: Max van der Stoel: ‘Minderheden en conflictvoorkoming’
2000: Nasr Abu Zayd: ‘The Qur'an: God and man in communication’
2001: Theo C. van Boven: ‘Het verleden is niet voorbij’
2002: J. Geiger en Job Cohen: ‘Vreemden’
2003: G. Salomon: ‘Does peace education make a difference in the context of an intractable conflict?’
2004: Peter van Walsum: ‘Vijanden en tegenstanders’
2005: Louise O. Fresco: ‘Nieuwe spijswetten’
2006: Kees Schuyt: ‘Democratische deugden’
2007: Arthur Kleinman: geen titel bekend 2008: Paul Cliteur: ‘Verplichte kost...’
2009: Ian Buruma: ‘Een kwestie van “decency”’
Comeniusvoordracht
Thema: maatschappij, politiek, cultuur
Genoemd naar
Johan Amos Comenius (1592-1670), Tsjechisch filosoof en pedagoog. Heeft grote invloed gehad op opvoeding en onderwijs. Streed in zijn geschriften tegen
onderdrukking, willekeur, vooroordelen en intolerantie.
Doelstelling
Het gedachtengoed van Comenius levend houden door jaarlijks een thema uit zijn werk te koppelen aan een actueel thema. De Comenius Stichting nodigt elk jaar een spreker uit voor een lezing over een onderwerp van maatschappelijk, politiek of cultureel belang.
Organisatie
In 1993 is in Naarden de Comenius Stichting opgericht. Die organiseert sinds 1995 elk jaar op of rond de geboortedag van haar naamgever (28 maart) de Comeniusdag in de Grote Kerk in Naarden. Van 1995 tot en met 1998 zijn op die dag symposia georganiseerd waar sprekers een korte inleiding hielden. In 1999 en 2000 zijn geen voordrachten georganiseerd. Vanaf 2001 zijn er jaarlijks lezingen gehouden.
Contact
Comenius Stichting Postbus 5810 1410 GA Naarden
e-mail: info@comenius-naarden.nl website: www.comenius-naarden.nl
Sprekers
1995: Thema: vijftig jaar Verenigde Naties en het VN-Jaar
Maaike Grevelink, Lof van de lezing. Gids voor de 154 meest prestigieuze lezingen
